Η Αλεξανδρούπολη της μεταπολεμικής γενιάς (ιστορικές φωτογραφίες)

Με τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ξαναγυρίζουν στη Αλεξανδρούπολη όσοι από τους κατοίκους της έφυγαν πρόσφυγες για να αποφύγουν την Βουλγαρική κατοχή. Η πόλη αρχίζει την μεγάλη προσπάθεια της ανασυγκρότησής της.

Στις 9 Μαΐου γιορτάζουμε το τέλος Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη, καθώς στις 9 Μαΐου 1945 υπογράφηκε η παράδοση και άνευ όρων συνθηκολόγηση της ναζιστικής Γερμανίας.

του Θεόδωρου Ορδουμποζάνη

Από τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στο γύψο της εφτάχρονης δικτατορίας

Με τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ξαναγυρίζουν στη Αλεξανδρούπολη όσοι από τους κατοίκους της έφυγαν πρόσφυγες για να αποφύγουν την Βουλγαρική κατοχή. Η παλιά εμπειρία από τη Βουλγαρική κατοχή ανάγκασε μεγάλο μέρος του πληθυσμού της πόλης να καταφύγει στη προσφυγιά.

Η πόλη αρχίζει την μεγάλη προσπάθεια της ανασυγκρότησής της. Η αγορά και κυρίως η οδός Εμπορίου γίνεται και πάλι τόπος συνάντησης και ξαναλειτουργούν οι Δημόσιες υπηρεσίες. Ξαναζωντανεύουν οι γειτονιές και οι συνοικισμοί της πόλης και δημιουργούνται νέοι. Το χαμόγελο και η αισιοδοξία ξαναεπιστρέφουν στους κατοίκους! Παιδικές φωνές γεμίζουν και πάλι τις σχολικές αυλές και τις αλάνες! Ο Προσκοπισμός μπροστάρης, αναδιοργανώνεται και συγκεντρώνει στις τάξεις του μεγάλο αριθμό με παιδιά της πόλης και των οικισμών της.

Από τα πρώτα έργα που εκτελούνται είναι η επέκταση του λιμανιού, που έχει ενταχθεί στο σχέδιο Μάρσαλ και η κατασκευή του παραλιακού τοίχους. Αρχίζει να λειτουργεί το αεροδρόμιο ανατολικά της πόλης και η Αλεξανδρούπολη συνδέεται αεροπορικά σε καθημερινή βάση με την Αθήνα με την ΤΑΕ (Τεχνικές Αεροπορικές Εκμεταλλεύσεις) στην αρχή και την Ολυμπιακή αργότερα.

Δύο πλοία εβδομαδιαίως (Το Ιόνιος και το Γεώργιος Φ) δύο φορές την εβδομάδα την συνδέουν με τον Πειραιά και τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Ξαναλειτουργούν τα παραλιακά της κέντρα και ταβερνάκια (Φλοίσβος, Ντελής, Φάληρο, Μπάτης, Γοργόνα, Καλαμάκι, Ντεμίρ Αλή κλπ.) και το καλοκαίρι ξαναγίνεται παραθεριστικό κέντρο της Θράκης. Ο Δήμος αναγείρει στη παραλία το Δημοτικό Κέντρο «ΑΣΤΕΡΙΑ», που αργότερα μετονομάστηκε σε «ΑΡΓΩ», που αποτελεί σημείο συνάντησης και ψυχαγωγίας κυρίως των νέων Αλεξανδρουπολιτών.

Οι αυλές των σπιτιών, μονοκατοικίες στην πλειοψηφία τους, ξανάρχιζαν να πλημμυρίζουν από λουλούδια και η ατμόσφαιρα πλημμυρίζει από τα αρώματα των λουλουδιών και των δένδρων που με περισσή φροντίδα επιμελούνται οι διάδοχοι του Αλτιναλμάζη, Δήμαρχοι Μενέλαος Μαστράφης, Ιωάννης Μπέτσος και Θωμάς Μιχαήλογλου.

