Γιατί η Νέα Χηλή Αλεξανδρούπολης γράφεται με δύο ήτα; Τι σημαίνει η λέξη χηλή; Τι γράφουν ο Γεώργιος Μπακαλάκης και η Άννα Κομνηνή...
Εδώ και καιρό μ' απασχολούσε η ορθογραφία της λέξης Νέα Χηλή (και Χηλή της Μαύρης Θάλασσας), Από τα σχολικά μας χρόνια είχαμε μάθει να γράφουμε τον τόπο όπου γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε ως Νέα Χιλή. Το πιθανότερο είναι πως οι δάσκαλοί μας εκείνα τα χρόνια να μη γνώριζαν αυτά που μας άφησαν μεταγενέστερα οι καθ' ύλην αρμόδιοι, οι ιστορικοί, οι ερευνητές κ.λπ.
Τότε, εκείνα τα χρόνια κάποιοι πιθανόν να σκεφτόμασταν ποια σχέση μπορεί να συνδέει τη Χιλή της Αμερικής με το δικό μας το χωριό, δίπλα στην Αλεξανδρούπολη. Το σίγουρο είναι - μιλώ πάντα σε προσωπικό επίπεδο - φεύγοντας από τη Νέα Χηλή στην ηλικία των 18 μου χρόνων, δε γνώριζα τίποτα για την ιστορία της.
Η ελληνική ιστορία είναι τόσο πλούσια, σε περιβάλει δέος για το που ταξίδεψαν οι αρχαίοι πρόγονοί μας, έως που έφτασε και μεγαλούργησε ο ελληνισμός. Στη σημερινή μου έρευνα δε θα ασχοληθώ με την ιστορία της Χηλής της Μαύρης Θάλασσας και γενικότερα με τις αποικίες των αρχαίων Ελλήνων στη Μικρά Ασία, η οποία είναι πάρα πολύ ενδιαφέρουσα και υπάρχει πλούσια βιβλιογραφία! Με απασχόλησε η ορθογραφία του ονόματος. Γιατί Χηλή, με δύο ήτα… Και ως άλλος φυσιοδίφης ξεκίνησα ένα υπέροχο ταξίδι…
Η λέξη χηλή είναι αρχαιοελληνική και σημαίνει προβλήτα ή γλώσσα της γης ή οπλή αλόγου ή δαγκάνα, σημειώνει ο Α. Τερζής. Και πράγματι στο λεξικό θα δούμε διάφορες ερμηνείες της αρχαίας λέξης χηλή, όπως το νύχι ορισμένων ζώων (βοδιού, προβάτου κ.α.) που είναι σχισμένο στα δύο. Επίσης σημαίνει οπλή αλόγου, προβλήτα, μόλος, ακόμη σχισμή στη φτέρνα…
Ψάχνοντας για να βρω από πότε αναφέρεται το όνομα της Χηλής, κατέφυγα στα «Γεωγραφικά» του Στράβωνα, στον Ξενοφώντα, αλλά και άλλους που αναφέρονται στην αρχαία ιστορία, στην ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο, καθώς και σε χάρτες αντίστοιχων περιόδων, όπως και τις αποικίες των Μεγαρέων στην Προποντίδα και στον Εύξεινο Πόντο. Η αλήθεια είναι πως δεν μπόρεσα να εντοπίσω το όνομα Χηλή. Συνάντησα το όνομα της Χαλκηδόνος, το Σκούταρι, την Ηράκλεια, την Ποντική, τη Βιθυνία, τη Νικομήδεια αλλά όχι το όνομα Χηλή (Sile στα τουρκικά).
Βέβαια στο διάβα των αιώνων οι μετοικεσίες ήταν πολύ συχνές. Ένα ισχυρότερο βασίλειο ή πόλη απορροφούσε μια λιγότερο δυνατή, όπως π.χ. συνέβη με τη Βιθυνία η οποία καθυποτάχθηκε από το βασιλιά της Νικομήδειας Νικομήδη.
