Γεωμορφολογία, γεωλογία, κοιτασματολογία και τα μεταλλεία της περιοχής Κίρκης

Μελέτη του Δρ. Κυριάκου Αρίκα, Γεωλόγου - Υφηγητή Ινστιτούτου Ορυκτολογίας και Πετρολογίας Πανεπιστημίου Αμβούργου.

Η Κίρκη είναι ένα χωριό του Νομού Έβρου, 17 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Αλεξανδρούπολης στην οποία υπάγεται και διοικητικά. Είναι χτισμένη μέσα σ’ ένα πανέμορφο λοφώδες τοπίο, βυθισμένη σε δασώδη βλάστηση. Πότε πρωτοκατοικήθηκε ο τόπος αυτός και πότε συγκροτήθηκε σε χωριό, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία. Από ορισμένες αφηγήσεις και λαϊκές εκφράσεις βγαίνει σαν συμπέρασμα ότι η ίδρυση του χωριού θα πρέπει να αναζητηθεί σε χρόνο αρκετών αιώνων πίσω.

Για την ιστορία του χωριού, την ονομασία "Κίρκη" (παλαιότερα "Κιρκάς") και άλλες λεπτομέρειες παραπέμπεται στο εξαιρετικό βιβλίο του Αλέξανδρου Καζαντζή με τίτλο: ”Κίρκη Έβρου - Η μάγισσα ή η μαγεία της φύσης“. Μια πλήρη αναφορά στην ιστορική διαδρομή του χωριού υπάρχει ανέκδοτη από τον Δημοσθένη Αρίκα, η οποία συμπεριλαμβάνεται αυτούσια ως παράρτημα στο εν λόγω βιβλίο του Α. Καζαντζή.

Η παρούσα έκθεση περιέχει μια περιληπτική και για τον κάθε αναγνώστη κατανοητή περιγραφή της γεωμορφολογίας-γεωλογίας και κοιτασματολογίας της περιοχής Κίρκης. Στο πλαίσιο αυτό γίνεται περιγραφή των μεταλλείων μολύβδου-ψευδαργύρου, τα οποία κατά διαστήματα έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην επιβίωση των κατοίκων της Κίρκης και αποτελούνται από δύο συγκροτήματα: το μεταλλείο εξόρυξης, 6 χλμ βόρεια και το εργοστάσιο εμπλουτισμού του μεταλλεύματος, 3 χλμ ανατολικά της Κίρκης.

Γεωμορφολογία

Η Κίρκη είνα χτισμένη σε υψόμετρο 205-230 μ., στην κοιλάδα του μικρού ποταμού «Ειρήνη», ο οποίος πηγάζει μερικά χιλιόμετρα δυτικά της Κίρκης και ύστερα από διαδρομή περίπου 30 χλμ. εκρέει στο Θρακικό Πέλαγος, ανατολικά της Αλεξανδρούπολης. Την κοιλάδα του ποταμού Ειρήνης διασχίζει και η σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης - Αλεξανδρούπολης. Το υδρογραφικό δίκτυο του ποταμού με τις παράπλευρες ρεματιές εκχαράσσουν τη γεωμορφολογία της περιοχής Κίρκης (βλ. χάρτη). Τα μεγαλύτερα ρέματα που εκρέουν στον ποταμό Ειρήνη είναι: δύο ρέματα από βορειοδυτικά και νοτιοδυτικά που συμβάλλουν στην Κίρκη, το «Κιρκάλων Ρέμα» που προέρχεται από το μεταλλείο Άγ. Φιλιππος (βλ. παρακάτω), το «Βραχόρεμα» και το μεγαλύτερο από αυτά, το «Φουντουκλού Ρέμα», το οποίο με τις παράπλευρες ρεματιές του δικτυώνεται στο νότιο τμήμα της περιοχής.

Η λοφώδης μορφολογία της περιοχής

Από την Κίρκη με κατεύθυνση προς ανατολικά και νοτιοανατολικά υψώνονται αριστερά του ποταμού Ειρήνης οι λόφοι «Πανηγύρι» (481 μ), «Αγία Παρασκευή» (330 μ), «Τίγρης» (410 μ), «Μέσος Βράχος» (331 μ), «Μικρός Βράχος» (303 μ) και στη συνέχεια η κορυφογραμμή «Γυμνόν» (464 μ), πλαισιωμένη βόρεια και νότια αντίστοιχα από τους λόφους «Μακρύλοφος» (403 μ) και «Άγιοι Θεόδωροι» (349 μ). Στο κάτω μέρος της πλαγιάς του λόφου Μέσος Βράχος, δίπλα στον ποταμό Ειρήνη είναι το εργοστάσιο εμπλουτισμού μεταλλεύματος και τα ερείπια μερικών άλλων κτιρίων. Στις κορυφές των αναφερόμενων λόφων (εκτός της Αγίας Παρασκευής) δεσπόζουν ανοιχτόχρωμα ασβεστολιθικά πετρώματα τα οποία τονίζουν το γεωμορφολογικό ανάγλυφο και προσδίδουν ιδιαίτερη ομορφιά στο φυσικό τοπίο. Οι ασβεστόλιθοι εκτείνονται και δυτικά των Αγίων Θεοδώρων, στην απέναντι πλευρά του ποταμού Ειρήνης, μέχρι το ύψωμα «Τάσος» (ύψος 393 μ).

