Παγκόσμια Ημέρα Ποδηλάτου: Το ποδήλατο στην Αλεξανδρούπολη

Κείμενα και φωτογραφίες που συνθέτουν την ιστορία του ποδηλάτου στην Αλεξανδρούπολη για να θυμίσουν στους νεότερους, που σήμερα έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν ένα εκτεταμένο δίκτυο ποδηλατοδρόμων και να απολαμβάνουν το ποδήλατο, πως ξεκίνησε η ιστορία του ποδηλάτου στη πόλη μας.

H 3η Ιουνίου έχει οριστεί από τον ΟΗΕ ως Παγκόσμια Ημέρα Ποδηλάτου (World Bicycle Day). Η απόφαση ελήφθη στις 12 Απριλίου 2018 από την γενική συνέλευση του διεθνούς οργανισμού, κατόπιν μιας διεθνούς εκστρατείας από τους λάτρεις του ποδηλάτου, στην οποία πρωτοστάτησε ο Πολωνός κοινωνιολόγος και ακτιβιστής Δρ Λέσεκ Σιμπίλσκι, πρώην μέλος της Εθνικής Ολυμπιακής Επιτροπής της Πολωνίας.

Στο σχετικό ψήφισμα, τα κράτη - μέλη του ΟΗΕ καλούνται να διοργανώνουν εκδηλώσεις και δραστηριότητες με στόχο την ανάπτυξη μιας κουλτούρας ποδηλασίας στην κοινωνία και τη βελτίωση της οδικής ασφάλειας.

Το ποδήλατο είναι ένα απλό, προσιτό, αξιόπιστο και φιλικό προς το περιβάλλον μεταφορικό μέσο που βρίσκεται εν χρήσει για περισσότερο από δύο αιώνες. Όχι μόνο βοηθάει τους ανθρώπους σ' έναν υγιεινό τρόπο ζωής, αλλά προάγει τον σεβασμό για το περιβάλλον και έχει θετικό αντίκτυπο στο κλίμα, που είναι ένας από τους βασικούς στόχους του ΟΗΕ για την αειφόρο ανάπτυξη.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ποδηλάτου αναδημοσιεύουμε ένα παλαιότερο άρθρο του κ. Θεόδωρου Ορδουμποζάνη που καταγράφει την ιστορία του ποδηλάτου στην Αλεξανδρούπολη.

Το ποδήλατο στην Αλεξανδρούπολη

του Θεόδωρου Ορδουμποζάνη (ordoumpozanis-teo.blogspot.com)

«Είναι παμπάλαιο αλλά και μοντέρνο συγκοινωνιακό μέσο, ευκίνητο οικονομικό, διασκεδαστικό, αντιρρυπαντικό, υγιεινό, απελευθερωτικό, in, φυσικό και τελικά βολικό. Είναι το όχημα που λέγεται ποδήλατο. Οι ενεργειακές κρίσεις δεν το απειλούν γιατί το καύσιμο του προέρχεται από πολλές πηγές: ψωμί, λάχανα, γιαούρτι, κρασί, όλα γίνονται κατάλληλη ενέργεια για την κίνησή του. Δεν πληρώνει φόρους, ασφάλεια, τέλη κυκλοφορίας, πάρκινγκ και δεν χρειάζεται πινακίδες όπως το αυτοκίνητο ή η μοτοσυκλέτα. Η αυτάρκειά του είναι ανάλογη της τροφής που έχει ο ποδηλάτης στο σακίδιο του. Έτσι δεν χρειάζεται πρατήριο καυσίμων για ανεφοδιασμό… Επιπλέον είναι απολύτως αθόρυβο και έτσι δεν προκαλεί ηχορύπανση όπως ο εξάδελφός του το μοτοποδήλατο, όταν κυρίως βρεθεί με κομμένη εξάτμιση…».

Έτσι άρχιζε το αφιέρωμα της Οικολογικής Εταιρείας Έβρου στο τεύχος των «ΕΒΡΟ ΟΙΚΟ ΛΟΓΙΚΩΝ» του Μαΐου 1994 με τίτλο «Ποδήλατο: Μια καλή λύση».

Όλοι θέλαμε να έχουμε μια φωτογραφία επάνω ή πλάι στο ποδήλατό μας!

Αριστερά: Πρωτομαγιά του 1949 στα σκαλιά της παραλίας, μπροστά από το Ταχυδρομείο, ο μαθητής Νίκος Ορδουμποζάνης με το σημαιοστολισμένο ποδήλατό του και τον αξέχαστο φίλο του Γιάννη (όπως αναφέρει η φωτογραφία), ενώ στο κέντρο, ο ίδιος καμαρώνει επάνω στο ποδήλατό του με φόντο τον Φάρο. Δεξιά: Όνειρο κάθε νέου και νέας ήταν να αποκτήσει το δικό του/της ποδήλατο. Το χαμόγελο της Σοφίας Κιλτσίκη μαρτυρεί πόσο ευτυχισμένη αισθάνεται επάνω στο ποδήλατό της ένα ηλιόλουστο απόγευμα στη παραλία της πόλης με φόντο τον Φάρο, την ίδια περίπου με πάνω εποχή.

