Η παραπληροφόρηση της εταιρείας "Χρυσωρυχεία Θράκης"

H εταιρεία «Χρυσωρυχεία Θράκης (ΧΘ) προσπαθεί πάνω από 12 χρόνια να παραπλανήσει του πολίτες, τις πολιτικές αρχές και τις αρμόδιες υπηρεσίες της τοπικής αυτοδιοίκησης της Θράκης για την υλοποίηση των σχεδίων εκμετάλλευσης χρυσού

Αυθαίρετα στοιχεία παραπληροφόρησης της
εταιρείας "Χρυσωρυχεία Θράκης" για το προτεινόμενο
έργο εκμετάλλευσης χρυσού στο Πέραμα Έβρου

του Κυριάκου Αρίκα

H εταιρεία «Χρυσωρυχεία Θράκης (ΧΘ) προσπαθεί πάνω από 12 χρόνια να παραπλανήσει του πολίτες, τις πολιτικές αρχές και τις αρμόδιες υπηρεσίες της τοπικής αυτοδιοίκησης της Θράκης για την υλοποίηση των σχεδίων εκμετάλλευσης χρυσού στην περιοχή Περάματος Νομού Έβρου. Εν όψη των τελευταίων εξελίξεων σχετικά με την αδειοδότηση του προτεινόμενου έργου... Περάματος, είναι απαραίτητο για την πληροφόρηση της κοινής γνώμης να ανατρέξουμε σε μία σειρά αναξιόπιστων στοιχείων που πηγάζουν κυρίως από την Προμελέτη και Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΠΠΕ και ΜΠΕ) της εταιρείας.

Η εισήγηση αυτή σχολιάζει τα δεδομένα της εταιρείας σχετικά με την εξόρυξη, την χημική επεξεργασία των εξορύξιμων πετρωμάτων και την εναπόθεση των μεταλλευτικών τελμάτων. Η επιλογή αυτή προκύπτει από το γεγονός ότι τα θέματα αυτά είναι αντικείμενα της ειδικότητας του εισηγητή και βασίζονται σε εμπειρίες 35 ετών γεωλογικών, ορυκτολογικών, πετρογραφικών και γεωχημικών εργασιών στη Θράκη.

Η κριτική αυτή καλύπτει μόνο ένα μέρος από τα πολυάριθμα αναξιόπιστα στοιχεία της εταιρείας. Για συμπληρωματικές πληροφορίες γίνονται παραπομπές σε προηγούμενες εκτενείς εισηγήσεις [1–6] (βλ. αναφορές). Για την αξιολόγηση των στοιχείων της ΜΠΕ σε γεωτεχνικά θέματα παραπέμπεται επίσης στην εισήγηση του Π. Παρασκευόπουλου [4].

Τα γενικά στοιχεία της ΧΘ για το έργο Περάματος είναι αναξιόπιστα

► Η πρόσφατη «Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ)» της εταιρείας ΧΘ παρουσιάζει για τα πετρώματα του Λόφου Περάματος αδικαιολόγητα διαφορετικές τιμές από την προηγούμενη ΜΠΕ-2000 και από τα μέχρι τα τελευταία χρόνια ανακοινωθέντα στοιχεία της εταιρείας σχετικά με τη μέση περιεκτικότητα χρυσού (3,6 g/t και τώρα 3,2 g/t) και αργύρου (8,2 g/t και τώρα 3,7 g/t). Η παρουσίαση διαφορετικών περιεκτικοτήτων και ιδιαιτέρα η μείωση του αργύρου κατά 55% για τα ίδια (!) πετρώματα τονίζουν την αναξιοπιστία των στοιχείων της εταιρείας.

► Η εταιρεία παρουσιάζει στην πρόσφατη ΜΠΕ αδικαιολόγητα πολύ πιο χαμηλές ποσότητες εξορύξιμων στείρων και αναφέρει μάλιστα κατά 6 φορές πιο μειωμένες τιμές «θειούχων στείρων» (823.000 τόνοι πριν και τώρα 140.000 τόνοι), προφανώς για να αποφύγει τις ανάλογες αντιδράσεις της κοινής γνώμης, διότι είναι γνωστές οι ολέθριες επιπτώσεις από την επιφανειακή εξόρυξη θειούχων πετρωμάτων.

► Η μείωση των παραμέτρων του έργου, όπως η μείωση έκτασης του ορυχείου (π.χ. μήκος από 750 σε περίπου 600 μ.), η διάρκεια λειτουργίας του έργου (από τα 9 στα 8 χρόνια), των αποθεμάτων πετρωμάτων με χρυσό πάνω από 1 γραμμάριο στον τόνο (από 11,7 σε 9.4 εκατομ. τόνοι), και της μέσης παραγωγής χρυσού (από 131.000 σε 121.000 ουγκιές), βρίσκονται σε αντίθεση με την διαρκή αύξηση των θέσεων εργασίας που υπόσχεται η εταιρεία: Η μελέτη προέγκρισης το 1999 αναφέρει 110 θέσεις [4], σε δημοσίευμα της εταιρείας (που κατέχουμε) τον Απρίλιο 1999 140 θέσεις, σε μελέτη του Μετσόβιου Πολυτεχνείου το 2003 175 θέσεις και τώρα 200 θέσεις εργασίας (περισσότερα σχόλια βλ. [1] και [4]).

Η εταιρεία παρουσιάζει αναξιόπιστα στοιχεία σχετικά με τα εξορύξιμα πετρώματα

► Ο ισχυρισμός της εταιρείας, ότι θα εξορύξει μόνο το επάνω «οξειδωμένο σώμα» στον Λόφο Περάματος και θα αφήσει ανέπαφο τον υποκείμενο παχύ ορίζοντα θειούχων, δεν ευσταθεί. Το γεγονός, ότι η εταιρεία Σαπών προτείνει μία πολυδάπανη υπόγεια εξόρυξη για μία παρόμοια θειούχα μεταλλοφορία (προτεινόμενο μεταλλείο Οχιάς), αποδεικνύει την αναξιοπιστία των δεδομένων της ΧΘ. Άλλωστε ο υποκείμενος θειούχος ορίζοντας στον Λόφο Περάματος έχει όμοιες περιεκτικότητες σε χρυσό όπως και το επάνω οξειδωμένο σώμα (προκύπτει από τα στοιχεία γεωτρήσεων της εταιρείας).