Στις 15 Μαρτίου 1948 σύσσωμος ο λαός της πόλης κηδεύει τον πρώτο και μοναδικό από την απελευθέρωσή της αιρετό Δήμαρχο, τον αγαπημένο της Κωνσταντίνο Αλτιναλμάζη. Στον επικήδειο λόγο του, ο μετέπειτα Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας και Βουλευτής των Φιλελευθέρων Γρηγόρης Χρυσοστόμου, θα πει μεταξύ των άλλων: «Ο Κωνσταντίνος Αλτιναλμάζης δεν ανήκε στο κόμμα, αλλά στην πόλη του, στην Αλεξανδρούπολη και στο λαό της και αυτό πρέπει να κάνουν οι διάδοχοί του στο δημαρχιακό αξίωμα».

Στα μέσα της δεκαετίας του 1950 κτίζεται το πρώτο σύγχρονο ξενοδοχείο, το «ΜΟΤΕΛ ΑΣΤΗΡ» που αποτελεί κόσμημα και καμάρι της περιοχής! Λίγο αργότερα αναγείρεται από τον Δήμο στη θέση των παλιών σφαγείων και το ξενοδοχείο «ΕΓΝΑΤΙΑ» που αναλαμβάνουν να το λειτουργήσουν οι επιχειρηματίες Σωσίδης και Σαράντης.

Την ίδια εποχή πραγματοποιείται η διάνοιξη της παραλιακής και της κεντρικής λεωφόρου. Το ποδήλατο, λόγω και της θαυμάσιας ρυμοτομίας κυριαρχεί, ως μέσο κυκλοφορίας στη πόλη, ενώ οι κινηματογράφοι αυξάνονται καθημερινά και οι θεατρικοί θίασοι αρχίζουν να επισκέπτονται τακτικά τη πόλη.

Άλλωστε η καθημερινή βόλτα στη κεντρική λεωφόρο τον χειμώνα και την παραλιακή το καλοκαίρι μαζί με τον κινηματογράφο ήταν οι κύριες μορφές ψυχαγωγίας των κατοίκων της πόλης και κυρίως των νέων, από την απελευθέρωση μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1970. Ήδη έχουν ανακαινιστεί οι παλαιοί και έχουν αναγερθεί νέοι κινηματογράφοι από τους οποίους ξεχωρίζει ο «ΕΒΡΟΣ» στη παραλία που αναγέρθηκε από τον επιχειρηματία Παναγιώτη Παπαδόπουλο και αποτελούσε κομψοτέχνημα αρχιτεκτονικής για την εποχή του.

Την ψυχαγωγία αυτή ερχόταν να συμπληρώσουν τα κεντρικά καφενεία «Κέντρο», «Εθνικόν», «Μαρόπουλος» κλπ. και τα ονομαστά ζαχαροπλαστεία της πόλης «ΕΛΒΕΤΙΚΟ», «ΔΙΕΘΝΕΣ» κ.α. και τα παραλιακά ταβερνάκια με τους θαυμάσιους θαλασσινούς μεζέδες.

Ένα σημείο που πρέπει να σταθούμε ιδιαίτερα είναι η αλματώδη αύξηση του κλασικού αθλητισμού. Ο Μ.Γ.Σ. ΕΘΝΙΚΟΣ γίνεται πανελλήνια γνωστός στον κλασικό στίβο με τις επιδόσεις των αθλητών του με κυριότερο εκφραστή της τον Μεσογειονίκη του 1951 Φώτιο Κοσμά. Στο 1953 πραγματοποιούνται στη πόλη οι Πανελλήνιοι αγώνες στίβου και ο ΕΘΝΙΚΟΣ καταλαμβάνει εξέχουσα θέση μέσα στην πρώτη εξάδα. Στο ποδόσφαιρο η αντιπαλότητα (ποδοσφαιρική και ιδεολογική) μεταξύ του ΕΘΝΙΚΟΥ και της ΔΟΞΑΣ δίνει μεγάλο ενδιαφέρον στο ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα που συμμετέχουν και βάζουν στο περιθώριο την ιστορική ομάδα του ΕΡΜΗ.

