Ήταν μέρα γιορτής στη Νέα Χηλή ανήμερα του Αγίου Γεωργίου... Το έθιμο της πάλης

Τα έθιμα που αναβίωναν παλαιότερα οι κάτοικοι της Νέας Χηλής ανήμερα του Αγίου Γεωργίου, όπως ο αγώνας πάλης, η εμποροπανήγυρις, το αερόστατο, η παρουσία αλόγων με τους αναβάτες τους αλλά και τα γλέντια έχουν σταματήσει.

της Ουρανίας Πανταζίδου

Του Αγίου Γεωργίου αύριο Δευτέρα του Πάσχα. Και για τη Νέα Χηλή Αλεξανδρούπολης είναι μέρα γιορτής ανήμερα του Αγίου Γεωργίου, καθώς το όνομα του Αγίου φέρει ο Ιερός Ναός της Νέας Χηλής.

Παλαιότερα οι κάτοικοι του χωριού αναβίωναν παραδοσιακά έθιμα και συμμετείχαν στις λατρευτικές εκδηλώσεις προς τιμήν του Αγίου Γεωργίου.

Και μετά τη θεία λειτουργία μια στάση για ρετσινούλα στο καφενείο του χωριού. Το χαρτάκι στο πέτο, σήμα κατατεθέν ότι προσκύνησαν και τέλεσαν το καθήκον τους στον Άγιο Γεώργιο.

Εκείνη την ημέρα ήταν και μια ευκαιρία να ανταμώσουν και οι συγγενείς μεταξύ τους που έρχονταν είτε από την πόλη είτε από τα γύρω χωριά. Για τη Νέα Χηλή ήταν ημέρα γιορτής...

Έθιμα και λατρευτικά προς τιμή του Αγίου Γεωργίου, περασμένα αλλά όχι ξεχασμένα

Τα έθιμα που αναβίωναν παλαιότερα οι κάτοικοι της Νέας Χηλής ανήμερα του Αγίου Γεωργίου, όπως ο αγώνας πάλης, η εμποροπανήγυρις, το αερόστατο, η παρουσία αλόγων με τους αναβάτες τους αλλά και τα γλέντια έχουν σταματήσει. Ακόμη και η λιτανεία της εικόνας γύρω από το ναό έχει σταματήσει. Και το μόνο που έχει διατηρηθεί είναι η λοταρία των ζώων για την ενίσχυση της εκκλησίας (όπως και τότε…).

Στον αύλειο χώρο της εκκλησίας της Ν. Χηλής
αρνάκια & κατσικάκια προσφορά των κατοίκων

Δράττομαι της ευκαιρίας να γράψω δυο λόγια για το έθιμο της πάλης.

Στην αρχαία Ελλάδα η πάλη ήταν γνωστή πολύ πριν τη γέννηση των Ολυμπιακών Αγώνων αλλά εντάχθηκε στο πρόγραμμα το 708 π.Χ. Η πάλη απέκτησε και εορταστικό χαρακτήρα και με τους αγώνες αποδίδονταν φόρος τιμής σε ήρωες και θεούς οι οποίοι διασφάλιζαν την ευημερία των ανθρώπων.

Ο αγώνας πάλης μεταφέρθηκε στα χρόνια του χριστιανισμού στον περίβολο των ναών και πάντα με τον ίδιο σκοπό, να τιμηθεί ο άγιος και να ζητήσουν τη βοήθειά του. «Έν πολλοις χωρίοις καί κωμοπόλεσι της Βιθυνίας, κατ αρχαίου έπικρατήσαν έθος, τελούνται κατά διαφόρους έορτάς και πανηγύρεις θρησκευτικά!, έν αις έκ των περιχώρων συνέρχονται πολλοί όρθόδοξοι Έλληνες, όπως τούτο μέν άπό κοινού δεηθώσιν εις τον Πανάγαθου Θεόν ύπερ της υγείας καί ευημερίας αυτών, επικαλούμενοι τήν αρωγήν του εορταζόμενου Αγίου, τούτο δε όπως θεάσωνται ή και συμμετάσχωσι και τών τελουμένων έν αΰταίς εθνικών αγώνων, ών οί διοργανωταί αμαθείς μέν και άπλοι τα ήθη, άλλ’ όμως λίαν φιλοπάτριδες, κάλλιστα γινώσκουσιν ότι μόνον μετά της θρησκείας δύνανται να ένώσωσι παν διασωθέν έθνικόν κειμήλιου…».
Γεώργιος Δ. Παχτίκος «Ολυμπιακοί αγώνες εν Βιθυνία» (ejournals.epublishing.ekt.gr)

