Πριν από δυο εβδομάδες, ο Τούρκος πρωθυπουργός ταξίδεψε στην Αίγυπτο, τη Τυνησία, και τη Λιβύη, στα πλαίσια αυτού που αποκλήθηκε «Περιοδεία της Αραβικής Άνοιξης».
Με μια αναπτυσσόμενη οικονομία, ένα ισχυρό στρατό, και τρεις συνεχόμενες εκλογικές νίκες, ο Tayyip Erdogan απολαμβάνει μιας μεγαλύτερης νομιμοποίησης από οποιονδήποτε άλλον ηγέτη της Μέσης Ανατολής. Μάλιστα, σχεδίασε έτσι την περιοδεία του, ώστε να φανεί πως στοχεύει στο να ηγηθεί της ευρύτερης περιοχής. Παράλληλα όμως προσπάθησε να καλύψει τις πρόσφατες αποτυχίες του, τις οποίες και θα πρέπει να ξεπεράσει...»
Προς τα έξω, η περιοδεία φάνηκε να σημειώνει επιτυχία. Στα αεροδρόμια τον υποδέχτηκαν ως άλλον «ροκ σταρ», και μάλιστα εκφώνησε λόγο στον Αραβικό Σύνδεσμο, κάτι που συνέβη για πρώτη φορά από έναν μη Άραβα.
Οι ακτιβιστές της Αραβικής Άνοιξης, ανήσυχοι πως οι στρατιωτικοί μπορεί να εκτροχιάσουν τις προσδοκίες της επανάστασής τους, θαύμασαν τον τρόπο με τον οποίο ο Erdogan προσπαθεί να ξαναφέρει τον Ισλαμισμό στο προσκήνιο, και επίσης θαύμασαν τις πρόσφατες νίκες του εναντίον των κοσμικών στρατηγών της χώρας του.
Η μεγαλύτερη όμως απήχηση του Τούρκου ηγέτη, πηγάζει από τις σκληρές επιθέσεις του εναντίον του Ισραήλ, το οποίο απείλησε με ναυτικό πόλεμο, καθώς και με τις κριτικές του εναντίον της Δύσης, την οποία κατηγορεί ότι θέλει απλά να εκμεταλλευτεί τον πλούτο της Λιβύης. Τόνισε μάλιστα τον ρόλο της χώρας του, ως μια σταθερή και αφιλοκερδή φίλη τους. Ιδού λοιπόν ένας ηγέτης, που θέλει να τα βάλει με το Ισραήλ όπως ο Νάσερ, και να ηγηθεί της περιοχής, όπως ένας Οθωμανός.
Όλα αυτά είναι εντυπωσιακά, αλλά στην πραγματικότητα, η εξωτερική πολιτική του Erdogan έχει τα χάλια της. Η Αραβική Άνοιξη, που συχνά επικροτεί το τουρκικό μοντέλο ως ιδανικό, έχει φέρει τον Τούρκο πρωθυπουργό αντιμέτωπο με τις πρώτες σοβαρές δοκιμασίες του. Και τα πήγε άσχημα.
Όλα ξεκίνησαν στη Λιβύη, όπου ο Erdogan απηύθυνε αυστηρή προειδοποίηση εναντίον της παρέμβασης του ΝΑΤΟ, η οποία όμως είχε σκοπό τη προστασία των Μουσουλμάνων αμάχων. Το ΝΑΤΟ τον αγνόησε επιδεικτικά, και ο Erdogan αμέσως συμμορφώθηκε, προσπαθώντας μάλιστα να πιστωθεί την επέμβαση!
Στο ζήτημα όμως της Συρίας, υπέστη τη μεγαλύτερη ήττα του. Κάποτε διαφήμιζε πομπωδώς την πολιτική «μηδενικών προβλημάτων» με τους γείτονές του. Δημιούργησε μάλιστα μια ζώνη ελεύθερου εμπορίου και ταξιδιών μεταξύ της Τουρκίας, της Συρίας, του Ιράκ, και του Ιράν. Στήριξε το καθεστώς της Συρίας και αυτό του Ιράν εναντίον της Δύσης, και μάλιστα προσπάθησε να υπερασπιστεί το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης.
