Ο Πόντιος σοσιαλιστής που θεωρείται ο εισηγητής του μαρξισμού και της σύγχρονης κοινωνιολογίας στην Ελλάδα, ο οποίος κατάφερε να ταράξει τους Αθηναίους στις αρχές του 20ου αιώνα προκαλώντας συζητήσεις και προστριβές ανάμεσα στους τότε προοδευτικούς κύκλους.
Ήρθε στον κόσμο μαζί με τη δίδυμη αδελφή του Όλγα. Η μητέρα τους Αθηνά θα πεθάνει κατά τη διάρκεια της γέννας. Η απώλεια της μάνας που δε γνώρισε ποτέ θα σημαδέψει τη ζωή του Γεωργίου.
Μετά 25 χρόνια θα αλλάξει το επίθετό του σε Σκληρός (…το αποφάσισα, το Σκληρός ως ψευδώνυμον μού ταιριάζει, εκφράζει όσα πιστεύω και όσα αισθάνομαι, τη φοβερή μου απέχθεια για τις αισθηματολογίες, την μαλθακότητα, τις ρομάντζες, τους ψευτοαισθητισμούς και όλα τα συναφή που ωραιοποιούν και συσκοτίζουν τα πράγματα) - anagnosi.blogspot.com/2014/02/blog-post_9.html
Ο πατέρας του Ηλίας Κωνσταντινίδης, δάσκαλος στο ιστορικό Φροντιστήριο της Τραπεζούντας (εκπαιδευτικό ίδρυμα) και έμπορος είχε άλλα επτά παιδιά. Στα παιδιά θα σταθεί ως μάνα η μεγαλύτερή τους αδελφή Βάσω. Από αυτήν θα διδαχθούν τα Γαλλικά, Γερμανικά και Τούρκικα. Μετά τις γυμνασιακές σπουδές θα πάει στην Οδησσό για να εργαστεί στις εμπορικές επιχειρήσεις συγγενικού προσώπου. Εκεί θα μάθει και τα Ρώσικα. Ο Γεώργιος Σκληρός όμως δεν είναι πλασμένος για το εμπόριο. Θα φύγει στη Μόσχα για να σπουδάσει γιατρός.
Στη Μόσχα θα εμπλακεί στα επαναστατικά γεγονότα της εποχής. Εκεί θα μυηθεί για πρώτη φορά στη σοσιαλιστική σκέψη, ερχόμενος σε επαφή με τη σκέψη του Γκεόργκι Πλεχάνοφ (Ρώσος επαναστάτης και συγγραφέας).
Το 1905 λόγω της εμπλοκής του στα επαναστατικά γεγονότα και ασθενικός - λόγω φυματίωσης, θα καταφύγει στην Ιένα της Γερμανίας, απ΄ όπου θα πάρει το πτυχίο του το 1909. Εκεί, ως εκπρόσωπος της μαρξιστικής σκέψης θα συνδεθεί με τον Δημήτριο Γληνό στην ίδρυση του φοιτητικού συλλόγου με σοσιαλιστικές κατευθύνσεις "Φιλική Προοδευτική Ένωση".
Στη Γερμανία επίσης θα συνδεθεί με εξέχουσες προσωπικότητες, που αργότερα θα παίξουν σημαντικό ρόλο στην Ελλάδα: Χατζόπουλος, Δελμούζος, Γληνός, Γεώργιος και Φώτος Πολίτης αλλά και Νικόλαος Πολίτης κ.α. Εκεί θα συνεργαστεί με το λογοτεχνικό περιοδικό και στυλοβάτη της δημοτικής γλώσσας "Νουμάς" ενώ θα εμπλακεί και στη μεγάλη διαμάχη που είχε ξεσπάσει για τη γλώσσα.