Ήδη από το 1991 η Οικολογική Εταιρεία Έβρου είχε αρχίσει μια δυναμική καμπάνια για την επαναφορά του ποδηλάτου στη κυκλοφορία της πόλης, καθιερώνοντας μάλιστα μέσα στον εορτασμό των Ελευθερίων της πόλης (κάθε Μάιο) την εκδήλωση «Ο γύρος της πόλης με το ποδήλατο». Ήταν μια εκδήλωση που ξυπνούσε μνήμες στους παλαιότερους, αφού, από πάρα πολλά χρόνια πριν, το ποδήλατο είχε δεσπόζουσα θέση στη κυκλοφορία της πόλης και μάλιστα υπήρξε εποχή (δεκαετία 1950 - 1960, πριν δηλαδή εισβάλει δυναμικά το αυτοκίνητο στους δρόμους της πόλης) που δεν υπήρχε σπίτι και αυλή που να μη φιλοξενεί τουλάχιστον ένα ποδήλατο. Ήταν τότε που οι βόλτες μας, τα ψώνια μας, οι εκδρομές μας την Πρωτομαγιά ή την Καθαρή Δευτέρα, γινόταν από τους νέους και τις νέες αποκλειστικά με ποδήλατα και όλοι ήθελαν να έχουν μια φωτογραφία στο ποδήλατό τους επάνω!

Όπου και να γυρνούσες το κεφάλι σου θα έβλεπες ποδήλατα!

Αριστερά: Παραμονή Χριστουγέννων 1957 στην αγορά (Παντοπωλείο Αδελφών Μαρτίνη) γωνία Εμπορίου και Κύπρου τα ποδήλατα περιμένουν. Στο κέντρο: Στον κινηματογράφο ΤΙΤΑΝΙΑ, επί της Λεωφόρου Δημοκρατίας, τέλος δεκαετίας του 1950, οι Σταμάτης Πολυμερούδης και Απόστολος Πάντος με τα ποδήλατά τους. Δεξιά: Στην εξοχή (περιοχή Μάκρης) στις 7 Μαΐου 1956 παρέα συμπολιτών μας αποθανατίζεται με τα ποδήλατα.

Για να γράψω αυτό το άρθρο έψαξα σε πολλά αρχεία και γραπτά πολλών συμπολιτών μου (ιστοσελίδες Πέτρου Αλεπάκου, «Γραφική Παλιά Αλεξανδρούπολη», αρχείο Ιστορικού Μουσείου Αλεξανδρούπολης, τα βιβλία «Οδός Αίνου Αλεξανδρούπολη, αξέχαστα χρόνια» του Γιώργου Ψύλλα (εκδόσεις Διδότου 2004), «Προκτήτωρ Πόλις - Ταξίδι μνήμης στην πρώιμη Αλεξανδρούπολη» (έκδοση Συλλόγου Προσωπικού και Φίλων Καρδ/κής Κλινικής Δ.Π.Θ. ΓΑΛΗΝΟΣ - 1986) του Θόδωρου Ορδουμποζάνη, «Το φεγγάρι ήτανε μισό» (εκδόσεις Δίαυλος 1998) του Γιώργου Σταυρίδη, το αρχείο της μηνιαίας εφημερίδας «Εβρο-Οικο-Λογικά» (1990-2005) της Οικολογικής Εταιρίας Έβρου, την προσωπική μου φωτογραφική συλλογή αλλά και συλλογές άλλων συμπολιτών μας κ.λ.π.). Κείμενα και φωτογραφίες από το υλικό αυτό συνθέτουν ουσιαστικά την ιστορία του ποδηλάτου στη πόλη μας. Με όλα αυτά που συγκέντρωσα θέλω να θυμίσω στους νεότερους, που σήμερα έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν ένα εκτεταμένο δίκτυο ποδηλατοδρόμων και να απολαμβάνουν την ελευθερία πάνω στο ποδήλατο, πως ξεκίνησε η ιστορία του ποδηλάτου στη πόλη μας.

Αλεξανδρούπολη 1927: «Ανυπόφορα τα ποδήλατα»!

Σήμερα το ποδήλατο βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο της καθημερινής μας ζωής, ενώ οι ποδηλατιστές συνέπηξαν και κίνημα, το οποίο πλέον εκπροσωπείται και με δύο δημοτικούς συμβούλους στον πρώτο Δήμο της χώρας, τον Δήμο Αθηναίων.

