Ελληνική αγορά μπύρας: Στο στόχαστρο της Επιτροπής Ανταγωνισμού από το 2005 χωρίς όμως καμία γνωμοδότηση

Όπως είναι γνωστό, η ελληνική αγορά μπύρας εμφάνιζε τις τελευταίες δεκαετίες έντονα συμπτώματα μονοπωλίου τα οποία βρίσκονται εδώ και (τουλάχιστον) μια πενταετία στο στόχαστρο της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού. Η σταδιακή εμφάνιση και άλλων σημάτων στην ελληνική αγορά

του Λεωνίδα Κουμάκη

Όπως είναι γνωστό, η ελληνική αγορά μπύρας εμφάνιζε τις τελευταίες δεκαετίες έντονα συμπτώματα μονοπωλίου τα οποία βρίσκονται εδώ και (τουλάχιστον) μια πενταετία στο στόχαστρο της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού. Η σταδιακή εμφάνιση και άλλων σημάτων στην ελληνική αγορά και η επανακυκλοφορία της ιστορικής Fix Hellas την άνοιξη του 2010 τάραξε τα σχετικά «ήρεμα» νερά της ελληνικής αγοράς μπύρας η οποία όμως διατηρεί μέχρι σήμερα τα βασικά χαρακτηριστικά της. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με την σειρά:

Μέχρι την δεκαετία του 1960 η Ελληνική αγορά μπύρας αποτελούσε μονοπώλιο της ιστορικής μπύρας Φιξ. Το μονοπώλιο αυτό σταδιακά υποκαταστάθηκε από την «Αθηναϊκή Ζυθοποιία» (ιδρύθηκε το 1963 και κυκλοφόρησε την μπύρα Amstel δύο χρόνια αργότερα) ιδίως μετά την κατάρρευση και το κλείσιμο της εταιρίας Φιξ το 1982 με συσσωρευμένα χρέη 6 δις δραχμών.

Οργανωμένες προσπάθειες για πετυχημένη είσοδο στην Ελληνική αγορά μπύρας έγιναν αρκετές, χωρίς όμως σημαντική επιτυχία:

Το 1968 η Γερμανική Henninger ίδρυσε στην Ελλάδα την «Henninger Hellas Α.Ε.» η οποία έκανε μεγάλες προσπάθειες να καθιερωθεί στην Ελληνική αγορά, χωρίς αξιόλογη επιτυχία. Το 1992 εξαγοράστηκε από τον Όμιλο Μπουτάρη ο οποίος δεν μπόρεσε να αποτρέψει την «μη βιώσιμη» πορεία του σήματος. Έτσι, το 1997 κυκλοφόρησε την μπύρα «Μύθος» η οποία σημείωσε ανέλπιστη επιτυχία για τους γνωρίζοντες την αγορά μπύρας στην Ελλάδα. Η επιτυχία αυτή οδήγησε στην μετονομασία της σε «Μύθος Ζυθοποιία» και στην ένταξή της, το 2006, στον Όμιλο Scottish & Newcastle, ο οποίος με την σειρά του, εξαγοράστηκε το 2008 από την Κοινοπραξία Sunrise Acquisitions Limited των Ευρωπαϊκών γιγάντων Heineken & Calsberg – η «Μύθος Ζυθοποιία» έγινε μέλος του Ομίλου Carlsberg. Έτσι σήμερα, οι εταιρίες που συγκροτούσαν στην Κοινοπραξία Sunrise Acquisitions Limited ελέγχουν ένα συντριπτικό μερίδιο της ελληνικής αγοράς («Αθηναϊκή Ζυθοποιία» - Heineken και «Μύθος Ζυθοποιία» - Calsberg).

Άλλη μια οργανωμένη προσπάθεια παραγωγής μιας νέας μπύρας με στόχο την Ελληνική αγορά έγινε το 1988 όταν η γερμανική Lowenbrau ίδρυσε στην Ελλάδα την θυγατρική Lowenbrau Hellas S.A., αναλαμβάνοντας η ίδια την ανάπτυξη του σήματός της (το οποίο κυκλοφορούσε στην Ελλάδα από το 1980 με σύμβαση παραχώρησης). Η προσπάθεια δεν σημείωσε επιτυχία γιατί προσέκρουσε «σε δυσμενείς συνθήκες λειτουργίας και αγοράς». Μετονομάστηκε σε «Ελληνική Ζυθοποιία Αταλάντης Α.Ε. – ΕΖΑ» μέχρι την εξαγορά των μετοχών της Γερμανικής εταιρίας από την οικογένεια Συριανού το 2003.

