Η προσφυγοπούλα από τη Σαμψούντα, στη Νέα Χηλή. Η ιστορία της θείας Ανάστας...

Η ιστορία της μικρής προσφυγοπούλας Ανάστας Σπυριδοπούλου, μετέπειτα Αραπίδου, από το Κερπισλί της Σαμψούντας, που έζησε την γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου και κατέληξε στη Νέα Χηλή Αλεξανδρούπολης.

της Ουρανίας Πανταζίδου

Πέρυσι, τέτοια περίπου εποχή μου είχε ζητηθεί από τον Πολιτιστικό Σύλλογο της Νέας Χηλής «Άγιος Γεώργιος» να γράψω την ιστορία κατοίκου του χωριού μας, για να παρουσιαστεί μαζί με άλλες, στο δημοτικό θέατρο, στις εκδηλώσεις της 19ης Μαΐου, Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου, που θα πραγματοποιούσαν οι ποντιακοί σύλλογοι του Δήμου Αλεξανδρούπολης.

Επιλέξαμε την ιστορία της "θείας" Ανάστας Σπυριδοπούλου, μετέπειτα Αραπίδου. Προσπάθησα να γράψω με τέτοιο τρόπο την ιστορία της (οι πληροφορίες δόθηκαν από την κόρη της Αλεξάνδρα) ώστε κατά την ανάγνωση στην εκδήλωση να κεντρίσει το ενδιαφέρον των θεατών. Δε γνωρίζω τι απήχηση είχε καθώς απουσίαζα στη Σύρο όπου διέμενα τότε.

Σήμερα, καθώς είχα την τύχη να έρθει στα χέρια μου η φωτογραφία ενός από τους πρωταγωνιστές εκείνης της ιστορίας (κατοίκου επίσης της Νέας Χηλής), θέλησα να μοιραστώ την ιστορία της μικρής προσφυγοπούλας από τη Σαμψούντα του Πόντου! Για να την γνωρίσουν και οι νεότεροι κάτοικοι της Νέας Χηλής Αλεξανδρούπολης.

Η θεία Ανάστα, από το χωριό Κερπισλί

Η Ανάστα ήταν κόρη του Ευθύμιου και της Ευθυμίας Σπυριδοπούλου, από το χωριό Κερπισλί της Σαμψούντας. Ο Ευθύμιος και Ευθυμία είχαν άλλα τέσσερα παιδιά. Τον Θόδωρο, την Στυλιανή, την Κυριακή και το μικρό Θεμιστοκλή. Ζούσαν ήσυχα στο χωριό τους, είχαν τον τρόπο τους.

Μα ήρθαν χρόνια δίσεκτα. Οι Τούρκοι πήραν την απόφαση να αφανίσουν τους χριστιανούς της Ανατολής. Ξαπέστειλαν τα σκυλιά τους, τους Τσέτες, που με τον αρχηγό τους, τον Τοπάλ Οσμάν, λεηλάτησαν, βίασαν, αφάνισαν τους χριστιανούς της περιοχής της Σαμψούντας.

Το σχέδιο της οριστικής σφαγής και Γενοκτονίας της ράτσας μας δόθηκε στις 19 Μαΐου 1919, όταν ο Κεμάλ αποβιβάστηκε στη Σαμψούντα. Άφθονο ήταν το αίμα των χριστιανών που χύθηκε. Άλλοι πάλι οδηγήθηκαν στα αμελέ ταμπουρού, στα τάγματα εργασίας δηλαδή και χάθηκαν στις πορείες θανάτου.

Ο αδελφός της Ανάστας, ο Τελή Θόδωρος κατέφυγε στα βουνά αντάρτης. Τον είπαν Τελή γιατί ήταν ατρόμητος και δεν προσκύνησε τον άπιστο. Οι γονείς της Ανάστας και η αδελφή της η Κυριακή πέθαναν στο χωριό. Όσο για τη Στυλιανή, είχε χαθεί…

Τα δυο μικρότερα παιδιά, την Ανάστα και τον Θεμιστοκλή τους πήρε η γυναίκα του Τελή Θόδωρου και μαζί με το δικό της κοριτσάκι ξεκίνησαν από το χωριό, μαζί με άλλους συγχωριανούς τους, για να φτάσουν σε λιμάνι, στον Εύξεινο Πόντο. Ήλπιζαν να βρουν κάποιο πλοίο, να τους πάρει στην Ελλάδα.

Τέσσερις μήνες περιπλανήθηκαν. Περπάτησαν ατελείωτα κάτω από γεφύρια, μέσα από νερά και καλαμιές. Τρώγανε ότι βρίσκανε στο δρόμο τους. Οι Τούρκοι καιροφυλακτούσαν σε κάθε τους βήμα. Μια μέρα, ο παπάς που ήταν μαζί τους, είπε σε μια γυναίκα που κρατούσε το μωρό στην αγκαλιά της ή να φύγει ή να το πνίξει στο ποτάμι.

