Καστανιές Έβρου: Άνθρωποι χωρίς σύνορα

Ο κόσμος αλλάζει. Οι άνθρωποι ψάχνουν τρόπους να ξεπεράσουν τα σύνορα, να ξεφύγουν από την οριακή αυτή γραμμή που διαχωρίζει έναν υποτιθέμενο «παράδεισο», από μια αποδεδειγμένη «κόλαση»

Ο Κώστας Παπάζογλου επί το έργον του καθαρισμού κρατώντας μια χειροποίητη σκούπα

Η ΜΑΓΙΚΗ ΑΣΠΡΗ ΣΚΟΝΗ

Φίνο άσπρο αλεύρι για όλες της χρήσεις. Maxima Roller Mills No 398. Ημερομηνία πρώτης λειτουργίας 1927, Καστανιές Έβρου. Μόλις 4 χρόνια μετά την πρώτη λειτουργία του τελωνείου με την Τουρκία.

Ο Κώστας Παπάζογλου, 86 χρονών σήμερα, ξεσκονίζει τη φωτογραφία του πατέρα του Γιώργου, κρατώντας μια αυτοσχέδια σκούπα από... «σόργον το σάρωθρον.

Η λευκή πούδρα που αφήνει το αλεύρι έχει εισχωρήσει παντού... Ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει...

Από τις Καστανιές δεν έφυγε κανένας με τις ανταλλαγές πληθυσμού των αρχών του 20ού αιώνα, μόνο ήρθαν. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που μας παρέχει ο σημερινός Δήμος Βύσσας, οι Καστανιές είχαν κατοίκους αμιγώς ελληνόφωνους Θράκες: «Το χωριό είναι ένα από τα παλαιότερα του νομού Εβρου με γηγενή πληθυσμό, δηλαδή που δεν προέρχεται από πρόσφυγες, οι οποίοι μετακινήθηκαν από την Ανατολική Θράκη, την Ανατολική Ρωμυλία και τη Μικρά Ασία την εποχή των Βαλκανικών πολέμων και της Μικρασιατικής καταστροφής. Αυτό είναι ασύνηθες και ο λόγος ήταν ότι δεν κατοικήθηκε ποτέ από μουσουλμάνους.

Η πρώτη αναφορά για το χωριό με την παλιότερη τούρκικη ονομασία ως Cörek, (τσιορέκ) προέρχεται από τον Γιώργο Βογιατζή, ο οποίος λέει ότι βρέθηκε σε τουρκικά έγγραφα του 1485 να αναφέρονται χωριά με εξολοκλήρου χριστιανικό πληθυσμό, μεταξύ των οποίων και το χωριό Ηφrek».

Το κτίριο του αλευρόμυλου εξωτερικά...
μακάρι να μην πέσει θύμα υπερκατασκευών σκυροδέματος

Το πέτρινο κτίσμα στις Καστανιές είναι από τα ελάχιστα που ξεχωρίζουν σ’ αυτό το συνοριακό χωριό ακριβώς απέναντι από την Αδριανούπολη. Στεγάζει τον «ξεχασμένο», αλλά εν λειτουργία, κυλινδρόμυλο της οικογένειας Παπάζογλου. Η πινακίδα, ελαφρώς ξεθωριασμένη, αναγράφει τα ονόματα των ιδιοκτητών και θυμίζει καρτ ποστάλ από μια άλλη εποχή. Ο 86χρονος κύριος Κώστας Παπάζογλου υπομονετικά καθαρίζει για ακόμη μια χρονιά το πατάρι, τα ξύλινα δάπεδα και τα μηχανήματα, από την ενοχλητική «λευκή σκόνη».

Το κτίριο υπήρχε από το 1905, το 1912 κάηκε και το 1927 πέρασε στα χέρια της οικογένειάς του. Ο πατέρας του και ιδρυτής του κυλινδρόμυλου Γιώργος Παπάζογλου, μας κοιτάει καμαρωτός μέσα από μια ξεθωριασμένη φωτογραφία που κρέμεται στον τοίχο.

Το εσωτερικό του κυλινδρόμυλου.
Ο κύριος Κώστας είναι ακριβώς κάτω
από το κάδρο με τη φωτογραφία του
πατέρα του που μόλις ξεσκόνισε

«Οι μηχανές δεν έχουν αλλάξει και λειτουργούν ακόμα χωρίς πρόβλημα. Αυτός ο μύλος μπορεί να βγάλει 500 κιλά αλεύρι την ημέρα... αλλά ποιος τα χρειάζεται; Εχω δικό μου φούρνο και είναι ζήτημα αν πουλάω 20 φραντζόλες την ημέρα εδώ στις Καστανιές», λέει κουνώντας το κεφάλι ο κυρ-Κώστας. «Μετά από σένα έρχονται τώρα κι άλλοι και με φωτογραφίζουν. Τους αφήνω να βγάλουν τον παλιό μύλο, τα κύλινδρα, όλα.