► Η ΜΠΕ αποσιωπεί τα δεδομένα της βιβλιογραφίας σχετικά με την ορυκτοχημική σύσταση της εν λόγω θειούχας μεταλλοφορίας. Επιστημονικές μελέτες δημοσίευσαν [3] πάνω από 20 μεταλλικά ορυκτά, τα οποία περιέχουν σίδηρο (Fe), ψευδάργυρο (Zn) συνδεδεμένο με κάδμιο (Cd), χαλκό (Cu), αρσενικό (As), μόλυβδο (Pb), κασσίτερο (Sn), αντιμόνιο (Sb), βισμούθιο (Bi), τελλούριο (Te), σελήνιο (Se) και φυσικά άφθονο θείο (S). Η εξόρυξη ενός τέτοιου πολυμεταλλικού θειούχου κοιτάσματος σε ανοιχτό (!) ορυχείο θα έχει καταστροφικές συνέπειες στην όξινη απορροή και την εκπομπή τοξικών μεταλλικών στοιχείων.

► Η ΜΠΕ δεν περιέχει ορυκτοχημικά στοιχεία και ουδεμία χημική ανάλυση από την υποκείμενη θειούχα αυτή μεταλλοφορία. Επίσης δεν εξηγεί την προέλευση των «θειούχων στείρων», για τα οποία παρουσιάζει στην ΜΠΕ μόνο δύο αναξιόπιστες, ελλιπείς αναλύσεις (Πιν. 3.2-16 της ΜΠΕ) που υποδηλώνουν χαμηλό επιστημονικό επίπεδο (για ενδιαφερόμενους είμαστε διαθέσιμοι να δώσουμε επ’ αυτού λεπτομερή επεξήγηση).

► Η ΜΠΕ υστερεί ακόμη και στην ορυκτοχημεία των οξειδωμένων πετρωμάτων που προορίζει για εξόρυξη. Αναφέρει τον χαλαζία σαν κύριο ορυκτό και παρεπιπτόντως μερικές φορές τον καολινίτη, αποσκοπώντας έτσι να παρουσιάσει τα εξορύξιμα πετρώματα απολύτως ανώδυνα. Τα ορυκτά: βαρύτης, σερικίτης (ιλλίτης), σμεκτίτης, αλουνίτης και το κύριο θειούχο ορυκτό, ο σιδηροπυρίτης δεν αποτελούν θέμα για την εταιρεία, ενώ ορισμένα από αυτά θα παίζουν βασικό ρόλο στην επιβάρυνση του οικοσυστήματος ενώπιον των μαζικών εξορύξεων (βλ. λεπτομέρειες σε [3]). Ειδικά ο σιδηροπυρίτης είναι το κύριο αίτιο ορυκτό της όξινης απορροής, καθώς επίσης τα θειικά ορυκτά του αλουνίτη. Οι δηλώσεις της εταιρείας, ότι η εξόρυξη των οξειδωμένων πετρωμάτων δεν θα προκαλέσει όξινη απορροή και εκπομπή τοξικών μετάλλων, είναι ψευδείς και αποτελούν μεγάλη κοροϊδία απέναντι στους πολίτες της Θράκης. Ο διευθυντής της ΧΘ κ. Μαρκόπουλος έφτασε μάλιστα σε σημείο να δηλώσει σε τηλεοπτική δημόσια συζήτηση (τηλεόραση ΔΕΛΤΑ, 2.7.2011), ότι στις εξορύξεις στο Πέραμα θα μειωθεί (!!) μάλιστα η όξινη απορροή (πρωτάκουστο στα γεωλογικά και μεταλλειολογικά χρονικά να ελαττώνεται η όξινη απορροή σε εξορύξεις θειούχων μεταλλοφοριών).

Η επεξεργασία – κυάνωση των εξορυχθέντων πετρωμάτων

Στο θέμα αυτό θα αναφέρουμε μόνο τις απαραίτητες παρατηρήσεις που βοηθούν τον αναγνώστη να αξιολογήσει τις τοξικές ουσίες που θα μεταφέρονται τελικά στο χώρο μεταλλευτικών τελμάτων. Για λεπτομέρειες σχετικά με τις επικινδυνότητες που εγκυμονεί η εκχύλιση με κυανιούχο νάτριο (NaCN) παραπέμπουμε σε εισηγήσεις των ειδικών καθηγητών στα θέματα αυτά, του Γ. Τριανταφυλλίδη [5] και Ι. Τεντέ [6].

► Η κατανάλωση κυανιούχου νατρίου θα είναι καθημερινώς (!) πάνω από δύο (!) τόνοι και στα 8-9 χρόνια λειτουργίας του έργου 6.000 έως 7.000 (!!) τόνοι. Μέσα στην ογκώδη ΜΠΕ υπάρχει μεν ένας πίνακας, ο οποίος δίνει την χρήση κυανίου ανά τόνο πετρώματος (0,61 kg/t NaCN), αλλά πέραν τούτου αποφεύγει η ΧΘ να σχολιάσει τις επιπτώσεις της κυάνωσης και τις ποικιλότροπες επικινδυνότητές στη δημόσια υγεία. Σημειώνεται ότι θα επεξεργάζονται ημερησίως μέχρι πάνω από 3.500 τόνοι πετρώματος και θα παράγονται έως 8.000 τόνοι κυανιούχος πολτός (διάλυμα : στερεά φάση 53:47%). Για την κατανάλωση των γιγαντιαίων ποσοτήτων νερού 4.000 κυβ. μέτρων ημερησίως στην άνυδρη αυτή περιοχή, ας βγάλει ο κάθε αναγνώστης δικό του συμπέρασμα.