Κάτι τέτοιο θα ήταν αδιανόητο να φανταστεί κανείς στην Ελλάδα πριν από ογδόντα χρόνια, όταν το ποδήλατο χρησιμοποιείτο ως φθηνό μέσον μεταφοράς. Υπήρξαν δε περιπτώσεις οργανωμένων αντιδράσεων για την παρουσία των ποδηλάτων στους δρόμους. Η πόλη μας, παρ’ όλα τα προβλήματα που αντιμετώπιζε, είχε ωραίο ρυμοτομικό σχέδιο και φαρδείς επίπεδους δρόμους, με αποτέλεσμα να είναι ιδανική για τα ποδήλατα τα οποία ήταν της μόδας εκείνη την εποχή, ελλείψει και άλλων μεταφορικών μέσων. Τα ποδήλατα όμως προκαλούσαν και αντιδράσεις. Μια τέτοια αντίδραση αναφέρεται στην τοπική εφημερίδα «Το Βήμα της Θράκης» στις 28 Αυγούστου του 1927 που έγγραφε το εξής άρθρο:

«Τα ποδήλατα εις την πόλιν μας κατήντησαν όχι μόνον ανυπόφορα, αλλά και επικίνδυνα, αντικαταστήσαντα εις τα δυστυχήματα τα αυτοκίνητα των άλλων πόλεων. Νεαροί ποδηλατισταί και νεαραί ποδηλατίστριαι καταργήσασαι την αιδώ και την σεμνότητα, διασχίζουσι τας κεντρικάς οδούς της πόλεως μεθ΄όλης της δυνατής ταχύτητος αδιαφορούντες δια τους διαβάτας επί των οποίων συνηθέστατα επιπίπτουσι. Είναι αδύνατον να περάση ημέρα χωρίς να σημειωθώσι δύο και τρία και τέσσαρα ακόμη τοιαύτα ποδηλατικά δυστυχήματα σοβαρά η μη. Και το περίεργον είναι ότι οι χωροφύλακες ουδένα ποδηλατιστήν ωδήγησαν εις το αυτόφωρον ίσως, διότι οι πλείστοι ποδηλατισταί τυγχάνουσιν ανήλικοι, οι οποίοι έχουν το δικαίωμα του… Τσακίζειν τον κόσμον ελευθέρως… - Ο Διοικητής της Χωροφυλακής όμως ο κ. Γαβριλάκης έχων αλλοίαν αντίληψιν επί του προκειμένου, ασφαλώς θα εκδώση την δέουσαν αστυνομικήν διάταξιν, η οποία θα μας απαλλάξη εις το μέλλον από έναν κίνδυνον», έγραφε η εφημερίδα «Το Βήμα της Θράκης», το 1927 (αναδημοσίευση από το άρθρο «Η Αλεξανδρούπολη του μεσοπολέμου 1925-1935» του Πέτρου Αλεπάκου).

Αριστερά: Στη παραλία, με φόντο το Φάρο, 22 Ιουλίου 1962, οι τρεις φίλοι Θαν. Βολιώτης, Γιαν. Πανταζίδης και Θαν. Τσιρούδης, απολαμβάνουν τη βόλτα τους. Κέντρο: Στη κεντρική Λεωφόρο της πόλης, 14 Μαΐου 1957, αμέσως μετά τη λήξη της παρέλασης, με τα ποδήλατα ανάμεσα στον κόσμο που έκανε βόλτα. Δεξιά: Αλλά και από πολύ παλιά (δεκαετία του 1920) τα παιδιά από νήπια μάθαιναν να ζουν με το ποδήλατο. Στη φωτογραφία ο μικρός Θανάσης Αποστολίδης καβάλα στο ποδήλατό του με τις αδελφές του Κική και Δανάη.

Πρωτοπόροι ποδηλατιστές του Γ.Σ. Ερμής

Το 1928, όπως μας πληροφορεί η Εφημερίδα «Μακεδονία» της 25ης Ιουλίου 1928 ο Γ.Σ. Ερμής Αλεξανδρούπολης διαθέτει Ποδηλατιστές και μάλιστα μεγάλων αποστάσεων. Συγκεκριμένα αναφέρει:

«Επιτυχής διαδρομή δια του ποδηλάτου Αλεξανδρούπολις - Θεσσαλονίκη. Ως γνωστόν, αφίχθησαν το παρελθόν Σάββατον δια ποδηλάτου οι Ποδηλατισταί Γεώργιος Νικολάου και Αθ. Ζωίδης του Γ.Σ. Ερμής Αλεξανδρουπόλεως εις Θεσσαλονίκην. Ούτοι αναχωρήσαντες εξ Αλεξανδρουπόλεως διήνυσαν απόστασιν εκ 560 χιλιομέτρων εις τρείς ημέρας, κατανικήσαντες με θαυμαστήν αντοχήν και καρτερίαν κυριολεκτικώς ηρωικήν, άπειρα εμπόδια εκ της ακαταστασίας των δρόμων και της παντελούς σχεδόν ελλείψεως τοιούτων εις ωρισμένα σημεία της διαδρομής των… Καθ όλην την διαδρομήν των εγένοντο αντικείμενον θερμοτάτων εκδηλώσεων των Αθλητών και φιλάθλων των διαφόρων πόλεων εκ των οποίων διήρχοντο και εξήρετο η θαρραλέα προσπάθειά των να δημιουργήσουν επίδοσιν διαδρμής δια ποδηλάτων, μιας τόσον μεγάλης αποστάσεως. Αι ποδηλατοδρομία, μεγάλων αποστάσεων αίτινες τόσον ενδιαφέρον προκαλούν εις άλλα Κράτη, εγκαινιαζόμεναι δια πρώτην φοράν με σκοπόν επιτεύξεως επιδόσεως, από την ακροτάτην Επαρχίαν του Ελληνικου Κρατους χαιρετίζεται με ενθουσιασμόν υπό των φιλάθλων και πιστεύεται ότι θα δώσουν ζωηρόν ώθησιν εις το ωραίον τούτο αγώνισμα…θα συντελέση δε πολύ εις την ευρυτέραν χρησιμοποίησιν του ποδηλάτου, ως συγκοινωνιακού μέσου… Ελπίζομεν ότι πολύ συντόμως οι ισχυροί Μακεδόνες ποδηλατισταί θα θελήσουν ν’ ανταποδώσουν την επίσκεψιν των Θρακών συναδέλφων των».