Οι ανάγκες όμως της πόλης είναι πολλές και επιτακτικές και τα πενιχρά έσοδα του Δήμου δεν επαρκούν για να συντηρήσουν όσα από τα ιστορικά κτίρια της πόλης έχουν διασωθεί. Και αυτά είναι πολλά. Πασαλίκι, Καθολική Σχολή Θηλαίων, Διδασκαλείο, Λεονταρίδειος, 3ο Δημοτικό, Παράρτημα Γυμνασίου, κτίρια που στέγασαν τα πολλά προξενεία του Δεδέαγατς, σπίτια προυχόντων της πόλης. Παρ’ όλα αυτά κανένα από τα ιστορικά αυτά κτίρια της πόλης δεν χάθηκε από την απελευθέρωση της Γερμανοβουλγαρικής κατοχής και μέχρι την επιβολή της δικτατορίας, επί εποχής της οποίας και άρχισε η καταστροφή τους, με πρώτο απ’ όλα το ξύλινο Πασαλίκι, την θερινή κατοικία του Πασά της πόλης, που μαζί με τον Φάρο, το λιμανάκι με τις αποθήκες του, τον Άι Νικόλα με τα τριγύρω σχολικά κτίρια, καθώς και την Ζαρίφειο Παιδαγωγική Ακαδημία αποτελούσαν τα σύμβολα της πόλης.

Παρά τα μεγάλα εθνικά προβλήματα (διαφορές με τις γειτονικές χώρες, που μετατρέπουν για τους υπόλοιπους Έλληνες την περιοχή ως τόπο εξορίας) και τις οικονομικές αδυναμίες του Δήμου, αυξάνεται το εμπόριο με την ενδοχώρα και τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, διανοίγονται δρόμοι, δημιουργούνται πάρκα, κτίζονται σχολεία και άλλα δημόσια κτίρια. Η πόλη διατηρείται πεντακάθαρη, πνιγμένη μέσα στο πράσινο και μεταξύ των κατοίκων, που έχουν ήδη υποδεχθεί πολλούς πρόσφυγες από την ενδοχώρα του νομού και τα γύρω χωριά που έχουν εγκαταλειφθεί (Πόταμος, Ιάννα, κλπ.), επικρατεί μεγάλη αλληλεγγύη και αγάπη.

Πραγματοποιείται μια μεγάλη συλλογική προσπάθεια να μεγαλώσουν την πόλη τους και να της ξαναδώσουν την αίγλη των πρώτων χρόνων της δημιουργίας της. Και κυρίως να την μετατρέψουν σε μια ενδιαφέρουσα τουριστική πόλη που θα προσελκύει το θέρος πολλούς παραθεριστές και τον χειμώνα θιασώτες του κυνηγιού στους πλούσιους κυνηγότοπους που την περιέβαλαν.

Μέχρι που ήρθε εκείνος ο Απρίλης του 1967! Να σώσουν τη χώρα από τον εκ βορρά κίνδυνο και την «φαυλότητα» των πολιτικών, είχαν πει οι σωτήρες. Και η χώρα μπήκε στο γύψο για να …γιατρευθεί! Και μαζί και οι άνθρωποι της. Και οι πόλεις! Όλοι και όλα στο γύψο! Όλοι και όλα με πατερίτσες! Και η «ίαση» που εξαγγέλθηκε τα είχε όλα αλλάξει! Και τη νοοτροπία μας. Και τη συμπεριφορά μας. Και μαζί και τη πόλη μας! Και αρχίζει μια νέα εποχή για τη πόλη. Αυτή της μεταπολίτευσης, που γκρέμισε ό,τι παλιό για να χτίσει τα νέα «μεγαθήρια»! Που τώρα καταρρέουν και αυτά και η πόλη και η εποχή τους μαζί!

