“Της Ελλάδας αδικουμένης, αισχρόν το σιγάν”
Με ένα βαθιά ουμανιστικό πνεύμα, παροτρύνει τις νεότερες γενιές να μη λησμονούν το συνάνθρωπο και την κοινωνική αλληλεγγύη και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, πως αυτή ή το κέντρο βάρους αυτής της κρίσης που ζει η ανθρωπότητα, δε βρίσκεται στην Ευρώπη ή στην Αμερική, αλλά ανάμεσα στις δύο ηπείρους, πρόκειται για μετάθεση και εξέλιξη της ίδιας της Ιστορίας.
Η παγκοσμίως διακεκριμένη Βυζαντινολόγος, πρύτανης του Πανεπιστημίου της Σορβόνης, Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου, τέως διευθύντρια του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης “Pompidou” στο Παρίσι και επίτιμος διδάκτωρ σε πολλά πανεπιστήμια του κόσμου, σε μια από τις σπάνιες συνεντεύξεις της μιλά στη Μαρία Κακουκάλη για την Ελλάδα και τη κρίση που τη μαστίζει, αλλά και για την παγκοσμιοποίηση η οποία έχει ρίζες από την… Αρχαία Ελλάδα.
Διαβάστε τη συνέντευξη που δημοσιεύτηκε στο Le Regard Cretois και δόθηκε στην Μαρία Κακουλάκη:
Η συνάντηση με τον άνθρωπο που το 1976, έγινε η πρώτη γυναίκα στον κόσμο που εξελέγη Πρύτανης ενός μεγάλου πανεπιστημίου, όπως αυτό της Σορβόνης, μέσα στα 700 χρόνια της ύπαρξής του, ήταν στην κυριολεξία ένα εντατικό και ουσιώδες μάθημα ζωής! Παρά τα 85 της χρόνια, η οξυδέρκεια, η παραστατικότητα και η αποστομωτική της ειλικρίνεια, την καθιστούν απίστευτα γοητευτική, και ως χείμαρρος πνευματικότητας ζωντανεύει με τρόπο ασύγκριτο, την ιστορία, τον πολιτισμό και την σύγχρονη προσωπική ευθύνη των πολιτών κάθε λαού για τις "μοντέρνες τραγωδίες", λέγοντας, πως η απάντηση στο σήμερα και στο αύριο, δε μπορεί να προέλθει από το χθες!
Χρειαζόμαστε πολιτισμό, κώδικες παιδείας και αξιών
Επομένως αειφόρος ανάπτυξη είναι και ο άυλος πολιτισμός, μέσω της φιλοξενίας, της ευγένειας, των παραδόσεων που στόχο έχει μια καλύτερη ποιότητα ζωής και το να προσεγγίσει ο άνθρωπος την ίδια την ανθρωπιά του. Και η ανθρωπιά σημαίνει ευθύνη, και η ευθύνη αυτή αποτελεί τη βάση της αρετής και της παιδείας. Όμως η παιδεία δε θα πρέπει να ταυτίζεται ως πρακτική, με την εκπαίδευση. Το σχολείο είναι αυτό που προσφέρει κοινωνική πείρα, ενώ το σπίτι είναι αυτό που διδάσκει τους κανόνες της ανθρωπιάς και της ύπαρξης.