Αριστερά: 25 Μαρτίου 1939, ομάδα Αλκίμων (οργάνωση του καθεστώτος του Μεταξά που είχε αντικαταστήσει τους Προσκόπους) παρελαύνει με τα ποδήλατα μπροστά από τους επισήμους. Δεξιά: Αμέσως μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς και τους Βουλγάρους η πόλη ήταν ένα απέραντο ποδηλατοδρόμιο. Στη φωτογραφία οι συμπολίτες μας Ανδρέας Ταμπούρας, Παναγιώτης Προβάνου, Λεωνίδας Παντελίδης (Αγκάς), ..., ... διασχίζουν τη κεντρική λεωφόρο της πόλης.

Από φωτογραφίες προκύπτει ότι προπολεμικά (την εποχή της δικτατορίας του Μεταξά 1938-1940) ομάδες με Άλκιμους (οργάνωση της Νεολαίας του Μεταξά) παρελαύνουν με ποδήλατα στις εθνικές επετείους, γεγονός που σημαίνει ότι το ποδήλατο ήταν διαδεδομένο μέσο μεταφοράς στους νέους. Την δεκαετία του 1940, μετά τη κατοχή, όνειρο κάθε νέου και νέας στη πόλη ήταν να αποκτήσει το δικό του/της ποδήλατο. Αμέσως μετά την απελευθέρωση της η πόλη ήταν ένα απέραντο ποδηλατοδρόμιο. Ανοιχτοί και ίσιοι δρόμοι και η έλλειψη άλλων οχημάτων έδιναν την ευκαιρία σε όλους, νέους και νέες, μικρούς και μεγάλους, να κυκλοφορούν στο κέντρο της πόλης με το ιδιωτικό τους ποδήλατο. Την ίδια εποχή υπήρχαν Προσκοπικές Ομάδες οι οποίες διέθεταν και αγήματα ποδηλατών με τα οποία παρείχαν τις υπηρεσίες τους στους κατοίκους της πόλης που είχαν ανάγκη λόγω της έκτακτης κατάστασης.

1948, από την περίοδο του εμφυλίου πολέμου. Οι Προσκοπικές Ομάδες της πόλης είχαν και αγήματα ποδηλατών με τα οποία πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους στους κατοίκους της πόλης που είχαν ανάγκη λόγω της έκτακτης κατάστασης. Αριστερά, άγημα προσκόπων ποδηλατών λίγο πριν από μία δράση τους σε αναμνηστική φωτογραφία στο κέντρο της πόλης. Δεξιά, ομάδα Προσκόπων ποδηλατών σε παρέλαση στο κέντρο της πόλης.

Αλλά το ποδήλατο χρησιμοποιείτο και για την μεταφορά μαθητών από τα γύρω κοντινά χωριά στο Γυμνάσιο της πόλης, λόγω έλλειψης αστικής συγκοινωνίας, αλλά και των κατοίκων των εν λόγω χωριών στην επικοινωνία τους με τη πόλη, για την μεταφορά εμπορευμάτων και ήταν το κύριο μέσο για τη διανομή του γάλατος από τους γαλατάδες στα σπίτια. Την δεκαετία του 1950 (1956–1958) θυμάμαι ότι μετέφερα με ποδήλατο που είχε διπλή σχάρα δεξιά και αριστερά, τενεκέδες με τυρί από τυροκομείο στη Καλλιθέα στα διάφορα παντοπωλεία του κέντρου της πόλης αλλά και αρχές της δεκαετίας του 1960 κοφίνια με ψωμί από το αρτοποιείο του Τάσου Σουλακάκη στα εστιατόρια της πόλης.

Μετά τη κατοχή, ο Μ.Γ.Σ. ΕΘΝΙΚΟΣ, δημιούργησε τμήμα ποδηλασίας, και συμμετείχε σε ποδηλατικούς αγώνες 10.000 και 2.000 μέτρων που διεξήγοντο στη πόλη, με τερματισμό το δημαρχιακό κατάστημα στο κέντρο της πόλης, όπως προκύπτει από σχετικές φωτογραφίες της εποχής.

