Ελλάδα - Λετονία: γέφυρα προς τον 19ο αιώνα

του Σταύρου Χριστακόπουλου

Αθροιστική ύφεση σχεδόν 10% προβλέπει για τη διετία 2011-2012 (6,25% σε ετήσια βάση για το 2011 και 3,60% για το 2012) το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ). Προσθέτοντας και την… επίσημη ύφεση από το 2008 έως το 2010, θα πλησιάσουμε, συνολικά, ίσως πολύ κοντά στο 20%, δεδομένου ότι έως τώρα οι προβλέψεις περί ελλειμμάτων και ύφεσης, ακόμη και της τρόικας, αποδεικνύονται πολύ «μετριοπαθείς». Έως εσκεμμένα ψευδείς…

Η Alpha Bank πάλι στην εβδομαδιαία ανάλυσή της δεν θέλει ούτε... καν να… μιλάμε για ύφεση το 2012 – για να μην πάει γρουσουζιά, φαίνεται. Παραδέχεται όμως ότι τη διετία 2011 - 2012 καταγράφεται πραγματική εσωτερική υποτίμηση 15% (10% περίπου έως το τέλος του 2011 και επιπλέον 5% περίπου το 2012).

Από την πλευρά της η Goldman Sachs υπολογίζει ότι θα χρειαστούμε δεκαπέντε χρόνια εσωτερικής υποτίμησης για να ξαναγίνουμε ανταγωνιστικοί. Τόσα δεν μας έλεγε και ο μακαρίτης τραπεζίτης (Δον) Τομάζο Πάντοα Σκιόπα, ο φοβερός εκείνος Ιταλός σύμβουλος του Παπανδρέου που παραλίγο να… γκρεμίσει την Ιταλία με τις εμπνεύσεις του;

Μην ανησυχείτε όμως. Ο άνθρωπός μας ο Όλι Ρεν, ο κατά δήλωσή του πολιτικός διευθύνων τα εγκλήματα της τρόικας, είναι εδώ για μας. Χωρίς την έγκρισή μας βεβαίως, αλλά για το καλό μας. Και φροντίζει να ορθοποδήσουμε. Κάνοντας κηρύγματα – ή μάλλον απαγγέλλοντας… προσευχές – από του ευρωζωνικού άμβωνος:

«Αυτή είναι μια πολύ καλή στιγμή για να ξαναθυμηθούμε τις αρχές στις οποίες οικοδομήθηκε το ευρώ και να επιστρέψουμε σε μια ισχυρή και σταθερή Ευρώπη. (…) Έχουμε όλα τα κατάλληλα υλικά. Έχουμε το ανθρώπινο δυναμικό. (…) Αυτό που χρειαζόμαστε είναι η πολιτική βούληση, η αποφασιστικότητα και οι εναρμονισμένες δράσεις για την αποκατάσταση της οικονομικής ανάπτυξης και την δημιουργία περισσότερων θέσεων εργασίας και την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στους επενδυτές και στο κοινό».

Άφεριμ εφέντη Όλι. Ο θεός να μας κόβει χρόνια και να σου δίνει μέρες. Αν και εμάς τα χρόνια θα μας τα κόψει στα σίγουρα έτσι που το πας με το ευρωσύμφωνο της 9ης Δεκεμβρίου, αλλά για σένα δεν εγγυώμαι τίποτε.

Έτσι λοιπόν διαμορφώνεται το διεθνές κλίμα για μια Ελλάδα την οποία όλοι πλέον βλέπουν εκτός ευρώ εκτός από τους Έλληνες μουτζαχεντίν της λιτότητας και της ελεγχόμενης πτώχευσης.

Έλα όμως που δεν θα μιλάμε μόνο για τα δεκαπέντε χρόνια που υπολογίζει η αφέντρα Goldman Sachs, αλλά ίσως για πολύ περισσότερα. Αρκεί να επιτύχει το PSI (κοινώς η ελεγχόμενη χρεοκοπία της Ελλάδας – για να μην ξεχνάμε τα ελληνικά μας) και να δεθούμε οριστικά χειροπόδαρα (μια προσεκτική ματιά στο χθεσινό «Π» θα σας βοηθήσει να καταλάβετε τι εννοούμε).

Πρότυπο η οικονομική καταστροφή;

Εν τω μεταξύ – μέχρι οι εταίροι μας να αποφασίσουν ποια τύχη μας αρμόζει – μαθαίνουμε ότι η Λετονία παίρνει την τελευταία δόση του δανείου των 1,2 δισ. από το ΔΝΤ, το οποίο αποσύρει τους τεχνοκράτες του που έδρευαν εκεί από τον Δεκέμβριο του 2008.

