Ποντιακής καταγωγής ο πρώτος Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως Γερβάσιος Σαρασίτης. Στις 17 Νοεμβρίου 1922 ο καταγόμενος από την Αργυρούπολη του Πόντου, Γερβάσιος, εξελέξη Μητροπολίτης της νεοσύστατης τότε Μητροπόλεως Αλεξανδρουπόλεως.
Ο πρώτος Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως Γερβάσιος Σαρασίτης
της Ουρανίας Πανταζίδου
Κατά καιρούς ανατρέχω στην εργογραφία του αείμνηστου δάσκαλου και δημοσιογράφου Γεωργίου Θ. Κανδηλάπτη, αναζητώντας πληροφορίες για τα πρώτα χρόνια από την άφιξη των προσφύγων στην περιοχή μας.
Ξεφυλλίζοντας το «ΠΟΝΤΙΑΚΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΑΝΑΛΕΚΤΑ», γραμμένο στα Πάταρα Έβρου το 1925, βρέθηκα μπροστά σε μια ευχάριστη έκπληξη. Εκτός του ότι στους χορηγούς της εκδόσεως βρήκα γραμμένα συγγενικά μου πρόσωπα, εντύπωση μου προκάλεσε η επόμενη σελίδα του βιβλίου, αφιερωμένη στον Σεβασμιότατο Γερβάσιο Σαρασίτη, Μητροπολίτη Αλεξανδρουπόλεως.
Για τον Γερβάσιο Σαρασίτη δε γνώριζα πολλά. Την οικογένεια των Σαρασιτών και την προσφορά τους στον Πόντο την γνώριζα διαβάζοντας για τα φημισμένα μεταλλεία της Αργυρούπολης του Πόντου.
Αναζητώντας πληροφορίες για τον Γερβάσιο Σαρασίτη έφθασε στα χέρια μου μεταξύ άλλων και η διατριβή ενός άλλου Πόντιου ποιμενάρχη, του Μητροπολίτη Δράμας κ.κ. Παύλου «Η Μητρόπολη Ροδοπόλεως. Το ζήτημα των Εξαρχιών του Πόντου».
Επίσης σημαντικές πληροφορίες βρήκα και στο βιβλίο του θεολόγου και ιστορικού κ. Θεοδόση Κυριακίδη «Η ιστορία της Ιεράς Σταυροπηγιακής και Πατριαρχικής Μονής Αγίου Γεωργίου Περιστερεώτα».
Ο Γερβάσιος (κατά κόσμον Γεώργιος) γεννήθηκε στην Αργυρούπολη του Πόντου την 1η Ιανουαρίου 1867. Υπήρξε ο τελευταίος γόνος μιας πολύ σημαντικής οικογένειας του Πόντου.
Ο επιφανέστερος των ιεραρχών της Ιεράς Μμητροπόλεως Ροδοπόλεως, μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του στο Φροντιστήριον Τραπεζούντας το 1886, εισήχθη με υποτροφία στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Διακαής του πόθος ήταν η ανωτέρα μόρφωση, για να είναι αντάξιος του ονόματος που έφερε. Έτσι απαντούσε στη μητέρα του, η οποία είχε αντιρρήσεις στο ν΄ ακολουθήσει ο γιος της το δρόμο της ιεροσύνης. Διετέλεσε διευθυντής στο Φροντιστήριον της Αργυρούπολης, στην Αμισό κ.α. Υπήρξε βοηθός του Επισκόπου Καισαρείας και δίδαξε εκεί ως Σχολάρχης.
Το 1901 ευρισκόμενος στην Αμισό (Σαμψούντα) κατά τη διάρκεια του κηρύγματος του Ευαγγελίου του Παραλύτου, συνελήφθη από τους Τούρκους, με την κατηγορία ότι προπαγάνδιζε υπέρ της Ελλάδας. Σύντομα όμως, με την παρέμβαση ενός προκρίτου της Αμισού αφέθηκε ελεύθερος.
Στις 28 Ιουλίου του ιδίου έτους εξελέγη Επίσκοπος Νανζιανζού. Επίσης για ένα διάστημα υπήρξε βοηθός του γέροντά του Γερβάσιου Σουμελίδη, έως ότου το Νοέμβριο του 1902 εξελέγη Μητροπολίτης στη νεοσυσταθείσα τότε Μητρόπολη Ροδοπόλεως.
Οι συνθήκες που ανέλαβε τη Μητρόπολη Ροδοπόλεως δεν ήταν και οι καλύτερες. Ο νέος Μητροπολίτης άσκησε τα καθήκοντά του σε ιδιαίτερα δυσμενείς συνθήκες. Το πρόβλημα των Εξαρχιών είχε δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα στις περιοχές του Πόντου. Αυτό όμως δεν έκαμψε το ηθικό του. «Έχω το καλύτερο έμψυχο υλικό» έλεγε πάντα. Αλλά και ο λαός τον σεβόταν και τον άκουγε. «Ο δεσπότς είπεν ατό», έλεγαν.
