Φίλιππος Μανουηλίδης: Ο Θρακιώτης επιφανής πολιτικός που ξεχάστηκε

Ένας από τους επιφανέστερους πολιτικούς του Έβρου, ο Φίλιππος Μανουηλίδης, για πολλά χρόνια εκλεγμένος Γερουσιαστής και Βουλευτής του Έβρου, κατ’ επανάληψιν διατελέσας Υπουργός σε καίρια Υπουργεία, ο άνθρωπος που αγωνίσθηκε

του Θεόδωρου Ορδουμποζάνη (www.ordteo.gr)

Ένας από τους επιφανέστερους πολιτικούς του Έβρου, ο Φίλιππος Μανουηλίδης, για πολλά χρόνια εκλεγμένος Γερουσιαστής και Βουλευτής του Έβρου, κατ’ επανάληψιν διατελέσας Υπουργός σε καίρια Υπουργεία, ο άνθρωπος που αγωνίσθηκε όσο κανένας άλλος για την αποκατάσταση και την ανακούφιση των προσφύγων, ο ιδρυτής του Θρακικού Κέντρου και άξιο τέκνο της Θράκης, είναι σχεδόν ξεχασμένος από τους νεωτέρους σήμερα.

Μόνο κάποιοι παλαιότεροι ενθυμούνται να γυρίζει σε προσφυγικά χωριά για να πληροφορηθεί τις ελλείψεις τους σε υποδομές (σχολεία, εκκλησίες, υδραγωγεία κλπ), και να εκπληρώνει τις υποσχέσεις του αμέσως μετά την εκλογή του. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι πρωταγωνίστησε στη πολιτική ζωή του τόπου συνεχώς από το 1920 μέχρι το 1952, όταν και εγκατέλειψε τη πολιτική ζωή γα να ασχοληθεί με το «Θρακικό Κέντρο» μέσα από το οποίο συνέχισε την κοινωνική του προσφορά προς την Θράκη και τους κατοίκους της.

Ο Φίλιππος Μανουηλίδης γεννήθηκε στη Ραιδεστό της Ανατολικής Θράκης το 1881, από πλούσιους γονείς. Παντρεύτηκε το 1913 την Ιάνθη Αθηνοδώρου, της οποίας ο πατέρας ήταν μεγάλος γαιοκτήμονας της Θράκης με τεράστιο κύρος στους Τούρκους (διετέλεσε βουλευτής επί Σουλτάνου Αβδούλ Αζίζ), γεγονός που το εκμεταλλεύετο για την υποστήριξη των συμφερόντων του υπόδουλου Ελληνισμού. Φοίτησε στα Εκπαιδευτήρια της Ελληνικής Κοινότητας Ραιδεστού με δάσκαλο τον Μητροπολίτη Θυατείρων Γερμανό. Μιλούσε την Τουρκική και τη Γαλλική γλώσσα και ασχολήθηκε με το εμπόριο. Το 1914 εγκαταστάθηκε στη Κωνσταντινούπολη, όπου διατηρούσε εμπορικό γραφείο και συνεργαζόταν με τον εις την Οδησσό εγκατεστημένο αδελφό του.

Άποψη της Ραιδεστού, γενέτειρα του Μανουηλίδη, στις αρχές του 19ου αιώνα

Περί το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου άρχισε να αναπτύσσει εθνική και πολιτική δράση και για να υπερασπιστεί τα συμφέροντα της Θράκης ίδρυσε τη «Θρακική Ένωση» της οποίας ανακηρύχθηκε Πρόεδρος. Το 1918, ως Πρόεδρος της Θρακικής Ένωσης συνεργάζεται με το Πατριαρχείο και τον Μητροπολίτη Αίνου και μετέχει στην επιτροπή που ίδρυσε το Πατριαρχείο (καθ’ υπόδειξη του Βενιζέλου) για να οργανώσει την παλιννόστηση των ελληνικών πληθυσμών της Ανατολικής Θράκης και των παραλίων της Προποντίδας, που είχαν εκτοπιστεί από τους Νεότουρκους στα βάθη της Ανατολής. Ως γνώστης των ζητημάτων της Ανατολικής Θράκης έλαβε ενεργό μέρος σε όλες τις συζητήσεις και παρέσχε πολύτιμες συμβουλές στην οργάνωση των υπηρεσιών που ασχολείτο με την ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων συνοικισμών και τον εφοδιασμό των παλιννοστούντων αγροτών που είχαν χάσει τα πάντα, με ζώα, γεωργικά εργαλεία και χρήματα.

