Διδυμότειχο: Χωνευτήρι πολιτισμών

Οδοιπορικό στην πλατιά γη του Έβρου, σ' έναν τόπο ευλογημένο από τη φύση, δουλεμένο σκληρά από τους ανθρώπους… Εδώ, πλάι σε ποτάμια, μέσα σε δάση και κοιλάδες, θα γνωρίσουμε βυζαντινές πολιτείες και ιστορικά χωριά, θα ανακαλύψουμε χρώματα και αρώματα μιας «άλλης» Ελλάδας, θα περπατήσουμε σε γειτονιές που έχει ξεχάσει ο χρόνος, θα μοιραστούμε εμπειρίες μοναδικές...

ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ

Σταυροδρόμι για κάθε λαό και εισβολέα, η γη της Θράκης βρέθηκε στο προσκήνιο των γεγονότων από το λυκαυγές της Ιστορίας. Όλοι πέρασαν από εδώ! Ατρόμητοι καβαλάρηδες της στέπας, σιδερόφρακτες λεγεώνες, αήττητοι αυτοκράτορες, ιππότες και πλιατσικολόγοι, έμποροι και περιηγητές…

Όλοι στάθηκαν στα στρατηγικά και εμπορικά μονοπάτια τούτης της αρχέγονης γης! Στην καρδιά του ακριτικού νομού, ανάμεσα στις πεδιάδες που ορίζουν ο ποταμός Έβρος και ο παραπόταμός του Ερυθροπόταμος, μια μικρή πολιτεία απλώνει τις γειτονιές της γύρω από το μοναδικό ύψωμα που τολμά να ξεφύγει από τη μονοτονία του κάμπου.

Το Διδυμότειχο απέχει από την Αλεξανδρούπολη 95 χιλιόμετρα και 27 από το Σουφλί και σίγουρα δεν είναι… χτεσινή πόλη. Χτίστηκε από τους Βυζαντινούς πάνω στα ερείπια της Πλωτινούπολης και πήρε -κατά πάσα πιθανότητα- το όνομά της από το διπλό τείχος που την περιέβαλλε. Η πορεία της είναι άρρηκτα δεμένη με αυτήν της κοντινής Κωνσταντινούπολης και της χιλιόχρονης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Όπως κάθε πόλη που σέβεται τον εαυτό της, δεν άφησε τους αιώνες να κυλήσουν από πάνω της χωρίς να ζήσει έντονα κάθε στιγμή των πολυτάραχων καιρών. Γνώρισε μέρες δόξας και καταστροφής, ευημερίας και ανείπωτης ανθρώπινης παράνοιας: O Βασίλειος Βουλγαροκτόνος χρησιμοποιεί το Διδυμότειχο ως εφαλτήριο για τις εκστρατείες του στη Βαλκανική. Οι σταυροφορίες αποδυναμώνουν την πόλη, που καταλήγει το 1206 στα χέρια των Βουλγάρων. Αργότερα απελευθερώνεται από τους αυτοκράτορες της Νίκαιας. Το 1325 το Βυζάντιο καταρρέει. Ίντριγκες και δολοπλοκίες οδηγούν στη διαίρεσή του. Τότε η θρακική πόλη ανακηρύσσεται πρωτεύουσα από τον Ανδρόνικο Γ'.

Τα χρόνια κυλούν ανάμεσα σε αντιπαλότητες και αιματηρές εμφύλιες διαμάχες των διεκδικητών του θρόνου, ώσπου οι πάνοπλες ορδές των Οθωμανών κατακλύζουν τις πεδιάδες της Μικράς Ασίας και περνούν στη Θράκη. Οι Τούρκοι καταλαμβάνουν το Διδυμότειχο και το χρησιμοποιούν ως ορμητήριο και κέντρο ανεφοδιασμού κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Κωνσταντινούπολης και έτσι… δραματικά, η ζωή συνεχίζεται... ώσπου το 1920 με την υπογραφή της συνθήκης του Νεϊγί έρχεται και η πολυπόθητη απελευθέρωση της πόλης.