Το 1996 ιδρύθηκε στην Θράκη η «Ζυθοποιία Μακεδονίας Θράκης Α.Ε.» δημιουργώντας την μπύρα Βεργίνα αλλά, σύμφωνα με καταγγελίες της, αντιμετώπισε ανυπέρβλητα προβλήματα στην είσοδο της στην Ελληνική αγορά από την «κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης της θυγατρικής της ολλανδικής Ηeineken, Αθηναϊκής Ζυθοποιίας ΑΕ, η οποία εκμεταλλευόμενη το ισχυρότατο μερίδιό της στην αγορά (80-90%) απαγόρευε στο εμπορικό δίκτυο τη συνεργασία με την νέα εταιρεία» (Βλ. ΤΑ ΝΕΑ 27/9/2008 Ο πόλεμος της μπύρας δεν έχει κανόνες – περισσότερα για την μπύρα Βεργίνα στο άρθρο μας 20/3/2010 Μπύρα Βεργίνα: Αυθεντικά ελληνική μπύρα από την Θράκη, που μας κερδίζει με την ποιότητά της).

Η συνέχεια της υπόθεσης είναι πολύ ενδιαφέρουσα:

Το έτος 2003 η «Ζυθοποιία Μακεδονίας Θράκης Α.Ε.» προσέφυγε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισμού την οποία ενημέρωσε για την κατάσταση της αγοράς της μπίρας στην Ελλάδα και για τα προβλήματα που αντιμετώπιζε.

Το 2005 έγινε η εναρμόνιση της εθνικής νομοθεσίας με την κοινοτική και η Ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισμού ξεκίνησε αυτεπάγγελτη έρευνα στον κλάδο της ζυθοποιίας με ζητούμενο την τυχόν κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης από την «Αθηναϊκή Ζυθοποιία ΑΕ», μετά από σχετική προτροπή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ανταγωνισμού.

Το 2006, όταν η «Μύθος Ζυθοποιία» εντάχτηκε στον Όμιλο Scottish & Newcastle κατατέθηκε, ενώπιον της Επιτροπής Ανταγωνισμού, η υπ΄ αριθμ. 8461/29.12.2006 καταγγελία της «Μύθος Ζυθοποιία ΑΕ» κατά της «Αθηναϊκής Ζυθοποιίας ΑΕ» για «κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης από την Αθηναϊκή Ζυθοποιία Α.Ε.».

Το 2008, ο Όμιλος Scottish & Newcastle, εξαγοράστηκε από την Κοινοπραξία Sunrise Acquisitions Limited των Ευρωπαϊκών γιγάντων Heineken & Calsberg – η «Μύθος Ζυθοποιία» έγινε μέλος του Ομίλου Carlsberg.

Το 2009 εξετάστηκε αίτημα που αφορούσε την από κοινού εξέταση της υπ΄ αριθμ. 8461/29.12.2006 καταγγελίας της «Μύθος Ζυθοποιία Α.Ε.» κατά της «Αθηναϊκής Ζυθοποιίας Α.Ε.» και της αυτεπάγγελτης έρευνας για τυχόν κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης από την «Αθηναϊκή Ζυθοποιία Α.Ε.» της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού.

Η Επιτροπή Ανταγωνισμού αποφάσισε την συνεκδίκαση των δύο υποθέσεων αλλά η «Αθηναϊκή Ζυθοποιία» αντέδρασε προσφεύγοντας στο (ανώτερο) Διοικητικό Δικαστήριο από όπου εξασφάλισε την «προσωρινή αναστολή» της απόφασης συνεκδίκασης που έλαβε η Επιτροπή Ανταγωνισμού.

Το 2010 το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών ακύρωσε την απόφαση «προσωρινής αναστολής» ανοίγοντας τον δρόμο στην Επιτροπή Ανταγωνισμού να εξετάσει το όλο θέμα «επί της ουσίας».

Εν τω μεταξύ, την άνοιξη του 2010 κυκλοφόρησε και πάλι στην ελληνική αγορά η ιστορική Μπύρα Φιξ, δέκα χρόνια μετά την ανεπιτυχή προσπάθεια λανσαρίσματος στην ελληνική αγορά από την οικογένεια Κουρτάκη (σχετικό άρθρο μας 9/2/2009 Μπύρα Fix: Άλλαξαν χέρια τα σήματα της ιστορικής ελληνικής μπύρας).