Ακόμα στέκομαι καλά στα πόδια μου και να σκεφτείς ότι πηγαίνω στα χωράφια και σπέρνω αμ, τι νόμισες; Το παιδί μου ο Γιώργος είναι τώρα στην Αλεξανδρούπολη». Χίλια χρόνια να ζήσεις κυρ Κώστα και να ‘σαι πάντα καλά για να δουλεύεις το θηρίο που βγάζει τη μαγική άσπρη σκόνη.

ΤΟ ΚΑΦΕ ΣΕΛΗΝΗ

Στεκόταν σχεδόν απέναντι από τον αλευρόμυλο του Παπάζογλου και σαν καφενείο συγκέντρωνε σημαντικό κομμάτι της «γερουσίας» του χωριού. Οσες φορές κατάφερα να μπω και να μιλήσω με τους θαμώνες, ήρθα αντιμέτωπος με την πεμπτουσία του σαρκασμού, τον πόνο που αντιμετωπίζεται με γέλιο και την αυθόρμητη θετική διάθεση των ανθρώπων που κατάγονται από τη Θράκη. Καμιά φορά δεν κατάφερα να πληρώσω τον καφετζή της Σελήνης. Ομως δεν είναι αυτός ο λόγος που μου είναι αξέχαστη εκείνη η ατμόσφαιρα.

Εκκίνηση της διαδικασίας δεσίματος των επιλυμένων θυσάνων
του σκουπόχορτου με το κοντάρι χρησιμοποιώντας σύρμα

ΣΟΡΓΟΝ ΤΟ ΣΑΡΩΘΡΟΝ

Πριν από 15 χρόνια τουλάχιστον οι Καστανιές ήταν γνωστές για τις σκούπες τους! Για όσους δεν γνωρίζουν, το «σόργον το σάρωθρον» ή σκουπόχορτο, είναι φυτό που καλλιεργείται αιώνες τώρα στην περιοχή. Με την κατάλληλη επεξεργασία του χόρτου φτιάχνονταν οι παλιές χειροποίητες σκούπες των γιαγιάδων μας, τις οποίες με δυσκολία πλέον βρίσκεις στην αγορά.

Κάθε αγροτική οικογένεια παράλληλα με την οικιακή γεωργική παραγωγή, καλλιεργούσε και προϊόντα που προοριζόταν για το εμπόριο, όπως ο καπνός, το μετάξι και το σκουπόχορτο.

Το τελευταίο προϊόν, μάλιστα, έμελλε να διαδραματίσει πολύ σημαντικό ρόλο στην οικονομία του χωριού. Πηγές αναφέρουν ότι κατά τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1930 εδώ υπήρχαν 10 βιοτεχνίες επεξεργασίας σκουπόχορτου, με ετήσια εξαγωγή 400.000 σαρώθρων.

Το τελευταίο στάδιο του δεσίματος
ραψίματος της σκούπας γίνεται σε μια
ιδιόμορφη θορυβώδη -μοναδική ίσως-
μηχανή ιταλικής προέλευσης

Στα χρόνια που ακολούθησαν οι περισσότερες απ’ αυτές έπαψαν να λειτουργούν αφού κρίθηκαν οικονομικά ασύμφορες, καθώς στην αγορά βγήκαν οι πλαστικές σκούπες - ενώ οι αντίστοιχες εισαγωγής από τη γειτονική Βουλγαρία ήταν πολύ φθηνότερες.

Ο,τι απέμεινε σήμερα είναι 1-2 τεχνίτες που απλά συμπληρώνουν το εισόδημά τους όταν τους δίνεται η ευκαιρία. Φαίνεται ότι κανείς δεν χρειάζεται πια τα παλιά σάρωθρα - μόνο για σουβενίρ πουλάει σκούπες ο Κώστας Σισμανίδης στις Καστανιές.

Τα τελευταία 20 χρόνια αφού ξεράνει τα χόρτα, τα διαλέξει και τα δέσει μεταξύ τους, τα κόβει στο επιθυμητό μέγεθος.

Στη συνέχεια τα «πλέκει» με σύρμα, φτιάχνει τη «φούντα» και μετά τα τοποθετεί σε μια παμπάλαιη μηχανή ιταλικής προέλευσης, όπου ράβεται σφιχτά και διαμορφώνεται το σχήμα της σκούπας.