- Για να μην μας προδώσει το κλάμα του μωρού, της είπε.

Η γυναίκα, παρ΄ όλο τον πόνο της, έριξε το παιδί της στο ποτάμι.

Η Ανάστα μαζί με τους άλλους συνέχισαν το δρόμο τους. Στο δρόμο συνάντησαν πολλές δυσκολίες. Κάποτε χρειάστηκε να περάσουν ένα ποτάμι.

Τότε ο Λευτέρης Παμπουκίδης τη φορτώθηκε στην πλάτη του. Έτσι, φορτωμένη στην πλάτη του Λευτέρη Παμπουκίδη κατάφερε να σωθεί από βέβαιο θάνατο η μικρή Ανάστα.

Λευτέρης Παμπουκίδης, από την Αμάσεια του Πόντου

Μετά από κακουχίες τεσσάρων μηνών κατάφεραν επιτέλους να φτάσουν στα παράλια του Εύξεινου Πόντου. Στο λιμάνι του Σοχούμι επιβιβάστηκαν σε πλοίο το οποίο θα τους έφερνε στην Ελλάδα. Στη διαδρομή θέριζαν οι αρρώστιες. Όσοι πέθαιναν, τους έριχναν στη θάλασσα.

Η Ανάστα δε θα ξεχνούσε ποτέ μια σκηνή που διαδραματίστηκε δίπλα της. Ο ήλιος έγερνε στη δύση του. Το σκοτάδι δε θα αργούσε να τυλίξει για άλλη μια νύχτα το καράβι. Το σκοτάδι πάντα τη φόβιζε, έβλεπε παράξενες σκιές, σκιές τρομακτικές λες και έρχονταν να την κατασπαράξουν. Η θάλασσα και ο ουρανός σφιχταγκάλιαζαν το πλοίο, το οποίο ανεβοκατέβαινε αργά στα κύματα. Το χρώμα ουρανού και θάλασσας γίνονταν ένα στο σκοτάδι.

Δίπλα της ακούστηκε μια κοριτσίστικη φωνή.

- Μάνα, μάνα ξύπνα. Η γυναίκα δε σάλευε. Την έσπρωξε πιο δυνατά, το κεφάλι της έπεσε από τον μπόγο όπου ήταν στερεωμένο, έγειρε στο πλάι. Το κορίτσι έβαλε τα κλάματα. Κατάλαβε ότι κάτι σοβαρό συνέβη στη μάνα της.

- Μάνα, μάνα, μάνα, ξύπνα, μίλα μου…

Νεκρική σιγή γύρω. Χιλιάδες ψυχές ξέχασαν για λίγο το δικό τους πόνο και αφουγκράζονταν το κλάμα του κοριτσιού. Το κορίτσι αγκάλιασε το σώμα της μάνας. Ανασήκωσε το κεφάλι της, το έφερε κοντά στο πρόσωπό της…

- Μάνα, ξύπνα, μη μ΄ αφήνεις μόνη, μόνη είμαι μάνα στον κόσμο, μόνο εσένα έχω. Όλους τους έχασα, όλους… Είσαι άδικη μάνα, μ΄ ακούς; Εσύ δεν υποσχέθηκες ότι θα επέστρεφε ο πατέρας στο σπίτι και θα αντάμωνε πάλι όλη η οικογένεια; Δεν κράτησες μάνα την υπόσχεσή σου και τώρα φεύγεις και εσύ και μ΄ αφήνεις ορφανή, μόνη στον κόσμο.

Τα μάτια του κοριτσιού ήταν γεμάτα δάκρυα. Έκλαιγε και ανάμεσα στα αναφιλητά της σιγοψιθύριζε…

- Μανίτσα μ', μανίτσα μ', μανίτσα μ', μερ εφέκες με και πας, μανίτσα μ', μικρόν ορφανόν εφέκες με, μανίτσα μ'.

Κουνούσε τη μάνα στα χέρια σαν να νανούριζε την κούκλα της. - Ξύπνα μάνα μ΄, φοβάμαι…

Την πλησίασαν δυο γεροδεμένοι άνδρες από το πλήρωμα του πλοίου. Τα χέρια του κοριτσιού δεν αντέδρασαν, έπεσαν στο πλάι. Πήραν τη γυναίκα από την αγκαλιά της και τη μετέφεραν στην άκρη του πλοίου. Ένας παπάς διάβασε μια ευχή.

- Αιωνία σου η μνήμη αδελφή. Την σήκωσαν και πάλι στα χέρια και την έριξαν στη θάλασσα.

Το ουρλιαχτό του κοριτσιού τους τρόμαξε. Και ύστερα σιωπή. Ακόμη και τα δάκρυα στέρεψαν στα μάτια τους. Οι άνθρωποι έγειραν τα κεφάλια τους. Δεν είχαν άλλη δύναμη να μιλήσουν, να κλάψουν, να παραπονεθούν, να τραγουδήσουν. Το πλοίο συνέχιζε το ταξίδι του.