Στο ίδιο, καταπληκτικό πόνημα του Γ. Παχτίκου, διαβάζουμε «…Τούς Ιππικούς τούτους αγώνας διαδέχεται αμέσως ή πάλη. Ή παλαίστρα εινε ομαλή και διακρίνεται έν αυτή χλόη μόλις φυομένη. Άπαντες οί θεαταί τοποθετούνται καθήμενοι έπί τής γής κυκλοτερώς καί όκλαδόν. Έν τώ μέσω άφίεται ικανός κυκλικός χώρος διά τούς παλαιστάς. Έν τή πάλη προσέρχονται où μόνον οί ήμέτεροι, άλλα καί Αρμένιοι καί ’Οθωμανοί έκ τών περιχώρων τουρκικών χωρίων, οϊτινες συνήθως και συμμετέχουσι ταύτης…».

Η πάλη όπως και τα άλλα αγωνίσματα που περιγράφει στο πόνημά του ο Γ. Παχτικός, διεξάγονταν στη Βιθυνία πριν την αναβίωση των Ολυμπιακών αγώνων το 1896 στην Αθήνα.

Στο βιβλίο του Πέτρου Λινάρδου «Η Σμύρνη του Πανιωνίου - Από τη μικρασιατική πρωτοπορία στην αθηναϊκή αναγέννηση», διαβάζω την αρχή της ομιλίας του Γ. Παχτίκου που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1893:

Φίλη ομήγυρις,

…και συνεχίζοντας την ομιλία του ο Παχτίκος μας λέει ότι «αυτά μεταδίδονται από των γονέων προς τα τέκνα, από των πρεσβυτέρων προς τους νεωτέρους, από της οικογενείας προς την κοινωνίαν και ούτω καθεξής…».

Το αξιοσημείωτο είναι ότι δύο χρόνια μετά (Ιανουάριος 1895) στο Δελτίο της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής περιγράφονται οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Βιθυνίας!

Ο Γ. Παχτίκος στο πόνημά του μας μεταφέρει επίσης και τη διαδικασία της πάλης: «Γίνεται δε ή πάλη ως έξής. Οι δυο αντίπαλοι εισέρχονται στον κύκλο γυμνοί μόνον δε περί την όσφυν περίζωμα έχοντες, ως οί κολυμβηταί, με τη συνοδεία εγχώριας μουσικής, συνήθως μόνο από ένα όργανο τον αυλό (χαβάλ)». Συνεχίζοντας μας λέει επίσης ότι όπως είχε ακούσει από τους λίγους επιζώντες γέροντες, οι αγωνιζόμενοι άλειφαν με λάδι το κορμί τους, διότι πίστευαν ότι αυτό έδινε ευστροφία και ευλυγισία στο κορμί ή δε σκόνη εμπόδιζε αυτό να γλιστράει.

Τέλος ο συγγραφέας επισημαίνει ότι αυτή η εθνική και θρησκευτική πανήγυρις τελείται στις 23 Απριλίου κάθε έτους, στη γιορτή του Αγίου και Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του Τροπαιοφόρου. Στη Βιθυνία ήταν η πιο μεγάλη και πιο επίσημη γιορτή.

