Η επιχείρηση "Χρυσόμαλλο Δέρας"», η απεμπλοκή δηλαδή των Ελλήνων ομογενών από το Σοχούμι του εμφυλίου πολέμου, το πρωί της 15ης Αυγούστου του 1993 έμπαινε στην τελική της φάση. Το πλοίο Viscountess έφτασε στην πρωτεύουσα της Αμπχαζίας, παρέλαβε τους ομογενείς μας και τους έφερε στην Αλεξανδρούπολη.
Φωνάζει τους ανθρώπους, τα παιδιά της να τη σώσουν…”
Νίκος Καζαντζάκης («Καύκασος», Αναφορά στον Γκρέκο)
της Ουρανίας Πανταζίδου
Πριν τρεις χιλιάδες χρόνια ένα ελληνικό πλοίο έμπαινε για πρώτη φορά στον Εύξεινο Πόντο. Η Αργώ με τον Ιάσονα και τους Αργοναύτες έφθανε στην περιοχή της Κολχίδας (σημερινή Γεωργία) για να παραλάβει το Χρυσόμαλλο Δέρας.
Πριν 31 χρόνια, τον Αύγουστο του 1993, ένα άλλο ελληνικό πλοίο το Viscountess έφτανε και πάλι στην ίδια περιοχή, για να παραλάβει τους Έλληνες που βρίσκονταν εγκλωβισμένοι στο Σοχούμι (αρχ. Διοσκουριάδα) για να τους οδηγήσει πίσω στην Ελλάδα…
Ο Βασίλειος Ντερτιλής (1949-2012), αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού είχε αναλάβει τη νέα (επικίνδυνη) επιχείρηση "Χρυσόμαλλο Δέρας", για λογαριασμό του ελληνικού κράτους. Ανήμερα της Παναγίας, τον Αύγουστο του 1993 ο αξιωματικός του Π.Ν. θα έφθανε στο Σοχούμι. Μία ομάδα δέκα ανδρών των ειδικών αποστολών θα σταλεί στη Γεωργία για να οργανώσει την εκκένωση των ελληνικών χωριών από την ορεινή Αμπχαζία.
Η επιβίβαση των ομογενών στο πλοίο έγινε με απόλυτη τάξη. Ο Βασίλειος Ντερτιλής και η ομάδα του έκλειναν εκείνη την ώρα την ιστορία 3.000 χρόνων της παρουσίας του ελληνισμού στην περιοχή.
 |
| Ο ηλικιωμένος λυράρης Δημήτρης Μαβίδης έπαιζε το θρήνο της Άλωσης την ώρα που το πλοίο περνούσε τα Στενά (Φωτογραφία: Pontos News) |
Το 2013, με τη συμπλήρωση των 20 χρόνων από την Επιχείρηση Χρυσόμαλλο Δέρας, είχα την ευκαιρία σε μια ραδιοφωνική μου εκπομπή στη Σύρο, για λογαριασμό του ραδιοφωνικού σταθμού της Ι.Μ. Σύρου, να συνομιλήσω με τον κ. Βλάση Αγτζίδη, ιστορικό της νεότερης ιστορίας (ο ίδιος συμμετείχε σ΄ εκείνη την επιχείρηση με σκοπό να σώσει ότι μπορούσε από το Ιστορικό Αρχείο της πόλης, το οποίο είχε πυρποληθεί) και την κα Αθηνά Λαμπριανίδου, μια από τις απεγκλωβισμένες της επιχείρησης (η κ. Αθηνά διέμενε τότε στην Αλεξανδρούπολη).
Φέτος, με τη συμπλήρωση των 31 χρόνων καταγράφω ένα απόσπασμα από εκείνη τη συνέντευξη…
Η Διασπορά των Ελλήνων του Μικρασιατικού Πόντου στο Ρωσικό Καύκασο
Σύμφωνα με τον κ. Αγτζίδη οι ομογενείς εκείνοι προέρχονταν από τις μεταναστεύσεις των Ελλήνων του Μικρασιατικού Πόντου κατά το 19ο αιώνα. Στις περιοχές αυτές όπως και στα Βαλκάνια και στην Κύπρο υπήρχε διασκορπισμένος ένας ελληνικός κόσμος. Ακόμη και στις βόρειες ακτές της Μαύρης Θάλασσας (Εύξεινος Πόντος) όπως στην Κριμαία, Οδησσό κ.α. υπήρχε συνεχής ελληνική παρουσία.