Το 1920 ευτύχισε να δει απελευθερωμένη την ιδιαιτέρα του πατρίδα Ραιδεστό, στην οποία, κατά τις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920 εκλέχθηκε Βουλευτής και εκπρόσωπος της στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση με το κόμμα των Φιλελευθέρων. Μετά την εκλογή του αυτή εγκαταστάθηκε στην Αθήνα όπου πρωτοστάτησε στην επίλυση προσφυγικών προβλημάτων, που κυριαρχούσαν στη πολυτάραχο εκείνη εποχή.

5 Σεπτεμβρίου 1922, οι Έλληνες κάτοικοι της Ραιδεστού και των γύρω χωριών
επιβιβάζονται στα πλοία για να ξεκινήσουν το ταξίδι της προσφυγιάς

Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή και την απώλεια της Ανατολικής Θράκης, πολιτεύθηκε στο Νομό Έβρου μέχρι και το έτος 1952. Επανεκλέχθηκε Βουλευτής στον Νομό Έβρου κατά την Δ' Εθνοσυνέλευση του Δεκεμβρίου 1923 και τον Ιανουάριο του 1924 εκλέχθηκε Αντιπρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης. Ασχολήθηκε ως Βουλευτής έντονα με το προσφυγικό ζήτημα και επιβλήθηκε για το κύρος, το θάρρος και τις γνώσεις του για τα προσφυγικά ζητήματα και αναδείχθηκε αρχηγός της 20μελούς κοινοβουλευτικής ομάδας προσφύγων βουλευτών, η οποία ήταν ισότιμος στη βουλή με τα αναγνωρισμένα πολιτικά κόμματα. Αλλά τα ζητήματα των προσφύγων πρόβαλε και με σειρά άρθρων του στις πανελλαδικής εμβέλειας εφημερίδες της εποχής.

Πρόχειρος προσφυγικός καταυλισμός στην Αλεξανδρούπολη
βόρεια του Σιδηροδρομικού Σταθμού της πόλης

Τον Ιούλιο του 1925, όταν η Γ΄ Εθνοσυνέλευση ανέθεσε στον Στρατηγό Πάγκαλο την συγκρότηση Εθνικής Κυβέρνησης, κρίθηκε ως ο καταλληλότερος να αναλάβει το τεράστιας σημασίας για την εποχή εκείνη Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας στο οποίο υπηρέτησε μέχρι τον Οκτώβριο του 1925, όταν και παρατήθηκε αντιτιθέμενος εις τη μη άμεση προκήρυξη εκλογών. Κατά τη πρώτη του αυτή θητεία ως Υπουργός, διακρίθηκε για την εργατικότητά του, την μεθοδικότητά του και τα πολύπλευρα διοικητικά του προσόντα. Το 1927 ιδρύει το «Θρακικό Κέντρο» του οποίου υπήρξε η ψυχή του.

Πρόσφυγες της Ανατολικής Θράκης περνούν τον ποταμό Έβρο με σχεδία.
Για την αποκατάσταση των προσφύγων, ο Φίλιππος Μανουηλίδης,
πρόσφυγας και ο ίδιος, εργάσθηκε σκληρά

Επανεκλέγεται βουλευτής Έβρου το 1928 και κατά το πρώτο ανασχηματισμό της Κυβέρνησης του προτάθηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο να αναλάβει τη Γενική Διοίκηση Θράκης την οποία δεν αποδέχθηκε. Το 1928 μετέχει ως αρχηγός της ελληνικής αντιπροσωπείας στο εμπορικό συνέδριο του Πόσναν, όπου τιμήθηκε με τον Πολωνικό Πολεμικό Μεγαλόσταυρο. Το 1930 μετέχει στο διακοινοβουλευτικό Συνέδριο του Λονδίνου, ως μέλος της Ελληνικής αντιπροσωπείας. Το 1932, ως αρχηγός της Ελληνικής αντιπροσωπείας δια τα καπνικά ζητήματα μετέβη στη Κωνσταντινούπολη και εκλέχθηκε Πρόεδρος της τριμελούς επιτροπής των Κυβερνήσεων Ελλάδας, Τουρκίας, Βουλγαρίας. Το 1932 επανεκλέχθηκε Γερουσιαστής Έβρου μέχρι το 1935, όταν και εξερράγη το κίνημα των Βενιζελικών. Το 1934 ως επικεφαλής της Ελληνικής Αντιπροσωπείας μεταβαίνει στη Παλαιστίνη και εκπροσωπεί τη χώρα μας στις γιορτές της Αναστάσεως.

Στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 φονεύεται ο γιος του Αθανάσιος, δικηγόρος και δημοσιογράφος, που υπηρετούσε στο Αλβανικό μέτωπο ως έφεδρος Ανθυπολοχαγός και ο οποίος τιμήθηκε μετά θάνατον με το Χρυσό Μετάλλιο Ανδρείας.

Διανομή τροφίμων στην Γερμανοκρατούμενη Αθήνα

Κατά την διάρκεια της κατοχής βρίσκεται στην Αθήνα και ενεργοποιείται στη συλλογή και διανομή τροφίμων στους Εβρίτες πρόσφυγες της πρωτεύουσας. Στον Έβρο οι κάτοικοι της τότε λεγομένης «Ελεύθερης Ζώνης», του Έβρου, συγκινημένοι από το δράμα της πείνας των αδελφών Θρακών προσφύγων της Αθήνας, στέλνουν δωρεά φορτία τροφίμων (καλαμπόκι, σιτάρι, όσπρια κ.α.) για να τους βοηθήσουν. Τα τρόφιμα αποθηκεύονται σε κάποιο κατάστημα της οδού Μητροπόλεως και τη διαχείριση - διανομή διενεργεί Επιτροπή στην οποία συμμετέχει και ο Φίλιππος Μανουηλίδης με Πρόεδρο τον αείμνηστο Μητροπολίτη Αλεξανδρουπόλεως Ιωακείμ Καβύρη. Εκεί λοιπόν, στα πατάρι της αποθήκης, όπου βρισκόταν η επιτροπή διανομής, ο Φίλιππος Μανουηλίδης ενθυμείται το γιατρό και παλιό Γερουσιαστή του Έβρου Κωνσταντίνο Κουρτίδη που δυστυχούσε κάπου στην Αθήνα και προτείνει να αναζητηθεί και να σταλεί και σε αυτόν ποσότητα τροφίμων, ιδέα που ασπάζεται η επιτροπή και ενεργοποιείται το «Θρακικό Κέντρο» για την ανεύρεσή του και εκτελείται από τον παλιό βιβλιοπώλη της πόλης μας, έφηβο τότε, Ελευθέριο Γιαννώτα.

2 Οκτωβρίου 1944 τα Γερμανικά στρατεύματα αποχωρούν από την Αθήνα και ο λαός
ξεχύνεται στους δρόμους με Ελληνικές σημαίες για να πανηγυρίσει για την λευτεριά του

Μεγάλη όμως είναι και η συμβολή του στην προετοιμασία της άφιξης στην Αθήνα τον Οκτώβριο του 1944 της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου, η οποία βρισκόταν ακόμη στην Καζέρτα της Ιταλίας. Διορίζεται τριμελής επιτροπή αποτελούμενη από τους Φίλιππο Μανουηλίδη, Ιωάννη Ζεύγο και Θεμιστοκλή Τσάτσο, η οποία αναλαμβάνει να προετοιμάσει το έδαφος για την ασφαλή άφιξη της σχηματισθείσης στο εξωτερικό ελληνικής κυβέρνησης και την τήρηση της τάξης. Από τα χαράματα της 12ης Οκτωβρίου οι τρεις τους είχαν εγκατασταθεί στα παλαιά ανάκτορα - σήμερα Βουλή των Ελλήνων - και συντόνιζαν τις εξελίξεις σε συνεργασία με τον αντιστράτηγο Παναγιώτη Σπηλιωτόπουλο, ο οποίος ανέλαβε στρατιωτικός διοικητής Αθηνών, τον συνταγματάρχη Παυσανία Κατσώτα και τον αστυνομικό διευθυντή Άγγελο Έβερτ. «Ο βραχνάς της σκλαβιάς ετελείωσε στην Αθήνα. Ο Λαός, ο ηρωικός Λαός των Αθηνών, γιορτάζει αδελφωμένος τη λευτεριά του» έγραφε ο Φίλιππος Μανουηλίδης ως εκπρόσωπος της Τριμελούς Επιτροπής στο πρώτο τηλεγράφημά του προς την κυβέρνηση.