Καθόλη την ποιμαντορία του μερίμνησε ιδιαίτερα για τα σχολεία και τη μόρφωση των παιδιών και των νέων και εισήγαγε το θεσμό των επιθεωρητών στα σχολεία, ενώ εγκαινίασε και αρκετούς ναούς. Επίσης μερίμνησε ώστε να βελτιωθούν οι συνθήκες της Μονής Αγίου Γεωργίου Περιστερεώτα, η οποία είχε υποστεί μεγάλες ζημιές από την φωτιά του 1904. Η επαρχία Ροδοπόλεως στο πρόσωπό του βρήκε τον πνευματικό της πατέρα.
Μετά τέσσερα χρόνια κλήθηκε να υπηρετήσει στη Μητρόπολη Κορυτσάς, η οποία χήρευε λόγω της αποτρόπαιας δολοφονίας του μητροπολίτη της Φώτιου Καλπίδη. Στην Κορυτσά είχε να αντιμετωπίσει τον άγριο πόλεμο Ρουμάνων και Βουλγάρων εναντίον του. Έτσι το Πατριαρχείο τον μετέθεσε στην Άγκυρα. Και εκεί όμως οι Τούρκοι τον κατηγόρησαν ότι προπαγανδίζει υπέρ της Ελλάδας και τον κατεδίωκαν. Η ζωή του διέτρεχε μεγάλο κίνδυνο.
Έτσι για ένα διάστημα απομακρύνθηκε από την Μητρόπολη Αγκύρας και υπηρέτησε ως συνοδικός στο Πατριαρχείο.
Ο Γερβάσιος στην Αλεξανδρούπολη
Στις 17 Νοεμβρίου 1922, με συνοδική πράξη, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Μελέτιος Μεταξάκης, ιδρύει μια νέα Μητρόπολη στη Θράκη. Το σκεπτικό του Πατριάρχη να ιδρυθεί η νέα Μητρόπολη, αμέσως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή ήταν «το εν τη Δυτική Θράκη τμήμα της επαρχίας Αίνου λόγω των πολιτικών συνθηκών, υφ ας τούτο νυν διατελεί εν σχέσει προς το εν τη Ανατολική Θράκη τμήμα της αυτής επαρχίας, το διατελούν υπό άλλας πολιτικάς συνθήκας και λόγω της συγκεντρώσεως και εγκαταστάσεως εκεί χιλιάδων ομογενών προσφύγων, έχει ανάγκην αμέσου και συνεχούς ποιμαντορικής προνοίας και επιβλέψεως, ενέκρινεν όπως αποσπώμενον εκ του εν τη Ανατολική Θράκη τμήματος της επαρχίας Αίνου και μετά κατάλληλον των ομόρων επαρχιών Μαρωνείας και Ξάνθης διαρρύθμισιν αποτελέση νέαν Μητρόπολιν υπό το όνομα Μητρόπολις Αλεξανδρουπόλεως, κατέχουσα θέσιν εν τη Β΄ στήλη του Συνταγματίου ευθύς προ της Μητροπόλεως Φιλαδελφείας». Με την ίδια πράξη οριζόταν ότι ο εκάστοτε Μητροπολίτης θα φέρει τον τίτλο «Υπέρτιμος και Έξαρχος Ροδόπης».
Η νεοσυσταθείσα Μητρόπολη Αλεξανδρουπόλεως δημιουργήθηκε μετά την απόσπασή της από τη Μητρόπολη Αίνου.
Πρώτος Μητροπολίτης της νεοσυσταθείσας Μητροπόλεως Αλεξανδρουπόλεως εξελέγη την ίδια ημέρα με την ανακήρυξη της νέας Μητροπόλεως ο μέχρι τότε Μητροπολίτης Αγκύρας Γερβάσιος Σαρασίτης.
 |
| Ο Αλεξανδρουπόλεως Γερβάσιος (Πηγή: www.oldalexandroupoli.gr) |
Στα τέλη του 1922, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή ο Γερβάσιος Σαρασίτης έπαιρνε το δρόμο της προσφυγιάς. Φεύγει ως ανεπιθύμητος από την Τουρκία.
Ο Γερβάσιος ένα μήνα μετά την εκλογή του ως Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως αφού εκκλησιάστηκε στον Πατριαρχικό ναό, αναχώρησε στις 28 Δεκεμβρίου 1922 με ατμόπλοιο για την Αλεξανδρούπολη, συνοδεία υπαλλήλου της Αγγλικής Αρμοστείας Κωνσταντινουπόλεως και του απεσταλμένου του Οικουμενικού Πατριαρχείου Χρυσόστομου (Χριστούγεννα 1922: Η Αλεξανδρούπολη υποδέχεται τον πρώτο της Μητροπολίτη Γερβάσιο Σαρασίτη).
