Ο δρόμος προς το Μύλο Μασούρα έκρυβε τη νάρκη

Ο δρόμος προς το Μύλο Μασούρα επεφύλασσε μια δυσάρεστη έκπληξη σε κατοίκους της Νέας Χηλής τις δύσκολες μέρες του 1947. Τότε που ο εμφύλιος πόλεμος είχε απλώσει πηχτό το σκοτάδι του στην ευρύτερη περιοχή της Αλεξανδρούπολης.

της Ουρανίας Πανταζίδου

Εκμεταλλευόμενη την παρουσία μου στην ιδιαίτερη πατρίδα μου την Αλεξανδρούπολη (γενέτειρά μου η Νέα Χηλή) αναζήτησα διάφορες πληροφορίες για ιστορικά κτίρια και πρόσωπα της πόλης μας που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ιστορική διαδρομή της. Ανάμεσα στις αναζητήσεις μου επισκέφτηκα και το Ινστιτούτο Θρακικών Μελετών (πρώην Μύλος Μασούρα).

Πριν βρεθώ στο χώρο για έρευνα, αναζήτησα πληροφορίες για το συγκεκριμένο κτίριο. Ένα κτίριο πιστεύω ότι αποκτά οντότητα όταν γνωρίζουμε την ιστορία του. Τότε το βλέπουμε να ζωντανεύει μπροστά μας.

Έτσι αναζήτησα πληροφορίες για τους κτήτορές του και συγκεκριμένα για τη ζωή του βιομήχανου Γ. Μασούρα. Ήταν πολύ ενδιαφέρουσες οι πληροφορίες που βρήκα στο περιοδικό ΦΑΡΟΣ, δημοσιευμένες από το γιο του Γ. Μασούρα, Νικόλαο καθώς και δημοσιεύεις του αγαπητού Θ. Ορδουμποζάνη, στην ιστοσελίδα που διατηρεί (ordteo.gr).

Ο Νικόλαος Γ. Μασούρας μεταξύ άλλων γράφει στο ΦΑΡΟ:

«Μετά το στρατό, τον βρίσκουμε (τον πατέρα του Γεώργιο) φτασμένο έμπορο αποικιακών στην Πάτρα. Η μοίρα όμως θέλησε να αλλάξει η πορεία ζωής του "Μπάρμπα-Γιώργη". Σε κάποιο επαγγελματικό του ταξίδι στην Αθήνα θέλησε να ξανασυναντήσει τον παλιό του φίλο από την Ιόνιο Ακαδημία, Νίκο Θεοτόκη, υπουργό στρατιωτικών τώρα. Πήγε στο υπουργείο και ζήτησε από την ιδιαιτέρα του υπουργού να τον συναντήσει... Στο άκουσμα του ονόματος ο Θεοτόκης βγήκε στην πόρτα, αγκάλιασε τον παλιό του φίλο που έβλεπε μετά από τόσα χρόνια και τον κάλεσε να καθίσει. Εκείνη την ώρα μπήκε κάποιος υπάλληλος και έφερε στον υπουργό να υπογράψει τα έγγραφα αγοράς μιας μεγάλης παρτίδας τυριών για το στρατό στον Έβρο. Ο υπουργός τα υπέγραψε και αφού έφυγε ο υπάλληλος ο "Μπάρμπα Γιώργης" ξέσπασε στα γέλια.

- Τι γελάς ωρέ, τον ρώτησε ο υπουργός.

- Αν πάω εγώ στην αγορά θα αγοράσω μια οκά τυρί πολύ φτηνότερα, του απάντησε ο "Μπάρμπα-Γιώργης".

Αυτή ήταν η αφορμή ώστε να ανέβει ο "Μπάρμπα-Γιώργης" για πρώτη φορά στην Αλεξανδρούπολη, το 1921, να ασχοληθεί με την τυροκομία και να προμηθεύει τον ελληνικό στρατό με φτηνότερο τυρί. Αργότερα ο Γ. Μασούρας αγάπησε τον τόπο και αποφάσισε αντί να φορτώνει τα στάρια από τον Έβρο (τον επονομαζόμενο τότε Καναδά) για την Καλαμάτα, να χτίσει επί τόπου έναν κυλινδρόμυλο. Το χτίσιμο άρχισε το 1931 και τελείωσε το 1933...»