Η "θεμέλιος λίθος" του ατόμου στη ζωή, είναι η μητρική γλώσσα σύμφωνα με τη διακεκριμένη Βυζαντινολόγο. Η γνώση της μητρικής γλώσσας δίνει πρόσβαση στην ιστορία ενός τόπου και είναι η βάση του ατομικού όσο και συλλογικού πολιτισμού. Και η ελληνική γλώσσα είναι η μόνη γλώσσα του κόσμου η οποία μιλιέται, γράφεται ασταμάτητα από τότε που δημιουργήθηκε και γι’ αυτό είναι ανάδελφη, δεν ήταν ποτέ μια νεκρή γλώσσα. Επομένως ο πολιτισμός δεν είναι κάτι στατικό. Και μόνο μέσα από τομείς όπως η παιδεία, η υγεία, τα σχολεία και τα μουσεία πραγματώνεται με τρόπο καθημερινό. Επομένως στόχος των σχολείων δε θα έπρεπε να ήταν η συσσώρευση γνώσεων αλλά η διδασκαλία γνωστικών κανόνων προσαρμογής και ανεξαρτησίας. Οι κώδικές αυτοί, είναι η γνώση της μητρικής γλώσσας, η γνώση μιας ξένης γλώσσας, για να γίνεται αντιληπτό ότι οι άνθρωποι μοιάζουν περισσότερο από όσο διαφέρουν, η επιστημονική γνώση και η κατανόηση των αριθμών, ο καλλιτεχνικός κώδικας και η σοφία του σώματος.
Στο όνομα λοιπόν της συλλογικότητας και όχι του ατομικισμού η κ. Αρβελέρ, έκανε λόγο στο κοινό του Ηρακλείου για την «Αναπλαστική Αρχιτεκτονική», την αξιοποίηση των μνημείων του καθημερινού πολιτισμού, των παλαιών εργοστασίων για παράδειγμα σε μουσειακούς και εκθεσιακούς χώρους ή σε πνευματικά κέντρα, αλλά και για τους περίφημους "Προορισμούς Αριστείας" και την "Ανάπλαση Συνοικισμών και Παραδοσιακών Συγκροτημάτων", στο όνομα της αειφόρου και βιώσιμης ανάπτυξης πολιτισμικών προορισμών που να ανταποκρίνονται στη ζωή και στις αναζητήσεις του σήμερα, αλλά και στη διάσωση της πολύτιμης γνώσης της λαϊκής και τοπικής ιστορίας μας και της αξιοποίησης της ως πολιτισμικό τουριστικό αγαθό.
Συνέντευξη στο Le Regard Cretois
Πως αντιλαμβάνεστε την παγκόσμια οικονομική κρίση που βιώνουμε τα τελευταία τρία χρόνια; Θεωρείτε ότι σκοπίμως, κάποιοι, ήθελαν για αρκετό χρονικό διάστημα να τη θεωρούν μόνο ως ελληνική;
- Να σας απαντήσω με μια αρχαία φράση: "Της Ελλάδας αδικουμένης, αισχρόν το σιγάν". Δε μπορούμε και δεν έχουμε το δικαίωμα να μην είμαστε άξιοι Έλληνες. Αν ο καθένας έπαιρνε στα δικά του χέρια τη δική του ζωή, ίσως τα πράγματα ήταν αλλιώς. Η Ελλάδα χρειάζεται νέο όραμα, νέα προοπτική και όχι όπως έγραψε ο Μόντης, "για ποιο κράτος μου μιλάτε, εδώ πατάμε σε πτώματα κρατών, εδώ και χρόνια". Αν λοιπόν ο καθένας έκανε τη δουλειά του καλά, στη θέση ακριβώς που είναι, τότε δε θα υπήρχε πρόβλημα. Όσο για την κρίση, οι Έλληνες ήταν οι πρώτοι που εφήρμοσαν την παγκοσμιοποίηση, από τις πόλεις-κράτη και στη συνέχεια με το Μακεδονικό βασίλειο και τα ελληνιστικά βασίλεια. Στη συνέχεια η Ρώμη δημιουργεί την πρώτη κοσμοκρατορία, δηλαδή «πάσα θάλασσα πλωτή και πάσα γη βατή», ήταν Ρώμη, ενώ και ο Χριστιανισμός εισάγει την ιδέα μιας πνευματικής παγκοσμιότητας αφού το «βασίλειο» για το οποίο κάνει λόγο, βρίσκεται στον ουρανό.
