Αγία Γραφή και Ασθένειες

Με αφορμή την σημερινή εορτή των Αγίων Αναργύρων παραθέτουμε μέρος μελέτης σχετικά με τις σωματικές ασθένειες και πόσες από αυτές αναφέρονται στην Αγία Γραφή αποδεικνύοντας κι έτσι την παράλληλη πορεία της Ιατρικής επιστήμης και της Θεολογίας

Άρθρο του Αρχιμανδρίτη Ειρηναίου Λαφτσή

Με αφορμή την σημερινή εορτή των Αγίων Αναργύρων παραθέτουμε μέρος μελέτης σχετικά με τις σωματικές ασθένειες και πόσες από αυτές αναφέρονται στην Αγία Γραφή αποδεικνύοντας κι έτσι την παράλληλη πορεία της Ιατρικής επιστήμης και της Θεολογίας.

Ένα από τα χαρακτηριστικά της δράσης του Χριστού στον κόσμο ήταν και οι θεραπείες. Το Ευαγγέλιο δεν ασχολείται μόνο με την ψυχή αλλά και με την υγεία του σώματος, επειδή είναι ένα από τα δύο στοιχεία που αποτελούν τον άνθρωπο. Το δεύτερο είναι η ψυχή. Άνθρωπος για την Εκκλησία σημαίνει ψυχή και σώμα. Ούτε μόνο το σώμα είναι άνθρωπος ούτε μόνο η ψυχή. Ο Ιησούς Χριστός είναι ο πρώτος ιατρός. Τα μυστήρια λειτουργίας του ανθρωπίνου σώματος τα γνωρίζει καλύτερα από όλους τους άλλους ιατρούς. Οι γιατροί είναι ερευνητές του σώματος, ο Χριστός είναι ο κατασκευαστής του. Επομένως γνωρίζει το ανθρώπινο σώμα καλύτερα απ’ όλους. Γνωρίζει τις ασθένειες και έχει τη δυνατότητα να τις θεραπεύσει. Μετά τον Χριστό η Εκκλησία ενδιαφέρεται για το σώμα του ανθρώπου. Ενδιαφέρεται από πίστη επειδή το σώμα είναι δώρο Θεού, επειδή αυτό το σώμα προσέλαβε ο σαρκωμένος Υιός και Λόγος του Θεού, το μεταμόρφωσε και το αγίασε και μαζί με αυτό σώμα ανέβηκε στον ουρανό και έτσι το αφθαρτοποίησε. Αυτό το σώμα θα αναστηθεί αφού πρώτα διαλυθεί, για να το έχουμε στην αιώνια ζωή.

Για όλους αυτούς τους λόγους η Αγία Γραφή από το πλήθος των ασθενειών και των θεραπειών που αναφέρει μας δίνει πολύτιμες πληροφορίες για τις ασθένειες της εποχής και σε μερικές περιπτώσεις και για τις θεραπείες κάποιων ασθενειών.

Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφέρουμε ότι η χριστιανική διδασκαλία και ο τρόπος της «εν Χριστώ ζωής» είναι κατά μία έννοια προληπτική ιατρική.

Σύμφωνα λοιπόν με την Αγία Γραφή θα παραθέσουμε αλφαβητικά τις ασθένειες που αναφέρονται στα βιβλία της:

Αιμορραγία: (Ματθαίος 9, 20)
Ασταμάτητη ροή αίματος. Αναφορά της ασθένειας γίνεται στο περιστατικό με την αιμορροούσα γυναίκα, η οποία υπέφερε για δώδεκα χρόνια και θεραπεύτηκε ακουμπώντας το ρούχο του Ιησού.

Αιμορροΐδες: (Δευτερονόμιο 28, 27 & Σαμουήλ 5, 6-12)
Οδυνηρή ασθένεια, η οποία πρόσβαλε όλους όσους παράκουαν τις εντολές του Θεού. Ήταν μία από τις μεγαλύτερες μάστιγες, τις περισσότερες φορές ανίατη. Ομοιώματα αιμορροΐδων από χρυσό, προσφέρονταν στο Θεό από τους θεραπευμένους (Α’ Σαμουήλ 6, 5).

Ανορεξία: (Ιώβ 33, 20 & Ψαλμός 107, 18)
Ασθένεια νευρικής φύσεως.

Ατονία: (Ψαλμός 102, 23 & Ιεζεκιήλ 7, 17)
Εξασθένηση, κατάπτωση των δυνάμεων.