Σήμερα όμως, η Τουρκία βασανίζεται από τα προβλήματα με τη Συρία, το Ιράν, και το Ιράκ. Ο Erdogan δείχνει αναποτελεσματικός. Και μπορεί η Συρία να φαίνεται ως το βασικό του πρόβλημα, τα πράγματα όμως έχουν μια βαθύτερη αιτία.
Ο Erdogan ανέβασε τον πήχη των γεγονότων της Συρίας, λέγοντας πως πρόκειται για κρίσιμη εξέλιξη που αφορά στα εσωτερικά της χώρας του. Άλλωστε, η βία εκεί, πλημμυρίζει τη Τουρκία με Κούρδους της Συρίας. Ας μη ξεχνάμε τον διαρκή πόλεμο της Άγκυρας με τους Κούρδους του ΡΚΚ. Για αυτό και ο Erdogan απαίτησε από τον Άσαντ να σταματήσει τη καταστολή και να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις, την ίδια ώρα που αυτός ο ίδιος συνέχιζε να βομβαρδίζει στρατόπεδα του ΡΚΚ στο Β. Ιράκ, δολοφονώντας Ιρακινούς αμάχους, παραβιάζοντας την εθνική κυριαρχία της χώρας, και αναγκάζοντας την Βαγδάτη να καταγγείλει την Τουρκία.
Ο Άσαντ όμως, συνέχισε απτόητος να αγνοεί τον Erdogan, παρά τις απειλές του δεύτερου ότι εξαντλείται η υπομονή του. Σε κάποια μάλιστα φάση, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών ανακοίνωσε περίχαρος ότι έπεισε την Συρία να αποσύρει τα τανκς από μια πολιορκία, ενώ αυτά επέστρεψαν λίγες ώρες αργότερα. Η Τουρκία ρεζιλεύτηκε.
Οι Τούρκοι απέτυχαν, διότι ο Άσαντ γνωρίζει πολύ καλά πως δεν θα πρέπει να δείξει αδυναμία, και πως το Ιράν θα τον στηρίζει. Ιδού λοιπόν οι βαθύτερες αιτίες της αποτυχίας του Erdogan στη Συρία. Το Ιράν έχει ηγετικές βλέψεις για την περιοχή. Για αυτό και χρειάζεται τη Συρία. Ο Erdogan αποτελεί εμπόδιο. Έτσι, η Τεχεράνη καταγγέλλει πως η τουρκική καταστολή των Κούρδων, δεν διαφέρει και πολύ από την αντίστοιχη του Άσαντ. Μάλιστα, το Ιράν, που και το ίδιο βομβαρδίζει ιρακινά εδάφη, αναφέρεται στο ΡΚΚ όχι ως τρομοκράτες αλλά ως αντάρτες, που εκπροσωπούν τις νόμιμες κουρδικές προσδοκίες. Και ο Erdogan πνίγεται…
Προς το παρόν, και όσο αντέχει ο Άσαντ, το Ιράν νικάει. Και όσο το Ιράν συνεχίζει το πυρηνικό του πρόγραμμα, ο χρόνος λειτουργεί εις βάρος του Erdogan. Για αυτό και η Τουρκία συμφώνησε τελευταία να εγκατασταθεί το αμερικανικό ραντάρ στο έδαφός της. Πρόκειται για ραντάρ που θα χρησιμοποιείται σε σχέση με το Ιράν.