Οι μέρες τους φαίνονταν ατελείωτες. Μερόνυχτα έβλεπαν μόνο ουρανό και θάλασσα. Κάποτε είδαν από μακριά στεριά. Τους είπαν πως ήταν το νησί Λευκάδα. Λαχταρούσαν οι ξεριζωμένοι πρόσφυγες να πιάσουν λιμάνι, να πατήσουν λίγη στεριά. Αντί γι΄ αυτό τους κράτησαν για σαράντα περίπου μέρες στο πλοίο, σε καραντίνα.

Μετά από 40 μέρες το πλοίο πλησίασε στο λιμάνι για να τους αποβιβάσει. Με έκπληξη είδαν πολλούς ανθρώπους να τους περιμένουν εκεί. Αναθάρρησαν, σκέφτηκαν ότι τα αδέλφια μας οι Έλληνες κατέβηκαν στο λιμάνι για να τους υποδεχτούν. Μα όσο πλησίαζαν τόσο η αγωνία τους μεγάλωνε. Τα λόγια και οι διαθέσεις δεν ήταν ανθρώπων που σε καλοδέχονται.

- Τουρκόσποροι, να φύγετε, φώναζαν. Αυτοί τους κοίταζαν με απορία, κοιτιόντουσαν μεταξύ τους, νόμιζαν ότι κάποιοι Τούρκοι βρίσκονταν ανάμεσά τους. Μα σαν κατάλαβαν ότι τουρκόσπορους αποκαλούσαν τους ίδιους, έσκυψαν το κεφάλι ταπεινωμένοι.

- Έλληνες είμαστε, τους έλεγαν.

Το κλίμα δε τους σήκωνε. Πολλοί πήραν πάλι των οματιών τους και έφυγαν σε αναζήτηση άλλης πατρίδας. Η γυναίκα του Τελή Θόδωρου πήρε τα παιδιά και έφυγαν για τη Δράμα. Εκεί άκουσαν ότι υπήρχαν χωράφια και καπνά. Όμως τα παιδιά δεν περνούσαν καλά. Η γυναίκα τα κακομεταχειρίζονταν. Τότε, ένας ξάδελφος του πατέρα τους ο Χατζή-Γιώργης τα πήρε μαζί του και πήγανε στην Ξάνθη.

Εκεί μια μέρα έφτασε ένα όμορφο παλικάρι από χωριό του Έβρου. Ο Σταύρος Αραπίδης. Ζητούσε να παντρευτεί μια προσφυγοπούλα από του Πόντου τα μέρη. Είδε την Ανάστα, 14 χρονών λυγερόκορμο κορίτσι ήταν και αυτός μόλις 18. Παντρεύτηκαν και την έφερε στη Νέα Χηλή στα 1924.

Ο Σταύρος Αραπίδης, στρατιώτης το 1931

Παιδιά ήταν και οι δυο. Δεν ήταν εύκολη η ζωή τους. Φτώχεια και αγώνας για επιβίωση. Και ύστερα ήρθαν τρία παιδιά. Η Αλεξάνδρα, η Κυριακή και η Ελισάβετ. Και ρίζωσαν στον τόπο. Και αναθρέψαν τα παιδιά τους και αυτά έκαναν τα δικά τους παιδιά.

Η θεία Ανάστα ανοίγει φύλλα, όπως παλιά

Η "θεία" Ανάστα πέθανε το 2011 σε ηλικία 97 χρονών. Μέχρι και το τέλος θυμόταν με κάθε λεπτομέρεια τα χρόνια που έζησε, παιδί εκεί στον Πόντο, γυναίκα κατόπιν, εδώ στη Νέα Χηλή.

Ο Θεός την αξίωσε να δει 4 εγγόνια και 5 δισέγγονα. Αυτή ήταν η ιστορία της μικρής Ανάστας. Χιλιάδες ήταν τα παιδιά που γνώρισαν το σκληρό πρόσωπο της προσφυγιάς.

Υ.Γ. Χρόνια αργότερα και αφού είχαν καταλαγιάσει τα πράγματα, η Ανάστα έμαθε ότι η αδελφή της η Στυλιανή είχε σωθεί και ζούσε στη Ρωσία. Την είχε κλέψει ένας Αρμένης και την παντρεύτηκε εκεί. Το 1984 πήγανε στη Ρωσία και έσμιξαν οι δυο αδελφές, έπειτα από 60 χρόνια.

Πάντα η "θεία" Ανάστα ανέφερε σε συζητήσεις της το Λευτέρη Παμπουκίδη. Γι΄ αυτήν ήταν ο σωτήρας της και όπως έλεγε αν δεν ήταν εκείνος η ίδια θα είχε πεθάνει…

Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος ΠΝ (ε.α)
[post_ads]