του Φάνη Γρηγοριάδη
Η βάρκα γλιστρά απαλά πάνω στην ήρεμη επιφάνεια των νερών, δημιουργώντας κύκλους που "σκάζουν" στην όχθη. Το σχοινί λύνεται, η μηχανή παίρνει μπροστά, αναδεύοντας μαζί με τα νερά και την άμμο. Το ταξίδι στον Έβρο αρχίζει…
Φιδωτός και ήρεμος ο ποταμός κυλά στα γόνιμα εδάφη του Έβρου, μέσα από πυκνούς καλαμιώνες, σχοινιά και αλμυρίκια. Στα νότια "φλερτάρει" με αμπέλια, σιτάρια, βαμβάκια, λιόδεντρα, ότι καλλιεργούν οι αγρότες της περιοχής. Αφράτα, τα χώματα. Αγελάδες, πρόβατα, χοίροι και βουβάλια βόσκουν αμέριμνα στα λιβάδια. Είναι πολλά και τα άγρια άλογα, που καλπάζουν ελεύθερα στην κοιλάδα. Οι βαρκάρηδες τα συναντούν πηγαίνοντας για δουλειά στις όχθες του ποταμού, αλλά κανένας δε διανοείται να τους περάσει χαλκάδες...»
"Άγρια γεννήθηκαν από ελεύθερους γονείς, υπερήφανα, δεν είναι για εξημέρωση", μας λένε. Στους πάμπολλους νερόλακκους, που σχηματίζουν τα νερά του ποταμού, ξαποσταίνουν δεκάδες ήδη άγριων πουλιών. Αγριόπαπιες, τσιρκνιάδες, πελεκάνοι, πελαργοί, φάσες, γεράκια, μπεκάτσες, πολλά αηδόνια, τριζόνια και εκεί που εκβάλει το Δέλτα, σμήνη από πανέμορφα φλαμίνγκο. Τις ηλιόλουστες μέρες, στο "καλμάρισμα" του χειμώνα, εμφανίζονται δειλά στα κλαδιά, αλκυόνες!
Πολλά τα παρατηρητήρια, αυστηρά διαχωρισμένες οι ζώνες για το κυνήγι και την άγρια ζωή.
Ο 68χρονος Χριστόφορος Ασλανίδης "γεννήθηκε" στο ποτάμι. Η καταγωγή του προσφυγική, παινεύεται για τη "ρίζα" του. Η βάρκα του, ξύλινη, δουλεμένη στο χέρι, αποτελεί τυπικό δείγμα των παραδοσιακών ψαράδων της περιοχής. Μ' αυτήν βρίσκεται καθημερινά στον ποταμό για ψάρεμα, για δουλειά, για ανάπαυλα "γιατί ηρεμία σαν αυτή, δε θα βρεις πουθενά", όπως λέει χαρακτηριστικά.
Με το φωτογράφο του ΑΠΕ-ΜΠΕ Νίκο Αρβανιτίδη τον συναντάμε στις Φέρες. Εκεί είναι το σπίτι του. Στη μικρή κωμόπολη, όπου ζει με την οικογένεια του, βρίσκεται και ο σύλλογος, το "ορμητήριο" των παραδοσιακών ψαράδων του ποταμού, που απέμειναν να δουλεύουν με τον παλιό καλό τρόπο. Δίχτυ, πετονιά, πολυάγκιστρο, παραγάδι, παράκτια αλιεία, για μεροκάματο, όχι για πλούτη. Όχι, καταστροφές στο βυθό, όχι "ξύσιμο" του πυθμένα, όχι ρύπανση και καταστροφή των ψαριών με απόρριψη του πεθαμένου γόνου πίσω στα νερά. Απόλυτος, ο σεβασμός στο ποτάμι, που δίνει ζωή. "Ό,τι μας κάτσει στα δίχτυα. Για να υπάρχει και αύριο ψάρι", λένε οι ψαράδες. Και το ψάρι στον Έβρο αφθονεί.