Ο ελληνισμός εκείνος έπαιξε σημαντικό ρόλο στην καθ΄ ημάς Ανατολή. Για να κατανοήσουμε όμως τον τότε κόσμο θα πρέπει να φύγουμε από τα σημερινά έθνη - κράτη με τα σύνορα και να πάμε στο πολύμορφο και πολυεθνικό σύστημα που υπήρχε στις αυτοκρατορικές εποχές.
Η Ρωσία του 18ου και 19ου αιώνα υπήρξε για τον ελληνισμό ότι και η Αμερική τον 20ο αιώνα. Κυρίως μετά τα Ορλοφικά χιλιάδες ήταν οι Έλληνες από το Μικρασιατικό Πόντο αλλά και τον ελλαδικό που μετανάστευσαν στη Ρωσία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περίπτωση του Λάμπρου Κατσώνη, ο οποίος μετά τα Ορλοφικά κατέφυγε στην Κριμαία.
Εκεί του παραχώρησαν ένα μεγάλο κτήμα, το οποίο ονόμασε Λιβαδειά (σε ανάμνηση της περιοχής απ΄ όπου καταγόταν). Η περιοχή βρισκόταν δίπλα στη Γιάλτα (στην πόλη όπου το 1945 έγινε η συνάντηση των νικητών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου για να μοιράσουν τον κόσμο). Η Γιάλτα ήταν ένα μικρό ελληνικό χωριό (η λέξη προέρχεται από την ελληνική λέξη γιαλός). Μάλιστα το ξενοδοχείο όπου υπεγράφη η συνθήκη από τους τρεις ηγέτες Τσώρτσιλ, Ρούσβελτ και Στάλιν λεγόταν Λιβαδειά.
 |
| Τσώρτσιλ, Ρούσβελτ, Στάλιν στη Γιάλτα |
Οι μεταναστευτικές ροές των Ελλήνων στις περιοχές αυτές ήταν συνεχείς και μετά την επανάσταση του 1821. Η Ρωσία όμως τον 20ο αιώνα θα ζήσει τρομακτικές αλλαγές, οι οποίες θα συμπαρασύρουν και τον ελληνισμό που ζούσε στα εδάφη της. Και ενώ η Μεγάλη Αικατερίνη επεδίωκε την ανασύσταση της ελληνικής αυτοκρατορίας, η Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 ανέτρεψε το μεγάλο εκείνο όραμα. Από τα μέσα του 19ου αιώνα και κυρίως τον 20ο η πολιτική της Ρωσίας είναι πανσλαβιστική, που προτάσσει τον σλαβικό παράγοντα. Στα Βαλκάνια βλέπουμε ότι η Ρωσία θα επενδύσει στο Βουλγαρικό παράγοντα εις βάρος των Ελλήνων.
Όταν αρχίζουν να δημιουργούνται τα σύνορα ο ελληνισμός εκείνος διασπάται, παραμένει στις ρωσικές περιοχές και μετά τη σοβιετική επανάσταση. Οι Έλληνες στην περιοχή ανέρχονται περίπου στις 400.000.
Μια από τις σημαντικές εστίες ελληνισμού είναι αυτές που βρίσκονταν στον Καύκασο.
