Οδοιπορικό στην Παράδοση του Δωδεκαημέρου στον Έβρο

Υπέροχο -αλλά και σημαντικό ταξίδι- στην Παράδοση του Δωδεκαημέρου "πραγματοποίησαν" τις μέρες τούτες οι 220 και πλέον χορευτές και χορεύτριες - μέλη του Θρακιώτικου Χορευτικού Ομίλου Αλεξανδρούπολης, στην αίθουσα Εκδηλώσεων της Καππαδοκικής Εστίας, μέσα από εικόνα και ήχο, καθώς και την αφήγηση – παρουσίαση του Δημήτρη Βραχιόλογλου, Προέδρου του Ομίλου.

Μέσα από το σημαντικό Αρχείο καταγραφών του κ. Βραχιόλογλου παρουσιάστηκε ολάκερη η παράδοση του Δωδεκαημέρου, αφού τα Χριστούγεννα, όπως και όλο το Δωδεκάμερο, για... τους κατοίκους των περισσότερων χωριών του Έβρου, ήταν τρανή και μεγάλη γιορτή. Όλοι, μικροί και μεγάλοι, άντρες και γυναίκες, μετείχαν με μεγάλη χαρά, αγωνία και λαχτάρα στα έθιμα αυτών των ημερών, που ήταν πάρα πολλά και σχεδόν για όλα τα χωριά τα ίδια με ελάχιστες μικροδιαφορές.

Τα έθιμα των Χριστουγέννων, ανέφερε στην παρουσίασή του ο κ. Βραχιόλογλου, άρχιζαν από την Παραμονή, με το σφάξιμο των γουρουνιών, που ήταν αυτό που κυριαρχούσε τη μέρα τούτη σ’ όλα τα χωριά αλλά και σ’ αυτές ακόμα τις πόλεις του Έβρου. Οι ίδιοι οι νοικοκυραίοι ή ομάδες μικρές ανδρών έσφαζαν τα γουρούνια τα δικά τους, των συγγενών τους, αλλά και γενικά όλου του χωριού. Όλοι τρέφανε γουρούνια στα σπίτια τους, στα κουμάσια, “γιατί Χριστούγεννα χωρίς χοιρινό κρέας στο σπίτι δεν μπορούσαν να νοηθούν” (το σφάξιμο των γουρουνιών ήταν παλιό έθιμο, κατάλοιπο μάλιστα κάποιας ειδωλολατρικής λατρείας. Οι Ρωμαίοι στα Σατουρνάλια, που γιορτάζονταν στις 17-25 Δεκεμβρίου, θυσιάζανε χοίρους στον Κρόνο και στη Δήμητρα, για να δώσει η γη καλούς και πλούσιους καρπούς).

Στη συνέχεια οι χορευτές και χορεύτριες (κυρίως μαθητές της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης) μέλη του Θ.Χ.Ο.Α. είχαν την δυνατότητα να παρακολουθήσουν από Βιντεοπαρουσίαση «Τα Κόλιαντα», δηλαδή τα κάλαντα των μικρών παιδιών από χωριά του Έβρου, ενώ ο κ. Βραχιόλογλου τόνισε πως στη Θράκη τα παιδιά μέχρι το 1930 και λίγο αργότερα, από βδομάδες μπροστά και σαν έμπαινε η Σαρακοστή για τα Χριστούγεννα, άρχιζαν να ετοιμάζονται για τα «Κόλιαντα», κάνοντας πρόβες, φωνάζοντας στις γειτονιές κάθε βράδυ σχεδόν.

Έτσι το πρωί της Παραμονής των Χριστουγέννων, πανέτοιμα πλέον, με τις ομάδες τους ξεχύνονταν στα θεοσκότεινα σοκάκια του χωριού, κρατώντας στα χέρια τους χοντρά και μακρυά ξύλα, τις «τσουμάκες». Τα ξύλα αυτά δεν ήταν μόνο σύμβολο της γιορτής, που συμβολίζανε τα ραβδιά των ποιμένων της Βίβλου. Ήταν τα προστατευτικά τους μέσα από τις επιθέσεις των σκυλιών. Μ’ αυτές επίσης θα χτυπούσαν τις πόρτες των σπιτιών, για να τους ανοίξουν. Στα χωριά των προσφύγων από την Ανατολική Θράκη τα παιδιά (πάντα τα αγόρια) έλεγαν τα δικά τους «κόλιντα», σαν αυτό που λένε ακόμα στο Φυλακτό, χωριό του πρώην Δήμου Τυχερού, του νομού Έβρου: «Κόλιντα μπάμπου - Δος μας μια κλουρίτσα - Ας είνι σταρίσια - Ας είνι καλαμποκίσια - Κόλιντα μπάμπου».

Στο Πύθιο, χωριό της επαρχίας Διδυμοτείχου, τα μικρά παιδιά έβγαιναν στους δρόμους του χωριού, για να πουν τα « κόλιντα». Λέγαν λοιπόν τα Πυθιωτάκια: «Κόλιντα μπάμπου, τσικ, τσικ, τσικ».

Στη Νέα Βύσσα, της επαρχίας Ορεστιάδας, τα μικρά παιδιά, κρατώντας το καθένα από μια μακριά βέργα, που στην άκρη κατέληγε σε θύσανο, την παραμονή των Χριστουγέννων, λέγανε το: «Κο, κο, κο -Μπι, μπι, μπι - Τικ, τικ, τικ - Κόλιντρα - Να τη φαν τα σκυλιά - Κι την αλιπούς - Πούφαγε μια πουλιά - Κι έναν κουτσοπέτεινου».