 |
| Γ. Σκληρός, Α. Δελμούζος, Γ. Παπανικολάου (ο Τεστ Παπ) στη Γερμανία |
Με "Το Κοινωνικόν μας ζήτημα", το βιβλιαράκι όπως το αποκαλούσε ο ίδιος και με τις ιδέες του, φαίνεται ότι κατάφερε να ταράξει τους Αθηναίους της εποχής του. Διακαής του πόθος ήταν να μετοικήσει και να εργαστεί στην Αθήνα. Όμως παρά τις προσπάθειες σημαντικών φίλων του αυτό δεν κατέστη δυνατόν
Παρ΄ όλα αυτά ο Γ. Σκληρός θα επισκεφτεί την Αθήνα δυο φορές. Η πρώτη φορά που θα επισκεφτεί την πόλη των ονείρων του, ήταν ως δευτεροετής φοιτητής Ιατρικής του Πανεπιστημίου της Μόσχας. Ήταν 11 Αυγούστου 1903, όταν καταφθάνουν στο λιμάνι του Πειραιά 150 φοιτητές από τη Μόσχα, για να επισκεφτούν αρχαιολογικούς χώρους. Ανάμεσά τους και ο Γεώργιος Κωνσταντινίδης (Σκληρός). Για εκείνη την επίσκεψη καθώς και τον πιθανολογούμενο σκοπό στην Αθήνα, είχαν γράψει εφημερίδες της εποχής. Η χρονική περίοδος της επισκέψεως συνέπεσε με τις αιματηρές συγκρούσεις στη Μακεδονία. Μερίδα του αθηναϊκού τύπου θα εκλάβει την επίσκεψη των Ρώσων φοιτητών ως «σπασμωδικό» και «άτεχνο» μέσο της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής (πανσλαβισμός), κάτι που θα αντικρούσει ο Σκληρός.
Για το βιβλίο του "Η Αριστερά και το Ανατολικόν ζήτημα" θα έρθει σε αντιπαράθεση - μέσω του περιοδικού "Νουμάς" - με τον Ίωνα Δραγούμη, όπου αρθρογραφούσε και εκείνος…
Δεν αφήνει ασχολίαστο το θέμα του πολέμου και της ειρήνης (Α' Παγκόσμιος Πόλεμος). Γράφει στο βιβλίο του "H φιλοσοφία του πολέμου και της ειρήνης" από το Κάιρο το 1915: «…Οι σημερινοί πόλεμοι σε εκείνα τουλάχιστον τα κράτη που είναι βιομηχανικώς πολύ προοδευμένα, είναι πόλεμοι καθαρώς οικονομικοί και γίνονται προς κατάκτηση νέων αγορών, αποικιών και διάδοση των χρηματιστικών επιχειρήσεων των ενδιαφερομένων βιομηχανικών τάξεων…».
Ενώ για την ειρήνη γράφει μεταξύ άλλων ότι, «…άμα λείψουν τα εγωιστικά υλικά συμφέροντα, τότε οι ηθικοί ιδεολογικοί παράγοντες θα βρουν το έδαφος ελεύθερο και θα εκπληρώσουν χωρίς εμπόδια τα προαιώνια ειρηνιστικά τους όνειρα. Η παγκόσμια ειρήνη και αλληλεγγύη θα καταντήσει μοιραία μια ιστορική ανάγκη η οποία θα εξυπηρετήσει καλύτερα τα υλικά, ηθικά και πνευματικά συμφέροντα της ανθρωπότητας…» (anemi.lib.uoc.gr).
Φαίνεται πως τον Σκληρό τον απασχολούν ιδιαίτερα και τα προβλήματα του ελληνισμού. Έτσι στο βιβλίο του "Τα σύγχρονα προβλήματα του Ελληνισμού" θα επαινέσει τα προτερήματα αλλά και θα καυτηριάσει τα προβλήματα του Έλληνα της εποχής του.
Θα σταθώ σε ορισμένα σημεία του βιβλίου αυτού.
Γράφει ο Σκληρός: «…Είμαστε ευερέθιστοι, εύθικτοι και εγωισταί [...] παρασυρόμαστε από αυστηρά, κηδεμονικά, αυταρχικά και μοναρχικά ιδεώδη, τα οποία, εννοείται, ο καθένας σκέπτεται να τα εφαρμόσει στην καμπούρα του γείτονά του και όχι στη δική του…».
Θεωρεί δε το πιο μεγάλο και πιο ολέθριο από τα ελαττώματα της φυλής μας τον ατομικισμό, «…που μόνο ηθικό νόμο αναγνωρίζει την κοινωνική επιτυχία του ατόμου και της οικογενείας του, τσαλαπατώντας αμείλιχτα όλες τις λαϊκές εκφάνσεις της ζωής. Ο ατομικισμός αυτός άρχισε να φαίνεται από την εποχή της καταπτώσεως και υποδουλώσεως της αρχαίας Ελλάδας στους ξένους κατακτητάς, πράγμα που κατέστρεψε τα παλιά κοινωνικά ιδανικά, και διέφθειρε αρκετά τους χαρακτήρας των πολιτών…». Συνεχίζοντας ο Σκληρός αναφέρει ότι ο ατομικισμός μεγάλωσε την εποχή του Βυζαντίου ενώ το κακό κορυφώθηκε την περίοδο της Τουρκοκρατίας ("Τα σύγχρονα προβλήματα του Ελληνισμού" - anemi.lib.uoc.gr).