► Εφ’ όσον το κυανιούχο αυτό διάλυμα έχει την ικανότητα να διαλύει τα ίχνη χρυσού της τάξης 1-3 γραμμαρίων ανά τόνο πετρώματος, είναι ευνόητο ότι διασπάει και τα τοξικά χημικά στοιχεία από τα μεταλλικά ορυκτά (μόλυβδο, αρσενικό, κάδμιο, αντιμόνιο, βισμούθιο, τελλούριο κ.ά.). Η αντίδραση των μεταλλικών αυτών στοιχείων και των θειούχων ορυκτών του πετρώματος με το κυάνιο θα δημιουργούν κυανιούχα και θειοκυανιούχα, που θα καταλήγουν στο τέλμα. Η ΧΘ αποφεύγει συστηματικά να σχολιάσει τα παράγωγα στη διαδικασία της εκχύλισης τόσο στην ΜΠΕ όσο και σε δημόσιες παρουσιάσεις.

Η αμφίβολη «αποτοξικοποίηση κυανίου» θα επιβαρύνει πρόσθετα το οικοσύστημα

Για τη λεγόμενη αποτοξίκοποίηση του κυανιούχου νατρίου (NaCN) με τη μέθοδο INCO, που για ευνόητους λόγους προβάλλει με ιδιαίτερη έμφαση η εταιρεία, έχουμε πολλές αμφιβολίες ενώπιον της ταχύτατης καθημερινής παραγωγής των επάνω αναφερόμενων γιγαντιαίων ποσοτήτων κυανιούχου πολφού. Εάν έστω πάρουμε το δεδομένο ότι θα γίνεται διάσπαση του κυανίου, αυτό αφορά μόνο την υγρή φάση και όχι τα κυανιόντα και τις κυανιούχες ενώσεις που θα προσροφούνται στους κόκκους των ορυκτών, ιδίως των φυλλοπυριτικών ορυκτών και ιδιαίτερα του σμεκτίτη (λεπτομέρειες βλ. εισήγηση [2]).

Άλλωστε, εάν γίνεται διάσπαση του κυανίου, θα σχηματίζεται αμμωνία, η οποία είναι επίσης πολύ τοξική. Σημειώνεται ότι η μέθοδος INCO απαιτεί πρόσθετα χημικά αντιδραστήρια (για την οξείδωση του NaCN) και θα εισάγονται στο σύστημα ημερησίως 1,3(!) τόνοι θειικών ενώσεων του νατρίου και χαλκού. Αυτό σημαίνει, η μέθοδος INCO δημιουργεί επιπλέον θειοκυανιούχα, όπως του θειοκυανιούχου χαλκού, μία ένωση η οποία είναι εξίσου δηλητηριώδης, όπως το κυανιούχο νάτριο (λεπτομέρειες [2], [6]).

Συμπερασματικά πρέπει πάλι να τονίσουμε ότι όλα τα υλικά αυτά θα οδηγούνται τελικά στο χώρο τελμάτων.

Το αμφίβολο σχέδιο της «αφυδάτωσης» των μεταλλευτικών τελμάτων

Η ΧΘ προπαγανδίζει δημοσίως τα τελευταία 2 χρόνια (σε συνεντεύξεις κλπ.) με ιδιαίτερο ζήλο την αφυδάτωση του πολφού τέλματος με φιλτροπρέσσα αλλά στην ΜΠΕ αφιερώνει για τη διαδικασία αυτή ένα κεφάλαιο (κεφ. 5.3.9) με τετριμμένο κείμενο 9 σειρών και για την περιγραφή και λειτουργία της φιλτροπρέσσας μόνο δύο (!) σειρές κείμενο. Με αυτό τον ευτελή τρόπο λύνει λοιπόν η εταιρεία υπεραπλοποιημένα το πρόβλημα της πληροφόρησης για τη λειτουργία μιας τέτοιας πολύπλοκης επεξεργασίας από την οποία πρόκειται να διέλθουν ημερησίως 8.000 τόνοι, ετησίως έως 2,9 εκατομμύρια τόνοι και στα 8-9 χρόνια λειτουργίας του έργου 23 έως 26 εκατομμύρια(!!) τόνοι πολφού τοξικού τέλματος.

Η εταιρεία φαίνεται ότι ούτε η ίδια δεν έχει συγκεκριμένη ιδέα για τις δυνατότητες, τον τύπο, τη δυναμικότητα και τα προβλήματα (βλ. εισήγηση [3]) ενός τέτοιου συστήματος «φιλτρόπρεσσας» που προβάλλει σαν «νέο σχέδιο» της προτεινόμενης μεταλλουργίας. Η αβεβαιότητα που επικρατεί στο θέμα αυτό φάνηκε και σε συνέντευξη του διευθυντή της εταιρείας κ. Μαρκόπουλου σε εφημερίδα της Αλεξανδρούπολης [3], ο οποίος με αόριστες δηλώσεις προβάλλει το νέο «επίτευγμα» αφυδάτωσης και διαχείρισης των μεταλλευτικών τελμάτων και αναφέρει για τη λειτουργία της φιλτρόπρεσσας επί λέξει: «η μέθοδος αυτή (...) έχει εφαρμοστεί στη Χαλκιδική, όπου έχουμε κάνει επίσκεψη για να δούμε εκ του σύνεγγυς την εφαρμογή της», δηλαδή ούτε η ίδια η εταιρεία δεν έχει την απαραίτητη εμπειρία σχετικά με τη λειτουργία μία τέτοιας φιλτρόπρεσσας, την οποία προβάλλει με έμφαση σαν «σωτήρια μέθοδο» μεταλλουργίας για να εντυπωσιάσει και να αποπροσανατολίσει την κοινή γνώμη. Ο κάθε πολίτης ας βγάλει μόνος του συμπέρασμα από την αβεβαιότητα εκπροσώπου μιας εταιρείας, η οποία προγραμματίζει τόσο επικίνδυνες περιβαλλοντικές επεμβάσεις στη Θράκη και προτείνει μια μέθοδο χωρίς να έχει την απαραίτητη γνώση και εμπειρία της λειτουργίας της.