Επειδή λοιπόν το εγχώριο Κρετινιστάν δεν το έχει σε τίποτε να μας πουλήσει τη Λετονία για πρότυπο – πήγαν να κάνουν το ίδιο με την Τουρκία, αλλά το κόλπο είχε δύσκολα σημεία, μεγάλο ρίσκο και το παράτησαν – ας ρίξουμε μια ματιά στο βαλτικό αυτό παράδειγμα διαχείρισης από το ΔΝΤ, αλλά και τεράστιας «εσωτερικής υποτίμησης», διότι μας αφορά περισσότερο απ’ όσο ίσως νομίζουμε.

Σε ένα συνοπτικό χθεσινό του σημείωμα λοιπόν Το Βήμα καταγράφει ότι το ΔΝΤ φεύγοντας αφήνει πίσω του μια έκθεση που μιλάει για «ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης», «βελτιωμένη ανταγωνιστικότητα» και εξισορρόπηση των πολύ μεγάλων ελλειμμάτων.

Αυτή είναι η μία όψη του νομίσματος, αφού από την άλλη «η οικονομική δραστηριότητα παραμένει πολύ υποτονική σε σχέση με τα προ της κρίσης επίπεδα», ενώ «το ποσοστό της ανεργίας παραμένει υψηλό παρά τη μείωσή του».

Παράλληλα «το ποσοστό του πληθυσμού που βρίσκεται κάτω από το εισοδηματικό όριο της φτώχειας παραμένει ένα από τα υψηλότερα της Ευρωπαϊκής Ένωσης».

Στη διάρκεια της τριετούς επιτήρησης του ΔΝΤ λοιπόν η Λετονία «βρέθηκε στη χειρότερη οικονομική κρίση μετά το 1929, καθώς η συνολική υποχώρηση του ΑΕΠ ανήλθε στο 25%. Η χειρότερη χρονιά για τη χώρα ήταν το 2009, όταν η ύφεση άγγιξε το 18% και η ανεργία το 20%».

Αιτία των δεινών, όπως σημειώνει «Το Βήμα», ήταν η βίαιη διαδικασία «εσωτερικής υποτίμησης» που ακολουθήθηκε προκειμένου να περιοριστεί το έλλειμμα κατά 15% ως προς το ΑΕΠ. Μια «επίδοση» που ακόμα και το ΔΝΤ παραδέχεται ότι σπάνια επιτυγχάνεται από τις χώρες όπου εγκαθίσταται.

«Σήμερα διαπιστώνεται ότι το επίπεδο παροχής κοινωνικών υπηρεσιών έχει επιδεινωθεί. Στο μεταξύ πολλοί είναι αυτοί που αναζήτησαν μια καλύτερη τύχη εκτός συνόρων. Ανεπίσημα στοιχεία κάνουν λόγο για φυγή άνω του 10% του εγχώριου πληθυσμού την τελευταία διετία».

Κατά σύμπτωση, επίσης χθες, διαβάζαμε στη Ναυτεμπορική (ρεπορτάζ του ΑΠΕ) ότι το πρώτο εξάμηνο του 2011 οι μετανάστες από την Ελλάδα προς τη Γερμανία αυξήθηκαν κατά 84%, όταν συνολικά η μετανάστευση προς τη χώρα αυτή αυξήθηκε κατά 19% και για πολίτες της Ε.Ε. κατά 29%.

Η υποτίμηση δεν είναι… καταστροφή!

Όμως η Λετονία δεν είναι ένα οποιοδήποτε παράδειγμα. Αξίζει λοιπόν να δούμε πώς την προσεγγίζει, μέσω του Guardian (χρησιμοποιώ την αναδημοσίευση στην Αυγή), ο Μαρκ Ουάισμπροτ, διευθυντής του Κέντρου Οικονομικής και Πολιτικής Έρευνας στην Ουάσιγκτον, αλλά και πρώην στέλεχος του ΔΝΤ, που υπηρέτησε σε αρκετές χώρες τα προγράμματά του – και σήμερα ένας από τους πιο γνωστούς επικριτές του!

Κατ’ αρχάς σημειώνει: «Η περίπτωση παρουσιάζει ενδιαφέρον για την Ευρώπη επειδή υπάρχουν σοβαρές αναλογίες μεταξύ της οικονομικής πολιτικής που εφάρμοσε η Λετονία μετά το 2008 και εκείνων που προωθούν σήμερα οι ευρωπαϊκές αρχές – η Κομισιόν, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα – και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, γνωστές και σαν τρόικα».

Και πάμε στα σημεία που μας αφορούν άμεσα:

«Με την πρώτη ματιά θα φαινόταν γελοίο να αποκαλείς επιτυχημένη μια οικονομική πολιτική εξαιτίας της οποίας μια χώρα χάνει το 24% του ΑΕΠ της – η μεγαλύτερη υποχώρηση στον κόσμο στα χρόνια της κρίσης – και όπου η επίσημη ανεργία εκτοξεύεται από το 5,3% του 2007 σε περισσότερο από 20% στις αρχές του 2010.