Επίσης συγκρίνοντας τις διαφορές μεταξύ βορρά και νότου (και εκείνα τα χρόνια ο κόσμος μας ήταν χωρισμένος σε Βορρά και Νότο) ο Σκληρός θα γράψει:
«Οι πιο ψύχραιμοι, πειθαρχημένοι και περισσότερον κοινωνικώς ηθικοί αγγλογερμανικοί λαοί [...] αφοσιώνονται στις φιλελεύθερες ιδέες και συστήματα. Και τούτο διότι έχουν πεποίθηση στον νομιμόφρονα χαρακτήρα του εαυτού τους και του γείτονά τους, επομένως και στα καλά αποτελέσματα του φιλελεύθερου πολιτεύματος που καταπολεμά τη συγκεντρωτική κηδεμονία και αφήνει μεγάλη πρωτοβουλία στον πολίτη [...] Ενώ εμείς ζητάμε προκαταβολικώς κηδεμονία [...] και βούρδουλα».
Για την Παιδεία της εποχής του γράφει:
«Τα σχολεία και τα παιδαγωγικά συστήματα σε χάλια ελεεινά [...] να τρομοκρατούνται από ψευτοσοφούς, αγύρτες δημαγωγούς [...] ενώ ο Τύπος κυλιόταν σε μια ανήθικη παραδολογία, έλλειψη αρχών και φρικώδη ημιμάθεια. Οι Έλληνες, είναι τόσο πεισματικά μυωπικοί ώστε αποδίδουν όλα τους τα δεινά στο "ρωμέικο" που "δεν θα διορθωθεί ποτέ" χωρίς να βλέπουν σ’ αυτό τον δικό τους, ατομικό, ρόλο».
Γράφει επίσης για την ανευλάβεια που μας χαρακτηρίζει προς το άτομο του άλλου, για τη ματαιοδοξία, την φτωχαλαζονική επίδειξη πλούτου, όπως χαρακτηριστικά γράφει και τη θεοποίηση της υλικής επιτυχίας του ανθρώπου, αποτέλεσμα ελλείψεως πνευματικών ιδανικών…
Δεν αφήνει χωρίς να σχολιάσει την απαραίτητη μεταρρύθμιση που πρέπει να υπάρξει στο δημοτικό παιδαγωγικό σχολείο, το οποίο θα συντελέσει στη διάπλαση νέων χαρακτήρων και θα καταπολεμήσει τα φυλετικά μας ελαττώματα από την πρώτη ακόμη τρυφερή ηλικία. Σ΄ αυτό πρέπει να συνεργαστεί και η οικογένεια και όλοι οι μορφωτικοί παράγοντες για να πλάσουν τον ψυχικό κόσμο του νέου πολίτη. Οικογένεια, σχολείο, φιλολογία, τέχνη, επιστήμη, κριτική, δημοσιογραφία κ.α. θα δημιουργήσουν μια ηθική ατμόσφαιρα που θα επηρεάσει τους χαρακτήρες…
Φαίνεται πως στη Γερμανία η προσωπικότητα του Σκληρού ήταν τόσο έντονη ώστε η επαφή που απέκτησε ένα τμήμα της ελληνικής διανόησης με το μαρξισμό, οφειλόταν καθαρά σ΄ αυτόν.
«Η επίδραση αυτή τού Σκληρού υπήρξε πράγματι καθολική - για όλους τους Έλληνες φοιτητές των γερμανικών πανεπιστημίων που συνάντησαν τον Σκληρό. Έχουμε μαρτυρίες για την από μέρους τους υιοθέτηση τέτοιων Ιδεών - και για πολλούς βαθιά μεν, αλλά, άλλοτε μακρόχρονη, όπως στην περίπτωση τού Γληνού, άλλοτε μεσοπρόθεσμη, όπως στην περίπτωση τού Δελμούζου και άλλοτε εξαιρετικά βραχύχρονη όπως στην περίπτωση του Γεωργίου και Φώτου Πολίτη καθώς και του Γιάννη Αποστολάκη.
