Όταν εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες στη Νέα Χηλή Αλεξανδρούπολης, έφεραν μαζί τους τις πρακτικές και τα γιατροσόφια που γνώριζαν ήδη από τις αλησμόνητες πατρίδες και είχαν φθάσει σ΄ αυτούς από γενιά σε γενιά, από στόμα σε στόμα...
να γίνεις σύννεφο, στον ουρανό να φτάσεις...
Ρουμ, παπαρούμ, παπαρούμ, παπαρούνα,
τη στύβουμε και κάνουμε μαντζούνα
και ύστερα τη βάζουμε να βράζει
δεκαοχτώ μερόνυχτα σε σιγανή φωτιά”
(Αγέλαστη Πολιτεία, αδελφοί Κατσιμίχα)
της Ουρανίας Πανταζίδου
Αιώνες τώρα, από την εποχή του Ιπποκράτη, του Διοσκουρίδη, του Γαληνού κ.α., από την αρχαιότητα έως το μεσαίωνα και την αναγέννηση αλλά και στα νεότερα χρόνια, οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν διαφόρων ειδών βότανα και μαντζούνια, δια πάσαν νόσον.
Όταν εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες στη Νέα Χηλή Αλεξανδρούπολης, έφεραν μαζί τους τις πρακτικές που γνώριζαν ήδη από τις αλησμόνητες πατρίδες και είχαν φθάσει σ΄ αυτούς από γενιά σε γενιά, από στόμα σε στόμα...
Οι παλαιότεροι μιλούν για τη Δέσποινα Ελευθεριάδου, τη μαμή που ήρθε από το Σοχούμι. Πόσα και πόσα παιδιά δε γεννήθηκαν από τα χέρια της στο μικρό τότε χωριό μας. Και σε πόσα από αυτά δεν έγινε νονά. Ακόμη και αεροβαπτίσεις έκανε, σαν έβλεπε πως κινδύνευε να πεθάνει το μωρό άλλα και διάφορα άλλα πρακτικά που είχαν σχέση με τη λεχώνα και το μωρό. Χρέη μαμής εκτελούσε μεταγενέστερα και η Όλγα Σπυριδοπούλου. Πιθανόν να είχε μάθει την τέχνη της μαιευτικής από την Δέσποινα Ελευθεριάδου, καθώς όταν έφθασε από τη Σαμψούντα στη Νέα Χηλή ήταν μικρό κοριτσάκι.
 |
| Η μαμή Δέσποινα Ελευθεριάδου, από το Σοχούμι στη Νέα Χηλή |
Όσο για τις παιδικές αρρώστιες, που λόγος για παιδίατρο... Τα γιατροσόφια των γιαγιάδων και η μέριμνα του Θεού έσωζαν τις καταστάσεις. Οι συνθήκες υγείας των παιδιών, ακόμη και στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν, στην Αλεξανδρούπολη των 18.000 κατοίκων το 1962, ήταν άθλιες. Το έτος εκείνο, όταν ήρθε στην πόλη μας ο Αρκάδας γιατρός Χρήστος Μασκαλέρης, βλέποντας την κατάσταση που επικρατούσε, εφάρμοσε τον εμβολιασμό και την καλή διατροφή και υγιεινή των παιδιών, σε συνεργασία πάντα με τους γυναικολόγους Γιάννη Ξενιτίδη, Διαβάτη και Ζωίδη (www.ellinismos.gr/content/μασκαλερησ-χρηστοσ)
Μα ας καταγράψουμε κάποια από τα γιατροσόφια μιας παλαιότερης εποχής, εδώ στη Νέα Χηλή:
▪ Σπαθόλαδο, για όλες τις πληγές και κυρίως για το κάψιμο. Καταπραΰνει επίσης τους πόνους στο στομάχι. Το σπαθόχορτο το μάζευαν κυρίως την εποχή του θέρους. Μάζευαν το άνθος και το έβαζαν σε μπουκάλι μαζί με ελαιόλαδο. Το άφηναν στον ήλιο όλο το καλοκαίρι. Το χρώμα του γινόταν κόκκινο όπως το αίμα. Το μαζεύουν ακόμη και σήμερα και το χρησιμοποιούν και ως αφέψημα.
▪ Χαμομήλι, για τα μάτια που πονούσαν, για καθαριστικό των ευαίσθητων περιοχών των μωρών. Βλέπετε εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχαν μωρομάντηλα.
▪ Γάλα λεχώνας, για το κριθαράκι στο μάτι.