«Οι Μύλοι Μασούρα χτίστηκαν από τον μικρομέτοχο της αλευροβιομηχανίας Μεσσηνίας "Ευαγγελίστριας", τον Γεώργιο Μασούρα (από τα Λεχαινά της Ηλείας). Το χτίσιμο άρχισε το 1930 και τελείωσε το 1933. Ο μύλος κινείτο με πετρελαιομηχανή, "κεντρική τρανσμισιόνα" που κινούσε με ιμάντες (λουριά) τις κυλινδρομηχανές, ανεβατόρια, μεταφορικές ταινίες κ.λ.π. Ο "κυλινδρόμυλος" αποτελείτο από σειρά καθαριστικού συγκροτήματος, πλυντηρίου σίτου, κυλινδρομηχανές, μηχανές κοσκινίσματος κλπ. Το 1940 επιτάχθηκε από τον Ελληνικό Στρατό και το 1941 με την εισβολή των Γερμανών στην Ελλάδα σταμάτησε τη λειτουργία του. Το βράδυ της 31ης Ιουλίου 1947 κάηκε από τον "Δημοκρατικό Στρατό" ο τρίτος όροφος του Μύλου, του οποίου τα πατώματα ήταν από σουηδική ξυλεία και με τα εύφλεκτα υλικά που υπήρχαν μέσα (πετρέλαιο, αλεύρι, στάρια) έγινε αυτό πυροτέχνημα. Λίγο αργότερα με επιβλέποντα μηχανικό τον Χαράλαμπο Καλπάκα, ξαναχτίστηκαν τα καμένα και ξανάρχισε ο μύλος να δουλεύει. Με τον θάνατο του Γεωργίου Μασούρα το 1967, οι κληρονόμοι του αποφάσισαν να σταματήσουν τη λειτουργία του. Το 1996-97 αποφασίσθηκε από τον τότε Δήμαρχο Ηλία Ευαγγελίδη η αγορά του κτιρίου από το Δήμο και στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε η αναπαλαίωσή του από τον Δήμαρχο Τριαντάφυλλο Αρβανιτίδη και σήμερα χρησιμοποιείται κυρίως για τις πολιτιστικές ανάγκες του Δήμου». (Θ. Ορδουμποζάνης)

Ο δρόμος προς το Μύλο Μασούρα έκρυβε τη νάρκη

Ο δρόμος προς το Μύλο Μασούρα επεφύλασσε μια δυσάρεστη έκπληξη σε κατοίκους της Νέας Χηλής τις δύσκολες μέρες του 1947. Τότε που ο εμφύλιος πόλεμος είχε απλώσει πηχτό το σκοτάδι του στην ευρύτερη περιοχή της Αλεξανδρούπολης.

Εκείνο το πρωινό τα δυο αδέλφια, Αλέκος και Βαγγέλης Ελληνίδης φόρτωσαν το κάρο τους με το στάρι για να το πάνε στο μύλο του Μασούρα για να το αλέσουν. Στο κάρο ανέβηκε και η κ. Σοφία Φουντουκίδου, η οποία θα πήγαινε τα δικά της ζαρζαβατικά στην πόλη για να τα πουλήσει. Οι άνθρωποι, αμέσως μετά την κατοχή, αγωνίζονταν για να επιβιώσουν.

Στο ίδιο κάρο βρέθηκε και η δωδεκάχρονη τότε μαθήτρια Αλεξάνδρα Αραπίδου, η οποία ήταν βαφτισιμιά του Αλέκου Ελληνίδη. Η Αλεξάνδρα (κατόπιν δασκάλα) είναι η μοναδική από τους επιβαίνοντες του μοιραίου κάρου που ζει έως σήμερα. Σε επικοινωνία που είχα μαζί της μου αφηγήθηκε τις στιγμές εκείνες:

«Κατά τη διάρκεια της κατοχής δεν πηγαίναμε σχολείο. Όταν τελείωσε ο πόλεμος και ξαναλειτούργησαν τα σχολεία, η τότε δασκάλα μας ενημέρωσε ότι κάποια από τα επιμελή παιδιά της Δ' δημοτικού θα μπορούσαν, κάνοντας φροντιστήριο το καλοκαίρι, να μεταπηδήσουν στην έκτη τάξη. Ανάμεσα στα παιδιά που επιλέχτηκαν ήμουν κι εγώ. Εκείνο το πρωινό ανέβηκα και εγώ στο κάρο για να πάω στο φροντιστήριο στην πόλη. Καθίσαμε με τη θεία Σοφία (τότε οι Πόντιοι, όλες τις μεγάλες γυναίκες τις φωνάζανε θείες, ασχέτως συγγένειας) στο πίσω μέρος του κάρου. Το προηγούμενο βράδυ όμως οι αντάρτες είχαν κτυπήσει το μύλο Μασούρα, γεγονός το οποίο δε γνώριζε ο νονός μου. Βλέπετε τότε δεν υπήρχαν τα σημερινά μέσα επικοινωνίας. Οι αντάρτες υποχωρώντας ναρκοθέτησαν διάφορα σημεία του δρόμου. Εκείνα τα χρόνια ο δρόμος δεν ήταν ασφαλτοστρωμένος αλλά σκεπασμένος με χοντρό χαλίκι. Κάτω από το χαλίκι είχαν τοποθετηθεί οι νάρκες από τους αντάρτες.

