Παγκόσμια Ημέρα για το Νερό: Γιορτάζοντας με συγκεκριμένες προτάσεις κι όχι με πολιτικές «πέρα βρέχει»

Για άλλη μια φορά θα γιορτάσουμε και φέτος την Παγκόσμια Ημέρα για το Νερό (22 Μαρτίου), με αναφορές στην αδιαμφισβήτητη και ανυπολόγιστη αξία του. Εντούτοις, αν και στη θεωρία

Για άλλη μια φορά θα γιορτάσουμε και φέτος την Παγκόσμια Ημέρα για το Νερό (22 Μαρτίου), με αναφορές στην αδιαμφισβήτητη και ανυπολόγιστη αξία του.

Εντούτοις, αν και στη θεωρία τα πάμε κάθε χρόνο καλά, στην πράξη αποδεικνύεται η κοντόφθαλμη αντιμετώπιση των ζητημάτων που άπτονται της διαχείρισής του από τον καθένα και την καθεμιά μας, από τις κοινωνίες μας, τους διοικούντες και τους διαχειριστές του...

Το νερό, φυσικός και περιβαλλοντικός πόρος, είναι δημόσιο αγαθό. Υπερβαίνει την έννοια της ιδιοκτησίας και η δημόσια διαχείρισή του αποτελεί τον μόνο ενδεδειγμένο τρόπο και την απαραίτητη προϋπόθεση για την αποδοτικότερη χρήση και την προστασία του. Η ελεύθερη πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό είναι δικαίωμα όλων των έμβιων όντων, απαραίτητη προϋπόθεση για την επιβίωσή τους. Αν και για να φτάσει ασφαλές στις βρύσες μας απαιτούνται σημαντικά κόστη για την επεξεργασία, μεταφορά και διανομή του, δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως ένας ακόμα οικονομικός πόρος.

Ως εκ τούτου απαιτείται ένα εθνικό στρατηγικό σχέδιο ολοκληρωμένης διαχείρισης, που θα στοχεύει στη διατήρηση, ανάπτυξη και επίτευξη της καλής κατάστασης όλων των υδάτινων σωμάτων της χώρας, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα (ΟΠΥ), εξασφαλίζοντας παράλληλα τη σύγχρονη ελεύθερη πρόσβαση στο νερό από όλους. Και το σχέδιο αυτό θα πρέπει να προκύψει μέσα από εξαντλητικές και ουσιαστικές διαβουλεύσεις με όλους τους φορείς και τους πολίτες.

Παρ’ όλα αυτά το προηγούμενο διάστημα χάσαμε μια πολύ σημαντική ευκαιρία να συζητήσουμε προς αυτή την κατεύθυνση. Η Ειδική Γραμματεία Υδάτων (ΕΓΥ) του ΥΠΕΚΑ, που επιφορτίστηκε με την κατάρτιση των προβλεπόμενων από την ΟΠΥ Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών (ΣΔΛΑΠ) ξεκίνησε τις διαδικασίες το 2010, αν και ο αρχικός στόχος βάσει της ΟΠΥ ήταν τα σχέδια αυτά να είναι έτοιμα το 2009. Μέχρι σήμερα έχουν ολοκληρωθεί οι μελέτες για τα 10 μόλις από τα 14 Υδατικά Διαμερίσματα. Πέραν των σημαντικών αυτών καθυστερήσεων, επί της ουσίας, τα σχέδια δεν κατάφεραν να συγκεντρώσουν ποιοτική πρωτογενή πληροφορία, ελλείψει εθνικού δικτύου παρακολούθησης υδάτων, το οποίο ξεκίνησε να λειτουργεί μόλις το 2012, με αποτέλεσμα τα στοιχεία να είναι ελλιπή και αποσπασματικά και τα προτεινόμενα μέτρα σε αρκετές περιπτώσεις ατεκμηρίωτα.

Το Εθνικό Συμβούλιο Υδάτων συνεδρίασε για πρώτη φορά το Φεβρουάριο του 2013, σε μια ενημερωτικού τύπου ημερίδα, με σαφώς υποβαθμισμένο ακόμα και το γνωμοδοτικό ρόλο που ορίζει ο νόμος. Επιπλέον, αν και η δημόσια διαβούλευση που πραγματοποιήθηκε ήταν πρωτοφανής για τα ελληνικά δεδομένα, εντούτοις, εκ του αποτελέσματος, δεν επιτεύχθηκε ουσιαστική εμπλοκή των φορέων και των πολιτών, ούτως ώστε να υπάρξει ουσιαστική συμμετοχή στη λήψη των αποφάσεων και στην εφαρμογή των μέτρων που προβλέπονται.