Ανήμερα του Αγίου Γεωργίου ήταν αργία και οποιαδήποτε εργασία ήταν αμαρτία στον Πόντο και όπως έλεγαν στην Τραπεζούντα «Τ΄ Αεργί΄ την ημέραν, το μελισσιδ΄ πα ΄κι καμ΄», εννοώντας ότι ακόμη και η μέλισσα δεν εργάζεται την ημέρα αυτή. (Έλσα Γαλανίδου - Μπαλφούσια "Ποντιακή Λαογραφία").

Επίσης ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Θρακικών Σωματείων (Π.Ο.Θ.Σ.) Ελευθέριος Χατζόπουλος μας περιγράφει για το έθιμο της πάλης στα Θρακικά οροπέδια «…Η αμφίεση των παλαιστών είναι ένα δερμάτινο στενό και εφαρμοστό παντελόνι, στολισμένο με καρφιά και τίποτε άλλο. Το παντελόνι αυτό ήταν τόσο εφαρμοστό που νόμιζες ότι είναι ένα με το κορμί του παλαιστή κι αυτό για να μην μπορεί να τον γραπώσει ο αντίπαλος. Το παντελόνι αυτό λέγεται ΚΙΣΜΠΕΤ. Οι παλαιστές αλειφότανε με λάδι, πανάρχαια συνήθεια, για να γλιστράνε μεταξύ τους και να αποφεύγουν τις λαβές του αντιπάλου».

Στη λαϊκή μας παράδοση η πάλη μας είναι γνωστή από τον ακριτικό κύκλο και το τραγούδι του Διγενή, ο οποίος πάλεψε και νίκησε το Χάροντα σε μαρμαρένια αλώνια. Ο Νικόλας Πολίτης θεωρούσε το Διγενή σύμβολο της «μακραίωνος και αλήκτου πάλης του ελληνικού προς τον μουσουλμανικόν κόσμον».

Στην Κυπριακή παράδοση συναντάμε την τριήμερη πάλη του Διγενή με τον Χάρο. Ο Διγενής μετά τη νίκη του δοξάζει τον Ύψιστο που νίκησε έναν τόσο γενναίο αντίπαλο.

…Στὰ τρία τὰ μερόνυκτα ὁ Διενὴς νικᾷ τον.
Κι’ ἄνοιξεν ταῖς ἀγκάλαις του καὶ τὸν Θεὸν δοξάζει
Δοξάζω σε καλὲ Θεὲ ποῦ ’σαι στὰ ’ψηλωμένα
Κι’ ἀποῦ γινώσκεις τὰ κρυφὰ καὶ τὰ φανερωμένα…

Από την Τραπεζούντα, όπου εκεί η πάλη ήταν εθνικό αγώνισμα, καταγόταν ο Χάρης Καρπόζηλος (γεννήθηκε το 1915). Αργότερα δόξασε την Ελλάδα στα πέρατα του κόσμου. Επίσης μεγάλος παλαιστής αλλά και έμπορος υπήρξε ο παππούς του. (www.mixanitouxronou.gr).

Ένας άλλος μεγάλος παλαιστής υπήρξε ο Πεχλιβάν Γιώργης Μάραντος από το Ακ-Νταγ-Μαντέν (Μητρόπολη της Χαλδίας). Όπου και να πάλεψε δεν ηττήθηκε ποτέ, γι΄ αυτό και του δόθηκε το προσωνύμιο Πεχλιβάν-Γιώργης. Απαγχονίστηκε στην Αμάσεια. (palema.gr).

Οι δικοί μας παλαιστές

Η Νέα Χηλή είχε τους δικούς της παλαιστές που έδιναν το παρών τους ανήμερα του Αγίου Γεωργίου. Ανάμεσά τους ο Στέλιος Τοροσιάδης, ο Γιώργος Καρβουνίδης, ο Στέφανος Κοσμίδης, κ.α.

