Ημερίδα στην Κομοτηνή για τη νησιωτική αρχαιολογία

Ημερίδα με θέμα «Προσεγγίσεις στη νησιωτική αρχαιολογία με έμφαση στα μικρότερα νησιά του Αιγαίου» θα πραγματοποιηθεί στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ (Αίθουσα Β΄) στην Κομοτηνή

Ημερίδα με θέμα «Προσεγγίσεις στη νησιωτική αρχαιολογία με έμφαση στα μικρότερα νησιά του Αιγαίου» θα πραγματοποιηθεί στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ (Αίθουσα Β΄) στην Κομοτηνή, τη Δευτέρα 12 Νοεμβρίου. Έναρξη της ημερίδας στις 9:00 π.μ.

Η συνάντηση αυτή έχει ως πρώτο σκοπό την παρουσίαση αποτελεσμάτων των δυο τελευταίων περιόδων της επιστημονικής αρχαιολογικής αποστολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Μανόλη Μελά, που ξεκίνησε το 2006 και συνεχίστηκε για έβδομη χρονιά... το περασμένο καλοκαίρι.

"Φέτος σκέφτηκα ότι η παρουσίαση των τελευταίων μας ευρημάτων μπορεί να γίνει αφορμή για πλατύτερη συζήτηση πάνω στα τρέχοντα προβλήματα της αρχαιολογίας των μικρότερων νησιών και βραχονησίδων. Η μελέτη δεδομένων που έφερε στο φως η αρχαιολογική ομάδα υπό τη διεύθυνσή μου νομίζω ότι θα συμβάλει ουσιαστικά στη συζήτηση", αναφέρει ο οργανωτής της ημερίδας καθηγητής Μανόλης Μελάς.

"Μέχρι πρόσφατα δεν περίμενε κανείς ότι τα μικρά νησιά θα μας προσφέρουν δεδομένα, που σε πολλές περιπτώσεις μπορούν όχι μόνο να εμπλουτίσουν τη γνώση μας για το παρελθόν, αλλά και να ανατρέψουν τη σημερινή μας γνώση. Οι ανακαλύψεις της παλαιολιθικής εποχής στη Λήμνο, της νεολιθικής στην Πάρο και στη Σάλιαγκο, και της εποχής του λίθου και χαλκού στη Γαύδο εντυπωσιάζουν και με βάση αυτά δεν μας ξαφνιάζει το γεγονός ότι και στο μεγαλονήσι την Κρήτη βρέθηκαν επιτέλους ίχνη παλαιολιθικής παρουσίας του ανθρώπου. Ο προβληματισμός γύρω από την εμφάνιση του ανθρώπινου είδους στα νησιά του Αιγαίου και οι βιολογικές, κοινωνικές και πολιτισμικές διαδικασίες που ακολουθούν - είναι σήμερα τα κύρια ζητήματα της νησιωτικής αρχαιολογίας. Για να μπορούν οι σύνεδροι και οι φοιτητές να δουν τις πιο πάνω αναφερόμενες ανακαλύψεις από πρώτο χέρι και να ακούσουν διαφορετικές απόψεις και ερμηνείες καλέσαμε την καθ. Κατερίνα Κόπακα από το Πανεπιστήμιο Κρήτης που επί χρόνια ερευνά τη Γαύδο, τον καθ. Νικόλαο Ευστρατίου από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης για να μιλήσουν για την πρώτη ανθρώπινη παρουσία στη Λήμνο και στη Γαύδο και τον επίτιμο Έφορο Αρχαιοτήτων dr Δημήτριο Σκιλάρντι που θα μας παρουσιάσει τις ανάλογες ανακαλύψεις του στην Πάρο και στο Σάλιαγκο".

Πρόγραμμα Αφιάρτης

Η ακρόπολη της κλασσικής πόλεως-κράτους
Αρκάσειας στη Νότια Κάρπαθο

Σκοπός της πανεπιστημιακής αποστολής η συστηματική εξερεύνηση της ιστορίας και της καθημερινότητας της περιοχής με βάση τα ευρήματα του υλικού πολιτισμού της, αρχαία (αρχαιολογικά) και νεότερα (εθνογραφικά). Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιήθηκαν σύγχρονοι μέθοδοι έρευνας πεδίου, καταγραφής, τεκμηρίωσης και χαρτογράφησης, καθώς και επαρκή επιστημονική στελέχωση.

Το πρόγραμμα περιλαμβάνει μια εντατική και συστηματική επιφανειακή εξερεύνηση της περιοχής του Αφιάρτη, μια σχετικά επίπεδη και γόνιμη πεδιάδα στο νότιο τμήμα της Καρπάθου.

Η σημασία του προγράμματος – εκτός από το ότι αποτελεί την πρώτη έρευνα τέτοιου είδους στα Δωδεκάνησα – βρίσκεται στους στόχους τους οποίους υπηρετεί, που είναι η συστηματική και διεπιστημονική έρευνα ενός νησιωτικού περιβάλλοντος που παρέχει τη δυνατότητα μελέτης της αλλαγής και της διαχρονικής συνέχειας σε περιοχές έρευνας όπως η φύση, η ιστορία και ο υλικός πολιτισμός.

Οι φοιτητές επί το έργον. Μπροστά και στο
βάθος μινωικοί οικισμοί χτισμένοι κοντά
στη μοναδική πηγή της περιοχής

Τα ευρήματα που βγήκαν στο φως είναι εντυπωσιακά. Δεκάδες προϊστορικές (νεολιθικές, Μινωικές) και ιστορικών περιόδων θέσεις. Αρχαίες αγροικίες, μάντρες, δρόμοι, οικισμοί, τάφοι, ιερά, λατομεία, συστήματα ύδρευσης πόλεις-κράτη. Και όλα μελετούνται βήμα-βήμα, για να μη χαθεί το παραμικρό στοιχείο.

Ξεχασμένες τους ντόπιους εδώ και 50 χρόνια από μεσογειακές κοιλάδες, που κρύβουν μέσα τους αρχαιολογικούς θησαυρούς ανεκτίμητης αξίας. Βουνίσια περικυκλωμένα από αέρα ακρωτήρια με άγνωστους νεολιθικούς οικισμούς. Ελληνορωμαϊκοί οικισμοί κολλημένοι στις πλαγιές.

Νησιωτική αρχαιολογία

Τέτοιοι θησαυροί ευρημάτων, όπως και οι αντίστοιχοι από τη Λήμνο και τη Γαύδο, αλλά και από άλλα νησιά, αποτελούν πολύτιμες δεξαμενές επιστημονικών δεδομένων.

Με βάση αυτές, και τα συναφή και εξειδικευμένα συμπεράσματα, μπορούμε σήμερα να ψηλαφήσουμε το παρελθόν και να προχωρήσουμε σε πλατύτερα ερωτήματα που αφορούν την αρχαιολογία των νησιών του Αιγαίου ως σύνολο.

Σε μια γενικότερη δηλαδή συζήτηση που να περιλαμβάνει θεωρίες και αρχές για την ανθρώπινη παρουσία και εξέλιξη στα νησιά: από πότε; από που; πώς; Προσαρμογή και επιβίωση κάτω από τα εμπόδια και τους περιορισμούς που βάζει η απομονωτική νησιωτικότητα και η βιογεωγραφία. Κατόπιν, η εξέλιξη. Κοινωνική και πολιτική οργάνωση. Πολιτισμός και παράδοση. Η δυναμική της αναπαραγωγικής διαδικασίας και αλλαγής της ντόπιας κουλτούρας. Εξωγενείς παράγοντες, και ο ρόλος της ιστορίας.