Η ανακύκλωση νερού – παραγωγή τοξικού κοκτέιλ

Για την «περιβόητη» ανακύκλωση του νερού (μετά τον 1ο κύκλο εκχύλισης είναι ήδη τοξικό διάλυμα) αναφερθήκαμε λεπτομερώς σε προηγούμενη εισήγηση [3]. Εδώ αρκεί μία παράθεση του καθηγητή Βιοχημείας του ΔΠΘ Ι. Τέντε [6]:

«Όσον αφορά το θέμα της ανακύκλωσης του νερού, πρόκειται για ακόμα έναν τεχνικό όρο που θα μπορούσε να κρύβει μέσα του πολλές χημικές εκπλήξεις διότι για την καταστροφή των κυανιόντων χρησιμοποιούνται ενώσεις θείου (μεταδιθειώδες νάτριο, θειϊκός χαλκός) με αποτέλεσμα τον σχηματισμό δευτερογενών θειϊκών αλάτων ψευδαργύρου, σιδήρου, μαγγανίου, αλουμινίου που είναι διαλυτά στο νερό. Όμως, αυτές οι χημικές ενώσεις έχουν την τάση να προσροφούν μεγάλες ποσότητες μεταλλικών στοιχείων (μόλυβδος, χαλκός και ιδιαίτερα κάδμιο - γνωστής τοξικότητας). Ανακύκλωση λοιπόν; Φαίνεται πολύ πιθανό ότι ύστερα από μερικούς κύκλους ανακύκλωσης, η υδατική φάση θα μετατρέπεται σε κοκτέιλ τοξικών ουσιών. Σ’ αυτό μάλιστα να προστεθεί και το γεγονός ότι την φιλτρόπρεσσα δεν είναι δυνατόν να μη διαπερνά και να παραμένει στην (ανακυκλωμένη) υδατική φάση ένα ποσοστό της κατώτερης κοκκίωσης του πετρώματος, (που έχει δυνατότητα προσρόφησης τοξικών ουσιών και ανεξέλεγκτης δημιουργίας επικίνδυνων χημικών ενώσεων).

Πού θα φυλάσσεται/διοχετεύεται αυτή η άκρως τοξική υδατική φάση; Είναι εξωπραγματικό να πιστεύει κανείς ότι καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής του έργου θα χρησιμοποιείται το ίδιο νερό. Άρα θα πρέπει να ανανεώνεται περιοδικά με αποτέλεσμα να λάβει ετησίως διαστάσεις πολλών εκατοντάδων χιλιάδων κυβικών μέτρων».

Η εταιρεία αποσιωπεί την πολυσύνθετη ορυκτοχημική σύσταση των μεταλλευτικών τελμάτων

Η ΧΘ αποσιωπεί συστηματικά οτιδήποτε έχει αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Στην προσπάθειά της να παρουσιάσει το έργο κατά το δυνατόν ανώδυνο, έφτασε μάλιστα σε σημείο να περιγράψει τη χημική σύσταση των μεταλλευτικών τελμάτων στην ΠΠΕ με μόνο δύο (2) σειρές κείμενο, επί λέξει ως εξής:

«Κεφ. 6.3.3.3. Χημική ανάλυση αφυγραμένου τέλματος (filter cake):
Τα στερεά που περιέχονται στον πολφό του τέλματος, όπως έχει προκύψει από τις μέχρι τώρα αναλύσεις, αποτελούνται κυρίως από χαλαζία (SiO2) και δευτερευόντως από καολινίτη [Al2Si2O5(OH)4]».

Η υπεραπλοποιημένη και ευτελής αυτή παράθεση αποτελεί μεγάλο εμπαιγμό απέναντι της κοινωνίας της Θράκης. Η εταιρεία υποβιβάζει τη νοημοσύνη των πολιτών της Θράκης εκφράζοντας με μία πρόταση δυόμιση σειρών και με δύο ονόματα ορυκτών τον χημισμό 10-12 εκατομμυρίων τόνων τοξικών μεταλλευτικών τελμάτων που θα παράγει το έργο Περάματος στη διάρκεια των 8-9 ετών.

Η πληροφόρηση της ΠΠΕ και ΜΠΕ είναι ουσιαστικά μηδενική. Η ΜΠΕ περιέχει για την ογκώδη αυτή μάζα των τελμάτων μόνο μία (!!) ελλιπή και αναξιόπιστη χημική ανάλυση (Πιν. 3.2-12 της ΜΠΕ) που υποδηλώνει και αυτή χαμηλό επιστημονικό επίπεδο (για ενδιαφερόμενους είμαστε διαθέσιμοι να δώσουμε λεπτομερή επεξήγηση).

Για πληροφόρηση του Κοινού θα δώσουμε λοιπόν εμείς (έστω σημειακά) τα κύρια στοιχεία της πολύπλοκης σύνθεσης των μεταλλευτικών τελμάτων, τα οποία ουσιαστικά αποτελούν τον αποδέκτη όλων των παραπάνω αναφερθέντων υλικών:

Στα μεταλλευτικά τέλματα θα καταλήγουν:

► Τα εξορυχθέντα πετρώματα με τα ορυκτά: χαλαζίας, καολινίτης, βαρύτης, σερικίτης, αλουνίτης, σιδηροπυρίτης και πολυμεταλλικές θειούχες μεταλλοφορίες.

► Τα χημικά αντιδραστήρια της επεξεργασίας-κυάνωσης και της διαδικασίας INCO.

► Τα παράγωγα των χημικών ενώσεων.

