Η ιστορία του Πάρκου Εγνατία της Αλεξανδρούπολης

Αφορμή γι’ αυτό το άρθρο αποτέλεσε μια τυχαία συνάντηση με ένα υπέργηρο συμπολίτη μας. Με σταμάτησε μπροστά στη Δημαρχία και μου είπε: «Να ζητήσετε από το Δήμαρχο να μετονομάσει το "Πάρκο Εγνατία" σε "Πάρκο Προσκόπων"

του Θεόδωρου Ορδουμποζάνη (www.ordteo.gr)

Το Πάρκο ΕΓΝΑΤΙΑ, έργο ζωής των παλιών Προσκόπων της πόλης!

Αφορμή γι’ αυτό το άρθρο αποτέλεσε μια τυχαία συνάντηση με ένα υπέργηρο συμπολίτη μας. Με σταμάτησε μπροστά στη Δημαρχία και μου είπε: «Να ζητήσετε από το Δήμαρχο να μετονομάσει το "Πάρκο Εγνατία" σε "Πάρκο Προσκόπων", γιατί αυτό το έχουν δεντροφυτέψει οι Πρόσκοποι». Και μου έδειξε μια φωτογραφία του 1946 που ως Ναυτοπρόσκοπος συμμετέχει σε δενδροφύτευση στο χώρο που είναι σήμερα το πάρκο αυτό.

Πράγματι, η ιστορία είναι παλιά και το πάρκο αυτό είναι συνδεδεμένο με τους Προσκόπους στους οποίους και οφείλει κατά μεγάλο μέρος την ύπαρξή του.

Ο Ενωτικός Σιδηροδρομικός Σταθμός J.S.C.
στο δυτικό τμήμα του οποίου
δημιουργήθηκε το Πάρκο Εγνατία

Ο χώρος αυτός πριν από το 1937 ήταν μια άγονη έκταση, γεμάτη αγριόχορτα, τσουκνίδες και γαϊδουράγκαθα και με το χώμα της μαύρο από τη σκόνη και τη σκουριά του εγκαταλειμμένου πετροκάρβουνου, του βομβαρδισμένου κατά το 1915 από τις συμμαχικές δυνάμεις της ΑΝΤΑΝΤ σιδηροδρομικού σταθμού Joncion Salonique – Constantinople (Ενωτικός – J.S.C.).

Το μόνο κτίριο που υπήρχε στη περιοχή αυτή ήταν τα σφαγεία της πόλης, αμέσως μετά τη στροφή της παραλιακής λεωφόρου, επί του αιγιαλού, στο σημείο που σήμερα έχει ανεγερθεί το ξενοδοχείο ΕΓΝΑΤΙΑ. Οι εγκαταστάσεις του σιδηροδρόμου ήταν εκεί που σήμερα βρίσκεται το κλειστό γυμναστήριο και το κλειστό κολυμβητήριο και παράλληλα προς τον κεντρικό δρόμο. Στη συνέχεια υπήρχε η δεξαμενή από την οποία γέμιζαν οι ατμομηχανές νερό και αμέσως μετά από το γυμναστήριο και μέχρι το ρέμα του Βανικιώτη ήταν ο χώρος όπου εναπόθεταν το πετροκάρβουνο για την κίνηση των ατμομηχανών.

Στη φωτογραφία αριστερά: Άνοιξη του 1948. Ναυτοπρόσκοποι εξοπλισμένοι με φτυάρια και κασμάδες ενώ ετοιμάζονται να ξεκινήσουν για τη δενδροφύτευση στο Πάρκο, μπροστά στο χώρο που σήμερα είναι το Επιμελητήριο. Αναγνωρίσθηκαν: Γιάννης Σουσουρίδης, Άκης Μπατζώνιας, Παπαγεωργίου, Πλακιάς, Χρήστος Γεροντόπουλος, Δημήτρης Μπουλμπουτζής, Νίκος Κουρουτζίδης, Τάκης Ζάρας, Νίκος Αυτοσμίδης, Νίκος Μανωλάκης, Τάσος Ζώλος, Γιώργος Ευμορφόπουλος, Χάρης Παπουτσάκης, Λέων Μπάστας, Αναστάσιος Αστερίου, Δημ. Γιουβανάκης και Αντώνης Κεπεσίδης.

Στη φωτογραφία δεξιά: Ενωμοτία Ναυτοπροσκόπων στο χώρο της δενδροφύτευσης επί τω έργω. Όρθιοι, Δημ. Μπουλμπουτζής, Ευμορφόπουλος, Αντων. Κεπεσίδης, Γιάν. Τσελιγκόπουλος, κάτω οι Τάσος Ζώλος και Λέων Μπάστας.