Καθ΄ όλο το μεσοπόλεμο που έχουμε τη σοβιετική κυριαρχία οι Έλληνες της περιοχής αυτής προσαρμόζονται στις νέες συνθήκες. Οι παλιές ηγεσίες διώχνονται και με νέα ηγεσία αναπτύσσουν στο έπακρο τον ελληνικό πολιτισμό. Η πρώτη φάση της Σοβιετικής Ένωσης το επιτρέπει. Εκεί οι Έλληνες μεγαλουργούν, μέχρι το 1937. Δημιουργούν ακόμη και αυτόνομες περιοχές, εκδοτικούς οίκους, σχολεία, ανεξάρτητα από την Ελλάδα. Δημιουργείται, σύμφωνα πάντα με τον κ. Αγτζίδη, μια πολιτιστική ελληνική αναγέννηση που σταματά βίαια το 1937.
Η πολιτική του Στάλιν ανατρέπει την μέχρι τότε πολιτική απέναντι στον ελληνισμό της Ρωσίας. Έχουμε πάλι την παλιά τσαρική πολιτική, εκρωσιστική και ρατσιστική εναντίον των εθνικών μειονοτήτων. Τα Ελληνικά σχολεία καταργούνται, εκτελούνται οι ελληνικές ηγετικές εθνικές ομάδες, οι οποίες σημειωτέον ήταν όλες ενταγμένες στο κόμμα. Μια τραγωδία - δυστυχώς άγνωστη (και όχι τυχαία) εξελίσσεται... Κανείς δεν είχε αναδείξει εκείνη την τραγική φάση για τον ελληνισμό και δεν την προώθησε στην Ελλάδα. Αντίθετα οι νεοέλληνες το μόνο που γνώριζαν για τον Πόντο και τον Πόντιο ήταν τα ποντιακά ανέκδοτα. Υπήρξε κυριολεκτικά ένας ενδοεθνικός εξευτελισμός ενός πολύ σημαντικού ελληνικού πληθυσμού.
Ο ελληνισμός εκείνος υφίσταται τις σκληρές σταλινικές διώξεις. Το 1949 δεκάδες χιλιάδες από τις περιοχές του Καυκάσου εκτοπίζονται στις άξενες (αφιλόξενες) στέπες της κεντρικής Ασίας κοντά στα ρωσοκινεζικά σύνορα, Καζακστάν, Τουρκμενιστάν, Κιργιστάν, Ουζμπεκιστάν, με τη μόνη κατηγορία ότι ήταν Έλληνες.
Η επίσημη Ελλάδα θα έπρεπε να τους συνδράμει, καθ΄ όσον μεγάλος αριθμός αυτών είχαν την ελληνική υπηκοότητα - ήταν Μικρασιάτες πρόσφυγες και σύμφωνα με τη συνθήκη της Λωζάνης έπρεπε να τους υποδεχθεί και να τους αποκαταστήσει. Αντίθετα η επίσημη Ελλάδα τους έκλεισε την πόρτα.
Μετά το θάνατο του Στάλιν και τη φιλελευθεροποίηση επί Χρουστσόφ, αμέσως μετά το 20ο συνέδριο οι Έλληνες των περιοχών εκείνων αρχίζουν δειλά-δειλά να επιστρέφουν στις αρχικές τους κοιτίδες. Οι άδειες επιστροφής δίδονταν με το σταγονόμετρο.
Αυτοί που επέστρεφαν έπρεπε να ξαναχτίσουν από την αρχή τα σπίτια τους καθ΄ ότι στα παλιά βρήκαν εγκατεστημένους ντόπιους πληθυσμούς. Από αυτή τη μεγάλη οδύσσεια προέρχεται ο κατακρεουργημένος ελληνισμός του Σοχούμι.
Είναι σήμερα γνωστό ότι μόνο από την περιοχή της Αμπχαζίας, την περίοδο 1937-1938 συνελήφθησαν και εκτελέσθηκαν 500 ομογενείς μας. Μάλιστα οι Έλληνες εκείνοι ήταν μέσα στο κόμμα, δεν υπήρχαν μη κομματικοί στην περιοχή. Εξάλλου είναι γνωστό ότι οι αντίθετοι με τους μπολσεβίκους, είχαν αποχωρήσει από τις περιοχές αυτές ήδη από το 1920. Ένας από αυτούς, πολύ γνωστός στην Ελλάδα, ήταν ο Γιάννης Πασσαλίδης. Ο Πασσαλίδης για να μην τον εκτελέσουν οι μπολσεβίκοι γιατί ήταν φιλελεύθερος μαρξιστής (μενσεβίκος) αναγκάζεται να διαφύγει στο Βερολίνο και στη συνέχεια στην Ελλάδα. Μετά τον εμφύλιο θα ιδρύσει την ΕΔΑ.