Αν και η ανεργία έχει υποχωρήσει σήμερα στο επίπεδο του 14,4% και η οικονομία αναπτύσσεται με ρυθμό 4%, το τίμημα της αργής οικονομικής ανάπτυξης ήταν υπερβολικά βαρύ. Είναι σαν να καυχάται κανείς για την επιτυχία της ύφεσης της περιόδου 1929-33 στις ΗΠΑ.

Οι υποστηρικτές σημειώνουν ότι η περίπτωση της Λετονίας ήταν επιτυχημένη επειδή η χώρα κράτησε τη νομισματική ισοτιμία της “καρφωμένη” στο ευρώ. Το επιχείρημα είναι ότι, αν η χώρα είχε επιχειρήσει να ακολουθήσει επεκτατικές μακροοικονομικές πολιτικές – κοινωνικές δαπάνες για την αντιμετώπιση της ύφεσης, χαμηλά επιτόκια δανεισμού και υποτίμηση του νομίσματος της – το αποτέλεσμα θα ήταν ακόμη χειρότερο.

Η βασική ιδέα είναι ότι η υποτίμηση θα οδηγούσε σε πτώχευση πολλά νοικοκυριά και επιχειρήσεις που δανείστηκαν σε ευρώ αλλά θα είχαν πια εισόδημα σε τοπικό νόμισμα με καταστροφικές επιπτώσεις για το τραπεζικό σύστημα».

Ιδού ο αντίλογος, ο οποίος παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον λόγω της αυξημένης κινδυνολογίας στην Ελλάδα γύρω από τη νομισματική υποτίμηση, με τα ίδια ακριβώς επιχειρήματα μάλιστα που αναφέρει πιο πάνω ο Ουάισμπροτ και με την… «Αλβανία του Χότζα» να αποτελεί αγαπημένο παράδειγμα πολλών:

«Είναι βέβαια αλήθεια ότι η υποτίμηση θα είχε σοβαρές συνέπειες. Ωστόσο μπορούμε να εξετάσουμε και τα παραδείγματα κάποιων άλλων χωρών.

Για 13 χώρες την τελευταία εικοσαετία η μέσω απώλεια ΑΕΠ εξαιτίας της υποτίμησης ήταν 4,5%. Τρία χρόνια μετά, η μέση χώρα ήταν 6,5% πάνω από το αντίστοιχο επίπεδο πριν από την υποτίμηση. Η Λετονία, αντιθέτως, δεν προχώρησε σε υποτίμηση και τρία χρόνια μετά το ΑΕΠ της βρίσκεται 21% χαμηλότερα από ό,τι τα χρόνια που προηγήθηκαν της κρίσης.

Επομένως το επιχείρημα ότι “τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι ακόμη χειρότερα” δεν φαίνεται βάσιμο».

Αργεντινή ή Λετονία;

Και πάμε στη σύγκριση Αργεντινής και Λετονίας υπενθυμίζοντας, επί τη ευκαιρία, στους μπλόγκερς ότι το 2010 δεκάδες – αν όχι εκατοντάδες – μπλογκ είχαν δημοσιεύσει… κραυγάζοντας μια υποτιθέμενη συνέντευξη του Ουάισμπροτ για ό,τι έγινε στην Αργεντινή επί ΔΝΤ, με… συμβουλές για την Ελλάδα, την ύπαρξη της οποίας ο ίδιος διέψευσε με συνέντευξή του στην Ελευθεροτυπία. Πάμε λοιπόν:

«Κάποιες άλλες χώρες υπέστησαν δεινά μετά την υποτίμηση, όπως η Αργεντινή, η οποία αποκλείστηκε σε μεγάλο βαθμό από τον διεθνή δανεισμό μετά την υποτίμηση και την πτώχευση του 2001-2002. Ωστόσο η Αργεντινή τα πήγε πολύ καλά από τότε, με την οικονομία της να συρρικνώνεται αρχικά κατά 4,9% και στα επόμενα εννέα χρόνια να μεγεθύνεται κατά 90%. Και οι 13 χώρες που εξαναγκάστηκαν σε υποτίμηση τα πήγαν τελικά καλύτερα από τη Λετονία.

Και το κοινωνικό κόστος στη Λετονία ήταν ακόμη υψηλότερο από ό,τι υποδηλώνει το επίσημο επίπεδο της ανεργίας. Η ανεργία και η υποαπασχόληση – συμπεριλαμβανομένων και όσων εξαναγκάστηκαν σε μερική απασχόληση ή εξορίστηκαν από την εργατική δύναμη – κορυφώθηκε σε 30% πέρσι. Και ένα ποσοστό 10% του εργατικού δυναμικού εγκατέλειψε τη χώρα – ένα τεράστιο κύμα μετανάστευσης και μια σημαντική απώλεια για τη Λετονία».