Ήταν ένα ταξίδι μνήμης στο παρελθόν, στα παιδικά και νεανικά μας χρόνια. Σαν ένα όνειρο που διαρκεί κάποια δευτερόλεπτα, αλλά έχουμε την ψευδαίσθηση ότι διαρκεί μια ολόκληρη ζωή. Και είναι επόμενο αυτό το ταξίδι να περιέχει κάποιες, απειροελάχιστες, εικόνες από τη ζωή αυτής της πόλης, της εποχής εκείνης. Μόνο αν ενώσουμε όλοι μαζί τα όνειρά μας, και προσπαθήσουμε να τα κάνουμε πράξη, ίσως μπορέσουμε κάποτε να ξαναδούμε κάποιες από εκείνες τις εικόνες. Οι εποχές είναι δύσκολες, όπως και τότε! Άρα;

Η ταβέρνα "Ο ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ" στην οδό Αθανασίου Διάκου, παράλληλη στην οδό Κύπρου. Εκεί σύχναζαν κυρίως οι άνθρωποι της αγοράς.

Η ταβέρνα "Ο ΜΠΑΤΗΣ" με τους θαυμάσιους θαλασσινούς μεζέδες, κάτω στη θάλασσα εκεί που αρχίζει η γειτονιά της Απολλωνιάδας.

Άποψη της Αλεξανδρούπολης το 1957. Κάτω δεξιά ο Σιδηροδρομικός Σταθμός.

Άποψη του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης στη δεκαετία του 1960.

Το πλοίο "Μανωλίκας", που συνέδεε εμπορικά το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης με τα λιμάνια των νησιών του Βορείου Αιγαίου.

Από τη κηδεία του Δημάρχου Κωνσταντίνου Αλτιναλμάζη. Στον αυλόγυρο της Μητρόπολης, μαζί με όλο τον κόσμο της πόλης, οι Ερυθροσταυρίτισσες και οι Πρόσκοποι και επικεφαλής αυτών ο δημοτικός υπάλληλος - παιδονόμος Θοδωρίκος με την επίσημη στολή του, τραγιάσκα, μπότες, ημίπαλτο, γκέτες και το καμτσίκι στο χέρι.

Από την κηδεία του γνωστού συμπολίτη μας επιχειρηματία Κωνσταντίνου Μαλαματίνα, καθώς η σωρός περνά μπροστά από το "μαγαζί" του στην οδό Εμπορίου, όπως συνηθίζονταν εκείνη την εποχή.

Η παραλιακή λεωφόρος λίγο μετά τη διάνοιξή της στα μέσα της δεκαετίας του 1950.

Το ξενοδοχείο "ΜOTEL ASTIR" το οποίο από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 αποτελούσε το τουριστικό στολίδι της πόλης.

Αμέσως μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς και τους Βουλγάρους η πόλη ήταν ένα απέραντο ποδηλατοδρόμιο. Στη φωτογραφία οι συμπολίτες μας Ανδρέας Ταμπούρας, Παναγιώτης Προβάνου, Λεωνίδας Παντελίδης (Αγκάς), ..., ... διασχίζουν τη κεντρική λεωφόρο της πόλης.

Ο χειμερινός κινηματογράφος "ΤΙΤΑΝΙΑ", με την επική ταινία "Ο ΧΙΤΩΝ" επί της Λεωφόρου Βασιλέως Γεωργίου Β΄ (σήμερα Λ. Δημοκρατίας).

Ο κινηματογράφος "ΤΙΤΑΝΙΑ", με την ταινία του 1955 "ΛΑΤΕΡΝΑ, ΦΤΩΧΕΙΑ ΚΑΙ ΦΙΛΟΤΙΜΟ".