Τα πολύ μικρά αυτά «τραγούδια», κατάλληλα όμως για την ηλικία τους, τα λέγανε τα αγοράκια από τις πρώτες πρωινές ώρες της Παραμονής μέχρι το μεσημέρι. Από εκεί και μετά είχαν το λόγο οι παρέες των μεγάλων παιδιών, των παλικαριών που τραγουδούσαν τα χριστουγεννιάτικα τραγούδια τους από το βράδυ της Παραμονής, όλη τη νύχτα μέχρι και ολόκληρη την Πρώτη μέρα των Χριστουγέννων. Κάθε χωριό, βέβαια, είχε και τα δικά του χριστουγεννιάτικα τραγούδια, που διαφέρανε από τα γειτονικά χωριά τόσο στη μελωδία όσο και στα λόγια.

Οι ενήλικες χορευτές και χορεύτριες του Θρακιώτικου Χορευτικού Ομίλου Αλεξανδρούπολης πραγματοποίησαν -πάλι στον ευρύχωρο χώρο των Εκδηλώσεων της Καππαδοκικής Εστίας– το βραδινό τραπέζι της Παραμονής των Χριστουγέννων «τα ιννιά φα(γ)ιά». Τα μέλη του Θ.Χ.Ο.Α. ετοίμασαν και φέραν από ένα νηστίσιμο φαγητό, αφού το βράδυ τούτο έπρεπε στο τραπέζι να είναι στρωμένο με εννέα φαγητά. Το κυρίως φαγητό ήταν τα φασόλια. Στο «σοφρά» υπήρχαν επίσης: λάχανο τουρσί, ελιές, χαλβάς, πατάτες, καρπούζι, σαραγλί, βαρβάρα, αλάτι, κρεμμύδι, σκόρδο κ.α.

Στη διάρκεια του Δωδεκαημέρου, δηλαδή τα Χριστούγεννα, την Πρωτοχρονιά και τα Θεοφάνεια, οι μεταμφιέσεις ήταν οι χαρακτηριστικότερες εκδηλώσεις της γιορταστικής αυτής περιόδου. Όλα τα μέλη του Θρακιώτικου Χορευτικού Ομίλου είχαν την δυνατότητα να γνωρίσουν, μέσα από βιντεοπαρουσίαση και πάντα από το προσωπικό αρχείο καταγραφών του κ. Βραχιόλογλου, Προέδρου του Ομίλου, τα έθιμα των Μεταμφιέσεων του Δωδεκαημέρου, αφού στη Θράκη, στη Μακεδονία, στο Μικρασιατικό Βορρά, αλλά και στον Πόντο οι μεταμφιέσεις «έπαιρναν και έδιναν».

Οι μεταμφιεσμένοι θύμιζαν στους συγχωριανούς τους -με το δικό τους χαρακτηριστικό τρόπο- τη μεγάλη μέρα της Χριστιανοσύνης, τα Χριστούγεννα. Έτσι παρακολούθησαν το έθιμο «ο Πουρπούρς», το οποίο πραγματοποιούσαν οι κάτοικοι του Ισαακίου τη Δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων, πολλές φορές, όμως, και την Τρίτη. Καθαρό προσφυγικό έθιμο, το ’φεραν το 1922 οι «Σακπασιώτες» από τα εφτά απέναντι χωριά της Ανατολικής Θράκης, όταν μετεγκαταστάθηκαν στις καινούργιες τους πατρίδες εδώ στη Δυτική Θράκη (από το Κούρτι, Τσαλί, Δανιήλιοι…).

Στο Ισαάκιο συνεχιζόταν μέχρι και τη δεκαετία του '40. Από τότε σταματά εντελώς και τελευταία συνεχίζεται στο Διδυμότειχο από τον Πολιτιστικόι Σύλλογο της πόλης «ΔΙΔΥΜΑ ΤΕΙΧΗ». Ακολούθησε το έθιμο «ΜΠΑΜΠΟΥΣΙΑΡΟΣ» από το Ρήγιο Διδυμοτείχου, καθώς και το έθιμο «ΚΑΜΗΛΑ» από το Θούριο Διδυμοτείχου.

Τα έθιμα του Δωδεκαημέρου έκλεισαν έθιμα των Φώτων, όπως «η Περιφορά των εικονισμάτων» που γίνεται στη Δαδιά Σουφλίου και με το έθιμο «ΣΑΓΙΑ» των Καππαδοκών της πόλης μας που έχουν καταγωγή από το Μιστί της Καππαδοκίας.

Η πολυήμερη αυτή παρουσίαση και αναβίωση των εθίμων του Δωδεκαημέρου στα μέλη του Θρακιώτικου Χορευτικού Ομίλου Αλεξ/πολης έκλεισε με παραδοσιακούς χορούς του Δωδεκαημέρου και χριστουγεννιάτικα τραγούδια της Θράκης, αλλά και της λοιπής Ελλάδας.

Ο Θρακιώτικος Χορευτικός Όμιλος Αλεξανδρούπολης, Πολιτιστικός Σύλλογος Παραδοσιακών Χορών, ιδρύθηκε το 1997. Διδάσκονται παραδοσιακοί χοροί από όλη την Ελλάδα (για αρχάριους και προχωρημένους). Τα μαθήματα γίνονται στην Καππαδοκική Εστία Αλεξ/πολης.

Επικοινωνία στα τηλέφωνα: 2551040342, 6936654225 (Δημ. Βραχιόλογλου).
Εγγραφές γίνονται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.