Στην περιοχή της Αμπχαζίας παραμένουν δεκάδες χιλιάδες Έλληνες οι οποίοι έχουν επιστρέψει από την εξορία του Καζακστάν. Η Αμπχαζία, που βρίσκεται στον Ανατολικό Εύξεινο Πόντο ανήκε στη Γεωργία. Μέχρι που ήρθε η σοβιετική κατάρρευση το Δεκέμβριο του 1991 και άρχισαν οι πολύ σκληρές εθνικές συγκρούσεις. Στη θέση της τότε Σοβιετικής Ένωσης δημιουργήθηκαν 15 ανεξάρτητα εθνικά κράτη, με πολυεθνικούς όμως πληθυσμούς.
Οι Αμπχάζιοι, έχοντας υποστεί τη βία των Γεωργιανών και θέλοντας να αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους ξεκίνησαν πόλεμο εναντίον τους. Οι Έλληνες που στις προηγούμενες σταλινικές διώξεις είχαν κατακρεουργηθεί, βρέθηκαν τώρα ανάμεσα στα πυρά των δύο αντιμαχομένων. Ένας ακμαίος ελληνισμός, που βρήκε το κουράγιο να χτίσει από την αρχή τα σπίτια του, τα σχολεία του, τις δομές του - ερήμην του ελληνικού κράτους, κινδύνευε και πάλι να αφανιστεί. Εκείνη την περίοδο κατοικούσαν στην Αμπχαζία περίπου 15 με 20 χιλιάδες Έλληνες.
Ένας μεγάλος αριθμός θα πάρει και πάλι το δρόμο της προσφυγιάς. Ένα τμήμα αυτών θα καταφύγει στη Ρωσία, ένα σημαντικό όμως κομμάτι θα εγκλωβιστεί. Οι Έλληνες ήταν συναισθηματικά με την πλευρά της Αμπχαζίας καθ΄ όσον και οι Αμπχάζιοι είχαν υποστεί από το 1937 τις σταλινικές διώξεις. Μάλιστα οι Έλληνες είχαν ένα λόγο παραπάνω να είναι με το μέρος τους, επειδή όταν εξορίστηκαν στο Καζακστάν τα σπίτια τους τα πήραν οι Γεωργιανοί και δεν τους τα επέστρεψαν ποτέ.
Μέσα σε εκείνη τη βία και την ανομία των παρακρατικών και παραστρατιωτικών ομάδων (δυστυχώς αναπτύσσονται και σε περίοδο πολέμου) θα βρεθούν οι Έλληνες. Μια σημαντική απώλεια για τους ιστορικούς υπήρξε η πυρπόληση του Ιστορικού Αρχείου της πόλης του Σοχούμι που θα κάψει όλο το αρχείο, μεγάλο τραύμα για την ιστορική επιστήμη.
Ο κ. Αγτζίδης είχε επισκεφτεί παλαιότερα το αρχείο της πόλης και είχε φωτογραφήσει σε μικροφίλμ την ιστορική ελληνική εφημερίδα "ΚΟΚΙΝΟΣ ΚΑΠΝΑΣ".