▪ Ούρα, για την ανακούφιση από τσιμπήματα μελισσών, κυρίως όμως για να ανακουφίσουν τον πόνο από το πάτημα αχινού.
▪ Καπνός (ταμπάκο), για να σταματήσει η αιμορραγία από πληγές.
▪ Μπούζι (φυτό), για ερεθισμένα σπυράκια που είχαν πύον. Τραβούσαν τη μεμβράνη του φυτού και την τοποθετούσαν πάνω στο σπυρί για να απορροφήσει το πύον.
▪ Γάλα γαϊδούρας, για τον κοκκύτη.
▪ Ούζο και οινόπνευμα, για τον κοιλόπονο. Αφού ζέσταιναν πολύ καλά ένα μάλλινο ύφασμα, έριχναν επάνω ούζο ή οινόπνευμα και το τοποθετούσαν επάνω στην κοιλιά.
▪ Σφραγίδα με μελάνι, συνοδευόμενη από ειδικό διάβασμα, για τις μαγουλάδες (παρωτίτιδα). Οι γιαγιάδες Μαρία Τοροσιάδου και Ελένη Λυμπέρη είχαν την... πιστοποίηση της εποχής.
▪ Αμμόλουτρα, για ρευματισμούς. Ποιος δε θυμάται τις γιαγιάδες στην παραλία που έμπαιναν είτε μέχρι το λαιμό είτε σκεπάζοντας μόνο τα πόδια, με την καλοκαιρινή άμμο.
«Είχε πλάκα όταν παίζαμε ή κολυμπούσαμε στη θάλασσα, Μας φώναζαν οι γιαγιάδες να τις σκάψουμε λάκκους για να μπαίνουνε μέσα. Έπειτα τις σκεπάζαμε μέχρι το λαιμό τους. Ήταν καλό για τα αρθριτικά, έλεγαν, τους πόνους στη μέση και άλλες αρρώστιες. Μετά από ώρα, όταν είχαν ιδρώσει, πήγαιναν στη θάλασσα για να πλυθούν. Το κομπινεζόν τους φούσκωνε μέσα στο νερό και έμοιαζαν σαν τις καρέτα-καρέτα. Μας φαινόταν πολύ αστείο το σκηνικό. Εμείς γελούσαμε και αυτές γκρίνιαζαν», θυμούνται οι παλαιότεροι.
▪ Για το κρύωμα, ιδανικές ήταν οι απλές αλλά και οι κοφτές βεντούζες. Και γινόταν περδίκι ο άρρωστος, σαν του έκοβαν βεντούζες... Όταν έλεγαν κόψιμο, εννοούσαν το σκίσιμο με ξυραφάκι του σημείου της πλάτης όπου έβαζαν τη βεντούζα.
▪ Για την πίεση, έβαζαν στα πόδια βδέλλες για να ρουφήξουν αίμα. Και όταν οι βδέλλες χόρταιναν, έπεφταν κάτω...
▪ Κούτσες (η γνωστή μας μυρμηγκιά), πήγαινες στην κυρά Χαρίκλεια Μελίδου, νύχτα με πανσέληνο, λένε οι παλαιότεροι για να σε διαβάσει... Ποια λόγια έλεγε μόνον εκείνη γνώριζε, όμως όπως λένε οι παλαιότεροι, οι κούτσες εξαφανίζονταν. Άλλος τρόπος για να τις εξαφανίσουν ήταν το βαρίδιο που χρησιμοποιούσαν στο ψάρεμα. Έπρεπε να είναι καλά ψημένο από την αλμύρα της θάλασσας. Με αυτό κτυπούσαν πολλές φορές την κούτσα. Στη συνέχεια την έδεναν με σχοινί ή γάζα. Η αλμύρα την καιγε και την εξαφάνιζε.
▪ Δυσκοιλιότητα; Πράσινο σαπούνι...
▪ Κουνιόταν το δόντι; Στη χειρότερη χρησιμοποιούσαν πένσα, στην καλύτερη έδεναν μια κλωστή γύρω από το δόντι και το τράβαγαν. Οι μεγαλύτεροι έλεγαν - τα δόντια που βγάζετε να τα πετάτε στα κεραμίδια, για να βγάλετε πιο ωραία και πιο δυνατά δόντια.
▪ Πρόβλημα στα άκρα (χέρι - πόδι); Πρώτα θα προσπαθούσε ο πρακτικός να το επαναφέρει στη θέση του και ύστερα θα πήγαιναν στον ορθοπεδικό.