Αριστερά, 28 Οκτωβρίου 1947, ο αθλητής - ποδηλάτης του Μ.Σ.Γ. ΕΘΝΙΚΟΣ Κωνσταντίνος Βουτσάς τερματίζει πρώτος στον αγώνα 10.000 μ. μπροστά στο Δημαρχείο κάτω από τις επευφημίες του πλήθους των συμπολιτών του. Δεξιά, ο ίδιος αθλητής καμαρώνει με τα έπαθλα για τις νίκες του στα 10.000 και 2.000 μ.

Τα ποδηλατάδικα

Την εποχή αυτή η πόλη έχει αρκετά ποδηλατάδικα, που κάνουν χρυσές δουλειές είτε επισκευάζοντας τα ποδήλατα που χαλούσαν (σκασμένα λάστιχα, χαλασμένες ακτίνες κ.λ.π.) είτε νοικιάζοντας ποδήλατα με την ώρα. Από το βιβλίο του Γιώργου Σταυρίδη «Το φεγγάρι ήτανε μισό» διαβάζουμε:

«…Το ποδηλατάδικο του μαστρο - Θέμη βρισκόταν ακριβώς απέναντι από το δίπατο αρχοντικό της δεσποινίδας Νικούλας. Ήταν ένα μαγαζί σωστό και νοικοκυρεμένο. Άνοιγε όλη την εβδομάδα. Ακόμη και τις Κυριακές. Η πόρτα βέβαια ήταν κλειστή, όμως ο μάστορας καθόταν μέσα και νοίκιαζε τα ποδήλατα ή έκανε τίποτε ψευτοδουλειές. Δύο δραχμές την ώρα νοικιάζανε τα παλιά ποδήλατα και τα «γυναικεία», αυτά δηλαδή που δεν έχουν σίδερο μπροστά στον σκελετό, για να μη σηκώνεται η φούστα. Τα καινούργια τα έδιναν τρεις δραχμές την ώρα και άμα κανείς ήθελε να νοικιάσει όλη την ημέρα, πλήρωνε δέκα δραχμές. Συνήθως όλη την ημέρα τα ζητούσαν τίποτε φαντάροι. Όμως αυτοί ύστερα τα παρατούσαν στα χωράφια, έξω από τα στρατόπεδα, και γι αυτό πια προσπαθούσαν μ’ ένα σωρό δικαιολογίες να μη τους τα νοικιάζουν…».

Γνωστά ήταν τα ποδηλατάδικα του κυρ Κώστα δίπλα στο φωτογραφείο του Παναγιώτου, του Γαρμπή στη διασταύρωση των οδών 40 Εκκλησιών και Νικομήδειας, του Βοσνίδη, του Δοξάκη και άλλα. Μάλιστα από την ιστοσελίδα της εταιρείας «ΠΗΔΑΛΙΟ Αφοι Βοσνίδη», διαβάζουμε για τους ιστορικούς σταθμούς της εταιρίας: «Η πρώτη επαφή του προσωπικού της εταιρείας με τον κόσμο του ποδηλάτου γίνεται το 1950, όταν ο πατέρας της οικογένειας, 14 ετών τότε, αρχίζει να εργάζεται σε κατάστημα πώλησης και ενοικίασης ποδηλάτων. Οι οικονομικές δυνατότητες του εκάστοτε καταναλωτή δεν τον επιτρέπουν να αντικαταστήσει εύκολα ένα βλαμμένο ανταλλακτικό. Η συνεχής λοιπόν προσπάθεια επισκευής που στηρίζεται στην επιμονή και υπομονή, αυξάνει την τεχνική συνείδηση και την εμπειρία του προσωπικού που σιγά-σιγά μεταδίδεται στη νεότερη γενεά…».

Το ποδήλατο ήταν μέσο παντός καιρού. Για μετακινήσεις, για δουλειές, μεταφορά προσώπων, εκδρομές, ψυχαγωγία κ.λ.π.

Αριστερά, 22/4/1956 η οικογένεια Κοντακίδου (πατέρας και τα δύο τέκνα Γιάννης και Τάσος) σε βόλτα ή «ποδηλατάδα», όπως το έλεγαν τότε, στη περιοχή των εργατικών (απέναντι από τη Γιορτή Κρασιού). Στο κέντρο: Το 1955 οι τρεις φίλοι Γ. Γιαννούτσος, Μπουτάκης και Κ. Κατσίκης με τα ποδήλατά τους σε αναμνηστική φωτογραφία στη παραλία. Και δεξιά: Ο Πάνος Πολίτης με το ποδήλατό του πηγαίνει βόλτα τον μικρό τότε Τόλη Αποστολίδη.