Στις Καστανιές υπήρχαν πολλές τέτοιες βιοτεχνίες οι οποίες έπαψαν να λειτουργούν, όπως το εργαστήρι σκούπας «Σόργον». (Βιοτεχνία Κώστα Σισμανίδη τηλ. 25520 85234)

Τέτοια τοπία που προάγουν μοναδικά την αίσθηση
του «έφυγα» θα συναντήσεις στο Τρίγωνο Έβρου

ΤΟ ΤΡΙΓΩΝΟ ΤΟΥ ΕΒΡΟΥ

Η ένωση του ποταμού Αρδα με τον Έβρο και η εύφορη κοιλάδα ανάμεσά τους σχηματίζει ένα τρίγωνο που κλείνει στις πλευρές του μικρούς και μεγάλους αγροτικούς οικισμούς. Για να μπεις στο Τρίγωνο ή θα βρεις μια κανονική γέφυρα να περάσεις τον ποταμό ή θα βουτήξεις στα νερά του -όταν αυτό είναι ασφαλές- ακολουθώντας τον τσιμεντένιο «διάδρομο» στο χωριό Ρίζια, αλλά και τις Καστανιές, στο σημείο ακριβώς που γίνεται το καλοκαιρινό φεστιβάλ του Άρδα.

Είναι γεγονός ότι η βορειοανατολική άκρη των συνόρων της Ελλάδας σημαδεύεται από το μικρό χωριό που ονομάζεται Καστανιές.

To νεότερο πέρασμα προς την Τουρκία από τους Κήπους που συντόμευσε τη διαδρομή από και προς την Κων/πολη, αλλά και η αναζήτηση καλύτερης τύχης από τους νέους, έκανε τον οικισμό να συρρικνωθεί - τουλάχιστον δημογραφικά. Δίπλα στις Καστανιές και πάνω στη συμβολή των ποταμών βρίσκονται τα Μαράσια, ένας μικρός αλλά ονομαστός αγροτικός παραμεθόριος οικισμός που αναφέρεται για πρώτη φορά σε τούρκικο έγγραφο του 15ου αιώνα.

Έγιναν γνωστά σε όλους τους Έλληνες χάρη στην υπεραιωνόβια Βασιλική Λαμπίδου γιατί πάντα βοηθούσε τους φαντάρους που υπηρετούσαν στην περιοχή... δίπλα από το σπίτι της. Ευτυχώς η προσφορά της τιμήθηκε από την πολιτεία και την Ακαδημία Αθηνών.

Ένα από τα σπάνια δείγματα τοπικής
αρχιτεκτονικής στο χωριό Πετρωτά

Πρωτεύουσα του δήμου Τριγώνου είναι τα Δίκαια, που σηματοδοτούν και το τέλος της σιδηροδρομικής γραμμής επί ελληνικού εδάφους. Οσοι έχουν ταξιδέψει με τρένο θα έχουν δει τις πινακίδες που γράφουν «Δίκαια» τοποθετημένες στα βαγόνια: αυτός είναι ο τελευταίος σταθμός. Από τους οικισμούς που αξίζει να περάσει κανείς είναι πρώτα ο Δίλοφος.

Απέναντι από το προκεχωρημένο ελληνικό φυλάκιο και ανάμεσα σε ναρκοπέδια βρίσκονται τα σύνορα Τουρκίας - Βουλγαρίας.

Τα σύνορα ανάμεσα σε Τουρκία και Βουλγαρία έχουν αρκετή κίνηση, αλλά στην ελληνική μεριά, πέρα από το μικρό χωριό του Δίλοφου, θα συναντήσει κανείς χωράφια, συχνές περιπόλους των φαντάρων προς τα παρατηρητήρια και μια παράξενη ησυχία η οποία δεν κρύβει ούτε ένταση ούτε απάθεια. Εδώ στο τριεθνές όλοι αισθάνονται λίγο «περίεργα».

Το Ορμένιο σηματοδοτεί το πέρασμα στη Βουλγαρία και τα Πετρωτά (ξεχωρίζουν για την αρχιτεκτονική τους ταυτότητα και τον παλιό κυλινδρόμυλο που έγινε πολιτιστικό κέντρο) μαζί με τον Πεντάλοφο, τα Κόμαρα, το Θεραπειό και τη Μηλιά, είναι χωριά των συνόρων που αξίζει να γνωρίσετε από κοντά. Άλλωστε η διαδρομή που τα συνδέει είναι από τις ομορφότερες της Ελλάδας.

Κείμενα-φωτογραφίες: Γιάννης Ντρενογιάννης
Πηγή: Εφημερίδα ΕΘΝΟΣ
[post_ads]