Όπως το Βυζάντιο είναι η διάσωση της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, εκχριστιανισμένης και εξελληνισμένης, με την Κωνσταντινούπολη ως πρωτεύουσα. Ομοίως και η Αμερική σήμερα είναι μια Ευρώπη εκτός εαυτής, έχει τις ίδιες πνευματικές βάσεις με την Ευρώπη και θεωρεί ότι πρέπει να σώσει και να διαδώσει τις ευρωπαϊκές αξίες σε όλο τον κόσμο. Το Βυζάντιο στην εποχή του λειτουργούσε με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Άλλωστε, εξαιτίας του Βυζαντίου ανακαλύφθηκε η Αμερική. Σήμερα λοιπόν η παγκοσμιοποίηση δεν είναι στρατιωτική, ούτε πολιτική, ούτε καν οικονομική, είναι επικοινωνιακή και είναι ενδιαφέρον πως ενώ έχουν πέσει τα «διαχωριστικά κιγκλιδώματα» του παρελθόντος, δε ζούμε όλοι στον ίδιο πολιτισμό.
Υπάρχουν δυνάμεις που αυτή τη στιγμή υποδαυλίζουν την προσπάθεια της Ελλάδας να "πατήσει στα πόδια" της ξανά;
- Μα φυσικά, είναι ο διχασμός και η διχόνοια που ακολουθεί τον Έλληνα σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας του. Ο Σολωμός έγραψε "αν μισούνται ανάμεσά τους, δεν τους πρέπει λευτεριά". Και αυτό το λέω με γνώση της ιστορίας. Όλοι οι μεγάλοι Έλληνες είτε εκδιώχθηκαν, είτε τους σκότωσαν, είτε τους βασάνισαν. Και αυτό που ευθύνεται είναι η εικόνα που έχει ο καθένας για τον εαυτό του. Γιατί όταν υπάρχει διογκωμένο ΕΓΩ, χωρίς να στηρίζεται από τη ευθύνη των πράξεών του ανθρώπου, τότε αυτό τον απομονώνει από τον περίγυρό του με μια ψευδή εικόνα. Που είναι η ομαδική προσπάθεια προς την πρόοδο; Είμαστε ο καθένας για τον εαυτό του και μαζί αιχμάλωτοι της αυτο-εικόνας μας. Άλλωστε αυτός ο κατακερματισμός φαίνεται και στις διάφορες συνδικαλιστικές ομάδες που υπάρχουν αυτή τη στιγμή σε ολόκληρη της χώρα. Και πρέπει να έχουμε την ευθύνη όχι μόνο του εαυτού μας, αλλά και την ευθύνη του τόπου μας, και αυτός ο τόπος, είτε ως γεωγραφία, είτε ως ιστορία μπορεί να σηκώσει όχι μόνο βάρη αλλά και την ευθύνη που του αναλογεί, να μην έχει τους διαχειριστές που έχει. Απλά χρειαζόμαστε ανθρώπους να κάνουνε τη δουλειά τους καλά.
Όταν κάποια στιγμή σας ρώτησε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής τι ήταν η Μακεδονία στο Βυζάντιο, απαντήσατε: “θέμα, κύριε πρόεδρε”. Σήμερα είναι ένα άλλου είδους θέμα, πολύ σοβαρό πια για εμάς τους Έλληνες. Έχετε εκφράσει κατά καιρούς την άποψή σας η ΠΓΔΜ να ονομαστεί Νέα Μακεδονία. Γιατί;
- Υπάρχει η Μεγάλη Βρετανία, αλλά και η Βρετάνη στη Γαλλία. Ουδέποτε το συζήτησε κανείς. Θεωρώ ότι οι γείτονες είναι Έλληνες που έχασαν την ελληνικότητά τους, γι’ αυτό ακριβώς, σχεδόν ψυχαναλυτικά, θέλουν να έχουν πρόσβαση στην ελληνική ιστορία. Εμάς τις μας νοιάζει; Έχω φωνάξει αυτή μου την άποψη λέγοντας μάλιστα ότι κάθομαι σε μια γειτονιά που λέγεται Νέα Ελβετία, αλλά δεν έχει καμία σχέση με την Ελβετία. Πάντως, θεωρώ ότι το θέμα χάθηκε για την Ελλάδα, γιατί πια στο εξωτερικό όλοι γνωρίζουν το συγκεκριμένο κράτος με το όνομα αυτό. Το πιο λανθασμένο σύνθημα για μένα είναι “η Μακεδονία είναι ελληνική”. Το μόνο σύνθημα που θα μπορούσε να υπάρξει είναι το “όπου Μακεδονία Ελλάδα”. Νομίζω ότι ήταν πολύ εσφαλμένη η διαχείριση του θέματος, το οποίο δεν είναι ιστορικό, αλλά πολιτικό.
