Μία ώρα πριν την παράδοση είχε γνωστοποιηθεί στον καθηγητή η απόλυσή του. Το κείμενο - περίληψη, που κυκλοφόρησε ύστερα από λίγες μέρες και δημοσιεύτηκε στο εξωτερικό παραμένει και στις μέρες μας εξαιρετικά επίκαιρο.
Αγαπητοί μου μαθηταί,
Σκοπός των πανεπιστημιακών παραδόσεων δεν είναι μόνον να σας εισαγάγουν εις το δόγμα του Δικαίου και να σας μεταδώσουν απλώς μίαν ειδικήν συλλογιστικήν.
Σκοπός των είναι προπαντός να σας καταστήσουν σαφές το πνεύμα και την ουσίαν του Δικαίου. Εις τας μέχρι τούδε συναντήσεις μας εις αυτό ακριβώς το πνεύμα του Δικαίου προσεπάθησα να σας εισαγάγω.
Σήμερον ας επανέλθωμε εις αυτό το πνεύμα, ας ασχοληθούμε μόνον με αυτό και ας τονίσουμε διά μίαν ακόμα φοράν αυτό το οποίον είναι το πλέον θεμελιώδες.
Το Δίκαιον δεν είναι ένας οποιοσδήποτε εξαναγκαστικός κανών ρυθμίζων την συμβίωσιν των ανθρώπων. Αν ήτο μόνον αυτό καθ’ ουδέν θα διέφερε από τους κανόνας οι οποίοι διέπουν ωρισμένας κοινωνίας του ζωικού βασιλείου. Δεν θα διέφερε π.χ. από την κοινωνίαν των μελισσών ή των μυρμήγκων. Εκείνο το οποίον είναι το χαρακτηριστικόν γνώρισμα του Δικαίου, η πεμπτουσία του, είναι ο προσανατολισμός του προς τας αξίας.
Μόνον δι’ αυτού του προσανατολισμού το Δίκαιον καθίσταται κατάκτησις του πολιτισμού και δικαιώνεται ηθικώς.
Η βασική Δε αξία προς την οποίαν είναι προσανατολισμένο το Δίκαιον ως θεσμός πολιτισμού είναι η ελευθερία.
Τούτο αποδεικνύεται προπαντός από την ιστορίαν.
Η ιστορία των ανθρώπων δεν είναι παρά μία πορεία οδύνης και αγώνος δια την κατάκτησιν της ελευθερίας και δια την εξασφάλισιν και την κατοχύρωσίν της διά του Δικαίου.
Μία είναι η μεγάλη αλήθεια εις το πλαίσιον της επιστήμης μας, ότι το Δίκαιον αποκτά το ηθικόν του περιεχόμενον, καθίσταται δηλαδή ηθική αξία, μόνον εφόσον αποβλέπει εις το να διασφαλίση την ελευθερίαν εις τους ανθρώπους.
Άλλως το Δίκαιον, άνευ δηλαδή αυτού του προσανατολισμού, καθίσταται μέσον καταπιέσεως εις τας χείρας του ισχυρού, προς εξασφάλισιν της κυριαρχίας του.
Προς την αξίαν της ελευθερίας πρέπει όμως να είναι προσανατολισμένος και ο νομικός και ως επιστήμων και ως άνθρωπος. Διότι άλλως καθίσταται άνας απλούς τεχνικός, γνώστης δηλαδή της τεχνικής απλώς του Δικαίου, ο οποίος διατρέχει τον κίνδυνον να γίνει ταπεινός υπηρέτης του ισχυρού.
Την ανάγκην αυτού του προσανατολισμού προσεπάθησα εις την μέχρι τούδε σειράν των μαθημάτων να σας καταστήσω σαφή.
Αυτό ήτο και το βαθύτερον νόημα και η βαθυτέρα επιδίωξις αυτών των μαθημάτων.
Πρέπει σήμερον να σας το τονίσω. Διότι το σημερινόν μάθημα είναι το αποχαιρετιστήριον. Μετά βαθυτάτης λύπης μου είμαι υποχρεωμένος να σας αφήσω.
Αλλά ο χωρισμός αυτός είναι το τίμημα της συνέπειας προς τας αξίας τας οποίας εσεβάσθην εις όλην μου την ζωήν. Και είναι το τίμημα της επιδιώξεως να κρατήσω και εγώ την έδραν αυτήν βήμα ελευθέρας σκέψεως.