Επιβλητικά μνημεία όλων των εποχών

Για κάποιον που θα κάνει ένα βιαστικό πέρασμα από την ακριτική θρακική πολιτεία σίγουρα οι εντυπώσεις δεν θα είναι οι καλύτερες. Το Διδυμότειχο δεν θα σε κερδίσει με την πρώτη ματιά. Η επέλαση του μπετόν και οι αυθαιρεσίες στη δόμηση έχουν και εδώ κάνει το «θαύμα» τους, όπως εξάλλου και στα περισσότερα αστικά κέντρα της Ελλάδας. Οι αλόγιστες δομικές επεμβάσεις των τελευταίων δεκαετιών αλλοίωσαν αισθητά το πρόσωπο του μεσαιωνικού κέντρου, παρ’ όλα αυτά παραμένει γοητευτικό και μυστηριώδες.

Το σημερινό Διδυμότειχο είναι μια σύγχρονη πόλη με έντονα τα σημάδια του πολυτάραχου παρελθόντος. Βυζαντινές εκκλησίες, μουσουλμανικά τεμένη, υπολείμματα κάστρων, τειχών και οχυρώσεων, συνυπάρχουν σε ένα περίεργο όσο και ελκυστικό οικιστικό κράμα.

Σαφώς για να γνωρίσει κάποιος το Διδυμότειχο θα πρέπει να αφήσει το όχημά του και να περπατήσει με τις ώρες στις παλιές γειτονιές, στο ύψωμα του κάστρου, να πιει τον καφέ του στους παραδοσιακούς καφενέδες της αγοράς, να ανταλλάξει κουβέντες με τους θαμώνες.

Ξεκινάμε την περιπλάνησή μας στα σοκάκια της Ιστορίας από την κεντρική πλατεία, όπου δεσπόζει το επιβλητικό μουσουλμανικό τέμενος - το μεγαλύτερο του είδους στην Ευρώπη - το οποίο έκτισε το 1326 ο Μουράτ Α' και ολοκλήρωσε το 1420 ο Μωάμεθ Α'.

Αφού σεργιανίσετε τις γύρω γειτονιές με τα εμπορικά μαγαζιά, θα πρέπει να ανηφορίσετε προς το κάστρο. Θα επισκεφθείτε πρώτα τον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Αθανάσιου, όπου σύμφωνα με τον θρύλο σ’ ένα από τα πέτρινα λαγούμια φυλακίστηκε ο Κάρολος ο ΙΒ', ο βασιλιάς της Σουηδίας. Λίγο ψηλότερα στον περίβολο των τειχών βρίσκονται το βυζαντινό εκκλησάκι της Αγίας Αικατερίνης και η ιστορική εκκλησία του Άι-Γιώργη του Παλαιοκαστρίτη, όπου έγινε η στέψη του Ιωάννη Καντακουζηνού ΣΤ'. Η θέα από τα προπύργια στην πόλη, στον κάμπο και στο ποτάμι είναι αποκαλυπτική.

Στο βραχώδες ύψωμα, γνωστό στους ντόπιους με το όνομα Αγία Πέτρα, έχουν βρεθεί υπολείμματα της ρωμαϊκής Πλωτινόπολης, η οποία ιδρύθηκε από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Τραϊανό προς τιμήν της γυναίκας του Πλωτίνης. Το 1996, ύστερα από πολλά χρόνια απραξίας, άρχισαν και πάλι οι ανασκαφές στον σπουδαίο αυτόν αρχαιολογικό χώρο.

Το Λαογραφικό Μουσείο Διδυμότειχου στεγάζεται στο νεοκλασικό κτίριο Χατζηρβασάνη (1900). Ανάμεσα στα εκθέματα, στα σκεύη καθημερινής χρήσης και τα αγροτικά εργαλεία, περιλαμβάνονται παραδοσιακές ενδυμασίες, εκκλησιαστικά είδη, εικόνες και αρχαίες μαρμάρινες παραστάσεις.

ΜΕΤΑΞΑΔΕΣ, ένα χωριό - θαύμα

Βορειοδυτικά του Διδυμότειχου (30 χλμ.), πολύ κοντά στην κοίτη του Ερυθροπόταμου, ανάμεσα σε ένα τσούρμο χωριά, ξεχωρίζει το αρχοντοχώρι Μεταξάδες.