Ο Γεώργιος Μπακαλάκης (1908-1991), ο γνωστός Χηλήτης αρχαιολόγος, στο βιβλίο του «Ο Θρήνος της Χηλής και το ξόδι του Κατσαρού» γράφει «…Η δική μας Χηλή ρίζωσε στο σημείο αυτό, δεκαοχτώ ναυτικά μίλια από το Βόσπορο, ύστερα από μια μετοικεσία, ένα ξεσηκωμό της Βυζαντινής που θα πρέπει να έγινε σε μια εκατονταετία το πολύ ύστερα από την άλωση της Πόλης. Τότε χρονολογείται και ο περίβολος και ο πύργος που υψώνεται επάνω στο ξερονήσι Κάστρο. Η πιθανότερη πιθανή μνεία μπορεί να είναι ή του 1612-1623 (Πατριαρχία Κύριλλου Λούκαρι), η βέβαιη του 1675 (του Χιτζερέ 1086) "εν τη Χηλή εστί το λείψανον του Αγίου Ευθυμίου Σάρδεων του ομολογητή"…».
Για ενημέρωση Χιτζερέ - Χιτζρέ είναι το ισλαμικό ημερολόγιο και σημαίνει «έτος της φυγής». Ξεκινά από το έτος 1 όταν ο Μωάμεθ εξορίστηκε από τη Μέκκα στη Μεδίνα. Αντιστοιχεί στο 622 μ.Χ. του γρηγοριανού ημερολογίου.
Η καλή μου τύχη όμως μου απεκάλυψε άλλη μια πληροφορία. Διαβάζοντας την «Αλεξιάδα», βιβλία που έγραψε η Άννα Κομνηνή (1083-1153) για τον πατέρα της Αλέξιο Α' Κομνηνό, βρήκα την παρακάτω πληροφορία:
«Ὁ γὰρ Σάγγαρις ποταμὸς καὶ ἡ παραλία ἡ μέχρι τοῦ χωρίου Χηλῆς ἰθυτενῶς καταφερομένη καὶ ἡ πρὸς βορρᾶν ἀνακάμπτουσα πολλὴν ἔνδον περικλείουσι χώραν. Ταύτην τοίνυν τὴν χώραν πονηροὶ γείτονες γεγονότες ἡμῖν ἀνέκαθεν οἱ τοῦ Ἰσμαὴλ κατὰ πολλὴν ἐρημίαν τῶν κωλυόντων διά τε Μαρυανδηνῶν καὶ τῶν πέραν Σαγγάρεως ῥᾳδίως κατελῄζοντο καὶ μᾶλλον τὴν Νικομήδους ἐπέθλιβον τὸν ποταμὸν διαπεραιούμενοι. Τὴν τοιαύτην τοίνυν ὁρμὴν ἀνακόπτων τῶν βαρβάρων ὁ βασιλεὺς καὶ τὴν τῆς χώρας καταδρομὴν καὶ μάλιστα τὴν Νικομήδους ἀσφαλιζόμενος κατωτέρω τῆς Βαάνης λίμνης μακρότατον ὄρυγμα κατιδὼν καὶ παρακολουθήσας αὐτῷ μέχρι πέρατος κατενόει ἀπό τε τῆς θέσεως καὶ τοῦ σχήματος, ὡς ἄρα ὁ τόπος οὐκ ἐκ ταὐτομάτου διαβεβόθρωται οὐδὲ συσσεσηράγγωται φυσικῶς, ἀλλὰ χειρός τινος ὑπῆρχε μηχάνημα. Πολυπραγμονήσας οὖν τὸ τοῦ τόπου μανθάνει παρά τινων, ὡς ἄρα τῆς τοιαύτης διώρυχος Ἀναστάσιος ὁ Δίκουρος ἐπεστάτησε. Τί μὲν βουλόμενος, οὐκ εἶχον λέγειν· ἐφαίνετο δ' οὖν τῷ βασιλεῖ Ἀλεξίῳ, ὡς δὴ ὁ αὐτο κράτωρ ἐκεῖνος ἐβούλετο ἀπὸ τῆς λίμνης ὕδωρ μετοχετεύειν ἐς ταυτηνὶ τὴν χειροποίητον χαράδραν. Πρὸς τοιαύτην τοίνυν ἐνθύμησιν ἀναχθεὶς ὁ αὐτοκράτωρ Ἀλέξιος τήν τε τάφρον εἰς βάθος ἱκανώτατον διορύσσειν ἐκέλευε».