"Έχει το ποτάμι, γουλιανούς, γριβάδια, πεταλούδες, όρεξη να' χεις και υπομονή", μας λέει ο Χριστόφορος και συνεχίζει: "Εμείς, πάμε και μέχρι το πέλαγος (Θρακικό) και βγάζουμε και ψάρι θαλασσινό. Κάποιοι ψαρεύουν μόνο ποταμίσιο, πιο πάνω. Παραδοσιακά, σαν κι εμένα λίγοι έχουν μείνει και ακόμη πιο λίγοι κάνουν και ξεναγήσεις σε κόσμο. Έχει γίνει και ο σύλλογος στις Φέρες και όταν έρχονται επισκέπτες, μας καλεί ο δήμος να πάμε βαρκάδα τον κόσμο για να δει τα πουλιά, τη φύση του Δέλτα".
Ο "Θανάσης" και ο "Παντελής"
Στη βάρκα του Χριστόφορου μπήκαν πρόπερσι για βαρκάδα ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας και η σύζυγος του. "Απλοί και σεμνοί, καθόταν εκεί που κάθεσαι τώρα εσύ. Όχι, δε ζήτησαν τίποτε ασυνήθιστο, όπως όλοι έτσι κι αυτοί", λέει ο βαρκάρης.
Πολύ πιο παλιά (από όσους θυμάται) στη βάρκα του μπήκε και ο νυν αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Θόδωρος Πάγκαλος. Μας λέει, επίσης, ότι ο μακαριστός αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος είχε καθίσει σε γεύμα, που παρέθεσαν προς τιμήν του οι τοπικές αρχές στο αναψυκτήριο του μόλου, εκεί που δένουν τις βάρκες τους, οι ψαράδες.
Ξεχωριστές, όμως, είναι οι αναμνήσεις του από τα γυρίσματα της ταινίας "Όλα είναι δρόμος" του Παντελή Βούλγαρη. Για περισσότερους από δύο μήνες, θίασος και τοπικοί βαρκάρηδες είχαν γίνει ένα και το αυτό. "Κύριος με Κ κεφαλαίο" ο Παντελής Βούλγαρης, "άνθρωπος, πάνω απ' όλα" ο Θανάσης Βέγγος για το βαρκάρη, που τους έζησε από κοντά.
«Έφερναν συσσίτιο από την πόλη για το θίασο κι εμείς οι ψαράδες μοιράζαμε μεταξύ μας ό,τι είχαμε από το σπίτι, για φαγητό. Μας βλέπει ο Βέγγος και λέει : "Τι κάνετε, μωρέ εκεί μόνοι σας, χώρια, άντε για φαγητό στην ουρά". Δε θα το ξεχάσω νέα παιδιά έμπαιναν πρώτα, με το δίκιο τους γιατί πεινούσαν μετά τόσες ώρες γυρίσματος, αυτός πάντοτε τελευταίος. Πίσω από όλους και από μας. 'Μπείτε πρώτα εσείς, μας έλεγε, δε θα μείνουμε νηστικοί, φτάνει για όλους'».
"Τον ρωτούσε κάποτε, ο Παντελής : 'Θανάση, να το ξαναπάμε αυτό το γύρισμα;'. Είχε και κρύο δεν ήταν για αστεία. Απαντούσε ο Βέγγος : 'Βρε, Παντελή, μπορώ να σου πω, όχι;'. Φιλότιμα, έκανε ό,τι του ζητούσε ο σκηνοθέτης. Ο Θανάσης είναι ηθοποιός, αλλά πάνω απ' όλα άνθρωπος", λέει ο κ. Χριστόφορος.
Ο "λαβύρινθος" του Δέλτα
Η βάρκα στρίβει μέσα σε "υδάτινα" μονοπάτια, που οριοθετούν τα καλάμια. Ένα δίκτυο πολύπλοκο, που "άμαθος" δεν μπορεί να το ακολουθήσει χωρίς να χαθεί. Ένας πραγματικός "λαβύρινθος", δημιουργημένος απ' τη φύση, την παλίρροια και τα φερτά υλικά που κατεβάζουν τα νερά. Ο βαρκάρης, μας οδηγεί με απίστευτη ευκολία, επιλέγει το δρόμο του σχεδόν αυτόματα με τη σιγουριά, που του δίνει η πείρα του.