Αρρώστια του Ασά: (Β’ Χρονικών 16, 12)
Ήταν η αρρώστια που προσέλαβε τα πόδια του Βασιλιά Ασά και τον οδήγησε στον θάνατο. Το είδος της ασθένειας δεν αναφέρεται πουθενά, πλην όμως κάποιοι την ταυτίζουν με την ασθένεια της ελεφαντίασης ή της υδρωπικίας.

Ατροφία (ισχνότητα): (Ιώβ 16, 8 & 19, 20)
Διακρίνονταν από τα σημάδια στο πρόσωπο.

Αφωνία: (Παροιμίες 31, 8 - Λουκάς 11, 14 - Ψαλμός 38, 13 - Μάρκος 7, 32)
Η περίπτωση της αφωνίας ήταν αποτέλεσμα επιρροής δαιμονίων. Ο Ιησούς θεράπευσε μουγκούς.

Γάγγραινα: (Β’ Τιμοθέου 2, 17)
Τοπική νέκρωση των ιστών του σώματος.

Δαιμονική κατάληψη: (Ματθαίος 15, 22 & Μαρκ. 5, 15)
Υπάρχουν αρκετές αναφορές στην Καινή Διαθήκη ιδιαίτερα κατά την εποχή του Χριστού. Αναφέρονται στη Γραφή τις περισσότερες φορές ως ασθένειες. Σε πολλές περιπτώσεις η δαιμονική κατάληψη συσχετίζονταν με αφωνία και κώφωση.

Δυσεντερία: (Β’ Χρονικών 21, 12, 19 & Πράξεις 28, 8)
Ασθένεια των εντέρων, συνοδεύονταν και με πυρετό. Στην Παλαιά Διαθήκη γίνεται αναφορά για ασθένεια στα εντόσθια με φρικτούς πόνους, η οποία οδήγησε τον βασιλιά Ιωράμ στο θάνατο.

Ελάττωμα στο μάτι: (Λευιτικό 21, 20)
Παθολογική κατάσταση του ματιού.

Έλκος: (Ησαΐας 1, 6 - Β’ Βασιλειών 20, 7 - Αποκάλυψη 16, 20)
Σοβαρή ασθένεια του στομάχου. Η λέξη έλκος στην Αγία Γραφή συμπεριλαμβάνει τα είδη έλκους όλου του σώματος. Κάποιες φορές θεραπεύονταν με επάλειψη σύκων.

Εξανθήματα: (Έξοδος 9, 10)
Μία από τις πληγές που έστειλε ο Θεός στην Αίγυπτο ήταν εξανθήματα σε ζώα και στους ανθρώπους. Η ίδια ασθένεια αναφέρεται και στο Δευτερονόμιο 28, 27 ως αιγυπτιακή πληγή.

Επιληψία: (Ματθαίος 4, 24-17, 15)
Χρόνια πάθηση του νευρικού συστήματος, συνοδεύεται από απώλεια συνείδησης και σπασμούς. Θεωρούνταν από τους Εβραίους ως μία από τις χειρότερες ασθένειες. Την ονόμαζαν και σεληνιασμό επειδή παλαιότερα πίστευαν πως ήταν αποτέλεσμα της επιρροής της σελήνης στον ανθρώπινο οργανισμό.

Ηλίαση: (Β’ Βασιλειών 4, 18-20 & Ησαΐας 49, 10)
Οφείλεται σε μακρά παραμονή στον ήλιο. Προκαλεί έντονους πονοκεφάλους.

Θέρμη: (Λευιτικό 26, 16)
Πιθανόν πρόκειται για αρρώστια με υψηλό πυρετό που προκαλούσε και καταστροφή της όρασης.

Καμπούρα (Κύρτωση): (Λευιτικό 21, 18 & Λουκάς 13, 11)
Στην Καινή Διαθήκη γίνεται αναφορά για μία γυναίκα η οποία είχε την ασθένεια για 18 χρόνια και την οποία θεράπευσε ο Κύριος ακουμπώντας την.

Κασίδα: (Λευιτικό 13, 50 & 14, 54)
Ασθένεια που προσβάλλει τις τρίχες του κεφαλιού, με αποτέλεσμα τα μαλλιά να αλλάζουν χρώμα και να γίνονται ξανθά. Σύμφωνα με τον Μωσαϊκό νόμο, εάν για κάποιον υπήρχε υποψία της ασθένειας, τον απομόνωναν για επτά μέρες και την όγδοη τον εξέταζαν.

Κολοβομυτίαση: (Λευιτικό 21, 18)
Ασθένεια κατά την οποία ο ασθενής έχει κομμένη ή παραμορφωμένη μύτη.