Το 2010 η συνολική «πίτα» της Ελληνικής αγοράς μπύρας επηρεάστηκε αρνητικά με μια μείωση της τάξεως του 10% περίπου. Σε επίπεδο εγχώριας παραγωγής, το σύνολό της υπολογίζεται σε 3,9 εκατ. εκατόλιτρα. Από αυτά τα 2,8 εκ. εκατομμύρια εκατόλιτρα (περίπου) υπολογίζεται ότι ανήκουν στην «Αθηναϊκή Ζυθοποιία», 520 χιλ. εκατόλιτρα στην «Μύθος», 200 χιλ. εκατόλιτρα στην «ΕΖΑ» - ένα μέρος εμφιαλώνεται για λογαριασμό της «Αθηναϊκής Ζυθοποιίας», 180 χιλ. εκατόλιτρα στην «Ζυθοποιία Μακεδονίας Θράκης», 120 χιλ. εκατόλιτρα στην εξαιρετική «πρεμιέρα» της Μπύρας Φιξ («Ολυμπιακή Ζυθοποιία») και το υπόλοιπο στις διάφορες μικροζυθοποιίες ανά την Ελλάδα. Οι εξαγωγές της ελληνικής μπύρας παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα (300 χιλ. εκατόλιτρα, συνολικής αξίας 18,3 εκ. Ευρώ το 2009 – σχετικό άρθρο μας 15/9/2010 Εξαγωγές ελληνικής μπύρας: Περιορισμένες επιδόσεις αλλά και σημαντικές προοπτικές).

Συμπεράσματα:

Ο «φάκελος της μπύρας» σκονίζεται χρόνια ολόκληρα στα συρτάρια της Επιτροπής Ανταγωνισμού χωρίς να υπάρχει κανένα πόρισμα, καμιά εισήγηση, καμιά απόφαση.

Το γεγονός αυτό οδηγεί την «Αθηναϊκή Ζυθοποιία ΑΕ» στην διατύπωση της άποψης πως «αφού κοντεύει να κλείσει δεκαετία από την πρώτη στιγμή που η Επιτροπή ξεκίνησε να ελέγχει την αγορά μπύρας και εισήγηση ή πόρισμα δεν έχει υπάρξει, αυτό ενισχύει την άποψη ότι δεν υφίσταται ζήτημα μη ανταγωνισμού στην αγορά».

Οι πολέμιοι του τρόπου λειτουργίας της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού θεωρούν πως «στην ελληνική εκδοχή, η Επιτροπή Ανταγωνισμού είναι ένα υπεργραφειοκρατικό άβουλο σχήμα, ελεγχόμενο από τα καρτέλ και την πολιτική, που συνήθως δεσμεύεται με χρηματοδοτήσεις από τις ισχυρές επιχειρηματικές δυνάμεις εγχώριες και ξένες» και ότι «Η μέχρι τώρα παρέμβασή της είναι ανύπαρκτη, τα καρτέλ δεν έχουν θιγεί, οι ελεγχόμενες υποθέσεις καρκινοβατούν, η αγορά προσδιορίζεται από τα ισχυρά δίκτυα διανομής των πολυεθνικών» (περισσότερα εδώ).

Αξίζει να δούμε τις θέσεις που διατυπώνουν σήμερα οι βασικοί εμπλεκόμενοι στην «υπόθεση της μπύρας»:

Η «Αθηναϊκή Ζυθοποιία» εστιάζει όλη της την προσπάθεια στην νομική αντιμετώπιση της απόφασης που αφορά την «συνεκδίκαση» της καταγγελίας του έτους 2006 της «Μύθος Ζυθοποιία» μαζί με την αυτεπάγγελτη έρευνα της Επιτροπής Ανταγωνισμού που ξεκίνησε «επίσημα» από το 2005.
«Η εταιρεία θα ασκήσει όλα τα νόμιμα δικαιώματά της κατά της απόφασης της Επιτροπής Ανταγωνισμού και του Διοικητικού Δικαστηρίου για συνεκδίκαση της υπόθεσης με την Μύθος» (Δεκέμβριος 2010, Μηνάς Μαυρικάκης, διευθυντής Επικοινωνίας και Εταιρικών σχέσεων).