Θα καταγράψω την ιστορία του Σάββα Αραπίδη, ενός από τους πρώτους κατοίκους της Νέας Χηλής, όπως μου την μετέφερε ο εγγονός του Μάριος. Μεγάλος παλαιστής και ο ίδιος στην εκεί πατρίδα, στον Πόντο.

Ο Σ. Αραπίδης, η γυναίκα του Σοφία Θεοδωρίδου, χήρα Γ. Σουρμαΐδη
(παντρεύτηκαν εδώ) και η εγγονή της Σοφούλα Σουρμαΐδου

Ο Σάββας Αραπίδης ή Καράσαββας όπως τον γνωρίζαμε, ήρθε από τον Πόντο, μέσω Ρωσίας, έτοιμος αθλητής πάλης. Ήταν πολύ δυνατός άνθρωπος, ψηλός και ρωμαλέος. Την περίοδο μάλιστα του Πάσχα μαζεύονταν στ΄ αλώνια και έδιναν αγώνες πάλης.

Ο Καράσαββας ζούσε στον Πόντο, ήταν παντρεμένος και είχε δύο παιδιά, ένα αγόρι και ένα κορίτσι. Μαζί τους ζούσε και η μητέρα του. Μια μέρα συνέβη ένα τραγικό γεγονός στο χωριό τους. Οι τσέτες (άτακτα μουσουλμανικά ένοπλα σώματα) που πέρασαν από το χωριό, αφού βίασαν και λεηλάτησαν, μάζεψαν τα γυναικόπαιδα του χωριού και τους έκαψαν ζωντανούς σε μια αποθήκη. Ο Καράσαββας σ΄ εκείνη την επιδρομή έχασε τη γυναίκα του και τη μικρή του κόρη. Ο γιος του ο Σταύρος γλύτωσε γιατί εκείνη τη στιγμή βρισκόταν κάπου μακριά και έπαιζε. Ο ίδιος από το βουνό έβλεπε τη φωτιά και η μυρωδιά που έφτανε έως εκεί είχε κάτι το διαφορετικό, μύριζε πολύ άσχημα… Όταν επέστρεψε στο χωριό έμαθε από τη μητέρα του το τι είχε συμβεί.

Εν τω μεταξύ ένα ακόμη συνταρακτικό γεγονός ήρθε να προστεθεί στη ζωή του. Κάποια μέρα και ενώ βρισκόταν πάλι στο βουνό και έκοβε ξύλα ήρθε καβάλα στο άλογο ένας Τούρκος δασοφύλακας. Με το καμτσίκι του τον χτύπησε και αυτό τυλίχθηκε στο λαιμό του σχίζοντάς του το δέρμα. Ο Καράσαββας θυμωμένος (έχοντας χάσει πρόσφατα τους δικούς του ανθρώπους) σήκωσε τη φαλτσέτα του και κινήθηκε επιθετικά εναντίον του Τούρκου. Του πήρε το κεφάλι. Η θέα του ακέφαλου σώματος τον πάγωσε και έμεινε ακίνητος στη θέση του χωρίς να μπορεί να αντιδράσει. Τότε θυμήθηκε τη συμβουλή της μητέρας του, το τι έπρεπε να κάνει σε ανάλογες περιπτώσεις. Βρήκε λοιπόν τη δύναμη ν΄ αντιδράσει και σύρθηκε έως το λαιμό του Τούρκου, πήρε λίγο αίμα και το έβαλε επάνω στα χείλη του και μ΄ αυτόν τον τρόπο "ξεπάγωσε", συνήλθε δηλαδή βρίσκοντας την αυτοκυριαρχία του.