"Τα έχω περάσει ξανά και ξανά, χιλιάδες φορές. Το μόνο που μπορεί να με μπερδέψει και μένα και τους παλιούς συναδέλφους είναι καμιά ξαφνική παλίρροια που 'εξαφανίζει' τα χέρσα. Αλλά και πάλι θα βγούμε. Επίσης, τα κλαδιά που φέρνει το πέλαγος με τις αντάρες, φτιάχνουν καμιά φορά αβαθή και φράγματα. Συνήθως, τα βλέπουμε και τα προσπερνάμε χωρίς να 'βρουν' στις βάρκες. Την άλλη φορά που θα μπούμε, τα ξέρουμε κι αυτά και αναλόγως κινούμαστε", λέει ο Χριστόφορος.
Ωστόσο, δε λείπουν και οι αβαρίες. Ενίοτε, οι προπέλες βρίσκουν σε ξέρες: "Τα παλιά χρόνια, δεν είχες παρά να κάνεις την προσευχή σου και να περιμένεις συνάδελφο, μήπως περάσει να σε μαζέψει. Τώρα με τα κινητά, τα πράγματα είναι απλά. Καλείς τον συνάδελφο και έρχεται σε δένει και σε ρυμουλκεί".
Παρά την ηλικία του, αναγνωρίζει την αξία της τεχνολογίας, αλλά ως άνθρωπος της φύσης την αξιοποιεί μόνο για απόλυτη ανάγκη. "Εμείς, είμαστε μέσα στον κίνδυνο και το άγνωστο και έχουμε ένα φθηνό κινητό για να σώσουμε τη ζωή μας. Τώρα, η εγγονή μου στην πόλη έχει κινητό που κοστίζει τριακόσια ευρώ και θέλει, λέει, όταν μιλάει 'να βλέπει και τη φίλη της στην οθόνη'. Με αυτές τις υπερβολές, φτάσαμε εδώ, που φτάσαμε", μουρμουρίζει προβληματισμένος.
Η δουλειά του ψαρά είναι σκληρή. Το χειμώνα, πολλές φορές τα νερά παγώνουν και οι στολές τους, ίσα που τους προστατεύουν από το κρύο και τον αέρα. Είναι αναγκασμένοι να σπάσουν την κρούστα του πάγου και να ρίξουν τα σύνεργα τους κάτω από την παγωμένη επιφάνεια, ή να μαζέψουν τα δίχτυα με την ψαριά. Εάν σχιστεί η γαλότσα, η αδιάβροχη φόρμα τους και μπουν νερά, ο χρόνος αντίδρασης είναι ελάχιστος για να αποφύγουν το μούδιασμα και την παράλυση των ποδιών. Το καλοκαίρι, τους τρώει ο ήλιος, η ζέστη και το κουνούπι. Σμάρι, ολόκληρο σηκώνεται μέσα από τα καλάμια, σε κάθε κίνηση, το απόγευμα. Πρέπει, ως τη δύση του ηλίου να έχουν τελειώσει κάθε εργασία. "Αυτή είναι η φύση, όμορφη, αλλά και σκληρή, γαλήνια αλλά και επικίνδυνη την επόμενη ώρα, δε συγχωρεί λάθη" λέει ο κ. Ασλανίδης.
Η βάρκα κατευθύνεται στην "ευθυγράμμιση" του ποταμού, μέσα στο ελληνικό έδαφος. Είναι το κανάλι που σκάφτηκε το 1956, για να διευκολύνει τη ροή και να εκτονώσει τις πλημμύρες, αφού έγιναν τα αναχώματα από την ελληνική και την τουρκική πλευρά.
"Το κανάλι σκάφτηκε με πλάτος πέντε μέτρα και βάθος δύο. Σήμερα, εξαιτίας των πλημμυρών και των προσχώσεων το πλάτος έχει ξεπεράσει σε ορισμένα σημεία τα εκατό και πλέον μέτρα. Το νερό, το "έσκαψε" από μόνο του. Ωστόσο, το σύνορο μας με την Τουρκία παραμένει το ίδιο που χαράχθηκε το 1923, πάνω στην κανονική ροή του ποταμού".