Όταν το 1204 με την πρόφαση της Δ' Σταυροφορίας οι σταυροφόροι καταλαμβάνουν την Κωνσταντινούπολη, η περιοχή βυθίζεται σ' ένα απίστευτο διοικητικό χάος καθώς οι διεκδικητές του βυζαντινού θρόνου, τοπικοί ηγεμόνες και Φράγκοι πολεμούν μεταξύ τους. Έτσι, για να τα βγάλουν πέρα με τις δαπανηρές εκστρατείες τους, φορολογούν άγρια τον ντόπιο πληθυσμό της Θράκης. Όμως δεν έφτανε το κυνήγι των φοροεισπρακτόρων. Μια μεγάλη επιδημία χολέρας έρχεται αυτήν τη φορά να πλήξει την περιοχή.

Οι κάτοικοι των μεγάλων θρακικών πόλεων κρύβονται στα δάση, αναζητώντας νέους τόπους για να στήσουν τα νοικοκυριά τους. Ήταν κάπου εκεί στα τέλη του 13ου αιώνα. Οι πρώτοι οικιστικοί πυρήνες δημιουργήθηκαν στη θέση που βρίσκονται σήμερα οι Μεταξάδες. Το αρχικό όνομα του χωριού ήταν Τουκμάκι, πιθανόν από τον πρώτο, εποικιστή Δημήτριο Τουκμακιώτη. Η σημερινή ονομασία Μεταξάδες είναι μεταγενέστερη και προήλθε από τη σηροτροφία, την κύρια ενασχόληση των κατοίκων μέχρι το 1921, που έφερε πλούτο και σχετική οικονομική άνεση στους περισσότερους κατοίκους.

Αυτή επηρέασε και τις κατοικίες, που είναι μονώροφες ή διώροφες, ευάερες και ευήλιες και κατάλληλα διαμορφωμένες ώστε να διευκολύνεται η διαβίωση του μεταξοσκώληκα (κουκουλόσπιτα).

Η διαδρομή από το Διδυμότειχο ως το χωριό είναι πραγματικό χάρμα οφθαλμών. Το τοπίο ολόγυρα είναι ήπιο και κατάφυτο. Ομαλοί γήλοφοι και κοιλάδες απλώνονται ως εκεί που φτάνει το μάτι.

Φτάνοντας στο Μεταξοχώρι δεν έχεις παρά να χαθείς στις γειτονιές του χθες, να απολαύσεις την αρχιτεκτονική των σπιτιών, τις παλιοκαιρίτικες εικόνες στα ανηφορικά καλντερίμια, το εμποροραφείο, το μπακάλικο, τον παραδοσιακό καφενέ όπου συνωστίζονται τα γερόντια, και τα άλλα παλιομοδίτικα μαγαζιά.

Ο ναός του Προφήτη Ηλία είναι η παλαιότερη εκκλησία των Μεταξάδων, όμως εντυπωσιακός είναι και ο ναός του Αγίου Αθανασίου (18ος αιώνας), με θαυμάσιες αγιογραφίες. Από το ψηλότερο σημείο του χωριού, εκεί όπου σήμερα δεσπόζει ο ξενώνας, θα απολαύσεις την καλύτερη θέα στον οικισμό και στη γύρω καταπράσινη περιοχή.

Το Κάστρο του Πυθίου

15 χλμ. βορειοανατολικά του Διδυμοτείχου βρίσκεται το Πύθιο όπου θα δείτε ένα από τα σπουδαιότερα βυζαντινά οχυρωματικά έργα. Το κάστρο, που κτίστηκε τον 14ο αιώνα από τον Ιωάννη ΣΤ' Καντακουζηνό με σκοπό να αποτελέσει το προσωπικό του καταφύγιο στις επιχειρήσεις που διεξήγαγε κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου που ξέσπασε ανάμεσα σ’ αυτόν και τον νόμιμο διάδοχο. Δεσπόζει σε χαμηλό γήλοφο, μπροστά στην κοιλάδα του ποταμού Έβρου και διασώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση και καθώς σήμερα συντηρείται από τη Βυζαντινή Εφορεία Αρχαιοτήτων, ευελπιστούμε ότι το περιμένουν καλύτερες μέρες.