Από τη Ρίγα στην Αθήνα

Την ίδια πολιτική όμως με αυτή που εφαρμόστηκε στη Λετονία βλέπουμε τώρα στην Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία, με τα γνωστά καταστροφικά αποτελέσματα. Ας δούμε τι λέει ο Αμερικανός οικονομολόγος – και σημειώστε ότι η… αύξηση των εξαγωγών πλασάρεται από Βενιζέλο και Σία ως μέσο ανάκαμψης (!):

«Η ανεργία και η δυστυχία δεν αποτελούν παρενέργειες της στρατηγικής του στασιμοπληθωρισμού. Αποτελούν δομικά στοιχεία της. Η ιδέα είναι ότι, με την ισοτιμία κλειδωμένη, πρέπει να σπρώξεις τις τιμές, και ιδίως τους μισθούς, προς τα κάτω για να κάνεις τη χώρα πιο ανταγωνιστική διεθνώς. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της σκληρής λιτότητας και της εξαιρετικά υψηλής ανεργίας. Και αυτή είναι η σημερινή στρατηγική της τρόικας για να κάνει την Ελλάδα, την Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία πιο ανταγωνιστικές.

Η ειρωνεία είναι ότι ο στασιμοπληθωρισμός στη Λετονία δεν λειτούργησε ούτε όπως το ήθελαν οι εμπνευστές του. Η αδύναμη ανάκαμψη τον τελευταίο ενάμιση χρόνο δεν οφείλει τίποτε στις εξαγωγές – οι οποίες υποτίθεται ότι θα ήταν η ατμομηχανή της ανάκαμψης αν η εσωτερική υποτίμηση έκανε τις εξαγωγές περισσότερο ανταγωνιστικές.

Αντιθέτως φαίνεται ότι η οικονομία ανέκαμψε επειδή η κυβέρνηση σταμάτησε τις περικοπές και εξαιτίας της έκρηξης πληθωρισμού, που βοήθησε τη χώρα να βγει από το χάος του αποπληθωρισμού».

Η λιτότητα αυξάνει το χρέος!

Ένα από τα μεγάλα παραμύθια που κυκλοφορούν σε ολόκληρη την ευρωζώνη, και φυσικά στην Ελλάδα, είναι ότι η πολιτική λιτότητας και εσωτερικής υποτίμησης με στόχο την επίτευξη της δημοσιονομικής πειθαρχίας θα βοηθήσει στον κατευνασμό της αγοράς ομολόγων και θα ρίξει την πίεση που σήμερα ασκείται στις χώρες του ευρώ. Ο Ουάισμπροτ διαφωνεί και εδώ:

«Η αγορά ομολόγων φαίνεται να συνειδητοποιεί ότι η σημερινή λιτότητα και οι συμφωνίες για συντονισμένη δημοσιονομική πειθαρχία στο μέλλον – όπως αυτή που ανακοίνωσαν με τυμπανοκρουσίες οι ευρωπαϊκές αρχές την προηγούμενη εβδομάδα – απλώς θα αυξήσουν το βάρος χρέους στην Ευρωζώνη.

Αργά ή γρήγορα οι ευρωπαϊκές αρχές θα αναγκαστούν να σταματήσουν την οικοδόμηση αυτής της γέφυρας προς τον 19ο αιώνα και να χρησιμοποιήσουν σύγχρονα εργαλεία οικονομικής πολιτικής για να ανασύρουν την ευρωπαϊκή οικονομία από την ύφεση.

Η Ευρώπη δεν έχει τα περιθώρια να περάσει αυτά που πέρασε η Λετονία: μια βαθύτερη ύφεση στην Ευρώπη θα πυροδοτούσε μια οικονομική κρίση ανάλογη με εκείνη του 2008. Και με αυτή τη φωτιά παίζουν σήμερα οι ευρωπαϊκές αρχές».

Αυτά, για να καταλαβαίνουμε τι μας γίνεται – αν και έτσι που πάει το πράγμα, σε λίγο η ρημαγμένη Λετονία θα αποτελεί παράδεισο μπροστά στην Ελλάδα που διαμορφώνεται τα τελευταία δύο χρόνια ελέω τρόικας, κυβερνήσεων Παπανδρέου - Παπαδήμου και του λοιπού «μνημονιακού» συρφετού.

Υ.Γ.: Καλά Χριστούγεννα – ότι και αν σημαίνει αυτό για τον καθένα από εμάς. Από βάθους καρδιάς…

Πηγή: ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