Κουτσός (Χωλός): (Β’ Σαμουήλ 4, 4 & Ματθαίος 11, 5-21, 24)
Αυτός που είναι ανάπηρος στα πόδια. Στην Καινή Διαθήκη υπάρχουν πολλές αναφορές σε θεραπείες κουτσών από τον Ιησού αλλά και από τους Αποστόλους (Μάρκος 9, 45 & Λουκάς 7,2). Συγκεκριμένα χωρία των Πράξεων αναφέρουν για κουτσούς εκ γενετής (3, 2-11, 14, 8). Σύμφωνα με τον Μωσαϊκό νόμο, κανένας χωλός δεν επιτρεπόταν να προσφέρει προσφορά στον Θεό.

Κώφωση: (Ψαλμός 38, 13 & Μάρκος 7, 32)
Η Αγία Γραφή αναφέρει περιπτώσεις κωφαλάλων τους οποίους θεράπευσε ο Ιησούς.

Λειχήνα: (Λευιτικό 21, 21)
Δερματικό νόσημα.

Λέπρα: (Λευιτικό 13,2 - Β’ Βασιλειών - Λουκάς 4,27 -17,12)
Μία από τις πιο διαδεδομένες ασθένειες στη Μέση Ανατολή. Προσβάλλει τα γόνατα και τα πόδια και με το χρόνο εξαπλώνεται σε όλο το σώμα (Δευτερονόμιο 28, 35). Συχνά ξεκινούσε με μία κόκκινη κηλίδα και έπειτα απλώνονταν παντού. Άλλαζε το δέρμα σε λευκό (Έξοδος 4, 6) και τα μαλλιά σε λευκά (Λευιτικό 13, 3-10). Ήταν ασθένεια ανίατη και πολλές φορές κληρονομική (Β’ Σαμουήλ 3, 39). Οι λεπροί θεωρούνταν «ακάθαρτοι» και ήταν απομονωμένοι από την κοινωνία (Αριθμοί 5, 2, 12, 14). Κατοικούσαν σε ξεχωριστά σπίτια και συναναστρέφονταν μεταξύ τους. Σύμφωνα με τα νόμο έπρεπε να είχαν σχισμένα ρούχα, το κεφάλι και το πρόσωπο καλυμμένα και να φωνάζουν της ασθένειά τους όταν τους πλησίαζε κάποιος (Λευιτικό 13, 45). Αποκλείονταν από κάθε ιερατικό αξίωμα. Ο Ιησούς θεράπευσε λεπρούς (Ματθαίος 8, 3 - Λουκάς 5, 13). Χαρακτηριστικό παράδειγμα στην Καινή Διαθήκη είναι η θεραπεία των δέκα λεπρών από τον Χριστό (Λουκάς 17, 11-19).

Λοιμός: (Β’ Σαμουήλ 24, 15 - Ιερεμίας 21, 6 – Λουκάς 21, 11 – Πράξεις 11, 28)
Η λέξη λοιμός στην Αγία Γραφή, αναφέρεται γενικά σε κάθε μολυσματική και επιδημιακή ασθένεια αλλά και κάθε είδος θανατικού. Ταυτίζεται και με την πανώλη.

Λυκανθρωπία: (Δανιήλ 4, 30)
Είδος ψυχασθένειας που προσβάλλει σπάνια τον άνθρωπο. Πιστεύεται πως ήταν η αρρώστια που προσέβαλε τον Βασιλιά Ναβουχοδονόσορ. Η ασθένεια αυτή τον οδήγησε να φύγει μακριά από τους ανθρώπους και να συμπεριφέρεται σαν άγριο θηρίο. Ήταν η τιμωρία που έδωσε ο Θεός στον Ναβουχοδονόσορα για επτά χρόνια εξ αιτίας της υπερηφάνείας του (Δανιήλ 4, 27).

Μαρασμός: (Λευιτικό 26, 16 - Δευτερονόμιο 28, 22)
Αρρώστια που προκαλούσε καταστροφή της όρασης.

Μελαγχολία: (Α’ Σαμουήλ 16, 14-23)
Βαριά κατάθλιψη. Αναφέρεται η περίπτωση του Βασιλιά Σαούλ, του οποίου η μελαγχολία περνούσε μόνο όταν ο Δαβίδ έπαιζε την κιθάρα του.