Νότια και νοτιοανατολικά της Κίρκης υψώνεται ο δασώδης λοφώδης όγκος της κορυφογραμμής «Παπάς-Κιτρινοράχη» (υψόμετρο μέχρι 470 μ). 3,5 χλμ νοτιοανατολικά της Κίρκης ξεπροβάλλει σε κωνοειδές σχήμα η υψηλότερη κορυφή της νότιας και νοτιοανατολικής περιοχής, ύψους 519 μέτρων που φέρει την ονομασία «Σουβλί» (παλαιότερη ονομασία: «Σιβρί»).

Τρία έως οχτώ χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Κίρκης εκτείνεται η ηφαιστειακή περιοχή με κέντρο τον ορεινό όγκο «Μαυρόπετρα» ύψους μέχρι 627 μέτρα, ο οποίος πλαισιώνεται δυτικά και ανατολικά αντίστοιχα από τις ράχες «Ραχούλα» και «Μύτη». Οι δύο αυτές ράχες ανηφορίζουν βαθμιαία προς βορρά μέχρι πάνω από 700 μέτρα ύψος. Τα μεγαλύτερα ρέματα με κατά τόπους βαθιές χαράδρες, είναι το «Κιρκάλων Ρέμα», το οποίο απορρέει από την περιοχή του μεταλλείου Άγιος Φίλιππος και το «Βραχόρεμα», το οποίο δημιούργησε την χαράδρα μεταξύ του ορεινού όγκου της Μαυρόπετρας και της ράχης «Μύτη». Και τα δύο ρέματα εκρέουν στον ποταμό Ειρήνη. Στην νοτιοανατολική πλαγιά της ράχης «Μύτη» υπήρχε παλαιότερα ο μικρός οικισμός «Μαυρόπετρα».

Για τις ερειπωμένες εγκαταστάσεις του εγκαταλειμμένου μεταλλείου Άγιος Φίλιππος και του εργοστασίου εμπλουτισμού θα γίνει λόγος σε παρακάτω ειδικό κεφάλαιο.

Γεωλογία

Ο γεωλογικός χάρτης παρουσιάζει τη μεγάλη ποικιλία των διαφόρων γεωλογικών και πετρολογικών σχηματισμών. Στην περιοχή Κίρκης αντιπροσωπεύονται και οι τρεις κύριες κατηγορίες πετρωμάτων: 1ον μεταμορφωμένα, 2ον ιζηματογενή και 3ον ηφαιστειακά-μαγματικά πετρώματα.

➤ Κάντε κλικ εδώ για να κατεβάσετε ολόκληρη την μελέτη...

* Ο Κυριάκος Αρίκας γεννήθηκε το 1941 στην Κίρκη Ν. Έβρου και έζησε μέχρι το τέλος της γυμνασιακής του εκπαίδευσης το 1960 στην Αλεξανδρούπολη. Σπούδασε και σταδιοδρόμησε στη Γερμανία (δίπλωμα γεωλογίας 1968, διδακτορική διατριβή 1971, διατριβή υφηγεσίας 1985) και ήταν μέχρι την συνταξιοδότησή του το 2006, υφηγητής στο Ινστιτούτο Ορυκτολογίας-Πετρογραφίας του Πανεπιστημίου Αμβούργου με το οποίο συνεργάζεται μέχρι σήμερα.

Ο Κ. Αρίκας είναι έμπειρος γνώστης των γεωλογικών συνθηκών στη Θράκη, διότι στα πλαίσια της ερευνητικής του δραστηριότητας ασχολήθηκε πάνω από τρεις δεκαετίες με την γεωλογία, πετρογραφία και κοιτασματολογία - γεωχημεία της ευρύτερης περιοχής και έχει επιτηρήσει επιπλέον πολλές επιστημονικές διατριβές στις περιοχές: Σάπες - Κασσιτερά -Συκορράχη, Πέραμα - Πετρωτά, Κίρκη - Αισύμη και Λουτρά - Φέρες.
[post_ads]