Στο ύψος, περίπου όπου σήμερα βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Ανδρέα στη Νέα Χηλή, το κάρο πάτησε στη νάρκη. Και παρ' όλο που είχαν περάσει από το σημείο εκείνο νωρίτερα κάποιοι πεζοί, η νάρκη δεν εξερράγη. Το κακό έγινε σαν πέρασε το δικό μας κάρο φορτωμένο. Η πίεση που ασκήθηκε από το βάρος του φορτίου πυροδότησε τον εκρηκτικό μηχανισμό. Από την έκρηξη σκοτώθηκε ο νονός μου Αλέκος Ελληνίδης, ο δε αδελφός του Βαγγέλης έχασε το πόδι του. Εγώ με την Σοφία Φουντουκίδου βρεθήκαμε στο χώμα - ίσως μας προστάτεψαν τα σακιά με το σιτάρι. Θυμάμαι όμως ότι καθώς πετάχτηκα από το κάρο έπεσα μπρούμυτα στο χώμα. Τότε, ζαλισμένη όπως ήμουν, ένιωσα ένα δυνατό πόνο στο κεφάλι και κάτι ζεστό να τρέχει στο λαιμό μου. Έβαλα το χέρι μου και έπιασα αίμα. Οι πέτρες που εκσφενδονίστηκαν με είχαν χτυπήσει στο κεφάλι. Πρόλαβα και ρώτησα τη Σ. Φουντουκίδου τι έγινε. Το μόνο που πρόλαβα ν' ακούσω ήταν ότι κάτι έπαθε το κάρο. Στη συνέχεια έχασα τις αισθήσεις μου. Όπως έμαθα αργότερα έμεινα τρεις μέρες σε αφασία στο νοσοκομείο. Στο νοσοκομείο παρέμεινα για έναν ολόκληρο μήνα. Η Σοφία Φουντουκίδου από την έκρηξη είχε χτυπήσει στο πόδι της. Εγώ έχασα την όσφρηση και την ακοή μου, προβλήματα που με ακολούθησαν στη μετέπειτα ζωή μου».

Όσο για το άλογο, όπως μου αφηγήθηκε ο γιος του Βαγγέλη Ελληνίδη, ο κ. Κώστας, σοβαρά χτυπημένο το μετέφεραν έως τη Νέα Χηλή και εκεί το τουφέκισαν.

Τραγική ειρωνεία στην όλη ιστορία ήταν το κακό προαίσθημα που είχε η κόρη του Αλέκου Ελληνίδη, η τετράχρονη τότε Ειρήνη. Σύμφωνα με μαρτυρίες, το προηγούμενο βράδυ είχε δει ένα άσχημο όνειρο. Ξύπνησε τρομαγμένη και σαν είδε τον πατέρα της να έχει φορτώσει το κάρο με το στάρι, έτρεξε και γαντζώθηκε από τα πόδια του και δεν τον άφηνε να φύγει. Τότε εκείνος την πήρε στην αγκαλιά του, τη φίλησε και την έδωσε στη γυναίκα του... Μπορεί να πέρασαν τα χρόνια μα εκείνη η εικόνα δεν έφυγε ποτέ από τα μάτια της Ειρήνης...

Ινστιτούτο Θρακικών Μελετών

Σαφέστατα και αξίζουν πολλά συγχαρητήρια στο Δήμο που αγόρασε και αναπαλαίωσε το κτιριακό συγκρότημα του πρώην Μύλου Μασούρα και τον παρέδωσε στους πολίτες της Αλεξανδρούπολης. Ο χώρος φιλοξενεί δεκάδες βιβλία παλαιών και νεότερων συγγραφέων και παλαιά τεύχη εφημερίδων που αφορούν την ιστορία της Θράκης. Μάλιστα, όπως με ενημέρωσαν, το Ινστιτούτο εγκαινιάστηκε σχετικά πρόσφατα, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας.

Όμως από τις πέντε φορές που επισκέφτηκα το Ι.Θ.Μ. μόνο τη μία φορά είχα την τύχη να εξυπηρετηθώ από το ευγενικό προσωπικό. Τις επόμενες φορές βρήκα την πόρτα κλειστή. Μήπως θα έπρεπε να υπάρχει στην είσοδο μια ταμπέλα με το πρόγραμμα λειτουργίας του Ινστιτούτου;

Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α.)
[post_ads]