Παρά τις ανεπάρκειες, την εν λόγω Ειδική Γραμματεία που κατάφερε σε σύντομο σχετικά διάστημα να εκπονήσει τα Σχέδια αυτά - καθώς οι αρμόδιες Αποκεντρωμένες Διοικήσεις (Περιφερειακές Διευθύνσεις Υδάτων) δήλωσαν αδυναμία - φαίνεται ότι το Υπουργείο δεν ξέρει τι ακριβώς θέλει να την κάνει. Σύμφωνα με δημοσιεύματα στον τύπο, όλα τα σενάρια ήταν μέχρι πρόσφατα ανοιχτά: από την κατάργησή της στο πλαίσιο της «δημοσιονομικής εξυγίανσης», μέχρι την ανακήρυξή της σε ρυθμιστική αρχή υδάτων, με μοναδικό στόχο να γίνει νομότυπα η ιδιωτικοποίηση των εταιριών ύδρευσης/αποχέτευσης της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης (ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ). Θέλουμε να ελπίζουμε, ότι το σενάριο που τελικά θα εφαρμοστεί θα είναι αυτό της αναβάθμισής της, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη και επίσημη ενημέρωση κατά τη συνεδρίαση του ΕΣΥ.

Από τα παραπάνω, είναι εμφανές ότι παραβλέπεται η αναγκαιότητα για τη θεσμοθέτηση μιας πραγματικά ανεξάρτητης ρυθμιστικής αρχής, επαρκώς στελεχωμένης και εξοπλισμένης, με καθορισμένο θεσμικό ρόλο, που θα αναπτύσσει ορθούς όρους πρόσβασης, χρήσης, τιμολόγησης του νερού, θα ελέγχει την εφαρμογή τους από την πολιτεία και τους φορείς διαχείρισης, και θα παρέχει επαρκή ενημέρωση και πληροφόρηση στους φορείς διαχείρισης και τους πολίτες-χρήστες.

Μια τέτοια ρυθμιστική αρχή έχει πεδίο δράσης λαμπρό, καθώς η κατασπατάληση του πόρου σήμερα σε όλες τις χρήσεις (αστική, αγροτική, βιομηχανική, ενεργειακή, αναψυχής) αποτελεί μείζον ζήτημα, από κοινού με τη ρύπανση των υδροφορέων. Οι αποσπασματικές και ελλιπείς πρωτοβουλίες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης πολιτών και φορέων και προώθησης της εξοικονόμησης, η μη εκμετάλλευση εναλλακτικών πηγών νερού (αξιοποίηση βρόχινου νερού, επαναχρησιμοποίηση γκρίζων νερών και επεξεργασμένων λυμάτων από βιολογικούς καθαρισμούς), οι τεράστιες διαρροές στα δίκτυα (αστικά και αρδευτικά), οι ανεξέλεγκτες γεωτρήσεις, οι υδροβόρες καλλιέργειες και οι ανορθολογικές αρδευτικές πρακτικές, και εντέλει η λογική που λέει ότι «φέτος έβρεξε πολύ, άρα καλά πάμε», έχουν οδηγήσει στη διογκούμενη ποσοτική και ποιοτική υποβάθμιση του πόρου.

Τέλος, η παντελής παράβλεψη των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, που προβλέπεται ότι θα επιδράσουν αρνητικά στον τομέα των υδάτινων πόρων σε όλη τη Μεσόγειο, και φυσικά και στην Ελλάδα, αποδεικνύει την έλλειψη πολιτικής βούλησης να ληφθούν οι αναγκαίες πρωτοβουλίες και να ανοίξει ένας γόνιμος και εποικοδομητικός διάλογος για τη ορθολογική και βιώσιμη διαχείριση του πολύτιμου αυτού φυσικού πόρου.

Είναι σαφές ότι χωρίς την εφαρμογή ουσιαστικών συμμετοχικών διαδικασιών με την ενεργό συμμετοχή όλων των φορέων και των χρηστών του νερού σε όλα τα επίπεδα λήψης των αποφάσεων, δεν μπορούν να υπάρξουν θεαματικές αλλαγές στη σημερινή κατάσταση. Η αύξηση όμως της ετοιμότητας των χρηστών απαιτεί ενημερωμένους πολίτες και φορείς, και άρα σημαντικές αλλαγές στο σύστημα εκπαίδευσης, αυξημένη έρευνα, διάδοση των ορθών πληροφοριών και εξασφαλισμένη υποστήριξη από πλευράς της διοίκησης, τοπικής και κεντρικής.

Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS καθώς ασχολείται συστηματικά με τα ζητήματα της διαχείρισης των υδατικών πόρων, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για το Νερό, παρουσιάζει τις:
20+1 Προτάσεις για δημόσιο διάλογο για τη διαχείριση των υδάτων
Προτάσεις για τη Διαχείριση Υδατικών Πόρων στην Ελλάδα
καθώς και τη θέση του για Το νερό ως δημόσιο αγαθό και τη δημόσια διαχείρισή του.

Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
www.medsos.gr