Οι σχέσεις με τους "γείτονες"
Στην απέναντι πλευρά, μετά τη χάραξη των συνόρων και την ανταλλαγή πληθυσμών βρέθηκε το χωριό Αίνος. Οι σημερινοί Τούρκοι κάτοικοί του έχουν συχνές επαφές με τους Εβρίτες, είναι ζεστοί και φιλόξενοι. Πολλές φορές συναντιούνται και ψαρεύουν μαζί στο ποτάμι, μοιράζονται το φαΐ και την ώρα τους.
Τα "σκαμπανεβάσματα" των ελληνοτουρκικών σχέσεων τα έχει ζήσει κι αυτός και όλοι οι βαρκάρηδες της περιοχής, από πρώτο χέρι. Στο ποτάμι, όχι από κάποιο απόμακρο διπλωματικό γραφείο. Η κρίση του βαρκάρη είναι "βαρόμετρο" για το "πού φυσάει κάθε φορά, ο αέρας". Την αστάθεια, ή την σύγκλιση στα ελληνοτουρκικά, οι ακρίτες της περιοχής την "οσμίζονται" πρώτοι, στην "αύρα" του ποταμού, συχνά πριν γίνει αισθητή σε Αθήνα κι Άγκυρα. Όπως λέει, δεν ήταν η υψηλή διπλωματία, που άλλαξε το "κλίμα" προς το καλύτερο, αλλά η χαμηλή πολιτική, το άπλωμα του χεριού, η βοήθεια, η αλληλεγγύη στα δύσκολα, στην ανάγκη.
"Μετά, το 1999 τα πράγματα μεμιάς άλλαξαν, ηρέμησαν εντελώς. Με τη βοήθεια που δώσαμε στους σεισμούς της Τουρκίας, λες και ήρθαν τα πάνω κάτω. Μας έβλεπαν και δάκρυζαν, μας αγκάλιαζαν, μας φιλούσαν τα χέρια. Από τότε, το βλέπεις στα πρόσωπα, στις κινήσεις, στα χαμόγελα των απέναντι, έχει αλλάξει τελείως, το κλίμα", λέει ο Χριστόφορος.
Και συνεχίζει το συλλογισμό του: "Πριν από το 1999 μας έβρισκαν (οι στρατιώτες τους) στο ποτάμι και εάν περνούσαμε το νοητό δικό μας μισό, ήταν σε θέση να μας συλλάβουν και να τα κατάσχουν όλα. Μέχρι και για κατάσκοπους κατηγόρησαν, αναίτια, πολλούς. Τώρα, αυτά σταμάτησαν. Οι ψαράδες τους μας χαιρετούν και τους χαιρετούμε και έχουμε αρμονικές σχέσεις. Εδώ ρίχνουμε εμείς δίκτυα, παρακάτω αυτοί και δεν υπάρχει το παραμικρό πρόβλημα, είμαστε αγαπημένοι".
Οι καλύβες του Δέλτα
Η βάρκα "δένει" σε μια καλύβα. Απ' αυτές, συναντήσαμε αρκετές στις όχθες του ποταμού. Μόνο από τον υδάτινο δρόμο έχουν πρόσβαση, από τη στεριά αδύνατον να τις προσεγγίσεις. Ο Χριστόφορος ψήνει καφέ στο μπρίκι και βγάζει δυνατό τσίπουρο "για να ζεσταθούμε". Καθόμαστε ένα γύρω, κοντά στην ξυλόσομπα για να γίνει κουβέντα.
"Πολλές από αυτές τις καλύβες, τις βρήκαμε, τις έχτισαν οι παππούδες μας. Πώς θα πας στο ποτάμι για ψάρεμα, ώρες ολόκληρες χωρίς μια "φωλιά", να βάλεις τα σύνεργα, τα καλάμια, τα δίκτυα. Κάποιες είναι και εκατό χρονών. Τελευταία, όμως, έγινε ένας φορέας διαχείρισης του ποταμού και άρχισαν να μας λένε να τα ξηλώσουμε, γιατί θα πληρώσουμε πρόστιμα κ.τ.λ. Μπορεί να έχουν το δίκιο τους, κι αυτοί οι άνθρωποι, δε λέω, αλλά από την άλλη, εάν φύγουμε κι εμείς από το ποτάμι, τι θα μείνει;" λέει σκεπτικός.