Εκδρομές στα ανατολικά σύνορα

Αν έρθετε μέχρι εδώ σε τούτη την τόσο «απόμακρη» από τα κέντρα των αποφάσεων μα πραγματικά αξιόλογη ακρογωνιά της Ελλάδας, θα πρέπει να αναζητήσετε περισσότερες παραστάσεις που θα αρμολογήσουν πληρέστερα την εικόνα του ακριτικού Έβρου.

Εφορμώντας από το Διδυμότειχο, μπορούν να γίνουν πολλές περιηγήσεις στην ευρύτερη περιοχή του νομού που φυσικά είναι αδύνατον να περιγραφούν σε μία και μόνη ταξιδιωτική αναφορά. Ωστόσο, μπορούμε να σας προτείνουμε μια αξιόλογη εκδρομή στο Τρίγωνο, το σημείο όπου σμίγουν τα νερά τους τα δύο μεγάλα ποτάμια, Έβρος και Άρδας, και είναι ένα θαυμαστό σταυροδρόμι όπου συναντώνται οι δρόμοι της Ανατολής με αυτούς της Δύσης, τα ποτάμια με τις πόλεις, τα βουνά με τους κάμπους.

Στο χωριό Ρίζια, βρίσκεται ένα από τα δυο περάσματα του ποταμού Άρδα. Η διάσχιση του Άρδα σε αυτό το σημείο είναι πράγματι θεαματική, καθώς ένα μέρος της κοίτης του ποταμού έχει τσιμεντοστρωθεί, αλλά δεν υπάρχει γέφυρα. Έτσι τα οχήματα περνούν ουσιαστικά μέσα από το ποτάμι! Το θέαμα το καλοκαίρι είναι εντυπωσιακό, τον χειμώνα όμως, με τις καταιγίδες, η διάβαση του ποταμού γίνεται επικίνδυνη έως και αδύνατη.

Στις Καστανιές, στις όχθες του ποταμού Άρδα, σε ένα από τα ομορφότερα τοπία της Βόρειας Ελλάδας, διοργανώνεται κάθε καλοκαίρι η Συνάντηση Νέων «Άρδας» με τη συμμετοχή γνωστών καλλιτεχνών, που συγκεντρώνει δεκάδες χιλιάδες επισκέπτες απ’ όλη την Ελλάδα.

Στο χωριό Πεντάλοφος αξίζει να επισκεφθείτε τη φάρμα όπου εκτρέφονται ελευθέρα -σε ελεγχόμενο κτήμα- ελάφια, ζαρκάδια, αγριογούρουνα. Το περπάτημα στα όμορφα μονοπάτια του κτήματος είναι εμπειρία που πρέπει να ζήσετε. Εδώ, βόρεια του Άρδα, σε τούτη την εσχατιά της Ελλάδας συνωστίζονται καμιά δεκαπενταριά χωριά, το Ορμένιο, τα Δίκαια, τα Πετρωτά, ο Κυπρίνος, η Μηλιά κ.ά.

Ονομασίες και τοπωνύμια που πιθανόν να ξυπνούν σε κάποιους αναμνήσεις από «γερμανικά νούμερα» σε απόμακρες σκοπιές και βασανιστικές δοκιμασίες χειμερινής διαβίωσης. Ξεχάστε τα «παλιά» λοιπόν και αυτοσχεδιάστε σε ήσυχους επαρχιακούς ασφάλτινους δρόμους ή βατούς χωματόδρομους, και θα ανακαλύψετε εμβρόντητοι μια Ελλάδα διαφορετική μα ουσιαστικά αυθεντική. Μια Ελλάδα που μπορεί ακόμη να σε ταξιδεύει στον χωροχρόνο...

Δείτε επίσης:

• Μάκρη - Μεσημβρία
• Ορεινή διαδρομή
• Τραϊανούπολη - Φέρες - Δέλτα Έβρου - Γέφυρα Κήπων
• Τυχερό - Σουφλί - Δάσος Δαδιάς
• Σαμοθράκη

Επιστροφή στο μενού "Γνωρίστε τον Έβρο"

Alexandroupoli online με πληροφορίες από την εφημερίδα ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ (ένθετο ΤΑΞΙΔΙ).
Κείμενα - Φωτογραφίες: Ζερμαίν Αλεξάκη - Θοδωρής Αθανασιάδης (www.viewsofgreece.gr)