Τον Πολιούχο της Άγιο Νικόλαο τιμά η Αλεξανδρούπολη

Η ιστορία του Μητροπολιτικού Ναού της Αλεξανδρούπολης

Τον Πολιούχο της Άγιο Νικόλαο τιμά σήμερα Τρίτη 6 Δεκεμβρίου η Αλεξανδρούπολη. Ο εορτασμός ξεκίνησε από τη Δευτέρα με τον Μέγα Πανηγυρικό Εσπερινό και τη λιτάνευση της Ιεράς Εικόνας του Αγίου και κορυφώνεται σήμερα με την αρχιερατική Θεία Λειτουργία.

Ο Άγιος Νικόλαος προστάτης των ακριτών του Έβρου

Στο κέντρο της Αλεξανδρούπολης, βρίσκεται ο Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Νικολάου...
Στο αριστερό μέρος του προαύλιου χώρου του Ναού, βρίσκεται το Εκκλησιαστικό Μουσείο της Ιεράς Μητροπόλεως Αλεξανδρουπόλεως (πρώην Μέγαρο της Λεονταριδείου Ελληνικής Σχολής Αρρένων) και στα δεξιά του το 3ο Δημοτικό Σχολείο.

Η ιστορία του Ναού

Αγ. Νικόλαος και Λεονταρίδειος Σχολή το 1930

Το 1890 όταν η πόλη, που τότε ονομαζόταν Δεδέαγατς, άρχισε να μεγαλώνει και το ελληνικό στοιχείο υπερίσχυε, ο Τούρκος Διοικητής της πόλης Χατζή Σαφέτ Μπέη, δώρισε στην Ελληνική κοινότητα μια έκταση στο περίοπτο λόφο που βρισκόταν στο καλύτερο σημείο της πόλης, για να φτιάξει την εκκλησία της.

Η ανοικοδόμηση του περίλαμπρου ναού με το μαρμαρόγλυπτο τέμπλο άρχισε το 1898 και στοίχισε στους Έλληνες της πόλης, το υπέρογκο για την εποχή, ποσόν των 25.000 τουρκικών λιρών, το οποίο συγκεντρώθηκε με έρανο. Κλήθηκαν αρχιτέκτονες και τεχνίτες από την Κωνσταντινούπολη, για τον καταρτισμό των σχεδίων και την ανοικοδόμησή του.

Φυλλάδιο του 1901 που διανεμήθηκε
για τα εγκαίνια του Ναού

Τον αφιέρωσαν στον Άγιο Νικόλαο, προστάτη των ναυτικών, διότι οι πρώτοι κάτοικοι της πόλης προέρχονταν από παραθαλάσσιες περιοχές (Αίνο, Μαρώνεια, Σαμοθράκη) και πολλοί ήταν ναυτικοί, κι έτσι τίμησαν τον προστάτη τους Άγιο Νικόλαο.

Τα επίσημα εγκαίνια του Μητροπολιτικού Ναού, τελέσθηκαν στις 4 Αυγούστου 1901, από το Μητροπολίτη Αίνου και Τρανουπόλεως Γερμανό Θεοτοκά. Δίπλα στο χώρο του Ναού είχαν οικοδομηθεί από την τουρκοκρατία ακόμα, τα τρία σχολεία και το Μέγαρο της Ιεράς Μητροπόλεως. Μέσα στο Ναό του Αγίου Νικολάου υπογράφηκε στις 14 Μαΐου 1920, το πρωτόκολλο παράδοσης της πόλης στον Ελληνικό Στρατό.

Όπως αναφέρει η εντοιχισμένη πλάκα που βρίσκεται πάνω από την κεντρική είσοδο του Ναού, ανακαινιστικά έργα έγιναν και τον Αύγουστο του 1947, επί Μητροπολίτου Ιωακείμ Καβύρη. Το 2001 με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 100 ετών από τα εγκαίνια του Ναού, διοργανώθηκαν επίσημες επετειακές εκδηλώσεις, στις οποίες προεξήρχε ο Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως κ. Άνθιμος (νυν Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης).

Ο Ναός του Αγίου Νικολάου

Λήψη φωτογραφίας από τη διασταύρωση
Μαζαράκη και Παλαιολόγου, γύρω στο 1940

Ο ρυθμός του Ναού είναι σταυροειδής μετά τρούλου. Στο υπερώο υπάρχει ο γυναικωνίτης. Στο δεξιό κλίτος του Ναού ξεχωρίζει η φορητή εικόνα της Παναγίας της Τρυφώτισσας που την έφεραν οι πρόσφυγες από την Αίνο, έργο του 19ου αιώνα, που είναι ανάγλυφη από ξύλο και σπάνιες χρωστικές ουσίες που δημιουργούν πλαστικά τα πρόσωπα και φυσικές πτυχές των ενδυμασιών της. Υπάρχει η φορητή εικόνα της Παναγίας της Ελευθερώτριας, ο ξυλόγλυπτος αρχιερατικός θρόνος, η φορητή εικόνα του Αγίου Φανουρίου και το αναλόγιο του δεξιού χορού.

Ο Άγιος Νικόλαος το 1942

Στο αριστερό κλίτος του Ναού υπάρχει η φορητή αργυροεπένδυτη εικόνα του Αγίου Νικολάου του Θαυματουργού, αρχιεπισκόπου Μύρων Λυκίας, ο ξυλόγλυπτος άμβωνας, η φορητή εικόνα της Παναγίας της Μαυροφορούσας, το ξυλόγλυπτο προσκυνητάρι με τεμάχιο Ιερού Λειψάνου των 40 Μαρτύρων Σεβαστείας (320 μ.Χ.) και το αναλόγιο του αριστερού χορού.

Το τέμπλο του Ναού είναι περίτεχνο από γκρι μάρμαρο. Η περίτεχνη κορυφή του τέμπλου είναι έργο του καλλιτέχνη Π. Γ. Περγαμηνέλλη εκ Μυτιλήνης. Το τέμπλο του Ναού είναι ακριβώς το ίδιο με το τέμπλο του Ιερού Ναού Αγίας Τριάδος Σταυροδρομίου Κωνσταντινούπολης.

Με πληροφορίες από το βιβλίο του Γιώργου Παναγιώτου «Δεδέαγατς – Αλεξανδρούπολη, κάτω από την σκέπη του πολιούχου Αγίου Νικολάου» και το περιοδικό "Ενδοχώρα", τ. 75–76 του 2001.
Φωτογραφίες από το Λεύκωμα του Θεόδωρου Ορδουμποζάνη «Προκτήτωρ Πόλις».