Οι ψυχολογικές επιπτώσεις του φαινομένου της ανεργίας

Μεγάλος αριθμός επιδημιολογικών μελετών δείχνει μια σημαντική συσχέτιση μεταξύ του φαινομένου της ανεργίας και της αύξησης των ποσοστών των προβλημάτων ψυχικής υγείας. Επιστημονικές έρευνες καταδεικνύουν ότι οι άνεργοι

Γράφει η Βασ. Μαργέτη, Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια

Μεγάλος αριθμός επιδημιολογικών μελετών δείχνει μια σημαντική συσχέτιση μεταξύ του φαινομένου της ανεργίας και της αύξησης των ποσοστών των προβλημάτων ψυχικής υγείας.

Επιστημονικές έρευνες καταδεικνύουν ότι οι άνεργοι εκδηλώνουν χαμηλότερα επίπεδα ψυχολογικής ευεξίας και αυτοπεποίθησης σε σχέση με τους συνομηλίκους τους που εργάζονται. Επίσης, μελέτες δείχνουν ότι τα άτομα αυτά έχουν τις διπλάσιες πιθανότητες να παρουσιάσουν ψυχικά προβλήματα απ’ ότι άτομα της ίδιας ηλικίας που εργάζονται.

Πιο συγκεκριμένα, φαίνεται ότι η ανεργία:

• αυξάνει τα ποσοστά θνησιμότητας
• επιδρά αρνητικά στην ψυχική υγεία του ατόμου
• μειώνει την ικανοποίηση από τη ζωή
• μειώνει τη συζυγική ή οικογενειακή ποιότητα ζωής
• σχετίζεται σημαντικά με την κατάθλιψη, το άγχος και τα ψυχοσωματικά συμπτώματα
• επιβαρύνει και τη σωματική υγεία του ατόμου

Αξίζει να σημειωθεί ότι, η ανεργία αποτελεί ένα επιβαρυντικό παράγοντα που μπορεί να προκαλέσει τόσο έντονη ψυχολογική δυσφορία ώστε να επιφέρει βιολογικές αλλαγές στο άτομο. Στα αποτελέσματα μιας αυστριακής μελέτης διαπιστώθηκε ότι τα επίπεδα κορτιζόλης (stress hormone) ήταν αυξημένα σε ένα δείγμα ανέργων κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους της ανεργίας τους. Όσο περνούσε ο καιρός και παρέμεναν άνεργοι, τα επίπεδα κορτιζόλης συνέχισαν να αυξάνονται.

Σε ποιο βαθμό επηρεάζει τις οικογενειακές σχέσεις;

Οι επιπτώσεις της ανεργίας επιφέρουν επιζήμιες αλλαγές στις οικογενειακές σχέσεις και στην ψυχολογική υγεία των συζύγων και των παιδιών. Σχετικές έρευνες αναφέρουν ότι οι άνδρες που βιώνουν σημαντική οικονομική ζημία παρουσιάζονται ως πιο οξύθυμοι, πιο εκρηκτικοί και σε διαρκή υπερδιέγερση/ένταση. Αυτή η ψυχοσυναισθηματική αλλαγή των γονιών επηρεάζει αρνητικά και τα παιδιά τους εφόσον οι πατέρες γίνονται πιο τιμωρητικοί. Έτσι, με μεγάλο ενδιαφέρον παρατηρείται ότι αυτή η πατρική συμπεριφορά ενισχύει εκρήξεις θυμού, ευερεθιστότητα, και αρνητισμό στα παιδιά, κυρίως στα αγόρια, όπως και κατήφεια, υπερευαισθησία, αισθήματα ανεπάρκειας και μείωση φιλοδοξιών στις έφηβες κοπέλες.