Θεωρείτε ότι η γνώμη του κάθε πολίτη χωριστά είναι απαραίτητη για στη διαμόρφωση της συλλογικής γνώσης ή ότι ανάμεσα στη γνώμη και τη γνώση υπάρχει το χάος όπως είχε πει και ο Άγγλος ποιητής T.S. Eliot; Υπάρχει τρόπος άσκησης ή και έκφρασης της γνώμης όταν υπάρχει πολιτική και μιντιακή χειραγώγηση;
- Ο κάθε πολιτικός είναι μονόδρομος για τον εαυτό του! Και οι πολιτικοί καθοδηγούν τους πολίτες, σε ένα μόνο δρόμο. Γιατί, για να χαριτολογήσουμε κιόλας, αν σκεφτόταν ότι υπάρχουν και άλλοι δρόμοι θα άλλαζαν κόμμα και οι ίδιοι. Όμως δε μπορούμε να πούμε ότι για τη γνώμη των πολιτών, έχουν ευθύνη οι πολιτικοί. Διατείνομαι ότι από το να φτάσουμε από μια άποψη, στη γνώμη και από τη γνώμη στην πεποίθηση, πρέπει να υπάρχουν νέα δεδομένα, και κανείς δεν προσφέρει τα νέα δεδομένα αν ο άνθρωπος δεν τα αναζητήσει μόνος του. Άρα χρειαζόμαστε ενεργούς πολίτες και όχι πίστη στα λόγια των πολιτικών. Χρειαζόμαστε κοινωνίες ενεργών πολιτών και όχι αγανακτισμένων πολιτών γιατί όπως έγραψε ο Νίτσε, "δεν υπάρχει πιο μεγάλος ψεύτης από τους αγανακτισμένους", γιατί έχουν θυμό και όχι καθαρή πνευματική και πολιτική διαύγεια διεκδίκησης.
Τι συμβουλεύετε τους νέους ανθρώπους για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν εκείνοι στην εποχή τους;
- Ευτυχώς οι νέες γενιές δεν έζησαν αυτό που έζησε η δική μου γενιά με την κατοχή, πείνα, δυστυχία, σκοτωμούς. Έρχονται όμως οι δυσκολίες αλλιώς. Αυτό που έχω να πω λοιπόν στους νέους ανθρώπους είναι ότι έχουν δικαιώματα, καθήκοντα και υποχρεώσεις. Από κει και πέρα οι νέοι άνθρωποι πρέπει να ξέρουν ποιες είναι οι προτεραιότητές τους και τι θέλουν να πετύχουν στη ζωή τους και να μη το εγκαταλείπουν ποτέ.
Τι είναι εκείνο το οποίο μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της αυτογνωσίας, του ατομικού και του συλλογικού χρέους;
- Το πρώτο θέμα, αυτό που είναι πάνω από όλα σε ένα κράτος, είναι η παιδεία. Στη Γαλλία για παράδειγμα τρία είναι τα θέματα, για τα οποία οι αποφάσεις είναι ομόφωνες, η παιδεία, η υγεία και η ασφάλεια. Εδώ στην Ελλάδα τα έχουμε μπερδέψει. Παιδεία και εκπαίδευση δεν είναι το ίδιο πράγμα. Η παιδεία ξεκινάει από το σπίτι, από την οικογένεια. Ένας νομπελίστας αμερικάνος λέει, "μη ρωτάτε που έχω μάθει τη ζωή και τα πράγματα, τα έχω μάθει στον παιδικό κήπο και στο σπίτι μου. Εκεί μου μάθανε, να πλύνω τα χέρια μου πριν φάω, εκεί μου μάθανε να μην παίρνω τα παιχνίδια του διπλανού μου, εκεί με μάθανε να σέβομαι τους κανόνες του παιχνιδιού κι εκεί μου μάθανε να δίνω το χέρι στο άλλο παιδί για να περάσω στο απέναντι πεζοδρόμιο."