Μώμος: (Λευιτικό 21, 17-23)
Η λέξη μώμος περιλαμβάνει κάθε είδους σωματικής παραμόρφωσης, όπως κομμένη μύτη, σπασμένο πόδι ή χέρι, κομμένους όρχεις, κακή όραση κ.ά.

Ξήρανση: (Θρήνοι 4, 8)
Στο παραπάνω χωρίο γίνεται αναφορά για ασθένεια που ξηραίνει το δέρμα.

Παραλυσία: (Ματθαίος 8, 6-9-2 - Ιεζεκιήλ 7, 17)
Ασθένεια προφανώς τις περισσότερες φορές ανίατη, των κάτω άκρων. Ο Ιησούς θεράπευσε πολλούς παραλυτικούς με τον λόγο του (Ματθαίος 4, 24, Μάρκος 2, 3-10). Ο Απόστολος Πέτρος θεράπευσε τον παραλυτικό Αινέα (Πράξεις 9, 32-35).

Πληγή: (Λουκάς 16, 20-21)
Στην παραβολή του πλουσίου και του φτωχού Λαζάρου, γίνεται αναφορά για πληγές στο σώμα του Λαζάρου, που προέρχονταν πιθανόν από κάποια ασθένεια και που έτρεχαν πύο και αίμα.

Πυρετός: (Δευτερονόμιο 28, 22 - Ματθαίος 8, 14)
Παθολογική αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος, σύμπτωμα παθήσεις.

Ρίγος: (Δευτερονόμιο 28, 22)
Μυϊκοί σπασμοί του σώματος που παρατηρούνται κατά την διάρκεια πυρετικής κίνησης.

Σκωληκόβρωση: (Πράξεις 12, 23)
Ασθένεια κατά την οποία το σώμα γεννά σκουλήκια και που τρέφονται από το ίδιο το σώμα. Ασθένεια που προσέβαλλε τον Ηρώδη Αγρίππα. Φαγώθηκε από σκουλήκια και πέθανε. Αναφέρεται ως τιμωρία από το Θεό επειδή δεν έδωσε τη δόξα στο Θεό.

Τρέλλα ή αφροσύνη: (Α’ Σαμουήλ 21, 15)
Ασθένεια του εγκεφάλου. Στο Δευτερονόμιο αναφέρεται ως αφροσύνη (Δευτερονόμιο 28, 28).

Τύφλωση: (Ιώβ 29, 15 - Ματθαίος 9, 27 –Λουκάς 18, 35)
Ασθένεια που αναφέρεται σε αρκετές περιπτώσεις στην Αγία Γραφή άλλοτε σαν εκ γενετής ασθένεια και άλλοτε ως αποτέλεσμα ενέργειας του Θεού (Β’ Βασιλειών 6, 18), ιδιαίτερα ως θεία τιμωρία (Γένεση 19, 11 - Πράξεις 13, 11). Ο Μωσαϊκός νόμος δεν επέτρεπε σε τυφλούς να γίνουν ιερείς, επέβαλλε όμως στους Ιουδαίους να είναι σπλαχνικοί απέναντί τους (Λευϊτικό 19, 14 - Δευτερονόμιο 27, 18). Ο Ιησούς θεράπευσε πολλούς (Μάρκος 8, 22 & 10, 52 - Λουκάς 7, 22 & 18, 42 - Ιωάννης 9,7).

Υδρωπικία: (Λουκάς 14,2)
Ασθένεια κατά την οποία οι μυϊκοί ιστοί κρατούν πολλά υγρά, προκαλώντας πρήξιμο.

Φλόγωση (έγκαυμα): (Δευτερονόμιο 28, 22 - Λευϊτικό 13, 28)
Σύμπτωμα πάθησης, έγκαυμα μαζί με πρήξιμο.

Ψώρα: (Δευτερονόμιο 28, 27 - Λευϊτικό 21, 20)
Μεταδοτική δερματική ασθένεια. Σύμφωνα με το Μωσαϊκό νομό, όποιος παράκουγε τη φωνή του Θεού, θα τιμωρείτο με ασθένειες μεταξύ των οποίων και με ψώρα, ασθένεια μη ιάσιμη. Επίσης, απόγονος του Ααρών που είχε ψώρα δεν επιτρέπονταν να πλησιάσει το θυσιαστήριο, ούτε να προσφέρει προσφορά στο Θεό (Λευϊτικό 20, 21-23 & 22, 22).