Μετά την απελευθέρωση σχηματίζεται στις 18 Οκτωβρίου 1944 η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου, ως συνέχεια της εξόριστης Κυβέρνησης που κατά τη διάρκεια της κατοχής βρισκόταν στο εξωτερικό. Λίγες ημέρες πριν, στις 9 Οκτωβρίου 1944, είχε διαλυθεί και η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (η λεγόμενη «Κυβέρνηση του βουνού»). Η ορκωμοσία των υπουργών σε ελεύθερο ελληνικό έδαφος έγινε στις 23 Οκτωβρίου 1944 και σ’ αυτήν συμμετέχει ως δεύτερος τη τάξει Υπουργός Εσωτερικών ο Φίλιππος Μανουηλίδης. Στις εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946 εκλέγεται βουλευτής Έβρου του Εθνικού Κόμματος Ελλάδος του Γεωργίου Παπανδρέου και ορκίζεται ως Υπουργός Υγείας και Κοινωνικών Υπηρεσιών στις 27 Ιανουαρίου 1947 μέχρι 17 Φεβρουαρίου 1947 με Πρωθυπουργό τον Δ. Μάξιμο. Επανεκλέγεται βουλευτής Έβρου με το κόμμα του Γεωργίου Παπανδρέου στις εκλογές της 5η Μαρτίου 1950 και στις εκλογές της 9ης Σεπτεμβρίου 1951. Κατά το διάστημα αυτό διετέλεσε Υπουργός Εθνικής Άμυνας από 15 Απριλίου 1950 μέχρι 21 Αυγούστου 1950 στη κυβέρνηση του Νικολάου Πλαστήρα.

Η πρώτη μετά την απελευθέρωση της χώρας κυβέρνηση υπό τον
Γεώργιο Παπανδρέου σε αναμνηστική φωτογραφία αμέσως μετά την ορκωμοσία της.
Δεξιά δίπλα στον Γεώργιο Παπανδρέου ο Υπουργός Εσωτερικών Φίλιππος Μανουηλίδης

Στις εκλογές της 16ης Νοεμβρίου 1952, αν και πρώτος με τον συνδυασμό των Φιλελευθέρων - ΕΠΕΚ με 12.306 σταυρούς, δεν επανεκλέγεται βουλευτής, αφού λόγω του εκλογικού πλειοψηφικού συστήματος, όλες τις έδρες στον Νομό Έβρο πήρε ο συνδυασμός του Ελληνικού Συναγερμού του Στρατηγού Παπάγου. Αυτό αποτέλεσε και την αιτία να αποχωρήσει από την πολιτική και να ασχοληθεί με το «Θρακικό Κέντρο», το οποίο υπό την ηγεσία του μεγαλουργεί. Προικίζει φτωχές Θρακιώτισσες στη Δυτική Θράκη, βοηθά Δήμους και Κοινότητες που έχουν ανάγκη, βραβεύει μαθητές και μαθήτριες Δημοτικών και Γυμνασίων που έχουν διακριθεί για το ήθος και την επιμέλεια, ενισχύει οικονομικά ευαγή Ιδρύματα της περιοχής (ορφανοτροφεία, γηροκομεία) και βοηθά ποικιλοτρόπως πτωχούς Θράκες. Για τον λόγο αυτό το Θρακικό Κέντρο, σε ένδειξη τιμής και ευγνωμοσύνης για το μεγάλο το έργο και την εν γένει προσφορά του στη Θράκη τον ανακήρυξε ισόβιο επίτιμο Πρόεδρο και Μέγα αυτού Ευεργέτη.

Πάντοτε οραματιζόταν την συνένωση όλων των Θρακικών Σωματείων της Αμερικής και πιστοί αφηγητές αυτών των πεποιθήσεών του είναι τα συνεχή άρθρα του στους τόμους των «Θρακικών» υπό τον τίτλο «Προς τον Απόδημον Ελληνισμόν». Πίστευε πως μόνο ένας συμπαγής Οργανισμός θα ήταν δυνατό να μεγαλουργήσει στα ξένα και να διαιωνιστεί έτσι η συνέχεια ελληνικότητα της Θράκης.

Ο Φίλλιπος Μανουηλίδης πέθανε το 1965 στην Αθήνα. Σήμερα τον θυμούνται μόνο κάποιοι από τους παλαιότερους κατοίκους του Έβρου. Οι νεότεροι τον αγνοούν!

Πηγή: www.ordteo.gr