23 Σεπτεμβρίου 1907: Ο όρκος των Θρακών Επαναστατών

Η ιστορική Ιερά Μονή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης του Ορτάκιοϊ αποτελεί την «Αγία Λαύρα της Θράκης», καθώς οι επαναστατημένοι Έλληνες της Θράκης έμπροσθεν του Ιερού Βήματος έδωσαν τον όρκο πίστης και αγώνα μέχρις εσχάτων.

Γράφει ο Ευάγγελος Σ. Σοβαράς (Καστροπολίτης)

Η Ιερά Μονή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης βρίσκεται στις παρυφές της Βυζαντινής Λίτιτσας, η οποία ήταν έδρα Επισκόπου από την εποχή του αυτοκράτορα Λέοντος ΣΤ΄ του Σοφού (886-912) και κατόπιν της ομώνυμης Μητρόπολης. Επίσης ο αυτοκράτορας Ιωάννης ΣΤ΄ Καντακουζηνός (που στέφθηκε το 1341 στο Διδυμότειχο), αναφέρει πως το Πεζικό του παρέμεινε στο φρούριο της Λίτιτσας (1342-43). Πιστεύεται πως η Μονή ιδρύθηκε περί τον 13ο αιώνα και ήκμασε κατά τον επόμενο αιώνα (14ος μ.Χ.). Μετά από καταστροφές που υπέστη, ανακαινίστηκε στα μέσα του 19ου αιώνα (1846-1872).

Η Ιερά Μονή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης όπως είναι σήμερα

Η Λίτιτσα, που δίπλα της αναπτύχθηκε το Ορτάκιοϊ (σημερινό Ιβαήλοβγκραντ Βουλγαρίας) και εν τέλει μετατράπηκε σε συνοικία του, συνδύαζε αρκετά πλεονεκτήματα για το όλο εγχείρημα, καθώς βρισκόταν στην καρδιά της θρακικής ενδοχώρας, στην κορυφή ενός ισοσκελούς τριγώνου με βάση τα δύο σημαντικά αστικά κέντρα της περιοχής, την Αδριανούπολη και το Διδυμότειχο (απόσταση σχεδόν 40 χλμ. από το καθένα), ήταν κτισμένη στον κόμβο οδικών αρτηριών της εποχής και ταυτόχρονα σε θέση οχυρή με το ομώνυμο Βυζαντινό φρούριο, υπό την κάλυψη που παρέχουν τα πέριξ όρη, καθιστώντας την θέση του ως ισχυρή τοποθεσία αμύνης.

Η περιοχή είχε συνδεθεί ιστορικά με την σημαντική προσφορά της στον Αγώνα της Ελευθερίας, καθώς το 1821 συγκροτήθηκε επαναστατικό σώμα από Ορτακινούς και Μανδριτσιώτες (Έλληνες από το Ορτάκιο - Λίτιτσα και την παραπλήσια Μανδρίτσα) από τον Επίσκοπο Λιτίτσης Σωφρόνιο, που ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Οι αγωνιστές διέσχισαν την Βόρεια Θράκη, ώσπου ενώθηκαν με τα στρατεύματα του Αλέξανδρου Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία και έλαβαν μέρος στην «πρώτη» Επανάσταση των Ελλήνων. Μετά την ατυχή έκβαση του αγώνα, όσοι επέζησαν συνέχισαν την πορεία τους και έφτασαν στην Ήπειρο και από εκεί στην Στερεά Ελλάδα (Ρούμελη), όπου πολέμησαν για την ελευθερία των Ελλήνων αδελφών τους. Τελικά μόνο ελάχιστοι επέστρεψαν στις εστίες τους.

Η οργάνωση ενός επαναστατικού κινήματος στη Θράκη, προέκυψε από την επιτακτική ανάγκη διάσωσης του Ελληνισμού της περιοχής μέσα από μία οργανωμένη αντίσταση και με στόχο την προάσπιση Ελληνικότητας και την αναχαίτισης των θηριωδιών, βιαιοτήτων και βανδαλισμών που διέπρατταν κυρίως οι Βούλγαροι Κομιτατζήδες. Ως ενίσχυση στις συνεχείς προκλήσεις, εστάλησαν στη Θράκη με σκοπό να οργανώσουν μυστικά το αντιστασιακό κίνημα, αποστολές Αξιωματικών και Υπαξιωματικών του Ελληνικού Στρατού.