▪ Ανεμοπύρωμα (λοίμωξη του δέρματος). Όπως μου απεκάλυψε η κ. Ευρώπη Κοσμίδου, η μητέρα της γνώριζε αυτήν την πρακτική. Έπαιρνε ένα κομμάτι ύφασμα και σκέπαζε το πρόσωπο του παθόντος. Από επάνω έβαζε κομμάτια βαμβάκι και τα έβαζε φωτιά. Ταυτόχρονα έλεγε και τα παρακάτω λόγια:
«Ο Ιησούς Χριστός νικά και τα πάντα βοηθά και η κυρά η Παναγιά όλα τα κακά σκορπά. Άρμενος, φουσκάρμενος που αρμενίζεις κι έρχεσαι μέσα από το πέλαγος, που πας; Πάω στον/στην ...... (έλεγε το όνομα αυτού που είχε το πρόβλημα), αυτός είναι μυρωμένος και Θεού χαριτωμένος. Πήγαινε στα βουνά και στα άκαρπα τα δέντρα, εκεί που δεν έχει χριστιανούς, που δεν έχει ανθρώπους. Το σπίτι σου καίγεται, τα παιδιά σου κλαίνε».
(τα λόγια είναι καταγεγραμμένα σε χαρτί από τη μητέρα της Ελένη Κοσμίδου).
Δεν έλειπαν βέβαια και τα απαραίτητα για τον καλλωπισμό.
Έτσι το βροχόνερο, ήταν κατάλληλο για το λούσιμο των μαλλιών. Επίσης το φωτιστικό πετρέλαιο, για στιλπνά, γερά μαλλιά.
Και τα αρώματα τα έδινε η φύση. Ροδοπέταλα σε ένα μπουκαλάκι με βροχόνερο. Μετά λίγες ημέρες παραμονής στον ήλιο η κολόνια των παλαιοτέρων ήταν έτοιμη.
Βέβαια μέσα στα γιατροσόφια δε θα μπορούσε να είναι απούσα και η πίστη. Εάν κάποιο παιδί (αλλά και μεγάλος) είχε πρόβλημα το πήγαιναν στην εκκλησία. Την ώρα που θα περνούσε ο παπάς με τα άγια, ξάπλωναν το παιδί στο πάτωμα και εκείνος περνούσε από πάνω του. Πίστευαν ότι έτσι θα είχε την ευλογία της εκκλησίας και θα γινόταν καλά.
Επίσης μεγάλη σημασία έδιναν στη βασκανία (μάτι). Ξεμάτιαζαν κυρίως με το λάδι.
Και έτσι μεταξύ βοτάνων, αγιασμάτων και γητεμάτων πορεύονταν οι άνθρωποι...
Ο Γεώργιος Βιζυηνός στο διήγημά του «Το Αμάρτημα της Μητρός μου» δίνει μια χαρακτηριστική εικόνα της εποχής του:
«...Κἄποιος εἶχεν ἄλλοτε παρομοίαν ἀσθένειαν, - ἔτρεχε νά τόν ἐρωτήσῃ, πῶς ἐθεραπεύθη. - Κάπου μία γραῖα κρύπτει βότανα θαυμασίας ἰατρικῆς δυνάμεως, - ἔσπευδε νά τά ἐξαγοράσῃ. - Ὁ χονδρός τῆς συνοικίας κουρεύς, αὐτός μᾶς ἐπεσκέπτετο αὐτόκλητος καί δικαιωματικῶς. Ἦτον ὁ μόνος ἐπίσημος ἰατρός ἐν τῇ περιφερείᾳ μας... Τά ἁγιάσματα διεδέχθησαν αἱ γοητεῖαι, καί μετά τά εὐχολόγια τῶν ἱερέων ἦλθον τά σαλαβάτια τῶν μαγισσῶν...».
Κατέγραψα μερικά από τα πολλά γιατροσόφια που εφάρμοζαν οι γιαγιάδες της Νέας Χηλής. Για να μείνουν στη μνήμη, στην ιστορία μιας άλλης εποχής, που πια φαντάζει πολύ μακρινή. Για να μην πέσουν κι αυτά, μαζί με πολλά άλλα, στον καιάδα της λησμονιάς, όπως θα έλεγε και η λαογράφος κ. Έλσα Γαλανίδου - Μπαλφούσια.
Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
[post_ads]
ΣΧΟΛΙΑ
Μπορείτε να σχολιάσετε μέσω Facebook ή Blogger (Google) επιλέγοντας την αντίστοιχη καρτέλα από πάνω