Από το προαναφερθέν βιβλίο του Γιώργου Σταυρίδη, διαβάζουμε επίσης:

«…Έτσι οι μετακινήσεις του Χρηστάκη με τα πόδια έγιναν μια δύσκολη υπόθεση γι αυτόν. Δεν μιλάμε μόνο για την ευκολία να πηγαίνει από το ένα μέρος στο άλλο. Όχι. Περισσότερο απ’ αυτό ήτανε το υπαρξιακό του βόλεμα και η καταξίωσή του στη μικρή τους κοινωνία, που την κέρδιζε στις γεμάτες ζήλια ματιές των φίλων του. Ήταν η αίσθηση της υπεροχής που ένιωθε απέναντι στα άλλα παιδιά, καβαλώντας πότε το ένα και πότε το άλλο από τα είκοσι τέσσερα ποδήλατα του ποδηλατάδικου. Η άρνηση λοιπόν του μάστορα του Θέμη να του δώσει ποδήλατο δεν ήταν απλώς μια τιμωρία, ήταν ξερίζωμα της περηφάνιας του απ’ την καρδιά του…».

Αριστερά: 1948, η παλιοπαρέα μπροστά στην Απολλωνιάδα σε αναμνηστική φωτογραφία. Κέντρο: Χριστούγεννα 1953 και οι φίλοι Βασίλης Σαραφιανός και Κώστας Τσακίρης βγήκαν μια βόλτα με τα ποδήλατά τους. Δεξιά: Καρυωτάκης και Αποστολάκης, βολτάρουν με τα ποδήλατά τους μπροστά από το Πάρκο Ηρώου (σήμερα Εγνατία).

Το όνειρο και οι τρέλες

Το όνειρο κάθε παιδιού την μεταπολεμική περίοδο ήταν να αποκτήσει ένα δικό του ποδήλατο. Αυτό μας το περιγράφει θαυμάσια ο Γιώργος Ψύλλας στο έργο του «Οδός Αίνου Αλεξανδρούπολη, αξέχαστα χρόνια», όπου με γλαφυρό τρόπο αναφέρει:

«…Μου το 'χε πάρει δώρο ο μακαρίτης ο πατέρας μου με το που πέρασα τις εξετάσεις στο Γυμνάσιο. Μάρκα «Φλάντρια»! Χρώμα μελένιο με πιτσιλιές στ’ ανάλαφρο κίτρινο. Κουδούνι φουσκωτό μ’ ένα ήχο προς το προκλητικό. Φανάρι νικελένιο που κάρφωνε τη νύχτα το ως του στα εκατό μέτρα. Σέλα με σούστες, τεμπέλικη. Και πίσω, μια σχάρα να την αράζω όρθια. Το πλαγιαστό δεν της πήγαινε μιας τέτοιας ποδηλατάρας. Εγώ κι αυτό! Μόνο στον ύπνο χωρίζαμε. Όμως, τα όνειρα τα κάναμε μαζί. Μαζί παίρναμε τις επικίνδυνες στροφές τους. Τις ανηφόρες της εφηβείας. Τις κατηφόρες της απειρίας. Όλα τα κάναμε μαζί…».

Το ποδήλατο ήταν το μέσον το οποίο όλοι οι νέοι τις 10ετίας του 50 και του 60 χρησιμοποιούσαν για να εκδράμουν στα πέριξ της πόλης.

Αριστερά: Τέλος δεκαετίας 1950 η παρέα με τα καλάθια, τα παγούρια, τη μπάλα, τα μαθητικά καπέλα και καλά ντυμένοι, ετοιμάζονται να ξεκινήσουν για μια εκδρομή. Μέσον μετακίνησής τους; Το ποδήλατο! Δεξιά: Αρχές δεκαετίες του 50 αγόρια και κορίτσια σε αναμνηστική φωτογραφία από εκδρομή τους στα πέριξ της πόλης με τα ποδήλατα.

Αλλά και ο Γιώργος Σταυρίδης στο πιο πάνω βιβλίο του αναφέρεται στις νεανικές τρέλες του ποδηλάτου:

«…Την ημέρα που βούτηξαν ο Χριστάκης και οι φίλοι του τα ποδήλατα και πήγαν στο τσίρκο, ο ένας φαγώθηκε, στο γυρισμό, να τους δείξει πως μπορούσε να οδηγάει και χωρίς χέρια. Άφησε λοιπόν το τιμόνι και το ποδήλατο έτρεχε μόνο του σαν παλαβό. Και κει, σε μια μικρή κατηφόρα, καθώς είχε αποχτήσει ανεξέλεγκτη ταχύτητα, η μπροστινή ρόδα σκόνταψε σε μια κοτρώνα. Το τιμόνι έστριψε δεξιά και πριν προλάβει ο φίλος του να το πιάσει πάλι με τα χέρια του και να το βάλει στον κανονικό δρόμο, το ποδήλατο σταμάτησε στο ντουβάρι μιας αυλής…».

Τις Κυριακές και τις γιορτές, όταν ο καιρός το επέτρεπε, το πρόγραμμα προέβλεπε βόλτα με τα ποδήλατα στη γειτονιά, στην παραλία ή στον κεντρικό δρόμο Αλεξανδρούπολης - Ν. Χηλής.