Το τι συνέβαινε τότε στο Σοχούμι περιγράφεται αποκαλυπτικά από ένα έγγραφο που έστειλε τότε στην ελληνική κυβέρνηση ο Ελληνικός Σύλλογος της πόλης Σότσι, όπου είχαν καταφύγει πολλοί Έλληνες πρόσφυγες. Στο έγγραφο χαρακτήριζε την πολιτική που υπέστησαν "γενοκτονία" και καλούσε όλους τους Έλληνες, απ’ όλο τον κόσμο, να συνδράμουν την προσπάθεια περίθαλψης των προσφύγων. Μεταξύ άλλων στην έκκληση έγραφε: «Σήμερα στη Γεωργία μαίνεται φοβερός πόλεμος, χύνεται το αίμα των Ελλήνων ομοεθνών μας, χάνονται γέροι, γυναίκες και παιδιά. 1.000 Έλληνες - πρόσφυγες από την Αμπχαζία - εγκαταλείπουν το βιός πολλών γενεών, τα νοικοκυριά και τα σπίτια τους χωρίς μέσα διαβίωσης για να σώσουν τη ζωή τους. Κατευθύνθηκαν στο Βατούμι για να μεταβούν αργότερα στην Ελλάδα μέσω της γειτονικής Τουρκίας. Είναι δύσκολο να περιγραφούν τα πάθη των. Σε μια στιγμή έχασαν τα πάντα, πολλούς συγγενείς και μόλις πρόλαβαν να φύγουν από τα σπίτια τους και να σώσουν τη ζωή τους. Αλλά το πιο δύσκολο ακόμα είναι να βλέπεις να κλαίνε οι μητέρες, παππούδες, γιαγιάδες. Η γενοκτονία των Ποντίων Ελλήνων συνεχίζεται, τους σκοτώνουν, τους κλέβουν, τους βιάζουν…».
Επιχείρηση Χρυσόμαλλο Δέρας: Επιτέλους το ελληνικό κράτος αναλαμβάνει τις ευθύνες του…
 |
| Ο Αντιπλοίαρχος Π.Ν. Βασίλειος Ντερτιλής |
Η «Επιχείρηση Χρυσόμαλλο Δέρας», η απεμπλοκή δηλαδή των Ελλήνων ομογενών από το Σοχούμι του εμφυλίου πολέμου, το πρωί της 15ης Αυγούστου του 1993 έμπαινε στην τελική της φάση, όταν ο Αντιπλοίαρχος του Πολεμικού Ναυτικού Βασίλειος Ντερτιλής με μία μικρή ομάδα Ελλήνων βατραχανθρώπων, ύστερα από εντολή της τότε υφυπουργού Εξωτερικών Βιργινίας Τσουδερού (1924-2018), είχε μεταβεί στο Σοχούμι. Με τη βοήθεια πολιτικών υπαλλήλων είχε οργανωθεί η συγκέντρωση των στοιχείων για την εκκένωση των ελληνικών χωριών από την ορεινή Αμπχαζία. Εντοπίσθηκαν οι Έλληνες και με συνοπτικές διαδικασίες εκδόθηκαν και σφραγίσθηκαν διαβατήρια μιας χρήσης.
Το ελληνικό επιβατηγό πλοίο «Βισκάουντες Μ» με πλήρωμα αλεξιπτωτιστές ντυμένους ναύτες, μπαίνει στο λιμάνι του Σοχούμι. Η ομάδα των βατραχανθρώπων με επικεφαλής τον Ντερτιλή, συνοδεύουν τους ομογενείς για να φθάσουν με ασφάλεια στο λιμάνι για να επιβιβαστούν στο πλοίο. Η επιβίβαση των Ποντίων στο πλοίο γίνεται με ασφάλεια και απόλυτη τάξη.
«Μπήκαμε στο λιμάνι του Σοχούμι, που δεν είχε μπει ξένο πλοίο εδώ και ενάμισι χρόνο», έλεγε στα "ΝΕΑ" ο Βασίλειος Ντερτιλής, το πρωί της 18ης Αυγούστου του 1993, μετά το αίσιο τέλος της επιχείρησης. «Το 80% των κτιρίων είναι ισοπεδωμένο. Μέσα σε μια νύχτα, σχεδόν, σφραγίσαμε τα διαβατήρια των Ελλήνων και φύγαμε», περιέγραφε.
Η επιχείρηση "Χρυσόμαλλο Δέρας", ήταν άκρως απόρρητη και ανακοινώθηκε μετά από την ολοκλήρωσή της, όταν οι Έλληνες ομογενείς αποβιβάστηκαν στην Αλεξανδρούπολη.