Σε αυτό το φόντο, ο Erdogan περιόδευσε στην Μ. Ανατολή, απέλασε τον Ισραηλινό πρέσβη, και απείλησε το Ισραήλ με πόλεμο. Πολλοί ακροατές του στον Αραβικό Σύνδεσμο ενθουσιάστηκαν, άλλοι όμως, όπως ο αιγυπτιακός στρατός ανησυχούν για το που μπορούν να οδηγήσουν όλα αυτά. Εξάλλου, η ατζέντα της ημέρας ήταν η Συρία, κάτι για το οποίο ο Erdogan δεν είπε κουβέντα. Και ενώ αποχωρούσε από την αίθουσα συνεδριάσεων, οι εξόριστοι Σύριοι που ήταν παρόντες τον χαρακτήριζαν «δειλό».
Ακόμη και κάποιοι στην αντιπολίτευση της Τουρκίας, αρχίζουν να καταγγέλλουν την ηθικά υποκριτική πολιτική του Erdogan, ως «γυάλινο πύργο». Κοροϊδεύουν τις πολιτικές του ως άνευ αντικρίσματος. Καταγγέλλουν τη ματαιοδοξία του, που θέλει να κάνει σε άλλους ηθικά κηρύγματα, και που περηφανεύεται για το βραβείο ανθρωπίνων δικαιωμάτων που του απένειμε ο Καντάφι.
Για όλα αυτά, ο Erdogan καταφεύγει στη λύση της επίθεσης εναντίον του Ισραήλ, που οι αιτίες της έχουν μεγάλο βάθος. Το 2006 είχε αγκαλιάσει την Χαμάς, η οποία έχει δηλωμένο σκοπό την καταστροφή του Ισραήλ. Σήμερα ανεβάζει τον πήχη, απειλώντας ακόμη και με πόλεμο!
Το ίδιο αβέβαιη είναι και η γενικότερη διεθνής θέση του Erdogan. Η έκθεση Palmer του ΟΗΕ δικαίωσε την επιδρομή του Ισραήλ στον στολίσκο της Γάζας. Παράλληλα, οι προσπάθειες του να εμποδίσει την Κύπρο στο να ενταχθεί στην ΕΕ, καθώς και η αντίθεσή του στην νόμιμη εκμετάλλευση των πόρων της, που είναι χρήσιμες στην ΕΕ, τον κάνουν να χάνει φίλους.
Για έναν που υποτίθεται ότι θέλει να ηγηθεί μιας νέας Μέσης Ανατολής, οι αντί-ισραηλινές και αντί-δυτικές του τακτικές, μοιάζουν πολύ με την παλιά Μέση Ανατολή. Μέχρι στιγμής, το μόνο που κατάφερε είναι να μπλέξει τη χώρα του στις αντιπαραγωγικές πολιτικές, που οι προκάτοχοί του απέφευγαν. Το παραδέχτηκε άλλωστε και ο υπουργός Εξωτερικών του. Ενώ αναφέρονταν στην πολιτική μηδενικών προβλημάτων ως επιτυχή, αυτό στο οποίο εστιάζει σήμερα η Τουρκία είναι μια συμμαχία με την Αίγυπτο, προκειμένου να δημιουργηθεί άξονας εναντίον του Ισραήλ.
Θα ήταν καλό να υποθέσουμε πως οι εγγενείς δυνάμεις της Τουρκίας, η μετριοπάθεια του παρελθόντος, και τα πολλά πολιτικά και ηθικά όρια στην περιφερειακή επιρροή του Erdogan, θα τον κάνουν να επιλέξει μια πιο νηφάλια πορεία. Ούτως ή άλλως, ένας επίδοξος «ηγέτης» θα πρέπει να φέρνει και αποτελέσματα, εκτός από ένα απλό χειροκρότημα.
* Hillel Fradkin is a senior fellow at the Hudson Institute.
Lewis Libby is a senior vice president at the Hudson Institute.
ΣΧΟΛΙΑ
Μπορείτε να σχολιάσετε μέσω Facebook ή Blogger (Google) επιλέγοντας την αντίστοιχη καρτέλα από πάνω