Η απάντηση στις πλημμύρες του ποταμού Έβρου

Ειλικρινά διερωτώμαι για τη μεγάλη προβολή των πλημμυρών του ποταμού Έβρου από τα ΜΜΕ και ιδιαίτερα από τη ΝΕΡΙΤ. Προσπαθούν να προβάλλουν προεκλογικά το ενδιαφέρον τους για τα δεινά του ομώνυμου νομού ή να συγκαλύψουν τις ευθύνες τους για την εγκατάλειψή του

του Δημήτρη Μακροδημόπουλου

Ειλικρινά διερωτώμαι για τη μεγάλη προβολή των πλημμυρών του ποταμού Έβρου από τα ΜΜΕ και ιδιαίτερα από τη ΝΕΡΙΤ. Προσπαθούν να προβάλλουν προεκλογικά το ενδιαφέρον τους για τα δεινά του ομώνυμου νομού ή να συγκαλύψουν τις ευθύνες τους για την εγκατάλειψή του επί δεκαετίες; Διότι ζώντας επί 35 συναπτά έτη στον Έβρο και εργαζόμενος τα 31 εξ αυτών σε ένα αντικείμενο που είχε άμεση σχέση με τη συμπεριφορά του ποταμού, εκείνο... που θυμάμαι είναι ότι ο ποταμός πλημμύριζε μία, δύο και τρεις φορές το χρόνο, σχεδόν κάθε χρόνο, με αποτέλεσμα να ερημώνεται ο τόπος και να εγκαταλείπεται σταδιακά από τους κατοίκους. Γι αυτό, θα μπορούσαμε να πούμε ότι το αξιοσημείωτο γεγονός εν προκειμένω δεν είναι οι πρόσφατες πλημμύρες που αποτελούν πολλοστή επανάληψη του φαινομένου, αλλά ότι ο ποταμός δεν πλημμύρισε μετά τον Φεβρουάριο του 2010, κάτι πρωτοφανές για τις παρέβριες περιοχές.

Κι όμως από αρχαιοτάτων χρόνων οι ποταμοί αποτελούσαν πηγή ευημερίας για τους παρόχθιους πληθυσμούς. Γράφει ο Μαρξ στο Κεφάλαιο (1867): «Στην ιστορία της βιομηχανίας παίζει τον πιο αποφασιστικό ρόλο η ανάγκη να ελέγχει ο άνθρωπος κοινωνικά μια φυσική δύναμη, να τη διαχειρίζεται, να την κάνει πρώτα χτήμα του ή να τη δαμάζει με έργα του ανθρώπινου χεριού σε πλατιά κλίμακα. Σαν παράδειγμα μπορούμε να πάρουμε τη ρύθμιση της ροής των υδάτων στην Αίγυπτο, τη Λομβαρδία, την Ολλανδία κλπ, όπου η άρδευση με τεχνητές διώρυγες δε φέρνει μόνο στο έδαφος το απαραίτητο νερό, μα με την ιλύ του φέρνει από τα βουνά μαζί και το ορυκτό λίπασμα. Το μυστικό της βιομηχανικής άνθισης της Ισπανίας και της Σικελίας τον καιρό της κυριαρχίας των αράβων βρίσκεται στην τεχνητή άρδευση». Ο Νίκος Ψυρούκης αναφέρει σχετικά: «Όπως στην Αίγυπτο και στην Ινδία, έτσι και στη Μεσοποταμία, στην Περσία και αλλού χρησιμοποιήθηκαν οι πλημμύρες για τη γονιμότητα των εδαφών. Η υψηλή στάθμη των υδάτων των ποταμών αξιοποιήθηκε για την τροφοδότηση με νερό των αρδευτικών καναλιών». Για να καταλήξουμε στην εγκυκλοπαίδεια «Νέα Δομή» η οποία στο λήμμα «Έβρος (ποταμός)» σημειώνει το αυτονόητο: «Η τελική διευθέτηση της κοίτης με παράλληλη δημιουργία συστήματος αρδευτικών δικτύων προβλέπεται να αλλάξει εντελώς τη μορφή και την οικονομία της παρέβριας περιοχής».

Έτσι, ζητήματα αυτονόητα πριν εκατοντάδες και χιλιάδες χρόνια παραμένουν ακατανόητα στην αυγή του 21ου αιώνα στην Ελλάδα. Βέβαια, όλες αυτές τις δεκαετίες, οι κυβερνώντες, προκειμένου να δικαιολογήσουν την εγκατάλειψη της περιοχής, επικαλούνται τον διακρατικό χαρακτήρα του προβλήματος, δηλαδή ότι η επίλυσή του προϋποθέτει τη συνεργασία της Ελλάδας, της Βουλγαρίας και της Τουρκίας. Όμως αν λάβουμε υπόψη μας ότι, πρώτον, από τη Βουλγαρία πηγάζουν ο Έβρος και ο Άρδας και επομένως ο ρόλος της γείτονος περιορίζεται στη ρύθμιση της παροχής υδάτων που απελευθερώνονται, δεύτερον, ότι η Ανατολική Θράκη γνωρίζει τεράστια οικονομική ανάπτυξη, γεγονός που αποδεικνύει ότι δεν επηρεάζεται σε σημαντικό βαθμό από τις πλημμύρες του Έβρου, τότε είναι ολοφάνερο ότι εναπόκειται στην ελληνική πλευρά να δρομολογήσει και να επιμείνει στο θέμα της διευθέτησης της κοίτης του ποταμού ώστε να ακολουθήσει η παραγωγική αξιοποίηση των υδάτων του.