Τα τέλματα από χημική άποψη θα είναι στην τελική ανάλυση ιδιαίτερα σύνθετα σύνολα και ο χημικός τους χαρακτηρισμός είναι αδύνατος. Θα περιέχουν:

► Ποικιλία τοξικών ενώσεων: ελεύθερα κυανιόντα, μεταλλοκυανιούχα σύμπλοκα, κυανικά, θειοκυανιούχα, αμμωνία.

► Διάφορα μέταλλα: Fe, Pb, Zn, Cu, As, Cd, Bi, Sb, Co, Te, Se κ.ά.

► Αμέταλλα: δευτερογενή θειικά ορυκτά άλατα (όπως π.χ. στα τέλματα του μεταλλείου Κίρκης), χλωρίδια, νιτρικά

► Πιθανόν ραδιενεργά στοιχεία από τις θειούχες μεταλλοφορίες (π.χ. ουράνιο, όπως στο μετάλλευμα Κίρκης [3]).

Ο χώρος εναπόθεσης τελμάτων – αντιπαράθεση στην αυθαίρετη παραπληροφόρηση της ΧΘ

Σε προηγούμενη εκτεταμένη εισήγησή μας [2] έγινε λεπτομερής περιγραφή (+4 εικόνες) της εγκατάστασης των μεταλλευτικών τελμάτων του νέου σχεδίου της ΧΘ. Στην παρούσα εισήγηση θα αναφερθούν επιλεκτικά μερικά κύρια στοιχεία, απαραίτητα για την εδώ αντιπαράθεση σε δηλώσεις παραπληροφόρησης της εταιρείας:

Σύμφωνα με το προηγούμενο σχέδιο της ΧΘ είχε προγραμματιστεί λεκάνη (λίμνη) καθίζησης των μεταλλευτικών τελμάτων διαμέτρου περίπου 800 μέτρων σε μορφολογικό άνοιγμα του κεντρικού ρέματος "Παλιόρρεμα" με κύριο φράγμα ύψους 50 μέτρων. Επειδή το σχέδιο αυτό δημιούργησε ποικιλότροπες αντιδράσεις, η ΧΘ πρότεινε το 2011 ένα άλλο σχέδιο διαχείρισης τελμάτων: Ο πολφός της μεταλλουργικής επεξεργασίας θα αποστραγγίζεται και θα εναποτίθεται με περιεκτικότητα διαλύματος 15-20 % σε ένα νέο χώρο καθίζησης τελμάτων. Επειδή το τέλμα δεν θα διοχετεύεται σαν αραιός πολτός (γι’ αυτό ο τότε χαρακτηρισμός της λεκάνης σαν "λίμνη") παρά σαν αποστραγγισμένη σφιχτή λάσπη, η εταιρεία εξαπέλυσε νέα "συνθήματα παραπληροφόρησης" ότι «δεν θα υπάρχει πλέον "λίμνη" τελμάτων» ή ότι «καταργείται η λίμνη τελμάτων» κλπ. Όλα αυτά αποτελούν τεχνάσματα της εταιρείας και δημιουργούν την εντύπωση στο κοινό ότι «λύθηκε» ή ότι «δεν υπάρχει» πλέον θέμα μεταλλευτικών αποβλήτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της τακτικής αυτής αποτελεί και η αυθαίρετη δήλωση του διευθυντή της εταιρείας κ. Μαρκόπουλου σε συνέντευξή του σε εφημερίδα της Αλεξανδρούπολης [2], ότι «φέραμε μια νέα μελέτη που δεν έχει ούτε λίμνη τελμάτων, ούτε φράγματα».

Η πραγματικότητα είναι ότι: όπως ακριβώς προβλεπόταν στο παλιό σχέδιο, έτσι και με το νέο σχέδιο θα επεξεργάζονται καθημερινώς επί 24 ώρες 3.500 τόνοι πετρώματος και μετά τη θραύση, λειοτρίβηση και κυάνωση θα εναποτίθεται η ίδια ποσότητα (+15-20 % διάλυμα) σαν τοξικό απόβλητο σε μια κολοσσιαία «ανυψωμένη εγκατάσταση» σε ρέμα νότια του οικισμού Περάματος. Το τελικό αποτέλεσμα θα είναι λοιπόν το ίδιο όπως αναμένονταν και στο προηγούμενο σχέδιο: οι κάτοικοι της Θράκης θα έχουν σαν κληρονομιά ετησίως 1,3 εκατομμύριο, και στα 8 χρόνια λειτουργίας του έργου 10,4 εκατομμύρια (!!) τόνους ή (κατά το παλιό σχέδιο) σε 9 χρόνια 11,7 εκατομμύρια τόνους αποστεγνωμένο τοξικό μεταλλευτικό τέλμα (βλ. παρακάτω και τα σχετικά στοιχεία χωρητικότητας της εγκατάστασης τελμάτων του νέου σχεδίου). Αναφορικά με την φρασεολογία, ότι η «νέα μελέτη που δεν έχει ούτε (...) ούτε φράγματα», αντιπαραθέτουμε ότι το νέο σχέδιο προβλέπει επίσης ένα κύριο φράγμα ύψους 40(!) μέτρων, 5 περιφερειακά αναχώματα, και το χειρότερο, πολυάριθμα «εσωτερικά αναχώματα» συνολικού μήκους πάνω από 13 χιλιόμετρα(!!). Το νέο σχέδιο έχει λοιπόν περιληπτικά ως εξής (περισσότερες λεπτομέρειες βλ. [3]):

Η εγκατάσταση θα ξεκινήσει με μία λεκάνη που θα περιλαμβάνει ένα ρέμα με την ονομασία «Σπαλτζάκ», 500 μέτρα νότια του οικισμού Περάματος, σε περιοχή χλωριτικών σχιστόλιθων χαμηλής αντοχής και με φαινόμενα διάβρωσης. Το σημείο εκροής του Σπαλτζάκ στο Παλιόρρεμα απέχει από το Θρακικό Πέλαγος μόνο 3,5 χλμ. Η στέψη της νεοσχεδιασμένης αυτής λεκάνης τελμάτων έχει τριγωνικό σχήμα με μήκος πλευρών 900, 750 και 650 μέτρα και καθορίζεται σε υψόμετρο 295 μέτρων από τις μορφολογικές ράχες μεταξύ τριών λόφων που περιστοιχίζουν το ρέμα Σπαλτζάκ. Στην νοτιοανατολική πλευρά της λεκάνης, στην κατάντη του ρέματος Σπαλτζάκ, θα ανορθωθεί το κύριο ανάχωμα (φράγμα) ύψους 40 (!) μέτρων (+ 5 μικρότερα περιφερειακά αναχώματα για την αναχαίτιση επιφανειακών νερών).