Αι έδραι του Πανεπιστημίου μας έχουν μακράν παράδοσιν. Αξιόλογοι άνδρες τας ετίμησαν εις χαλεπούς χρόνους με τον αγώνα των να τας κρατήσουν βήμα ελεύθερον. Θα ήτο τρομερόν αν η έδρα αυτή εις τας ασθενείς μου χείρας εταπεινούτο.
Από την σειράν των συναντήσεών μας εύχομαι και ελπίζω να παραμείνη εις το πνεύμα μας ο προσανατολισμός προς την ελευθερίαν.
Αυτόν τον προσανατολισμόν, τον τον οποίον οφείλομεν να λάβωμεν ως νομικοί, οφείλομεν να λάβωμεν και ως Έλληνες.
Διότι η Ελλάς δεν είναι απλώς μια γεωγραφική έννοια. Είναι προπαντός ιδέα ταυτιζόμενη με την ιδέαν της ελευθερίας.
Ας αναλογισθούμεν λοιπόν αυτήν την ώραν τους λόγους του ποιητού μας και με αυτούς ας αποχαιρετισθώμεν: «Θέλει αρετήν και τόλμην η Ελευθερία»
Το διάστημα 1962-1963 δίδασκε στο πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ της Γερμανίας ως επισκέπτης καθηγητής και το 1968 εξελέγη παμψηφεί έκτακτος καθηγητής του Ποινικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του πανεπιστημίου.
Παράλληλα, εργάστηκε ως δικηγόρος και υπερασπίστηκε φοιτητές, εργάτες και άλλους πολιτικά διωκόμενους, ιδιαίτερα την περίοδο του "ανένδοτου".
Το 1969 συνελήφθη από τη Χούντα, εξαιτίας όσων έλεγε στις παραδόσεις. Πέρασε πέντε μήνες στην απομόνωση, βασανίστηκε και το 1970 καταδικάστηκε σε κάθειρξη 18 ετών. Συνέχισε την αντιδικτατορική του δράση από τη φυλακή, γράφοντας κείμενα που δημοσιεύτηκαν και από μέσα ενημέρωσης στο εξωτερικό.
Το 1972 αποφυλακίστηκε για λόγους υγείας, διέφυγε στη Γερμανία και ξεκίνησε να διδάσκει στο πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, το οποίο τον είχε εκλέξει τακτικό καθηγητή του Ποινικού Δικαίου και της Φιλοσοφίας του Δικαίου όταν ήταν ακόμη στη φυλακή. Συνέχισε την αντίσταση στη χούντα.
Με την πτώση της δικτατορίας επέστρεψε στην Αθήνα και μετείχε στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας ως υπουργός Δημοσίων Έργων. Παράλληλα, άρχισε και πάλι να διδάσκει στη Νομική.
"Κύριοι, και τώρα συνεχίζουμε από εκεί που μας σταμάτησαν", ήταν τα πρώτα λόγια του προς τους φοιτητές.
Το Σεπτέμβριο του 1976, συμμετείχε στην ίδρυση της "Σοσιαλιστικής Πρωτοβουλίας", η οποία το 1978, με εισήγησή του, συσπειρώθηκε με τις δυνάμεις του ΠΑΣΟΚ.
Το 1980, εντάχθηκε στο ΠΑΣΟΚ και το 1981 ανέλαβε διοικητής της Εθνικής Τράπεζας, θέση στην οποία παρέμεινε έως το 1982.
Εξελέγη βουλευτής με το ΠΑΣΟΚ και υπουργός των κυβερνήσεων Ανδρέα Παπανδρέου.
Στις 13 Μαρτίου 1989, απείχε από την ψηφοφορία της πρότασης δυσπιστίας που είχε υποβάλει η ΝΔ κατά της κυβέρνησης, με αποτέλεσμα να διαγραφεί από το ΠΑΣΟΚ. Επανεντάχθηε στο κόμμα λίγους μήνες αργότερα, στις 5 Οκτωβρίου 1989.
Διετέλεσε υπουργός Δικαιοσύνης (1982-84, 1984-85, 1985-86), Υγείας (1987) και αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών (1995).
Πηγή: Παρέμβαση
ΣΧΟΛΙΑ
Μπορείτε να σχολιάσετε μέσω Facebook ή Blogger (Google) επιλέγοντας την αντίστοιχη καρτέλα από πάνω