Πρωτεργάτης αυτού του αγώνα μπορεί να θεωρηθεί ο τότε Επιλοχίας Γεώργιος Κονδύλης (μετέπειτα Πρωθυπουργός της Ελλάδας), ο οποίος από το 1905 έδρασε στη Θράκη με διάφορες ιδιότητες με κύριο στόχο την οργάνωση αντάρτικων Ελληνικών Σωμάτων. Το έργο του Κονδύλη, δηλαδή τη στρατιωτική καθοδήγηση του Θρακικού Αγώνα, συνέχισαν με μεγάλη επιτυχία:

Στυλιανός Γονατάς

- Ο Υπολοχαγός (Πεζικού) Στυλιανός Γονατάς (επίσης μετέπειτα Πρωθυπουργός της Ελλάδας), με το ψευδώνυμο «Στέργιος Γρηγορίου» που εμφανιζόταν ως γραφέας στο Ελληνικό Προξενείο Αδριανουπόλεως.

- Ο Υπολοχαγός (Πυροβολικού) Περικλής Βλάσης με το ψευδώνυμο «Περικλής Βάθης», επίσης γραφέας στο Ελληνικό Προξενείο Αδριανουπόλεως.

- Ο Υπίλαρχος (Ιππικού) Παναγιώτης Κλείτος με το ψευδώνυμο «Κλεισούρας», γραφέας στο Ελληνικό Προξενείο Σαράντα Εκκλησιών.

Οι εν λόγω Αξιωματικοί, σε συνεργασία με τον τοπικό πληθυσμό, προώθησαν την ίδρυση Φιλεκπαιδευτικών Συλλόγων, συνέχισαν τον εξοπλισμό και την οργάνωση της αντίστασης των Ελλήνων και με τη συμπαράσταση πολλών επιφανών και αφανών Θρακών, δημιούργησαν Εθνικές Επιτροπές στα σπουδαιότερα κέντρα (Αδριανούπολη, Διδυμότειχο, Ορτάκιοϊ, Σαράντα Εκκλησιές, Κεσσάνη, Σουφλί, Δεδέαγατς, κ.α.) και αναπτέρωσαν το φρόνιμα του Ελληνικού πληθυσμού της Θράκης.

Η ημερομηνία της 23ης Σεπτεμβρίου 1907 που αποφασίσθηκε να πραγματοποιηθεί η συγκέντρωση δεν ήταν καθόλου τυχαία, καθώς κατά την εορτή (Σύλληψη του Τιμίου Προδρόμου) τελούνταν μεγάλο πανηγύρι στη Μονή, όπου συνέρρεαν πλήθη από όλη την Θράκη. Οι περισσότεροι προσκυνητές κατασκήνωναν γύρω από το Μοναστήρι και μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας και της λιτανείας των εικόνων, συμμετείχαν στο ξακουστό γλέντι που ακολουθούσε με πολλή μουσική και χορό, επίσης προμηθευόταν τα απαραίτητα για τον επερχόμενο χειμώνα από την εμποροπανήγυρη που οργανωνόταν πέριξ της Μονής.

Η επαναστατική συγκέντρωση - σταθμός του απελευθερωτικού αγώνα των Θρακών, τελέστηκε υπό την κάλυψη της εορτής του παλαιού μοναστηριού, με παριστάμενους τους Μητροπολίτες Αδριανουπόλεως Πολύκαρπο, Σαράντα Εκκλησιών Αγαθάγγελο και Βιζύης Άνθιμο (μετέπειτα Μαρωνείας), τους τρεις Αξιωματικούς (Γονατάς, Βλάσης, Κλείτος), τους προκρίτους και επαναστατικούς πυρήνες από όλες σχεδόν τις πόλεις και τα χωριά της Θράκης και πλήθος Ελλήνων της γύρω περιοχής, υπολογιζόμενους σε 10.000 και πλέον άτομα.