Η χωρητικότητα της χαράδρας Σπαλτζάκ επαρκεί για την εναπόθεση μεταλλευτικών τελμάτων 1.800.000 κυβ. μέτρων = 2.900.000 τόνων. Για τα υπόλοιπα τέλματα 4.900.000 κυβ. μέτρων = 7.900.000 τόνων, σχεδίασε η εταιρεία την πυραμιδοειδή "ανυψωτική επέκταση" του χώρου εναπόθεσης με εσωτερικά αναχώματα ύψους 5 μέτρων, τα οποία θα πατούν επάνω (!!) στο υγρό τέλμα (σχήματα στην εισήγηση [2])

Σύμφωνα με το σχέδιο της ΜΠΕ η πελώρια αυτή "χαβούζα" θα ανυψωθεί με αυτόν τον τρόπο από τα 195 στα 245 μέτρα (δηλαδή κατά 50 μέτρα). Τελικά θα ξεπροβάλλει μια γιγαντιαία "βαθμιδώδης πυραμίδα" από μεταλλευτικά τέλματα και αναχώματα. Το συνολικό ύψος από το βαθύτερο σημείο του ρέματος μέχρι τη στέψη της πυραμίδας θα πλησιάσει τα 90 (!!) μέτρα (συγκριτικά όσο τρεις επανωτές 10όροφες πολυκατοικίες).

Το συνολικό μήκος όλων των εσωτερικών αναχωμάτων ανέρχεται σε 13.150 (!!!) μέτρα. Οι μεγάλες αυτές διαστάσεις μήκους των εσωτερικών αναχωμάτων δημιουργούν πολλά ερωτήματα σε ότι αφορά στατιστικά τις πιθανότητες φθορών, ρηγματώσεων και θραύσεων, τα οποία συζητούνται περιληπτικά παρακάτω:

► Τα τέλματα θα συμπεριφέρονται σαν αργιλικά ιζήματα (άκρως λεπτομερή κοκκίωση, μεγάλη περιεκτικότητα φυλλοπυριτικών ορυκτών) και θα παρουσιάζουν φαινόμενα κινητικότητας και ρευστότητας ("θιξοτροπίας") λόγω επίδρασης βρόχινων νερών και πιθανών σεισμικών κινήσεων.

► Πλάγιες και κάθετες δυνάμεις του γιγαντιαίου όγκου και βάρους εκατομμυρίων τόνων τέλματος θα προκαλούν ρηγματώσεις και θραύσεις στα εσωτερικά αναχώματα και μη ελεγχόμενες φθορές στις στεγανωτικές επιστρώσεις σε βάθος μέχρι 80-90 μέτρα κάτω από παχύ στρώμα του ιζήματος τελμάτων.

► Τα τοξικά τέλματα και διαλύματα από τις διαρροές θα οδηγούνται στο Παλιόρρεμα – Θρακικό Πέλαγος, στο υπέδαφος και στο υπόγειο υδρολογικό σύστημα. Ο τεκτονικός κατακερματισμός του υπεδάφους θα συντείνει φυσικά στη διακίνηση των διαλυμάτων (βλ. παρακάτω).

Συμπερασματικά τονίζεται, ότι η ¨"βαθμιδώδης πυραμίδα" είναι πιο επικίνδυνη και από τη "λίμνη" τελμάτων του παλαιού σχεδίου. Οι παράγοντες "βρόχινα νερά - ασυνήθιστες βροχοπτώσεις – πλημμύρες" κ.λ.π. παραγκωνίζονται συστηματικά από την εταιρεία. Η ΜΠΕ αποσιωπεί επίσης τις επιδράσεις των βρόχινων νερών στη χημική εξέλιξη του τέλματος:

► Σφοδρές βροχοπτώσεις θα προκαλούν δυσανάλογη ελάττωση του pH, ώστε να μην ελέγχονται οι θειοκυανιούχες ενώσεις, τα θειικά άλατα και άλλες ευδιάλυτες σε νερό χημικές ενώσεις, οι οποίες θα ενισχύουν την ενεργό οξύτητα με αποτέλεσμα την διάσπαση άλλων.

► Τα ευδιάλυτα αυτά άλατα, συμπεριλαμβανομένου και των προσροφημένων κυανιόντων θα διαρρέουν εντός και εκτός του χώρου απόθεσης. Τα δηλητηριώδη αυτά διαλύματα θα βρίσκουν το δρόμο τους στο τεκτονισμένο – κατακερματισμένο υπόβαθρο και φυσικά στο υδρολογικό σύστημα της περιοχής.

Ο τεκτονικός κατακερματισμός του υπεδάφους θα επιταχύνει τη διακίνηση τοξικών διαλυμάτων

Ο ρόλος της τεκτονικής δομής της περιοχής στη διακίνηση διαλυμάτων δεν αποτελεί θέμα για την εταιρεία και τη ΜΠΕ. Τονίζεται πάλι ότι οι πρασινοσχιστόλιθοι που αποτελούν τη βάση του ρέματος Σπαλτζάκ και της γιγαντιαίας πυραμίδας τελμάτων, είναι εκ φύσεως τους τα πιο τεκτονισμένα και κατακερματισμένα πετρώματα στην περιοχή της τεκτονικής "Τάφρου Πετρωτών - Μαρώνειας". Σημειώνεται δε ότι η δέσμη ρηγμάτων που συνθέτουν την ανατολική τεκτονική επαφή της "Τάφρου Πετρωτών" θα αγγίζει σχεδόν τη δυτική πλευρά της λεκάνης. Από τους διαθέσιμους γεωλογικούς χάρτες της ίδιας της εταιρείας και από δικές μας αξιολογήσεις προκύπτει ότι το βόρειο ήμισι του ρέματος ακολουθεί ένα σχετικά μεγάλο τεκτονικό ρήγμα, το οποίο διασταυρώνεται με άλλες τεκτονικές γραμμώσεις. Γενικά ο τεκτονικός κατακερματισμός [1] του υπεδάφους θα δημιουργεί συνθήκες ταχείας διακίνησης μεταλλοφόρων και κυανιούχων διαλυμάτων με αποτέλεσμα την ένταση ρύπανσης των υπογείων νερών.