Λοιπόν που είναι αυτού του είδους η παιδεία σήμερα; Και κανείς δε μπορεί να γίνει καλύτερος αν δεν το θελήσει ο ίδιος. Κανείς δε μπορεί να κάνει τα πάντα αν είναι μόνος! Ο άνθρωπος χρειάζεται νέο όραμα, νέες ιδέες όπως έγινε πριν από 40 περίπου χρόνια με το περίφημο Κλαμπ της Ρώμης. Που είναι οι νέοι ιδεολόγοι; Που είναι η αλληλεγγύη, ο σεβασμός του συνανθρώπου; Και η αλληλεγγύη δεν πρέπει να είναι καθήκον, αλλά καθημερινότητα. Γιατί σε αυτόν τον τόπο, την καθημερινότητά την κάνουμε εμφύλιο πόλεμο, δηλαδή ο ένας είναι εναντίον του άλλου, γιατί κανείς δεν αναλαμβάνει την ευθύνη του. Δεν υπάρχει επιτυχία που να μην είναι μια συλλογική επιτυχία επιτυχημένων ανθρώπων.
Το βιογραφικό της Ελένης Γλύκατζη - Αρβελέρ
Σπούδασε στο Ιστορικό Αρχαιολογικό τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής. Μετά την αποφοίτησή της από την Φιλοσοφική Σχολή, το 1950, εργάστηκε ως ερευνήτρια στο Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών και συνέχισε τις σπουδές της στο Παρίσι, στη χώρα όπου και έμεινε για να διαπρέψει και να γράψει την λαμπρή της πορεία. Αποφοίτησε από τη Σχολή Ανωτάτων Σπουδών Παρισίων το 1957 και το 1960 απέκτησε το διδακτορικό δίπλωμα στην Ιστορία από το Πανεπιστήμιο της Σορβόνης. Το δεύτερο διδακτορικό της δίπλωμα το απέκτησε το 1966 στη Φιλολογία. Το 1955, διορίσθηκε στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας (CNRS), ενώ το 1964 λαμβάνει τον τίτλο της διευθύντριας του Κέντρου.
Το 1976, γίνεται η πρώτη γυναίκα στον κόσμο που εξελέγη Πρύτανης ενός μεγάλου πανεπιστημίου, όπως αυτό της Σορβόνης, μέσα στα 700 χρόνια της ύπαρξής του. Στο μεταξύ τιμήθηκε με τον τίτλο του Docteur des Lettres. Διετέλεσε Διευθύντρια του Κέντρου Ιστορίας και Πολιτισμού του Βυζαντίου και της Χριστιανικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Paris 1, διευθύντρια του Κέντρου Έρευνας Βυζαντινής Ιστορίας και Πολιτισμού και της Χριστιανικής Εγγύς Ανατολής, και Αντιπρύτανης (1970-1973) και Πρύτανης του Πανεπιστημίου της Σορβόνης. Εκεί γνώρισε τον σύζυγό της και αξιωματικό του Γαλλικού Στρατού, Ζακ Αρβελέρ, με τον οποίον παντρεύτηκε το 1958 και απέκτησε μια κόρη, την Μαρί Ελέν.