Και συνεχίζει η Άννα Κομνηνή:
«Δεδοικὼς δὲ μή ποτε καὶ πορεύσιμα γένοιτο τὰ τῶν ποτα μῶν κατὰ τὰς συναφὰς τῶν ῥευμάτων, ἀνιστᾷ φρούριον ἐρυμνότατον, πανταχόθεν τὸ ἀσφαλὲς καὶ τὸ ἀνεπιχείρη τον ἔχον ἀπό τε τοῦ ποταμοῦ καὶ τῆς εἰς ὕψος καὶ πάχος τειχοποιίας· ὅθεν καὶ τὴν σιδηρᾶν ἀπηνέγκατο κλῆσιν. Καὶ ἔστι νῦν τὸ σιδηροῦν τουτὶ πυργίον πόλις πρὸ πόλεως καὶ τείχους προτείχισμα. Αὐτὸς δὲ ὁ αὐτοκράτωρ ἐφίστατο τῇ τοῦ πολιχνίου οἰκοδομῇ ἀπὸ πρωΐας μέχρις ἑσπέρας, καίτοι πολλῆς τῆς ἀλέας οὔσης τὸν θερινὸν τροπικὸν τοῦ ἡλίου διαπορευομένου, καὶ καύσωνος ἠνείχετο καὶ κονίας. Καὶ πολλὴν τὴν δαπάνην κατεβάλλετο ὡς ἐντεῦθεν ἐρυμνότα τον γεγονέναι τὸ τεῖχος καὶ ἀπρόσμαχον, τοὺς σύροντας ἕκαστον τῶν λίθων, εἰ ἔτυχεν εἶναι πεντήκοντα ἢ ἑκατὸν ἄνδρας, δαψιλῶς ἐπιφιλοτιμούμενος. Ἐντεῦθεν δὲ οὐ τῶν τυχόντων, ἀλλὰ καὶ στρατιώτης ἅπας καὶ ὑπηρέτης αὐτόχ θων τε καὶ ἐξ ἀλλοδαπῆς ὁρμώμενος πρὸς τὴν τῶν τοιού των λίθων ὁλκὴν ἐκεκίνητο δαψιλεῖς ὁρῶντες τοὺς μισθοὺς καὶ αὐτὸν τὸν αὐτοκράτορα καθάπερ ἀθλοθέτην τινὰ ἐφιστάμενον. Τέχνη γὰρ ἦν καὶ τοῦτο ἵνα πολλῶν συρρεόντων ῥᾷον ἡ ὁλκὴ τῶν παμμεγέθων ἐκείνων λίθων γίνοιτο. Οὕτως ἦν ἐκεῖνος καὶ ἐπινοῆσαι βαθύτατος καὶ καταπρᾶξαι μεγαλουργότατος».
Άραγε η Άννα Κομνηνή να είχε κατά νου το κάστρο που βρίσκεται σ' ένα από τα νησάκια της Μαύρης Θάλασσας, απέναντι από τη Χηλή;
Όπως και να έχει η ιστορία μας επιφυλάσσει πολλές εκπλήξεις. Κάποτε ο κ. Νίκος Λυγερός μου είχε πει «η γνώση είναι γύρω σου, αρκεί να απλώσεις το χέρι και να την αρπάξεις»…
Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
[post_ads]
ΣΧΟΛΙΑ
Μπορείτε να σχολιάσετε μέσω Facebook ή Blogger (Google) επιλέγοντας την αντίστοιχη καρτέλα από πάνω