Πιο κάτω από την καλύβα, που ξαποστάσαμε, βρίσκεται μια άλλη καλύβα με έναν σταυρό στην σκεπή της. Έχει χτιστεί με πρόχειρα υλικά, πάνω σε ένα χέρσο, ανάμεσα στα κανάλια του ποταμού.
"Είναι το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου, προστατεύει τους ψαράδες. Κάθε χρόνο, τα Θεοφάνεια, έρχεται ιερωμένος από τη μητρόπολη Αλεξανδρούπολης και ρίχνει τον Σταυρό. Ποτέ δεν σταμάτησε αυτό, μόνο μια φορά που πλημμύρισε πολύ και αναγκάστηκε να τον ρίξει σε άλλο σημείο. Βουτάμε και τον βγάζουμε και δεν λογαριάζουμε το κρύο", εξηγεί ο Χριστόφορος.
"Τετ α τετ" με τους παράνομους μετανάστες
Είναι πολλές οι φορές, που πηγαίνοντας να πιάσουν δουλειά ξημερώματα, οι ψαράδες βρίσκουν τις καλύβες τους λεηλατημένες, τα λουκέτα παραβιασμένα και τις πόρτες σπασμένες. Λαθρομετανάστες, πεινασμένοι ψάχνουν για τροφή, για νερό, για κουβέρτες, ό,τι μπορεί να τους συντηρήσει και να τους ζεστάνει μέσα στην άγρια φύση του Δέλτα. Οι βαρκάρηδες τους βλέπουν κάποιες φορές και γυρίζουν την πλάτη. Πρέπει να κλείσουν τα αυτιά, να μην τούς ακούν να ειδοποιήσουν τις αρχές.
"Στις βάρκες, δεν τους βάζουμε, να μας παρακαλούν. Όποιος το κάνει, κάνει έγκλημα. Ικετεύουν, έχουν μαζί τους παιδιά. Είναι σκληρό, αλλά πρέπει να κλείσεις τα αυτιά, να γυρίσεις την πλάτη. Το ψωμί, όμως και το νερό, είναι άλλο πράγμα. Αν τα καταφέρουν και περάσουν, τι να τους κάνεις; Εμείς λέμε πάντοτε και στα σπίτια μας: 'Το ψωμί να είναι πιο πολύ, το νερό να είναι πιο πολύ'. Για τον καθένα που θα βρεθεί παγιδευμένος στο ποτάμι, για όποιον χτυπήσει την πόρτα μας. Για τον κάθε άνθρωπο που θα κινδυνέψει, Έλληνα, ντόπιο ή ξένο. Τι να πω, δηλαδή, γιατί μού έκλεψαν την κονσέρβα, την κουβέρτα. Άνθρωποι είναι να ζήσουν θέλουν".
Οι άνθρωποι της φύσης έχουν το "δίκιο" μέσα τους. Το νόμο τον τηρούν και τον σέβονται, αλλά η "εσωτερική τους φωνή" λειτουργεί εξίσου καλά, έχουν καθαρή τη συνείδησή τους. Χωρίς αυτήν δεν επιβιώνεις στο ποτάμι, δεν γυρνάς στο σπίτι να κοιμηθείς. Η καθημερινότητα τους απαιτεί γαλήνη, καθαρό μυαλό, ηρεμία για να τα βγάλουν πέρα με το ποτάμι. Να "ταιριάξουν" στα "πρέπει" της φύσης.
Σφίγγουμε το χέρι του Χριστόφορου και τον χαιρετούμε. Αρνούμαστε ευγενικά τη φιλοξενία, που μας προσφέρει, είμαστε βιαστικοί για το ρεπορτάζ. Το δέχεται με βαριά καρδιά : "Εάν σας φέρει πάλι ο δρόμος σας από εδώ, μη και δεν περάσετε να σας φιλέψω…".
Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ
ΣΧΟΛΙΑ
Μπορείτε να σχολιάσετε μέσω Facebook ή Blogger (Google) επιλέγοντας την αντίστοιχη καρτέλα από πάνω