Πλήθος ασθενειών επίσης εκτός της Αγίας Γραφής βρίσκουμε στην Υμνολογία της Εκκλησίας και στα συναξάρια των Αγίων. Παραθέτουμε παρακάτω τις ασθένειες όπως αναφέρονται στους ύμνους και στο συναξάρι της εορτής της Ζωοδόχου Πηγής κατά την Παρασκευή της Διακαινησίμου και που καταγράφτηκαν το 1836 από το μοναχό Βαρθολομαίο Κουτλουμουσιανό τον Ίμβριο.

Στον κανόνα του όρθρου της Παρασκευής καταγράφονται οι εξής ασθένειες: αιμορροΐα, ρίγος, δυσουρία, γαστρόρροια, καρκίνος του στήθους των γυναικών, στείρωση, απόστημα, καρκίνος σώματος, πυρετός, πέτρα στα νεφρά, κώφωση, δυσεντερία, υδροκοιλία (συσσώρευση υγρού στην κοιλιά, ασκίτης), φαγέδαινα (ελκώδης διαβρωτική επεξεργασία), γάγγραινα, διάτρηση, λέπρα, τύφλωση, ξηροδερμία, δύσπνοια, παραλυσία.

Εκτός από ασθένειες στην Αγία Γραφή αναφέρονται και μέθοδοι θεραπείας:

Αλοιφή (Ησ. 1, 6)

Αλοιφές χρησιμοποιούσαν για να γιατρεύσουν τραύματα, έλκη και μελανιάσματα, αλλά και για να καταπραΰνει πόνους των ασθενειών που αναφέραμε. Οι αλοιφές χρησιμοποιούνταν αφού πρώτα είχαν καθαριστεί οι πληγές.

Ευεξία (Παροιμίες 17, 22)

Σύμφωνα με το παραπάνω χωρίο της Αγίας Γραφής, η καλή διάθεση και η ευφραινόμενη καρδιά ήταν τρόπος αντιμετώπισης παθήσεων, κυρίως ψυχικών.

Κρασί (Λουκ. 10, 34, - Α΄ Τιμ. 5, 23)

Το κρασί χρησιμοποιείτο σε τραύματα και πληγές εξωτερικές, καθώς είχε καταπραϋντικές ιδιότητες. Επίσης σε μικρή ποσότητα ήταν καλό για ασθένειες του στομάχου (Α΄ Τιμ. 5, 23). Ο απ. Παύλος συνιστά στον Τιμόθεο να πίνει λίγο κρασί, για το στομάχι του και τις αρρώστιες. Στη παραβολή του καλού Σαμαρείτη, ο Ιησούς αναφέρει πως ο Σαμαρείτης έβαλε λάδι και κρασί στις πληγές του πληγωμένου οδοιπόρου, για να καταπραΰνει και να γιατρεύουν οι πληγές του.

Λάδι (Μαρκ. 6, 13)

Το λάδι ήταν καταπραϋντικό για τραύματα και πληγές, αλλά και ευεργετικό για πολλές ασθένειες από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα, σε συνδυασμό μάλιστα με φάρμακα. Ο ίδιοι οι μαθητές του Ιησού στις θεραπείες που έκαναν με θαύματα, άλειφαν τους αρρώστους με λάδι. Ο Ιάκωβος στην επιστολή του (5, 14) συμβουλεύει τους πιστούς σε περίπτωση κάποιας ασθένειας, να καλούν τους πρεσβυτέρους και να προσεύχονται στο όνομα του Κυρίου, αλείφοντας τον ασθενή με λάδι.

Μουσική (Α’ Σαμ. 16, 14-17, 23)

Ανέκαθεν, από τα αρχαία χρόνια, η μουσική θεωρείτο αποτελεσματική σε περιπτώσεις ψυχικών ασθενειών. Έρευνες που έχουν γίνει αποδεικνύουν το γεγονός ότι η μουσική μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση ψυχικών παθήσεων, όχι όμως απόλυτη θεραπεία. Στην Αγία Γραφή όμως συναντάμε την περίπτωση του βασιλιά Σαούλ, ο οποίος θεραπευόταν από την κατάθλιψη που είχε, όταν ο Δαβίδ έπαιζε την κιθάρα του.

Σύκα (Ησ. 38, 21 - Β΄ Βασ. 20, 7)

Τα σύκα τα τοποθετούσαν ως έμπλαστρο, σε τραύματα ή έλκη του σώματος, και είχαν ευεργετικές ιδιότητες μάλιστα σε άλλες περιπτώσεις έδιναν τέλεια θεραπεία (Ησ. 38, 21).

Αρχιμ. Ειρηναίος Λαφτσής
Πρωτοσύγκελλος της Ι.Μ. Αλεξανδρουπόλεως