Την εποχή του 1940 και του 1950 τα ποδήλατα για να κυκλοφορήσουν έπρεπε να έχουν σχετική άδεια της αστυνομίας και να φέρουν μπροστά και πίσω πινακίδα με αριθμό κυκλοφορίας. Τα περισσότερα παιδιά αδιαφορούσαν για τις γραφειοκρατικές αυτές διαδικασίες και κυκλοφορούσαν τα ποδήλατά τους χωρίς πινακίδες. Έτσι είχαν μπλεξίματα με τους Τροχονόμους. Ο μεγαλύτερος διώκτης των νεαρών ποδηλατιστών, ως πολύ τυπικός αστυνομικός, ήταν (αρχές της δεκαετίας του 1960) ο νεαρός τότε Χωροφύλακας από τα Επτάνησα Ιωάννης Βαγενάς, ο οποίος είχε γίνει ο φόβος και τρόμος των νεαρών ποδηλατιστών. Χαρακτηριστική είναι η φράση του «Εσύ φεύγεις αλλά η μαυρομύτα γράφει», εννοώντας ότι επειδή μας ήξερε σχεδόν όλους, δεν χρειαζόταν να μας σταματήσει για να μας γράψει.

Σχετική είναι επίσης η αναφορά του Γιώργου Σταυρίδη στο βιβλίο του «Το φεγγάρι ήτανε μισό» για την αντιπαλότητα μεταξύ χωροφυλάκων και ποδηλατιστών «…Τα μεγαλύτερα παιδιά έκαναν συμμορίες και όλη τη νύχτα τρελαίνανε τους χωροφυλάκους που περιπολούσαν με τα ποδήλατά τους στους σκοτεινούς και έρημους δρόμους της πόλης…», αφού ως γνωστόν τα περιπολικά αυτοκίνητα τότε ήταν σπάνιο είδος.

Και τη δεκαετία του 1950 οι Πρόσκοποι εξακολουθούν να χρησιμοποιούν στις δράσεις τους το ποδήλατο, είτε ως μεταφορικό μέσο στις εκδρομές τους (αριστερά, 1η Μαΐου 1954 Πλάτανος Μάκρης), είτε ακόμη και ως ασθενοφόρο (δεξιά) όπως το παρουσίασαν σε παρέλαση του 1955.

Ο διωγμός του ποδηλάτου και η επαναφορά του με τους ποδηλατοδρόμους

Από την δεκαετία του 1970 αρχίζει συνεχώς αυξανόμενη η κυκλοφορία του αυτοκινήτου η οποία σταδιακά διώχνει από τους δρόμους της πόλης το ποδήλατο, το οποίο στα μέσα της δεκαετίας του 1980 έχει εξαφανισθεί. Και οι δρόμοι της Αλεξανδρούπολης, της «ποδηλατούπολης» όπως την αποκαλούσαν (λέγεται ότι ήταν δεύτερη μετά τη Ρόδο πόλη σε ποδήλατα), έγιναν όχι μόνο αφιλόξενοι για το ποδήλατο αλλά και εντελώς εχθρικοί και επικίνδυνοι. Το αυτοκίνητο πλέον κατέλαβε δεσπόζουσα θέση στους δρόμους της πόλης και το ποδήλατο εξαφανίσθηκε. Μαζί του χάθηκε και η αίσθηση της ελευθερίας που προσέδιδε στους οδηγούς του το ανοιχτό και με τη δύναμη του οδηγού κινούμενο ποδήλατο.

Από το 1990 η Οικολογική Εταιρεία Έβρου αναλαμβάνει μια καμπάνια για την επανακυκλοφορία του ποδηλάτου στη πόλη και για 7-8 χρόνια διοργάνωνε κάθε Μάιο, στα πλαίσια των Ελευθερίων της πόλης, εκδήλωση με τίτλο «Ο Γύρος της πόλης με ποδήλατο», με στόχο να επαναφέρει το ποδήλατο ως κύριο μέσο μεταφοράς των κατοίκων στη πόλη. Στις εκδηλώσεις αυτές έπαιρναν μέρος εκατοντάδες νέοι και νέες αλλά και μεγαλύτεροι στην ηλικία, ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα της Ο.Ε.Ε. να ξαναβάλουμε το ποδήλατο στη ζωή μας.

Τρία δημοσιεύματα της εφημερίδας «ΕΒΡΟ ΟΙΚΟ ΛΟΓΙΚΑ» της Οικολογικής Εταιρείας Έβρου, μηνών Μαΐου 1992, 1993 και 1995, τα οποία περιγράφουν την εκδήλωση «Ο Γύρος της πόλης με Ποδήλατο» που διοργάνωνε κάθε χρόνο η Ο.Ε.Ε. στα πλαίσια του εορτασμού των «ΕΛΕΥΘΕΡΙΩΝ» της πόλης.