Παράλογες δηλώσεις της ΧΘ για τη σταθερότητα και το «φρενάρισμα» των μεταλλευτικών τελμάτων

Ακούσαμε και διαβάσαμε πολλά παράλογα στοιχεία τα τελευταία χρόνια από εκπροσώπους της εταιρείας. Δεν θα σταθούμε άλλο σε παλαιότερες δηλώσεις, παρά θα αναφερθούμε σε μία τελευταία «επιχειρηματολογία» της εταιρείας από «επιλεγμένους εμπειρογνώμονες» και ιθύνοντες συντάκτες της ΜΠΕ, οι οποίοι παρουσίασαν απίστευτα στοιχεία στο Δημοτικό Συμβούλιο Αλεξανδρούπολης (1.10.2012) και επιπλέον κατέθεσαν γραπτή έκθεση στο Περιφερειακό Συμβούλιο (3.10.2012) με τίτλο: «Απαντήσεις της Χρυσωρυχεία Θράκης Α.Ε. στο τμήμα υδροοικονομίας της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης». Η έκθεση περιέχει πλήθος αυθαίρετων στοιχείων που για τον σχολιασμό της θα ήταν απαραίτητη ειδική εισήγηση. Ένα μόνο παράδειγμα σχετικά με την «διαχείριση των μεταλλευτικών τελμάτων» αρκεί για να κρίνει κανείς την ποιότητα των επιχειρημάτων της εταιρείας:

Η εταιρεία ισχυρίζεται στην εν λόγω έκθεση μεταξύ άλλων, ότι ο κίνδυνος αστοχίας και απελευθέρωσης μεταλλευτικών τελμάτων «είναι πρακτικά μηδενικός». Αστοχίες και απελευθέρωση τελμάτων «μπορούν να συμβούν 3,13 και 1,46 φορές αντιστοίχως σε 1.000.000 χρόνια και ως εκ τούτου χαρακτηρίζονται ως σχεδόν αδύνατες ή αμελητέες και γι’ αυτές δεν υπάρχουν δημοσιευμένες πληροφορίες για παρόμοια περιστατικά....», και συνεχίζει η έκθεση: «Εκτιμήθηκε ότι ακόμα και στην περίπτωση απελευθέρωσης αποβλήτων επεξεργασίας, ο όγκος των αποβλήτων που θα διαφύγουν είναι περιορισμένος και ανάλογα με τη διαδρομή που θα ακολουθήσουν κυμαίνεται από 25.000 m3 μέχρι 140.000 m3, ενώ η απόσταση που θα διανύσουν αυτά κυμαίνεται από 100 m μέχρι 500 m».

Επ’ αυτών θα περιοριστούμε παρακάτω στα εξής σχόλια:

Α) Η αξιολόγηση αυτή των φυσικών κλιματολογικών φαινομένων και της συχνότητας αστοχιών σε χώρους μεταλλευτικών τελμάτων από τη ΧΘ (και μάλιστα με ακρίβεια δύο ψηφίων μετά το κόμμα), υπερβαίνει κάθε όριο γελοιότητας. Η εταιρεία μέχρι τώρα – όπως και στην πρόσφατη ΜΠΕ - μας βομβάρδιζε με το «παραμύθι», ότι μία βροχόπτωση που μπορεί να καταστρέψει τα προβλεπόμενα φράγματα, συμβαίνει μία φορά ανά 10.000 χρόνια. Με ποια λογική μετατράπηκαν τώρα τα 10 χιλιάδες χρόνια σε ένα εκατομμύριο χρόνια;

Β) Η εκδοχή της εταιρείας, ότι «δεν υπάρχουν δημοσιευμένες πληροφορίες για παρόμοια περιστατικά» είναι απόλυτα ψευδής και θα βοηθήσουμε εμείς στη πληροφόρηση σχετικά με ατυχήματα σε χώρους μεταλλευτικών αποβλήτων αρχίζοντας από το πρόσφατο παρελθόν, π.χ. από το 2000.

Μετά το ιστορικό δυστύχημα στη Baja Mare (Ρουμανία) τον Ιανουάριο 2000 ακολούθησαν στο ίδιο (!) έτος 4 σοβαρά ατυχήματα: Borse (Ρουμανία) 10 Μαρτίου 2000, Aitik (Σουηδία) 9 Σεπτεμβρ. 2000, Inez Kentaky (ΗΠΑ) 11 Οκτωβρ. 2000 και Nantan/Guangxi (Κίνα) 18 Οκτωβρ. 2000. Στη συνέχεια από το 2001 μέχρι τέλος του 2012 καταγράφτηκαν 19 μεγάλα δυστυχήματα σε φράγματα μεταλλείων, όπως π.χ. η θραύση φράγματος σε μεταλλείο Βωξίτη στο Kolontar Ουγγαρίας τον Οκτώβρ. 2010, με αποτέλεσμα να δηλητηριαστεί μία κατοικήσιμη περιοχή 8 τετρ. χλμ. και η πρόσφατη (4 Νοεμβρ. 2012) μοιραία διαρροή τελμάτων στο μεταλλείο ουρανίου Talvivara της Φινλανδίας.