Στην ακρογιαλιά, κοντά στα σφαγεία, υπήρχε ένα καφενεδάκι του Μπάρμπα Ευγένη, για τους εργαζόμενους και τους επισκέπτες των σφαγείων, όπου πολλές φορές κατέφευγαν και μαθητές που την «κοπανούσαν» από το σχολείο αλλά και για να καπνίσουν κανένα λαθραίο τσιγαράκι, μια και στην περιοχή δεν πατούσε πόδι καθηγητού. Κατά τη δεκαετία του 1930 η περιοχή χρησιμοποιήθηκε κατά διαστήματα και από τον στρατό για ασκήσεις βολής των νεοσυλλέκτων στρατιωτών των στρατοπέδων της πόλης.

Στη φωτογραφία αριστερά: Ομάδα νεαρών της πόλης, στο τέλος της δεκαετίας του 1940 σε "σκασιαρχείο" από το σχολείο για να απολαύσουν το χιόνι που κάλυψε το πάρκο. Πολλοί από αυτούς, όπως ο Νίκος Καρύδης (πρώτος όρθιος από αριστερά), υπήρξαν πρόσκοποι του 1937-38 και συμμετείχαν στις πρώτες δενδροφυτεύσεις του πάρκου).

Στη φωτογραφία δεξιά: 19 Απριλίου 1954, από σχολική εκδρομή στο Πάρκο οι Θόδωρος Ορδουμποζάνης και Λάκης Τελίδης, πάνω σε ένα από τα μικρά ακόμη πεύκα. Λυκόπουλα της εποχής εκείνης, που συμμετείχαν στις δενδροφυτεύσεις του Πάρκου κατά το 1952 - 1954, σε αναμνηστική φωτογραφία.

Το 1937 πάρθηκε από το Δασαρχείο και τον Δήμο η απόφαση να διαμορφωθεί η περιοχή αυτή σε ένα δασικό πάρκο. Και για τον σκοπό αυτόν επιστρατεύθηκαν Πρόσκοποι, Μαθητές και αργότερα και η Νεολαία του Μεταξά. Έτσι για 2-3 χρόνια κάθε άνοιξη Πρόσκοποι και μαθητές με τους κασμάδες και τα φτυάρια ξεχυνόταν ν’ ανοίξουν τους λάκκους που θα φιλοξενούσαν τα μικρά δενδράκια πεύκης που τους προμήθευε το Δασαρχείο. Και όχι μόνο τα φύτευαν αλλά προγραμμάτιζαν αργότερα προς το καλοκαίρι και επισκέψεις για να περιποιηθούν και να ποτίσουν τα νεαρά δενδρύλια και να παρακολουθήσουν τη πρόοδό τους. Αυτά μέχρι το 1940 που κηρύχθηκε ο πόλεμος και διακόπηκε η προσπάθεια των παιδιών να δημιουργήσουν ένα μεγάλο περιαστικό άλσος κοντά στη πόλη.

Δενδροφύτευση στο πάρκο το 1949

Με την απελευθέρωση, για ένα διάστημα απαγορευόταν να πάει ο κόσμος στο χώρο του υπό διαμόρφωση πάρκου γιατί έλεγαν ότι, οι κατοχικές δυνάμεις είχαν τοποθετήσει ανάμεσα στα δενδράκια νάρκες και υπήρχε κίνδυνος εκρήξεων. Το 1946 οι Πρόσκοποι επιστρέφουν στη περιοχή για να συνεχίσουν το έργο που άρχισαν πριν από το πόλεμο. Έτσι ξεκίνησαν και πάλι τη συστηματική δενδροφύτευση του χώρου με νέα δενδρύλλια πεύκης και την περιποίηση των παλαιών διασωθέντων κατά την διάρκεια της κατοχής.

Στη φωτογραφία δεξιά: Βαθμοφόροι, Πρόσκοποι και Λυκόπουλα σε δενδροφύτευση στο πάρκο στις 9 Δεκεμβρίου 1951. Από αριστερά οι Αθανάσιος Λουκουμάς, Λάκης Καραμανίδης, Χαρ. Τσόγκας, Άκης Τσουγιάννης, Νίκος Δοξακόπουλος, Αντώνης Τερζής, Γιώργος Μαρτίνης, Πιστοφίδης, Θεόδ. Λιάσκος, Αθανάσιος Ζήκας και Ιωάννης Κοκκίνης με εκπροσώπους των τοπικών Αρχών.

