Το περιπλανώμενο Ηρώο της Αλεξανδρούπολης στη Νέα Χηλή

Η μικρή ιστορία του περιπλανώμενου μνημείου πεσόντων της Αλεξανδρούπολης που μεταφέρθηκε στη Νέα Χηλή.

της Ουρανίας Πανταζίδου

Με αφορμή την εθνική επέτειο της 28ης Οκτωβρίου, το μυαλό μου ταξίδεψε χρόνια πίσω, στα δικά μου μαθητικά χρόνια, στην αυλή του Δημοτικού Σχολείου της Νέας Χηλής. Η σφυρίχτρα του δάσκαλου Τοπαλίδη ήταν αρκετή τότε για να δώσει το παράγγελμα «Ένα-δύο, εν-δυό, ένα στ΄ αριστερό».

Και μετά η επιμνημόσυνη δέηση στο Hρώο. Εκεί, τουρτουρίζοντας από το κρύο - αλήθεια τι βαρείς που ήταν τότε οι χειμώνες - απαγγέλαμε τα ποιήματά μας. Και καμάρωναν οι γονείς μας και μας χειροκροτούσαν. Ο αριστούχος μαθητής (εάν δεν με απατά η μνήμη μου σημαιοφόρος ήταν πάντα αγόρι) θα κρατούσε τη σημαία. Εμείς τα κορίτσια συμβιβαζόμασταν με τη θέση δίπλα στη σημαία. Το τι διάβασμα έπεφτε κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς για να έχουμε μια τιμητική θέση δίπλα στη σημαία αλλά και στον σημαιοφόρο δεν περιγράφεται...

Εδώ θέλω να κάνω μια μικρή παρένθεση για το πέτρινο σχολείο μας. Όπως αφηγούνται και οι παλαιότεροι, το σχολείο είχε μεγάλο κήπο με οπωροφόρα δέντρα. Ο κάθε μαθητής ήταν χρεωμένος με τη φροντίδα ενός δέντρου. Ακόμη και το καλοκαίρι οι μαθητές ήταν υποχρεωμένοι να ποτίζουν και να φροντίζουν το δέντρο τους.

Μετά τη μικρή στάση στο σχολείο, μπήκα στην αυλή της εκκλησίας μας. Ήθελα να ξαναδώ το Ηρώον όπου τα παιδιά, παραμονή της 28ης Οκτωβρίου καταθέτουν το στεφάνι τους.

Το επισκέφτηκα όμως και για ένα δεύτερο λόγο. Θα έγραφα δυο λόγια για το... περιπλανώμενο, πρώτο ηρώο της ελεύθερης Αλεξανδρούπολης, μετά το 1920.

Το Ηρώον της Νέας Χηλής

Στο Ηρώο της Νέας Χηλής, που βρίσκεται πίσω από τον πέτρινο ναό του Αγίου Γεωργίου, υπάρχει επιγραφή στην οποία γράφει: «Η Αλεξανδρούπολις ευγνωμονούσα τους πεσόντας».

Σύμφωνα με τις καταγραφές ερευνητών, η πρώτη θέση του μνημείου πεσόντων ήταν το δημοτικό πάρκο στην παραλιακή λεωφόρο της Αλεξανδρούπολης.

Για την ιστορία: Ο ανταποκριτής Μιχ. Ροδάς της αθηναϊκής εφημερίδος ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ έγραφε στις 22/1/1928: «Το δημοτικό πάρκο αποτελεί το στόλισμα της πολιτείας (Αλεξανδρούπολης) και ανάμεσα του ορθώνεται ή μαρμάρινη αναθηματική στήλη, ύμνος κι ευγνωμοσύνη των κατοίκων προς τους πεσόντας. Όταν ήτον εδώ νομάρχης ο κ. Μιχ. Καλογερόπουλος με τον εθνικό ενθουσιασμό του εζήτησε την κατασκευήν της αναθηματικής στήλης και χωρίς αργοπορία συνεκεντρώθη από τους κατοίκους το ποσόν των 120.000 δραχμών» (alepakos.blogspot.com/2010/03/36.html).

Το Ηρώον, αργότερα, στα μεταπολεμικά χρόνια μεταφέρθηκε στο πάρκο Εγνατία (νυν πάρκο Προσκόπων). Και τελικά, κατά πάσαν πιθανότητα επί χούντας, το ηρώο μεταφέρθηκε στη Νέα Χηλή, έξω από τον περίβολο του πέτρινου ναού του Αγίου Γεωργίου.

➤ Διαβάστε επίσης: Δύο ιστορικά ντοκουμέντα για το (περιπλανώμενο) Μνημείο Ηρώων της Αλεξανδρούπολης

1964, μαθητές του Δημοτικού Σχολείου της Νέας Χηλής
(στα χέρια τους φέρουν το σήμα του Ερυθρού Σταυρού)

Όπως φαίνεται και στην παραπάνω φωτογραφία του 1964, όπου μαθητές του σχολείου της Νέας Χηλής διαμορφώνουν το χώρο έξω από το ναό του Αγίου Γεωργίου, απέναντι από το πάρκο, το ηρώο δεν υπάρχει.