Επιστρέφοντας στο χωριό διηγήθηκε στη μητέρα του το τι συνέβη στο βουνό. Εν τω μεταξύ είχε φθάσει και το άλογο με το ακέφαλο σώμα του τούρκου. Τρομοκρατημένοι μάνα και γιος περίμεναν τα αντίποινα των Τούρκων. Τελικά φαίνεται πως είχαν άγιο όπως λέμε. Είτε γιατί ο δασοφύλακας είχε κακή συμπεριφορά τόσο απέναντι στους χριστιανούς όσο και απέναντι στους τούρκους, είτε γιατί δεν ήταν σίγουροι ότι αυτός που τον σκότωσε ήταν Έλληνας, αδιαφόρησαν και δεν προχώρησαν σε πράξεις εκδίκησης.

Το κλίμα δε σήκωνε πλέον τον Σάββα Αραπίδη. Πήρε το μικρό γιο του τον Σταύρο και τη μητέρα του και έφυγαν για τη Ρωσία. Εκεί ασχολήθηκε με τα καπνά. Στάθηκε τυχερός καθώς έβγαλε πολλά χρήματα. Το μέγεθος της περιουσίας που απέκτησε αντικατοπτρίζεται στα λόγια της νύφης του Ανάστας (σύζυγος του Σταύρου Αραπίδη) όταν έλεγε χαριτολογώντας ότι με τα χρήματα που έφερε από την Ρωσία μπορούσε να... αγοράσει όλη την Αλεξανδρούπολη της εποχής.

Πάντα σύμφωνα με τη μαρτυρία της νύφης του, ήταν ηγετική προσωπικότητα. Ήταν αυτός που συντόνισε την επιτροπή που πήγε στη Νομαρχία για να ζητήσει αξίνες, τσάπες και φτυάρια για να σκάψουν και ν΄ ανοίξουν αυλάκια στις ελώδεις εκτάσεις και να ρίξουν το νερό στη θάλασσα.

Και κατάφεραν ν΄ αποξηράνουν και να καλλιεργήσουν τα εδάφη που τόσες αρρώστιες προκάλεσαν και τόσο θανατικό επέφεραν. Να υπενθυμίσουμε ότι το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετώπισαν οι πρόσφυγες ερχόμενοι εδώ ήταν η ελονοσία και ο τύφος. Αρρώστιες που απέβησαν μοιραίες για εκατοντάδες πρόσφυγες που πέθαιναν καθημερινά κατά δεκάδες. Στον ελλαδικό χώρο στα τέλη του 1923 σημειώνεται ότι η θνησιμότητα των προσφύγων από τις αρρώστιες αυτές άγγιζε το 70%.

Ερχόμενος εδώ ο Σάββας Αραπίδης ασχολήθηκε με τα ζώα, φαίνεται όμως πως δε γνώριζε τη δουλειά και έχασε τα χρήματά του. Τη γιαγιά Σοφία τη γνώρισε χήρα (είχε σκοτωθεί ο σύζυγός της Γεώργιος Σουρμαΐδης από κεραυνό στα Πάταρα της Αλεξανδρούπολης). Η γιαγιά Σοφία φεύγοντας από τα Πάταρα, κατέληξε στη Νέα Χηλή με το μικρό της γιο. Κάποια μέρα την πρόσεξε ο Καράσαββας. Φαίνεται πως τα λυτά της μαλλιά που σαν καταρράκτης την έλουζαν και τα πράσινα μάτια της τον τσουρούφλισαν. Τα έλη του έρωτα δεν άργησαν να λαβώσουν την καρδιά του. Παντρεύτηκαν και τον Απρίλιο του 1933 γεννήθηκε ο γιος τους, ο Παύλος Αραπίδης.

Εκείνο που δεν κατάφερα να μάθω είναι, εάν και εδώ, στη Νέα Χηλή τα πρώτα χρόνια της εγκατάστασής του ο Σάββας Αραπίδης συμμετείχε στους αγώνες πάλης ανήμερα του Αγίου Γεωργίου...

Χρόνια πολλά!

Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)

➤ Διαβάστε εδώ την ιστορία της εκκλησίας της Νέας Χηλής Αλεξανδρούπολης
[post_ads]