Από μαρτυρίες παλιών Προσκόπων αλλά και από πολλές διασωθείσες φωτογραφίες προκύπτει ότι οι Πρόσκοποι κατ’ αποκλειστικότητα έδιναν το παρόν κάθε χρόνο στην αρχή της άνοιξης από το 1946 μέχρι το 1954, κάτω από τις οδηγίες του Δασαρχείου και του Δήμου για τη δενδροφύτευση νέων πεύκων, αλλά και ακακιών και την περιποίηση των παλαιότερων φυτευθέντων δένδρων, καθώς και τον καθαρισμό της περιοχής. Το 1954 είχε πια διαμορφωθεί σχεδόν ολόκληρος ο χώρος, από το Δημοτικό Στάδιο μέχρι το ρέμα Βανικιώτη σε ένα πολύ ωραίο Δασικό Πάρκο και όλοι οι κάτοικοι αναφέρουν τη περιοχή ως «τα πεύκα» ή «τα πευκάκια» εξ αιτίας των πεύκων που είχαν φυτευτεί.

Στη φωτογραφία αριστερά: Άνοιξη του 1952, οι Πρόσκοποι Γιώργος Μαρτίνης και Άκης Τσουγιάννης με τα φτυάρια ανοίγουν τους λάκους που θα υποδεχθούν τα νέα δενδρύλια.

Η περιοχή όλη είχε πρασινίσει και είχε πάρει τη μορφή ενός ολοκληρωμένου δασικού πάρκου στο κέντρο του οποίου ο Δήμος τοποθέτησε και το Ηρώον της πόλης, (το μετέφερε εκεί από τον Δημοτικό Κήπο απέναντι στο Πασαλίκι) για να γίνεται η κατάθεση στεφάνων στις Εθνικές κ.λ.π. γιορτές και να αποτελεί τον μόνιμο προορισμό των εκδρομών και περιπάτων των μαθητών των Γυμνασίων και των Δημοτικών Σχολείων της πόλης! Και για το λόγο αυτό η περιοχή έκτοτε αποκαλείτο και ως «πάρκο του Ηρώου» ή απλά ως «Ηρώον».

Στη φωτογραφία δεξιά: Οι Πρόσκοποι της πόλης μας στο γνωστό τους έργο στο Πάρκο στις 21 Μαρτίου 1954. Διακρίνονται οι Βασίλης Κουτρούλας, Παναγιώτης Τσακίρης, Νίκος Δοξακόπουλος και Κώστας Καστάνης.

Το καλοκαίρι του 1955 το Δημοτικό Συμβούλιο, επί Δημαρχίας Ιωάννη Μπέτσου, εν όψει της ανέγερσης στο ανατολικό τμήμα του πάρκου (δίπλα στο ρέμα Βανικιώτη) υπερπολυτελούς ξενοδοχείου από την εταιρεία «ΑΣΤΕΡΑΣ» της Εθνικής Τράπεζας με την ονομασία «Μοτέλ Αστήρ», έκρινε αναγκαία τη μεταφορά των Δημοτικών σφαγείων στο ανατολικό τμήμα της πόλης, (παραλία Μαΐστρου), αφού τα σφαγεία αυτά κατείχαν και ρύπαιναν ένα τμήμα της παραλίας, από τα καλύτερα για την τουριστική αξιοποίηση της περιοχής.

Το πάρκο πλέον απαλλάσσεται από τη βρωμιά των σφαγείων, αξιοποιείται τουριστικά και μετατρέπεται εκτός από χώρο σχολικών εκδρομών και σε τόπο «σκασιαρχείου» των μαθητών από τα μαθήματα, τόπο ερωτικών συναντήσεων των νέων τα βράδια και τόπο για το κυνήγι της καρδερίνας και του σπίνου με δίχτυα, «ξόβεργες» και άλλα «ειδικά» μέσα των νεαρών.

Στη φωτογραφία αριστερά: Οι Πρόσκοποι Κώστας Λέτσος και Τάκης Λουκουματζής καταθέτουν στεφάνι στο Ηρώον στις 25 Μαρτίου 1955.

Στη φωτογραφία δεξιά: Άνοιξη 1954 και για μια χρονιά ακόμη οι Πρόσκοποι είναι παρόντες στο Πάρκο για να φυτέψουν και άλλα νέα πεύκα. Κυριάκος Τσακίρης και Βαρδουλάκης, οι δύο από τους τρεις.

Το 1965, το Δημοτικό Συμβούλιο, επί Δημαρχίας Θωμά Μιχαήλογλου, αποφασίζει να αξιοποιήσει τον εναπομείναντα από τον Αστέρα παράλιο τμήμα του Πάρκου και να αναγείρει εκεί ένα ακόμη πολυτελές ξενοδοχείο, το «Εγνατία», την εκμετάλλευση του οποίου ανέλαβε η εταιρεία «Θεόδωρος Σωσίδης και Σία» για 20 χρόνια, και εξαιτίας του οποίου πήρε την ονομασία του ως «Πάρκο Εγνατία».