Το κέντρο της πόλης το 1957 και το καφενείο «Κέντρο» (Λεωφόρος Βασ. Γεωργίου και 14ης Μαΐου γωνία).

Το ανακαινισμένο τότε ζαχαροπλαστείο "ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ" στην πλατεία Κύπρου.

Η ομάδα Στίβου του ΜΓΣ ΕΘΝΙΚΟΣ που συμμετείχε στους Πανελλήνιους αγώνες στίβου του 1953, όπου κατετάγη μέσα στους 6 πρώτους Συλλόγους της χώρας. Στο κέντρο διακρίνεται ο Μεσογεινονίκης Φώτης Κοσμάς και εκατέρωθεν όλα τα μεγάλα αστέρια στίβου της πόλης μας (Μπουλμπουτζής, Φουντουκίδης, Αυτοσμίδης, αδελφοί Κεχαγιόγλου, Τζανής, Γαβριηλίδης, Σουσουρίδης, Μπρίμπος, κ.α.).

Η ομάδα της ΔΟΞΑΣ στα τέλη της δεκαετίας του 1960 στο Εθνικό Στάδιο Κομοτηνής, την εποχή που πρωταγωνιστούσε μαζί με τον ΕΘΝΙΚΟ στο Θρακιώτικο ποδόσφαιρο.

Το "Παράρτημα" της Λεονταρίδειου Σχολής στον αυλόγυρο του Αγίου Νικολάου που έγινε πλατεία.

Το παλιό Γαλλικό Προξενείο στη γωνία Βενιζέλου και Μητροπολίτη Ιωακείμ στη θέση του οποίου σήμερα υπάρχει τι άλλο; Πολυώροφος οικοδομή!

Απρίλιος 1954. Η άνοιξη έχει προβάλει και ο κυρ Αντώνης, ο κηπουρός του Δήμου, τρέχει να προλάβει να φροντίσει όλα τα δέντρα της πόλης. Ο Δήμαρχος Ιωάννης Μπέτσος ήθελε τη πόλη πράσινη και καθαρή.

Η οδός Κύπρου από το καφενείο "ΚΕΝΤΡΟ", αρχές δεκαετίας του 1960.

Η περιοχή ήταν από τους πλουσιότερους και γνωστότερους κυνηγότοπους της χώρας και προσέλκυε πολλούς επισκέπτες. Στη φωτογραφία ομάδα του γνωστού κυνηγού Γιάννη Ορδουμποζάνη σε αποστολή κυνηγιού αγριογούρουνων.

Το παραδοσιακό παντοπωλείο των Αδελφών Μαρτίνη στην γωνία των οδών Εμπορίου και Κύπρου. Η μεταπολίτευση στη θέση του βρήκε ένα άλλο πολυώροφο κτίριο! Η πόλη έχασε όλα τα παλιά εμπορικά της.

Τα χρόνια της ξεγνοιασιάς. Καλοκαίρι 1949. Θεόδωρος, Λευθέρης και Φαίδρα Ορδουμποζάνη με την μητέρα τους στον "Φλοίσβο".

Καλοκαίρι 1953. Απόδραση με τη παρέα στη παραλία του "Ντελή" (σημερινή Δημοτική πλαζ). Θεόδωρος, Λευθέρης και Φαίδρα Ορδουμποζάνη, Πίτσα και Γιάννης Δεληγιαννίδης, Λάκης Τεκλίδης και Μανώλης Κοψίδης, με την επίβλεψη μεγαλύτερων συγγενών.

* Ευχαριστούμε τον κ. Ορδουμποζάνη για την παραχώρηση του κειμένου και των φωτογραφιών. Περισσότερα θέματα που αφορούν το παρελθόν (την ιστορία) της Αλεξανδρούπολης, μπορείτε να διαβάσετε στο προσωπικό του ιστολόγιο ordoumpozanis-teo.blogspot.com.
[post_ads]