Ζώντας επί δεκαετίες την εγκατάλειψη της περιοχής, πιστεύει κανείς ότι υπήρξε ποτέ κυβερνητικό ενδιαφέρον; Έτσι φτάσαμε στην αντίφαση, όσο, δηλαδή, περισσότερο αναβαθμίζεται μετά το 1990 η γεωοικονομική αξία της περιοχής τόσο να επιδεινώνεται η οικονομική της κατάσταση. Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat του 2003, η περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης ήταν η φτωχότερη περιφέρεια της χώρας με κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε μονάδες αγοραστικής δύναμης 62,4% του κοινοτικού μέσου όρου, έναντι 62,7% της Δυτικής Ελλάδας και 66,4% της Ηπείρου και η δεύτερη φτωχότερη των «15» της ΕΕ. Ενώ σύμφωνα με τα στοιχεία της ίδιας πηγής για το 2008, η περιφέρεια της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης παρέμενε τελευταία με κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε μονάδες αγοραστικής δύναμης 66% του κοινοτικού μέσου όρου έναντι 73% της Δυτικής Ελλάδας και της Ηπείρου.

Τα ποσοστά αυτά στην περίοδο της κρίσης, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ έχουν καταστεί πολύ δυσμενέστερα, αναδεικνύοντας την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη ως την περιφέρεια που επηρεάστηκε περισσότερο από όλες τις περιφέρειες της χώρας. Είναι αυτονόητο ότι ο νομός Έβρου είναι στη χειρότερη κατάσταση από τους άλλους νομούς της Θράκης λόγω των πλημμυρών και της πλήρους εγκατάλειψης της υπαίθρου.

Αν θεωρήσουμε λοιπόν, προς διευκόλυνση των συλλογισμών μας, ότι είναι αδύνατη η επίλυση του προβλήματος των πλημμυρών του Έβρου, ποιες δυνατότητες απομένουν για την ταχύρρυθμη ανάπτυξη της περιοχής; Κατ' αρχήν δεν θα πρέπει να προσδοκούμε στην ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα. Όχι μόνον διότι οι πλημμύρες δρουν αποτρεπτικά αλλά κυρίως διότι όπως συμπεραίνουμε αξιολογώντας την συμπεριφορά των κατοίκων που μετανάστευσαν στο εξωτερικό και στο εσωτερικό και αστικοποιήθηκαν εκεί δεν επιστρέφουν, στο σύνολό τους, στις ρίζες τους. Πρόσθετα, η επαγγελματική αποκατάσταση της πλειοψηφίας των νέων της υπαίθρου ως ΕΠΟΠ και η ξέφρενη οικοδομική δραστηριότητα της περασμένης δεκαετίας που αύξησε το κύμα αστυφιλίας ολοκλήρωσαν την ερήμωση της υπαίθρου. Τι απομένει λοιπόν;

Απομένει η άμεση αξιοποίηση του λιμένα της Αλεξανδρούπολης ως κέντρου του διαμετακομιστικού εμπορίου μεταξύ των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου αφενός και των χωρών της Ανατολικής και Βόρειας Ευρώπης και της Μαύρης Θάλασσας αφετέρου, ως εναλλακτικής πρότασης προς τα Στενά του Βοσπόρου ενώ η θέση του ενδείκνυται και για τις εμπορευματικές ροές από την Ασία προς την Ευρώπη και αντίστροφα. Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις της αξιοποίησης του λιμένα στην ευρύτερη περιοχή της Θράκης;

Πρώτον, η ανάπτυξη αλυσίδας δραστηριοτήτων, σύμφωνα με την έκθεση της Εθνικής Τράπεζας για τα λιμάνια, με αποτέλεσμα τη νεκρανάσταση των βιομηχανικών περιοχών Άβαντα, Κομοτηνής και Ξάνθης, δεύτερον η αξιοποίηση των σιδηροδρομικών και των οδικών υποδομών για τις οποίες δαπανήθηκαν εκατοντάδες εκατομμύρια, τρίτον η τόνωση της ζήτησης και η ανάκαμψη της αγοράς και τέταρτον η αναβάθμιση της αξίας της ακίνητης περιουσίας που θα επιφέρουν όλα αυτά, με όλα τα θετικά επακόλουθα για την αγορά εργασίας και τις δραστηριότητες που σχετίζονται με την οικοδομή.

Η αξιοποίηση του λιμένα της Αλεξανδρούπολης αποτελεί τη μοναδική άμεση απάντηση, στις σημερινές συνθήκες, στις πλημμύρες του ποταμού Έβρου, στην αστυφιλία που ερημοποίησε την ύπαιθρο, ιδιαίτερα στο νομό Έβρου, και στην αποβιομηχάνιση της Θράκης. Όλα αυτά υποδεικνύουν και τους τομείς στους οποίους θα πρέπει να επενδυθούν τα κονδύλια του ΕΣΠΑ: Όχι βέβαια στα σιδηροδρομικά έργα βιτρίνας που εξήγγειλε πρόσφατα ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών για τη Θράκη αλλά σε παραγωγικούς τομείς, όπως το λιμάνι κυρίως αλλά και ο έλεγχος και η αξιοποίηση των πλημμυρών, που θα οδηγήσουν στην παραγωγική αναβάθμιση της ευρύτερης περιοχής.

Μακροδημόπουλος Δημήτρης
Πολιτικός Μηχανικός ΑΠΘ
τ. Αρχιμηχανικός ΟΣΕ