28η Οκτωβρίου 1968, Κατάθεση στεφάνου από μαθητές του Δημοτικού Σχολείου της Ν. Χηλής

Μόλις τέσσερα χρόνια αργότερα (Οκτώβριος 1968) βλέπουμε ένα μικρό μνημείο στη Νέα Χηλή, έξω από τον περίβολο του πέτρινου ναού του Αγίου Γεωργίου. Στο σημείο αυτό τη δεκαετία του 1970 τοποθετήθηκε το Ηρώο το οποίο μεταφέρθηκε από την Αλεξανδρούπολη στη Νέα Χηλή.

Τα τελευταία χρόνια το ηρώο έχει μετακινηθεί και πάλι. Σήμερα βρίσκεται εντός του περιβόλου του ναού της Νέας Χηλής, πίσω από την πέτρινη εκκλησία.

Με την ευκαιρία των εθνικών επετείων, επισκεπτόμαστε το ηρώο, για να καμαρώσουμε τους μαθητές του Δημοτικού Σχολείου της Νέας Χηλής, όπου κλείνοντας το γόνυ, καταθέτουν στεφάνι, ευγνωμονώντας τους πεσόντες, που έχυσαν το αίμα τους για να είμαστε εμείς σήμερα ελεύθεροι.

Ίσως θα ήταν μια ευκαιρία να πούμε δυο λόγια για τη μικρή ιστορία του μνημείου στα παιδιά μας (αλλά και στα μεγαλύτερα παιδιά). Το μνημείο αυτό, με ιστορία 100 περίπου χρόνων, είναι ένα κενοτάφιο, τάφος νεκρών ηρώων και το σεβόμαστε όπως σεβόμαστε και τον τάφο των δικών μας ανθρώπων στο κοιμητήριο. Δεν είναι παιδική χαρά, δεν μπορούμε να το ποδοπατάμε...

Και ίσως είναι μια ευκαιρία όπως συντηρηθεί το μνημείο και αναπλαστεί από τους αρμόδιους. Το 2019 ομάδα εθελοντών του οικισμού πραγματοποίησε εργασίες ευπρεπισμού της βάσης του μνημείου.

Λίγες επιπλέον πληροφορίες και εικόνες από την περιπλάνηση του ηρώου:

Το ηρώο στην αρχική του θέση στην Αλεξανδρούπολη, κάτω από το Πασαλίκι

Ατενίζοντας το Θρακικό πέλαγος

Το μνημείο γνώρισε πολλές τιμές, αφού εδώ γίνονταν όλες οι καταθέσεις στεφάνων, από μαθητές, επίσημους και βασιλείς.

Ιούνιος 1936, αναμένοντας τον βασιλιά Γεώργιο Β' να καταθέσει στεφάνι

Το 1948 το μνημείο βρίσκεται
ακόμη στην αρχική του θέση

Στη παραπάνω φωτογραφία, που είναι από την σελίδα "Γειτονιές και αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης που αλλάζει", διακρίνονται κάποιες από τις λεπτομέρειες που υπήρχαν στο κάτω τμήμα του ηρώου, οι οποίες σήμερα δεν υπάρχουν.

Το μνημείο στο δημοτικό κήπο απέναντι από το Πασαλίκι (σήμερα κτίριο Μεραρχίας)
Φώτο: Θεόδωρος Ορδουμποζάνης

Αργότερα το Ηρώον μεταφέρθηκε στο Πάρκο Εγνατία (Πευκάκια)
Φώτο: Θεόδωρος Ορδουμποζάνης

Με ένα μικρό απόσπασμα από το ποίημα του Οδυσσέα Ελύτη «Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας», σας εύχομαι Χρόνια πολλά για την εθνική μας επέτειο!

“Ήταν γενναίο παιδί.
Με τα θαμπόχρυσα κουμπιά και το πιστόλι του
Με τον αέρα του άντρα στην περπατηξιά
Και με το κράνος του, γυαλιστερό σημάδι
(Φτάσανε τόσο εύκολα μες στο μυαλό
Που δεν εγνώρισε κακό ποτέ του)
Με τους στρατιώτες του ζερβά δεξιά
Και την εκδίκηση της αδικίας μπροστά του
–Φωτιά στην άνομη φωτιά!–
Με το αίμα πάνω από τα φρύδια
Τα βουνά της Αλβανίας βροντήξανε
Ύστερα λιώσαν χιόνι να ξεπλύνουν
Το κορμί του, σιωπηλό ναυάγιο της αυγής
Και το στόμα του, μικρό πουλί ακελάηδιστο
Και τα χέρια του, ανοιχτές πλατείες της ερημίας
Βρόντηξαν τα βουνά της Αλβανίας
Δεν έκλαψαν
Γιατί να κλάψουν
Ήταν γενναίο παιδί!”

Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)

➤ Διαβάστε επίσης: Δύο ιστορικά ντοκουμέντα για το (περιπλανώμενο) Μνημείο Ηρώων της Αλεξανδρούπολης
[post_ads]