Έχει επίσης βρεθεί αυξημένη καταθλιπτική συμπτωματολογία στις άνεργες άγαμες μητέρες. Οι μητέρες που ήταν καταθλιπτικές τιμωρούσαν πιο συχνά τα έφηβα παιδιά τους. Συχνά, οι τιμωρημένοι έφηβοι, με τη σειρά τους, βίωναν αυξημένη δυσφορία, έντονο άγχος και καταθλιπτικά συμπτώματα.

Πόσο παροδικές ή και βραχύχρονες είναι οι συνέπειες της ανεργίας για το άτομο;

Είναι πιθανό το φαινόμενο της ανεργίας να μην αποτελεί απλά ένα επεισόδιο στη ζωή ενός ατόμου. Διαχρονικές μελέτες δείχνουν ότι η ανεργία αποτελεί ένα παράγοντα που επιταχύνει μια σειρά από γεγονότα που μπορούν να επηρεάσουν κάποιον στο μέλλον, ακόμη και μετά την εύρεση νέας εργασίας. Επίσης, φαίνεται ότι ένα άτομο που κάποτε ήταν άνεργος/η διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο να μείνει πάλι άνεργος/η (Occupational Injuries and Illnesses, 2009).

Πως θα μπορούσε η κοινωνία (οι αρμόδιοι κοινωνικοί φορείς) να υποστηρίξει αποτελεσματικά τον άνεργο; Ποιες θα μπορούσαν να είναι οι πιθανές μελλοντικές προτάσεις για την αποκατάσταση της ψυχικής υγείας ενός ανέργου;

Η ανάγκη του ανέργου να λάβει άμεση και αποτελεσματική θεραπεία ενώ παράλληλα «προετοιμάζεται» για το ενδεχόμενο της επαναπρόσληψής του φαίνεται υψίστης σημασίας. Πολλές θεραπευτικές προσεγγίσεις θα μπορούσαν να φανούν χρήσιμες όπως η ατομική και ομαδική ψυχοθεραπεία, προγράμματα ψυχο-συναισθηματικής αποκατάστασης, προγράμματα προαγωγής ψυχικής υγείας και φαρμακευτική αγωγή εάν αυτό είναι απαραίτητο.

Η πρώιμη παρέμβαση δεν στοχεύει μόνον στην έγκαιρη αντιμετώπιση του πραγματικού προβλήματος της ψυχολογικής επιβάρυνσης από την ανεργία, αλλά μπορεί επίσης να χρησιμεύσει μακροπρόθεσμα για να μειωθεί το οικονομικό βάρος για την κοινωνία.

Φυσικά, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι η «θεραπεία» για το ψυχολογικό κόστος της ανεργίας είναι η εύρεση νέας επαγγελματικής απασχόλησης. Η εργασία είναι ευεργετική για την ψυχική ανάταση του ατόμου.

Έτσι, η συνεργασία των αρμόδιων κοινωνικών υπηρεσιών και φορέων με προγράμματα υγείας που αφορούν σε θέματα επαγγελματικής απασχόλησης/αποκατάστασης θα μπορούσε να βοηθήσει στην πρόληψη τουλάχιστον μερικών επιβλαβών συνεπειών της ανεργίας για το άτομο και την οικογένεια.

Η προληπτική αυτή παρέμβαση σε ένα κλίμα συνεργασίας θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει να αποτραπούν μερικές από τις επιπτώσεις του φαινομένου στον κοινωνικό ιστό, σε περιπτώσεις μάλιστα που τα ποσοστά ανεργίας είναι αυξημένα.

Δεδομένου ότι ο απώτερος στόχος είναι να επιστρέψουν οι άνεργοι στην παραγωγή με το μικρότερο κόστος για την ψυχική τους υγεία αλλά και την κοινωνία, η ευκαιρία να ξαναβρεθούν σε χώρο εργασίας θα πρέπει να ενθαρρύνεται και να υποστηρίζεται από την κοινωνία με κάθε χρήσιμο τρόπο.

Διαβάστε περισσότερα στο www.psy-therapy.gr