Και ενώ έξω από τη Μονή άρχιζε το γλέντι, εντός του ναού τελέστηκε ευρύτατη σύσκεψη στην οποία τέθηκαν οι βάσεις της επαναστατικής οργάνωσης και ορίσθηκε η δράση και ο συντονισμός των επαναστατών της Θράκης. Με το πέρας της σύσκεψης οι παριστάμενοι γονάτισαν μπροστά στο Ιερό Βήμα και έδωσαν τον όρκο Πίστης και Αγώνα μέχρις εσχάτων, με τις ευλογίες των τριών Μητροπολιτών και την ανάγνωση του όρκου, εναλλάξ από τους τρεις Αξιωματικούς του Ελληνικού Στρατού.

Κατά τη σύσκεψη και την ορκωμοσία των επαναστατών, Βούλγαροι Κομιτατζήδες που αντιλήφθηκαν ως ύποπτες τις κινήσεις και τη μεγάλη κοσμοσυρροή, επιχείρησαν να επιτεθούν κατά του πλήθους. Όμως σύμφωνα με τις υποδείξεις των τριών Αξιωματικών, είχε από πριν οργανωθεί σχέδιο άμυνας της Μονής και της προστασίας των παρισταμένων. Έτσι οι επιτιθέμενοι Κομιτατζήδες, δέχθηκαν πυρά από κεκαλυμμένες θέσεις που είχαν λάβει μέλη των επαναστατικών πυρήνων, αιφνιδιάστηκαν και τράπηκαν σε άτακτη φυγή.

Μετά την επιστροφή από το Ορτάκιοϊ, σημειώθηκε νέα σύσκεψη στην Αδριανούπολη με την παρουσία αρκετών πρωτεργατών της ορκωμοσίας, καθώς και του Έλληνα Πρόξενου Νικόλαου Ξυδάκη και των Βουλευτών (μετέπειτα Πρωθυπουργών) Δημήτριου Γούναρη και Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη, κατά την οποία αποφασίστηκε η οριστική ίδρυση της επαναστατικής οργάνωσης της Θράκης με την επωνυμία «ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΟΡΓΑΝΩΣΙΣ», καθώς και η κατάρτιση του προγράμματος δράσης της. Επίσης ανατέθηκε η ηγεσία του Αγώνα των Θρακών στον Μητροπολίτη Αδριανουπόλεως Πολύκαρπο Βαρβάκη και η διοίκηση του Στρατιωτικού τομέα της οργάνωσης στον Υπολοχαγό Στυλιανό Γονατά.

Ο όρκος των Θρακών Αγωνιστών που πραγματοποιήθηκε στη Μονή Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης του Ορτάκιοϊ στις 23 Σεπτεμβρίου 1907, έθεσε το θεμέλιο λίθο για την απελευθέρωση της Θράκης και την ενσωμάτωσή της στον εθνικό κορμό της Ελλάδας.

Σήμερα που συμπληρώνονται 114 χρόνια από εκείνη την ημέρα, παρουσιάζεται πόσο σημαντικό είναι ώστε η 23η Σεπτεμβρίου να μην μείνει λησμονημένη από κανέναν Έλληνα, από κανένα Θρακιώτη.

Πηγές:

• Στίλπωνος Π. Κυριακίδου, «Η Δυτική Θράκη και οι Βούλγαροι» (1919).
• Κωνσταντίνου Βακαλόπουλου, «Ιστορία του Βόρειου Ελληνισμού. Θράκη» (1993).
• Αποστόλου Π. Ευθυμιάδη, «Η συμβολή της Θράκης στους απελευθερωτικούς αγώνες του έθνους από το 1361 έως το 1920» (2001).
• Παντελή Στεφ. Αθανασιάδη, «Βουλγαρικές Βαρβαρότητες στο Ορτάκιοϊ Θράκης», «Η άγνωστη δράση του Στυλιανού Γονατά στη Θράκη», «Το έπος του Θρακικού Αγώνα».
• Θεόδωρου Ορδουμποζάνη, «Ορκωμοσία Θρακών αγωνιστών στη Μονή Κωνσταντίνου & Ελένης στο Ορτάκιοϊ τον Σεπτέμβριο του 1907».
• Γεωργίου Καζάνα, «Το Ορτάκιοϊ της Θράκης, μια Ελληνική κοινότητα» (2011).
• Διαδίκτυο.

[post_ads]