(Πηγή: εφημερίδες ΤΑ ΝΕΑ και ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ)
Σύμφωνα με τον κ. Αγτζίδη το πρωί της 15ης Αυγούστου του 1993 το πλοίο Viscountess της εταιρείας Marlines έφτασε στο λιμάνι του Σοχούμι, πρωτεύουσας της Αμπχαζίας για να παραλάβει τους ομογενείς μας. Ο κόσμος ήταν συγκεντρωμένος στο λιμάνι.
Η συνεργασία διπλωματικών και προξενικών αρχών πέτυχε τη διήμερη εκεχειρία του πολέμου ώστε να επιτευχθεί με ασφάλεια η αναχώρηση των εγκλωβισμένων. Έπειτα από δύο χρόνια έντονων συγκρούσεων επιτέλους θα αναχωρούσαν για την Ελλάδα.
Πολλοί δεν αναχώρησαν γιατί δεν άντεχαν την κοινωνική υποβάθμιση που συνεπάγονταν η προσφυγοποίηση. Άλλοι γιατί ήλπιζαν ότι ο πόλεμος θα τελείωνε σύντομα και δεν ήθελαν να εγκαταλείψουν το νοικοκυριό τους στο έλεος των συμμοριών. Μερικοί γιατί δεν μπορούσαν να πάρουν μαζί τους γέροντες γονείς τους και δεν ήθελαν να τους αφήσουν εκεί, στην τύχη τους. Ήταν η τέταρτη κατά σειρά προσφυγιά που βίωνε ο πληθυσμός αυτός μέσα σε εβδομήντα χρόνια.
Η Αθηνά Λαμπριανίδου, από το Σοχούμι στη Νέα Χηλή Αλεξανδρούπολης
Η κυρία Αθηνά Λαμπριανίδου μεταξύ άλλων θα μας πει ότι εκείνο το ταξίδι κράτησε 2 με 3 μέρες. Σε όλο το ταξίδι η μητέρα της έκλαιγε και της έλεγε: «ανάθεμά σε, που με κουβαλάς, θ΄ αποθάνω επάνω σο παπόρ».
Η κ. Αθηνά με την κόρη της και τη μητέρα της βρέθηκε εγκλωβισμένη ανάμεσα στα εχθρικά πυρά. Τα αδέλφια της είχαν φύγει νωρίτερα για την Ελλάδα, όμως εκείνη ήταν αποφασισμένη να κάνει υπομονή έως ότου τελειώσει η 20χρονη τότε κόρη της το πανεπιστήμιο.
Η Ελλάδα τους είχε στείλει ανθρωπιστική βοήθεια με δύο πλοία. Όμως τα τρόφιμα και τα φάρμακα που ξεφορτώθηκαν στο Βατούμ δεν έφτασαν ποτέ στα ελληνικά χωριά. Εξαφανίστηκαν από τους παρακρατικούς και τη μαφία.
Τα πράγματα εν τω μεταξύ γινόντουσαν όλο και πιο επικίνδυνα γι αυτούς. «Ούτε ψωμί δε μας έδιναν», θα πει η κ. Αθηνά. Έτσι πήραν την απόφαση να φύγουν για την Ελλάδα.
 |
| Η Αθηνά Λαμπριανίδου το 2013 |
Πολλά είπαμε με την κυρία Αθηνά για τον πόλεμο, για τους Αμπχάζιους που βοήθησαν οι Ρώσοι, για το ποντιακό χωριό Χούρμαλουχ (από τη λέξη χουρμάδες) όπου υπήρξαν Έλληνες θύματα του πολέμου. Ο πατέρας της κ. Αθηνάς ήταν δάσκαλος και διευθυντής στο 10τάξιο ελληνικό σχολείο αυτού του χωριού έως το 1937.
Την περίοδο του πολέμου (Ιούνιος του 1992) στο χωριό αυτό οι Γεωργιανοί συγκέντρωσαν τους εναπομείναντες δέκα Έλληνες σε ένα σπίτι και αφού το περιέλουσαν με βενζίνη το έκαψαν.