Στην Αλεξανδρούπολη ο Γερβάσιος έτυχε θερμής υποδοχής, παρόλο που εκείνη την περίοδο η πόλη προσπαθούσε, μέσα σε δύσκολες συνθήκες να ανασυγκροτηθεί. Ταυτόχρονα είχε να αντιμετωπίσει την παλιννόστηση των κατοίκων που είχαν αναγκαστεί, λόγω της Βουλγαρικής κατοχής να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, καθώς επίσης και τους χιλιάδες πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής.
Ο Γερβάσιος θα αναλάβει να οργανώσει τη νεοσυσταθείσα τότε Μητρόπολη Αλεξανδρουπόλεως, μέσα σε ιδιαίτερα δύσκολες στιγμές για την πατρίδα μας. Από τη μια είχε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα των χιλιάδων κατοίκων, που κατά τη διάρκεια της Βουλγαρικής κατοχής είχαν εγκαταλείψει την πόλη και τώρα, μετά την απελευθέρωση επέστρεφαν και προσπαθούσαν να στήσουν εκ νέου το σπιτικό τους και από την άλλη την άφιξη χιλιάδων προσφύγων από τη Μικρά Ασία που κατέκλυζαν την πόλη.
Το 1925 ο Γερβάσιος επεφύλαξε λαμπρότατη υποδοχή στον διερχόμενο από την Αλεξανδρούπολη Οικουμενικό Πατριάρχη Κωνστανίνο ΣΤ΄, ο οποίος απελάθηκε από τους Κεμαλικούς.
Στις παραπάνω φωτογραφίες, ο λαός της Αλεξανδρούπολης υποδέχεται τον Οικουμενικό Πατριάρχη Κωνσταντίνο ΣΤ΄ στις 30 Ιανουαρίου 1925, μετά την απέλασή του από την Τουρκία.
Ο Γερβάσιος Σαρασίτης ως Μητροπολίτης υποστήριξε τα φιλανθρωπικά, μορφωτικά και αθλητικά σωματεία της πόλης και υπήρξε σε πολλά από αυτά πρόεδρος ή επίτιμος πρόεδρος. Διετέλεσε μέλος της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος. Δεν άφησε πίσω του περιουσία καθώς τα χρήματά του τα διέθετε σε φιλανθρωπίες και αγαθοεργίες. Τιμήθηκε με το σερβικό παράσημο του Αγίου Σάββα και του τουρκικού "Χαμιδιέ".
Σημαντική ήταν και η εργογραφία του, όπως σκέψεις περί αγαμίας των κληρικών, Αντιχιλιαστικά, Επαρχία Ροδοπόλεως, Βιογραφικό σημείωμα περί του Αποστόλου Παύλου κ.α., ενώ δημοσίευσε σε εφημερίδες και περιοδικά.
Πρωινές ώρες τις 31ης Μαΐου 1934 οι καμπάνες της Μητρόπολης Αλεξανδρουπόλεως κτυπούσαν πένθιμα. Η καρδιά του δεν άντεξε και σε ηλικία 67 ετών εκοιμήθη. Η εξόδιος ακολουθία, παρουσία εκπροσώπων Καθολικών, Αρμενίων, Ισραηλιτών, Τούρκων και πλήθος λαού τελέστηκε στον Ιερό Ναό του Αγίου Ελευθερίου. Σχολεία και καταστήματα παρέμειναν κλειστά, ενώ μεσίστιες κυμάτιζαν οι σημαίες.
Πάνδημη ήταν η εκφορά του λειψάνου δια μέσω των κεντρικών οδών της πόλης. Η πένθιμη πομπή κατευθύνθηκε στον Ιερό Ναό του Αγίου Ελευθερίου, στον περίβολο του οποίου και ενταφιάστηκε, σύμφωνα με επιθυμία του. Για τον εκλιπόντα μίλησε ο εκ Πόντου καταγόμενος Μητροπολίτης Ξάνθης Πολύκαρπος, φίλος και συμφοιτητής του στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης.
Για τη ζωή και το έργο του δημοσιεύτηκαν πολλά άρθρα σε εφημερίδες της Θράκης, της Θεσσαλονίκης και στον επίσημο εκκλησιαστικό τύπο της Εκκλησίας της Ελλάδος και του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
Διαβάστε επίσης:
ΠΟΝΤΙΑΚΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΑΝΑΛΕΚΤΑ του Γεωργίου Κανδηλάπτη
με αφιέρωση στον Γερβάσιο
με αφιέρωση στον Γερβάσιο
ΣΧΟΛΙΑ
Μπορείτε να σχολιάσετε μέσω Facebook ή Blogger (Google) επιλέγοντας την αντίστοιχη καρτέλα από πάνω