Αργότερα ανέλαβε την εκδήλωση αυτή ο Δήμος με χορηγούς διάφορες εταιρίες εμπορίας ποδηλάτων, αποσύρθηκε η Οικολογική Εταιρεία από τη διοργάνωση και έκτοτε η εκδήλωση αυτή ατόνησε. Η Ο.Ε.Ε. όμως δεν σταμάτησε τον αγώνα της για το ποδήλατο. Τον Γενάρη του 2000, στα πλαίσια μιας καμπάνιας που είχε ξεκινήσει μέσω της εφημερίδας της τα «Εβρο Οικο λογικά» με θέμα «Η Αλεξανδρούπολη τον 21ο αιώνα» διοργάνωσε αντίστοιχη ημερίδα με εξειδικευμένους επιστήμονες και φορείς, όπου, από την Ο.Ε.Ε. και τον Καθηγητή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Σπύρο Βούγια τέθηκε το θέμα της πραγματοποίησης μιας συγκοινωνιακής μελέτης για τη πόλη και της χρήσης του ποδηλάτου ως κύριου μέσου μετακίνησης των πολιτών.

Λίγο πριν από την εκκίνηση της εκδήλωσης «Ο Γύρος της Πόλης με ποδήλατο», μπροστά από το Δημοτικό Μέγαρο της πόλης. Οι ποδηλάτες έτοιμοι να ξεκινήσουν για να απολαύσουν μια βόλτα με το ποδήλατό τους στη πόλη.

Ο τότε Δήμαρχος της πόλης Τριαντάφυλλος Αρβανιτίδης, μετά την εκδήλωση, ανέθεσε στην ομάδα του Καθηγητή Σπύρου Βούγια την σύνταξη σχετικής συγκοινωνιακής μελέτης, η οποία και προέβλεπε, μεταξύ των άλλων, την δημιουργία στη πόλη ενός μεγάλου δικτύου ποδηλατοδρόμων, το οποίο εν τέλει άρχισε να υλοποιεί ο μετέπειτα Δήμαρχος Γιώργος Αλεξανδρής και αργότερα και ο Βαγγέλης Λαμπάκης. Έτσι σήμερα η Αλεξανδρούπολη διαθέτει ένα δίκτυο ποδηλατοδρόμων και το ποδήλατο ξαναπαίρνει σιγά - σιγά (κυρίως το καλοκαίρι) τη παλιά του θέση στη κυκλοφορία.

Τον Οκτώβριο του 2010 ο Δήμος Αλεξανδρούπολης σε συνεργασία με άλλους φορείς, σε μια καμπάνια για τη χρήση του ποδηλάτου, μοίρασε σε μαθητές των Γυμνασίων και Λυκείων της πόλης 210 ποδήλατα μετά από κλήρωση.

Τα επόμενα χρόνια πολλοί συμπολίτες μας, κυρίως νέοι και νέες, ασχολούνται με το ποδήλατο. Μάλιστα, μέχρι πριν λίγα χρόνια, το καλοκαίρι κάθε Πέμπτη βράδυ, εκατοντάδες από αυτούς έκαναν το γύρο της πόλης με αποτέλεσμα η Τροχαία να διαθέτει μεγάλη δύναμη για να κλείνει τους δρόμους για την ασφαλή διάβαση των ποδηλάτων. Μάλιστα οι διοργανωτές αυτής της εκδήλωσης είχαν θεσπίσει και σχετικούς κανόνες για την ασφαλή κυκλοφορία τους όταν όλοι μαζί τα βράδια περιφέρονταν στη πόλη.

ΚΑΝΟΝΕΣ (Παρακαλώ να τηρηθούν από όλους μας)

1. Ο καθένας είναι υπεύθυνος για τον εαυτό του.
2. Να σέβεστε τις υποδείξεις του οδηγού / πρωτοπόρου και του τελευταίου (σκούπα) της ομάδας για την ασφάλεια όλων.
3. ΣΕΒΟΜΑΣΤΕ τον κώδικα οδικής κυκλοφορίας και ΠΑΡΑΜΕΝΟΥΜΕ στο ρεύμα κυκλοφορίας μας. Ο δρόμος ανήκει και σε εμάς.
4. Χαμογελούμε, χαιρετούμε και καλούμε τον κόσμο να ακολουθήσει το παράδειγμά μας.
5. Δείχνουμε υπομονή σε ανυπόμονους φίλους οδηγούς αυτοκινήτων και άλλων δικύκλων.
6. Προσπαθούμε να αφήνουμε μία απόσταση μεταξύ μας για την αποφυγή ατυχημάτων. Ένα μεγάλο κενό μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα (π.χ. να μπει αυτοκίνητο ανάμεσα στους ποδηλάτες, ΠΡΟΣΕΞΤΕ ΤΟ).
7. Οι αρχάριοι, οι γονείς με παιδικά καθίσματα και όσοι φίλοι ποδηλάτες δεν τα πηγαίνουν καλά με την ισορροπία να κάθονται στο τέλος της ομάδας για την ασφάλεια όλων.

Η Αλεξανδρούπολη σήμερα. Το ποδήλατο ξαναβρίσκει τη θέση του στους δρόμους της πόλης μετά την κατασκευή του δικτύου ποδηλατοδρόμων και δεκάδες νέοι και νέες αλλά και συμπολίτες μας μεγαλυτέρων ηλικιών χρησιμοποιούν τα ποδήλατά τους για να κυκλοφορήσουν στη πόλη.

Πηγή: ordoumpozanis-teo.blogspot.com
[post_ads]