Είναι, επίσης, Πρύτανης και Πρόεδρος του πανεπιστημίου της Ευρώπης, Πρόεδρος της Επιτροπής Ηθικής του Εθνικού Κέντρου για την Επιστημονική Έρευνα (Γαλλία), του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου των Δελφών στην Ελλάδα και Επίτιμη Πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Βυζαντινών Σπουδών, διευθύντρια του Διεθνούς Ιδρύματος Ντιμίτρι Σοστακόβιτς. Στην Ελλάδα προεδρεύει επίσης του Εθνικού Θεάτρου και είναι αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Διετέλεσε, ακόμη, Πρόεδρος και Πρύτανης του Πανεπιστημίου Παρισίων. Στις 15 Ιανουαρίου του 2007 αναγορεύθηκε σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματος Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ) του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Έχει τιμηθεί με πληθώρα βραβείων. Το 2000, ο Γάλλος πρόεδρος Ζακ Σιράκ της απένειμε το μετάλλιο του διοικητή του τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής (ανώτερη διάκριση της Γαλλικής Δημοκρατίας), τιμώντας το επιστημονικό της έργο και τη διοικητική της δράση σε διάφορα γαλλικά πανεπιστήμια και στο πολιτιστικό κέντρο Georges Pompidou στο Παρίσι.
Τα έργα της περιλαμβάνουν, «Έρευνες για τη διοίκηση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας τον 9ο και 10ο αιώνα» (1960), «Το Βυζάντιο και η θάλασσα» (1966), «Μελέτες για τη διοικητική και κοινωνική διάρθρωση του Βυζαντίου»(1971), «Βυζάντιο, η χώρα και τα εδάφη» (1976), «Η Πολιτική Ιδεολογία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας» (1976), «Βυζαντινή Γεωγραφία», «Ιστορική γεωγραφία του μεσογειακού κόσμου», «The Making of Europe» (2000).
Κατά τη διάρκεια της πολύχρονης ακαδημαϊκής σταδιοδρομίας της, η Ελένη Γλύκατζη - Αρβελέρ αναγορεύτηκε Επίτιμος Διδάκτορας των Πανεπιστημίων του Λονδίνου, Βελιγραδίου, Νέας Υόρκης, Nouveau Brunswick (Καναδάς), Λίμας, Αμερικανικού Πανεπιστημίου Παρισίων, Ανωτάτης Σχολής Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών Αθηνών, Χάρβαρντ και Χάιφας. Είναι επίσης μέλος της Βρετανικής Ακαδημίας (Λονδίνο), της Βασιλικής Ακαδημίας Βελγίου, της Ακαδημίας του Βερολίνου και της Ακαδημίας Επιστημών της Βουλγαρίας.
Ορισμένες από τις σημαντικές διεθνείς διακρίσεις και τιμές που της έχουν απονεμηθεί είναι: Ταξιάρχης του Τάγματος Τιμής (Ελλάδα), Χρυσός Σταυρός Λεγεώνας Ταξιάρχης της Τιμής, Χρυσός Σταυρός Εθνικού Τάγματος Αξίας, Ταξιάρχης Τεχνών και Γραμμάτων, Χρυσός Σταυρός Τάγματος Ακαδημαϊκού Φοίνικα, χρυσό μετάλλιο του Πολίτη (Γαλλία), Ανώτατος Ταξιάρχης (Μεξικό), Ταξιάρχης Τάγματος Γέρακος (Ισλανδία), Ταξιάρχης Εθνικού Τάγματος (Λουξεμβούργο), Ανώτερος Ταξιάρχης Τάγματος Αξίας (Αυστρία), Ταξιάρχης Βασιλικού Τάγματος Dannerog (Δανία), Ταξιάρχης Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών (Πορτογαλία), Ταξιάρχης Τάγματος Αξίας (Ιταλία), τιμητικό μετάλλιο της Ακαδημίας Επιστημών Πολωνίας και Μέλος του Τάγματος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής.
Πηγή: Le Regard Cretois via pinakio.blogspot.com
ΣΧΟΛΙΑ
Μπορείτε να σχολιάσετε μέσω Facebook ή Blogger (Google) επιλέγοντας την αντίστοιχη καρτέλα από πάνω