Στη φωτογραφία αριστερά: Κατάθεση Στεφάνου στο Ηρώον της πόλης από τον Διοικητή της 31ης Σ.Δ.Υ. στις 29/9/1962.

Εν τω μεταξύ η πόλη μεγαλώνει. Κόβεται στην ανατολική πλευρά ένα μεγάλο κομμάτι από το πάρκο, αυτό μεταξύ του ξενοδοχείου Εγνατία και του Γυμναστηρίου, για τη διάνοιξη της παραλιακής οδού και ήδη η απέναντι από το πάρκο περιοχή μέχρι το ρέμα Βανικιώτη γεμίζει από σπίτια και το πάρκο από περιαστικό μετατρέπεται πλέον σε αστικό. Μια όαση πρασίνου μέσα στη πόλη! Μετά τη μεταπολίτευση καταργείται ο χώρος του «Ηρώου» και χρησιμοποιείται έκτοτε για άθληση, αναψυχή και ψυχαγωγία.

Στη φωτογραφία δεξιά: Μαθητές του Γυμνασίου Αλεξανδρούπολης με τον καθηγητή τους Πανταζάτο σε εκδομή του Γυμνασίου στο Πάρκο την 15 Μαρτίου 1960.

Αυτή είναι με λίγα λόγια η ιστορία του πάρκου, γνωστού σήμερα ως «Πάρκο Εγνατίας», όπου πράγματι οι Πρόσκοποι ήταν από τους βασικότερους συντελεστές της δημιουργίας του αλλά και της ανάπτυξής του! Ενθυμούμαι το 1952, 1953 και 1954 ως λυκόπουλο της 3ης Αγέλης Λυκόπουλων, μαζί με πολλά άλλα Λυκόπουλα αλλά και πολλούς μικρούς και μεγάλους Προσκόπους, την άνοιξη συμμετείχα σε δενδροφύτευση στη περιοχή αυτή, αλλά και αργότερα το Μάιο του ιδίου έτους, σε προγραμματισμένες εκδρομές μας, ποτίζαμε με τους κουβάδες τα νεαρά δέντρα παίρνοντας νερό από το βυτίο του Δήμου, (ένα παλιό αυτοκίνητο του Δήμου που χρησιμοποιείτο για να καταβρέχονται οι χωμάτινοι δρόμοι της πόλης) που μας διατίθετο, ενώ οι μεγαλύτεροι Πρόσκοποι με τσαπιά και σκαπάνες έσκαβαν γύρω από τα μικρά δέντρα το χώμα και καθάριζαν τα αγριόχορτα.

Αεροφωτογραφία του πάρκου
στα μέσα της δεκαετίας του 1990

Το ίδιο επαναλαμβανόταν και τα επόμενα χρόνια. Είχε συνεπώς δίκιο ο υπερήλικος συνομιλητής μου που ζητούσε να ζητήσουμε από το Δήμο να μετονομαστεί αυτό το πάρκο σε «Πάρκο των Προσκόπων», αφού οι βασικοί δημιουργοί του, από το 1937 μέχρι το 1955 ήταν κατά κύριο λόγο οι Πρόσκοποι της πόλης.

Τα τελευταία χρόνια πολλά από τα γέρικα πια δένδρα έχουν «θυσιαστεί» υπέρ της αξιοποίησης του χώρου από τα δύο μεγάλα ξενοδοχεία και διαφόρων άλλων εγκαταστάσεων, ιδίως τελευταία με την ανέγερση του νέου ξενοδοχείου στο χώρο του «Μοτέλ Αστήρ», χωρίς να αναπληρωθούν από νέα δενδρύλλια και το πάρκο, που «σφύζει» από κάθε μορφής δραστηριότητες, κινδυνεύει αργά ή γρήγορα να …καταρρεύσει από υπεργήρανση των δέντρων του.

Διαβάστε επίσης: Την ιστορία των κινηματογράφων της Αλεξανδρούπολης

Βιβλιογραφία:

Αθανάσιος Κ. Κριτού: Αλεξανδρούπολη, η εκατοντάχρονη ιστορία της 1878-1978 (1995)
Θανάσης Αποστολίδης: Αλεξανδρούπολη, Μορφές – γεγονότα – αναμνήσεις (1977)
Θόδωρος Κ. Ορδουμποζάνης: Προκτήτωρ Πόλις – Ταξίδι μνήμης στην πρώιμη Αλεξανδρούπολη (2006)
Γραφική Παλιά Αλεξανδρούπολη: www.oldalexandroupoli.gr

Πηγή: www.ordteo.gr