Η κ. Λαμπριανίδου μας μίλησε ακόμη και για τα σκληρά χρόνια της εξορίας, για τον Χρουστσόφ και τον Μπρέζνιεφ και την πολιτική της απαγόρευσης εξόδου που τους είχαν ασκήσει, γιατί όπως χαρακτηριστικά μας είπε «χρησιμοποιούσαν τους Πόντιους ως εργατικά χέρια γιατί οι πόντιοι ήταν δουλευταράδες. Οκτώ πολιτείες έχτισαν οι Πόντιοι στο Καζακστάν».
Το πλοίο τους έφερε στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης και από εκεί με αυτοκίνητα τους μετέφεραν στις 18 Αυγούστου στην Παλαγία. Έμειναν στο σχολείο του χωριού για 3-4 ημέρες και στη συνέχεια τους εγκατέστησαν σε ξενοδοχείο της Νέας Χηλής (Κέντρο Παλιννοστούντων).
 |
| Το Viscountess στο Λιμάνι της Αλεξανδρούπολης |
Στο ξενοδοχείο εκείνο οι νεοπρόσφυγες έμειναν για περίπου ένα χρόνο. Στη συνέχεια τους είπαν να ψάξουν για σπίτια και ότι το ενοίκιο θα τους το κάλυπτε το κράτος. Πράγματι η κ. Αθηνά βρήκε ένα μικρό σπιτάκι στη Νέα Χηλή όπου εγκαταστάθηκε μαζί με την κόρη της και τη μητέρα της. Οκτώ χρόνια έζησαν στη Νέα Χηλή (Ρίο ντε Τζανέιρο αποκαλούσε τη Νέα Χηλή η κ. Αθηνά)!
Κλείνοντας τότε την τηλεφωνική επικοινωνία μας είπε ότι ήταν ευγνώμων για την Ελλάδα και για τους κατοίκους της Νέας Χηλής που τους αγκάλιασαν και ευχόταν η κυρία Τσουδερού να ζήσει 100 χρόνια.
Όπως μου αποκάλυψε ο κύριος Αγτζίδης, η κυρία Αθηνά συμμετείχε στις προσπάθειες αναβίωσης του ελληνικού θεάτρου στο Σοχούμι (έπαιξε 15 χρόνια στο θέατρο) και ότι είχε μια εξαιρετική φωνή.
Η χαρά της κ. Αθηνάς ήταν έκδηλη μόλις άκουσε και συνομίλησε στην εκπομπή με τον κ. Αγτζίδη. Είχαν περάσει 20 χρόνια από το ταξίδι εκείνο όπου ήταν συνεπιβάτες στο πλοίο που τους έφερνε στην Ελλάδα. Και εγώ είχα τη χαρά να ακούω τεμέτερον την λαλίαν ανακατεμένη με τα ωραία Ελληνικά της, με ένα χρώμα ιδιαίτερο. Την άκουγα να απευθύνεται σε μένα σαν η γιαγιά στην εγγονή και να μου λέει πόσο έμορφα ονόματα έχουμε εμείς οι Πόντιοι…
Πριν κλείσουμε η κ. Αθηνά μας είπε: «Εμείς οι Πόντιοι όπου και να πάμε χτίζουμε… Δε σταματά αυτός ο λαός να χτίζει… Αυτό να είναι το τελευταίο καράβι που χρειάστηκε να πάρει Έλληνες - ξεριζωμένους από τα σπίτια τους - για να τους σώσει».
Οι τελευταίες φράσεις της ήταν: «Εγώ είμαι Ρωμιά! και θέλω να ελέπω σε Ουρανίτσα ΄μ».
Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
Δείτε το σχετικό βίντεο από την εκπομπή "Νέοι Φάκελοι" του ΣΚΑΪ (2013)
ΣΧΟΛΙΑ
Μπορείτε να σχολιάσετε μέσω Facebook ή Blogger (Google) επιλέγοντας την αντίστοιχη καρτέλα από πάνω