Χαρακτηριστικό για το πόσο ισχυρή ήταν αυτή ή πνευματική ακτινοβολία τού Σκληρού στους ελληνικούς κύκλους τής Γερμανίας είναι ένα απόσπασμα από τις βιογραφικές αναμνήσεις του Αρχιεπίσκοπου Αθηνών Χρύσανθου, συμφοιτητή του Σκληρού στην Ιένα:
"Ήτο ο Σκληρός ισχυρά φυσιογνωμία, δεινός συζητητής, ο οποίος όλους όσους επέρασαν από την Ιέναν της Θουριγγίας τους έκαμε σοσιαλιστάς: Κ. Χατζόπουλον, Α. Δελμοΰζον, Φώτον Πολίτην, όστις όμως κατόπιν εστράφει προς τα οπίσω…"» (Ρένα Σταυρίδη - Πατρικίου "ΑΝΕΚΔΟΤΕΣ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΤΟΥ Γ. ΣΚΛΗΡΟΥ ΣΤΟΝ Γ.Ν. ΠΟΛΙΤΗ - Από τις «παλιές καλές μέρες της Ιένας» στην «ανίερον πραγματικότητα» της βιοπάλης στην Αίγυπτο" (ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/mnimon/article/viewFile/7903/7644).
Ο παιδαγωγός Αλέξανδρος Δελμούζος έλεγε για τον Σκληρό: «Εκείνο που με πλησίασε στον Σκληρό ήταν η μεγάλη αντίθεση και στο βάθος ο ίδιος ο αλτρουισμός και το ίδιο ιδανικό: μια νέα Ελλάδα… Για κάμποσον καιρό σα να είχα τυφλωθεί από το πολύ φως και να ζούσα μια ξένη ζωή…». Επίσης παρότρυνε τους αναγνώστες του "Νουμά": «διαβάστε τον και θα σας αναγκάσει ή να τον παραδεχθείτε ή να τον πολεμήσετε».
Ο Ίων Δραγούμης, παρ΄ όλο που εκτιμά τον Σκληρό για το καθάριο μυαλό του, και την ησυχία που συζητεί όλα, αντικρούει τις ιδέες του και γράφει για τις διαφορετικές ιδιοσυγκρασίες τους. «Είμαι κ. Σκληρέ πολιτικός. Εμείς οι πολιτικοί πηγαίνουμε σύμφωνα με τις περιστάσεις - δηλαδή βλέποντας και κάνοντας…».
Στην Αίγυπτο θα γνωριστεί και θα συνεργαστεί με τον Κωνσταντίνο Καβάφη στο περιοδικό "Γράμματα". Ο Σκληρός υπήρξε καίριος υπομνηματιστής των ποιημάτων του Αλεξανδρινού ποιητή. Στο ποίημά του «Περιμένοντας τους βαρβάρους» θα σημειώσει, ότι η κοινωνία όταν φθάσει σ' ένα τέτοιο βαθμό πολυτελείας, αποφασίζει να φέρει μια ριζική αλλαγή…
Ο Γεώργιος Κωνσταντινίδης Σκληρός θα υπάρξει από τα ιδρυτικά μέλη του Εκπαιδευτικού Ομίλου της Αιγύπτου (www.avgi.gr/article/10976/314959/k-p-kabaphes-kai-georgios-skleros).
Είναι τόσα πολλά που μπορείς να γράψεις για τον Γεώργιο Κωνσταντινίδη Σκληρό. Θα ολοκληρώσω το αφιέρωμα (για οικονομία χώρου) με την αποτίμηση που κάνει για τη συμπεριφορά του Βενιζέλου έναντι του κινήματος στο Γουδή:
«…Κατάλαβε ότι η επανάσταση δεν ήταν πολιτική, γι’ αυτό δεν πείραξε ούτε τη δυναστεία, ούτε το πολίτευμα, που τα θεωρούσε ίσως τα μόνα σχετικώς συγχρονισμένα πράγματα στην Ελλάδα. Κατάλαβε ότι η επανάσταση για νά 'χη σημασία πρέπει να θίξη τις βαθειές ρίζες των κοινωνικών συστημάτων, τις ψεύτικες ιστορικές παραδόσεις και τις προλήψεις του λαού, να είναι δηλαδή ψυχική και πνευματική επανάσταση…» (media.public.gr/Books-PDF/9786180311877-1273245.pdf).
Ήταν Γενάρης του 1919. Ο Γεώργιος Κωνσταντινίδης - Σκληρός οδεύει για το μεγάλο ταξίδι, για να συναντηθεί με τη μάνα που δε γνώρισε και αναζητούσε σε όλη τη ζωή του.
Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
[post_ads]
ΣΧΟΛΙΑ
Μπορείτε να σχολιάσετε μέσω Facebook ή Blogger (Google) επιλέγοντας την αντίστοιχη καρτέλα από πάνω