Η στατιστική (www.antenna.nl/wise/uranium/mdaf.html) αναφέρει 98 ατυχήματα σε φράγματα μεταλλείων ανά τον κόσμο τα τελευταία 51 χρόνια, από το 1961 έως το 2012 (2 ανά έτος) δείχνει την τραγική πραγματικότητα.

Γ) Η αναφορά της εταιρείας σχετικά με τον «όγκο των αποβλήτων που θα διαφύγουν» σε περίπτωση αστοχίας, την «απόσταση που θα διανύσουν» και πότε αυτά θα σταματήσουν, δείχνει σε ποιο σημείο υποτιμά η εταιρεία τη νοημοσύνη των πολιτών και των αρχών της Θράκης (φυσικά και των ειδικών κριτών) στους οποίους απευθύνεται η εν λόγω έκθεση. Το «φρενάρισμα» των μεταλλευτικών τελμάτων σε «100m μέχρι 500m» είναι μία παράδοξη, άκρως αυθαίρετη και παράλογη επινόηση της ΧΘ. «Φρένα» λοιπόν στα διαλύματα των μεταλλευτικών τελμάτων; «Φρένα» στα βρόχινα νερά και σε απροσδόκητες πλημμύρες που συνδέονται με τις εν λόγω αστοχίες, την απελευθέρωση και την ανεξέλεγκτη κινητικότητα των αποβλήτων; Η ΧΘ αποκλείει προφανώς την ύπαρξη του νερού. Αυτό συμπεραίνεται και από μια άλλη παράλογη παράθεση στην ίδια έκθεση (σελ.7) η οποία αναφέρει, ότι σε περίπτωση αστοχίας στον χώρο αποβλήτων «θα υπάρξει ελάχιστη έως μηδενική αποδέσμευση τέλματος στο περιβάλλον εξαιτίας... της απουσίας (!!) νερού».

Επίλογος

Η παρούσα εισήγηση σχολιάζει επιλεκτικά μία σειρά στοιχείων παραπληροφόρησης της εταιρείας ΧΘ, από τα οποία τελικά προκύπτει το ερώτημα: εάν και πως είναι δυνατόν να αδειοδοτούνται τέτοια καταστροφικά μεταλλευτικά έργα, και να υιοθετούνται τέτοια αυθαίρετα στοιχεία μιας εταιρείας, η οποία προγραμματίζει μία τόσο επικίνδυνη επέμβαση στη Θράκη. Γεγονός είναι ότι εάν αδειοδοτηθεί το έργο Περάματος θα δραστηριοποιηθεί ανάλογα και η εταιρεία Σαπών, η οποία περιμένει την κατάλληλη πολιτική συγκυρία. Οι προγραμματιζόμενες επεκτάσεις των μεταλλευτικών δραστηριοτήτων [1] από Σάπες μέχρι το Πέραμα και τον παραλιακό χώρο Πετρωτών - Μεσημβρίας θα έχουν δραματικές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον, στη δημόσια υγεία, στον τουρισμό, στη γεωργία, στην κτηνοτροφία, στην αλιεία, στη μελισσοκομία και σε άλλες επαγγελματικές και κοινωνικές δραστηριότητες στη Θράκη.

Οι πολίτες της Θράκης έχουν στην τελική ανάλυση δύο επιλογές: ή θα αφήσουν σε κάποιες ξένες μεταλλευτικές κοινοπραξίες να καταστρέψουν μεγάλες περιοχές της Θράκης, ή θα αντισταθούν ενάντια στα καταστροφικά σχέδια των εταιρειών.

Κυριάκος Αρίκας
Υφηγητής Ινστιτούτου Ορυκτολογίας – Πετρογραφίας
Πανεπιστημίου Αμβούργου

Αναφορές:

[1] ΑΡΙΚΑΣ Κ.: Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τις εξορύξεις μεγάλης κλίμακας για την προτεινόμενη εκμετάλλευση χρυσού στη Θράκη. - Άρθρο στην Εφημερίδα ΠΟΛΙΤΗΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ (19.1.2011) και σε διάφορα BLOG (Internet) της Θράκης.
[2] ΑΡΙΚΑΣ Κ.: Εισήγηση σχετικά με την εγκατάσταση των μεταλλευτικών αποβλήτων στο προτεινόμενο έργο Περάματος με τίτλο: "Ούτε τέλματα, ούτε φράγματα - Πως οι εταιρεία «Χρυσωρυχεία Θράκης» προσπαθεί να παραπλανήσει τους κατοίκους της Θράκης". - Δημοσίευση στις εφημερίδες Ο ΧΡΟΝΟΣ (19.8.2012) και ΠΟΛΙΤΗΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ και σε διάφορα BLOG (Internet).
[3] ΑΡΙΚΑΣ Κ.: Ορυκτοχημεία των μεταλλευτικών τελμάτων στο προτεινόμενο έργο Περάματος και η παραπληροφόρηση της εταιρείας «Χρυσωρυχεία Θράκης». - Δημοσίευση στην εφημερίδα ΠΟΛΙΤΗΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ (Φεβρ. 2012) και σε διάφορα BLOG (Internet).
[4] ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ Π.: Εισήγηση στο Δημοτικό Συμβούλιο στην Αλεξανδρούπολη (1.10.2012) σχετικά με την «αξιοπιστία της ΜΠΕ για το προτεινόμενο έργο Περάματος». - Δημοσίευση στην εφημερίδα ΠΟΛΙΤΗΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ (10.10.2012).
[5] ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ Γ.: Μεταλλουργία χρυσού – επιπτώσεις στο περιβάλλον την υγεία των ανθρώπων και την οικονομία. – Εφημερίδα ΠΟΛΙΤΗΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ (16 Φεβρ. 2011).
[6] ΤΕΝΤΕΣ Ι.: Άρθρο κριτικής προτάσεων της εταιρείας Χρυσωρυχεία Θράκης. - Εφημερίδα Η ΓΝΩΜΗ (12.10.2011).