Για τις απόψεις της «Μύθος Ζυθοποιία Α.Ε.» παραθέτουμε δύο δηλώσεις που επιλέξαμε, των τελευταίων Διευθ. Συμβούλων της:

«Ο ανταγωνισμός στην Ελλάδα δεν λειτουργεί σωστά και αν λειτουργούσε ελεύθερα, θα άλλαζε ο χάρτης της αγοράς σε μεγάλο βαθμό» (Απρίλιος 2009, τ. Διευθύνων Σύμβουλος Τζων Καμβυσέλης).
«Το επενδυτικό πρόγραμμα της εταιρείας θα διευκολυνθεί όταν εκδοθεί η απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού». (Δεκέμβριος 2009, Σόρεν Μπρινκ νέος Διευθύνων Σύμβουλος).

Ο Δημήτρης Πολιτόπουλος, Διευθύνων Σύμβουλος της «Ζυθοποιίας Μακεδονίας Θράκης Α.Ε.», έκανε το εξής σχόλιο όσον αφορά την σημερινή κατάσταση που διαμορφώνεται στην πολυετή «εκκρεμότητα» που υπάρχει στον «φάκελο της μπύρας» ενώπιον της Επιτροπής Ανταγωνισμού:

«Είναι απορίας άξιο πως οι δύο μεγαλύτερες Ζυθοποιίες στην Ελλάδα, οι οποίες ανήκαν στην Κοινοπραξία Sunrise Acquisitions Limited και οι οποίες ελέγχουν περισσότερο από το 80% της ελληνικής αγοράς μπύρας, έχουνε επιδοθεί σε μια νομική αντιδικία με αποτέλεσμα την καθυστέρηση έκδοσης πορίσματος από την Επιτροπή Ανταγωνισμού, η οποία όπως είναι γνωστό, διεξάγει από το 2005 έρευνα για την αγορά μπύρας στην Ελλάδα».

Η «κυριαρχία» της «Αθηναϊκής Ζυθοποιίας» στην Ελληνική αγορά μπύρας και το 2010, με μειωμένα ποσοστά σε μερίδια συνολικής αγοράς, είναι πράγματι εντυπωσιακή. Το μερίδιο της «Αθηναϊκής Ζυθοποιίας» στην συνολική αγορά (παραγωγή + εισαγωγές) υπολογίζεται για το 2010 στα επίπεδα του 70%, ενώ η «Μύθος Ζυθοποιία» στο επίπεδο του 13%. Αν εξαιρέσει κανείς τις «ιδιωτικές ετικέτες» των αλυσίδων λιανικής που αναπτύσσονται ραγδαία (ήδη καλύπτουν περισσότερο από το 8% της συνολικής αγοράς με αυξητικές τάσεις), το μερίδιο όλων των υπόλοιπων «παικτών» είναι ασφυκτικά μικρό.

Σε μια ελεύθερη αγορά, ο καταναλωτής επιλέγει και «επιβραβεύει» με την προτίμησή του κάποια προϊόντα, «χαρίζοντας» ακόμα και την κυριαρχία τους. Αν όμως η αγορά δεν είναι πραγματικά ελεύθερη και το δίκτυο της διανομής της ή τα διάφορα σημεία πώλησης ελέγχονται ασφυκτικά ή αθέμιτα, τότε η «κυριαρχία» αυτή δεν είναι μόνο τεχνητή αλλά και απαγορευμένη σε κάθε ευνομούμενη πολιτεία. Αρκεί οι θεσμοί που έχουν οριστεί για τον έλεγχο της αγοράς, να λειτουργούν ομαλά.

Είναι λοιπόν επιβεβλημένο, η εξέταση του «φακέλου της μπύρας» και η έκδοση μιας απόφασης –φυσικά και απαλλακτικής, αν οι καταγγελίες είναι αβάσιμες- να μην καθυστερήσουν (εντός ή εκτός εισαγωγικών) για μερικά ακόμα χρόνια, γιατί είναι βέβαιο πως μια εισήγηση ή μια γνωμοδότηση ή (ακόμα καλύτερα) μια απόφαση θα προστατέψει όχι μόνο το κύρος της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού αλλά και την ομαλότητα της αγοράς, με ότι αυτό συνεπάγεται (επενδύσεις, απασχόληση, εμπιστοσύνη, σεβασμός των θεσμών κ.ο.κ.).

Λεωνίδας Κουμάκης
Πηγή: x-hellenica.gr