Τα αρχεία της Καθολικής Εκκλησίας είναι πλήρη αναφορών για την καταστροφή των χριστιανικών κοινοτήτων της πάλαι ποτέ κραταιάς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από αναφορές καθολικών ιεραποστόλων που έδρασαν στις περιοχές.
 |
| Το επετειακό λογότυπο για τα 100 χρόνια από τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου |
Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από την απόβαση του Κεμάλ στην Αμισό (Σαμψούντα 19 Μαΐου 1919). Σκοπός της απόβασης, φανερά ήταν να καταστείλει τις εγκληματικές ενέργειες των Νεότουρκων Ταλαάτ, Ενβέρ, Τζεμάλ αλλά και του άτακτου Τοπάλ Οσμάν εναντίον των Ελλήνων. Ο απώτερος όμως σκοπός του Μουσταφά Κεμάλ ήταν, όχι να καταστείλει αλλά να εξοντώσει όλους τους χριστιανούς και να παραδώσει καθαρή από κάθε τι ξένο στοιχείο τη χώρα στους Τούρκους.
Το δόγμα των Νεότουρκων - Η Τουρκία στους Τούρκους - που είχε ήδη ξεκινήσει από την Ανατολική Θράκη και την Ιωνία (Φώκαια) το 1914 και επεκτάθηκε σε όλες τις περιοχές του Πόντου, με ιδιαίτερη ένταση από το 1916 και μετά, θα έφτανε τώρα στην τελευταία πράξη του δράματος.
Λίγες μέρες νωρίτερα, πριν ο Κεμάλ πατήσει το πόδι του στην Αμισό, ο Ελληνικός Στρατός αποβιβαζόταν στη Σμύρνη.
«Απεφασίσθη υπό των μεγάλων Δυνάμεων η διά του ελληνικού στρατού κατάληψις της Σμύρνης...» τηλεγραφούσε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, στην 1η Μεραρχία Στρατού που βρισκόταν στην Ελευθερούπολη.
Η μεγάλη τραγωδία που βίωσαν οι Έλληνες του Πόντου, αλλά και οι υπόλοιποι Έλληνες της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης, αποτυπώθηκαν τα πρώτα χρόνια, μετά το βίαιο ξεριζωμό και την εγκατάστασή τους στην Ελλάδα, σε διηγήματα, βιογραφίες, ημερολογιακές αφηγήσεις, οικογενειακές ιστορίες. Πολύ αργότερα θα απασχολήσει ορισμένους μελετητές.
Με την πρόσβαση των μελετητών στα αρχεία των ξένων κρατών, άρχισε να τεκμηριώνεται ο όρος Γενοκτονία από την επιστημονική κοινότητα.
Μεταξύ των ερευνητών - μελετητών ήταν και ο αείμνηστος Πολυχρόνης Ενεπεκίδης, καθηγητής Ιστορίας σε Πανεπιστήμια της Αυστρίας και της Γερμανίας, τη δεκαετία του 1960. Ο Ενεπεκίδης έχοντας πρόσβαση σε αρχεία και βιβλιοθήκες της Αυστρίας, Γερμανίας, Ιταλίας, Γαλλίας, Ελβετίας κ.α., είχε τη δυνατότητα να μελετήσει όλα όσα είχαν σχέση με την περίοδο της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Ανατολίας και ειδικότερα του Πόντου. Όπως έλεγε, την έρευνα του προσπάθησαν να εμποδίσουν τότε οι Έλληνες πολιτικοί Ευάγγελος Αβέρωφ και Παναγιώτης Πιπινέλης... Το σκεπτικό τους ήταν ότι η δημοσίευση αυτών των στοιχείων στην Ελλάδα θα μπορούσε να προκαλέσει εμπλοκή στις ελληνοτουρκικές σχέσεις... Βέβαια αυτοί μιλούσαν με τη γλώσσα την πολιτική.
 |
| Ο καθηγητής & ακαδημαϊκός Πολυχρόνης Ενεπεκίδης, από την Αμισό του Πόντου |
Στον αντίποδα έχουμε τον Δημήτριο Ψαθά, θεατρικό συγγραφέα και δημοσιογράφο, με καταγωγή από την Τραπεζούντα του Πόντου, ο οποίος θα γράψει στο βιβλίο του "Γη του Πόντου":
«...Ούτε επιτρέπεται να θυσιάζουμε την ιστορική αλήθεια σε καμία σκοπιμότητα, όπως, δυστυχώς, καθιερώθηκε να γίνεται απ’ τον καιρό που χαράχτηκε η λεγόμενη ελληνοτουρκική φιλία. Η άστοχη τακτική της αποσιώπησης των γεγονότων της Ιστορίας ήταν ίσως κι ένας απ’ τους λόγους που τόσο άσκημα πορεύτηκε η "φιλία" με τους Τούρκους. Να ρίξουμε τον πέπλο της λήθης στο παρελθόν αλλά να ξέρουμε, όχι να κρύβουμε...».
Σήμερα πλέον είναι γνωστό και παραδεκτό από την επιστημονική κοινότητα ότι, κατά τα τελευταία χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας συντελέσθηκαν μια σειρά από εγκλήματα κατά των χριστιανικών πληθυσμών της Ανατολής. Απώτερος στόχος αυτών των εγκλημάτων ήταν η ολοκληρωτική εξάλειψή τους από τα εδάφη τους, σύμφωνα με το δόγμα - Η Τουρκία στους Τούρκους - του Γερμανού συμβουλάτορά τους Λίμαν Φον Σάντερς.
Ο Σάντερς υπήρξε στρατιωτικός σύμβουλος και ανώτατος στρατιωτικός διοικητής του στρατού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Λέγεται ότι το 1919 εκρατείτο αιχμάλωτος στη Μάλτα, με σκοπό να δικαστεί για εγκλήματα πολέμου. Εξι μήνες μετά τη σύλληψή του αφέθηκε ελεύθερος, λόγω της συμφωνίας που υπεγράφη μεταξύ Άγγλων και του Κεμάλ (santeos.blogspot.com/2013/06/blog-post_1580.html).
Πολύτιμες, τεκμηριωμένες πληροφορίες θα έρθουν στην επιφάνεια και μέσα από τα αρχεία του Βατικανό. Ο κ. Θεοδόσης Κυριακίδης, συγγραφέας και διδάκτορας της νεότερης ελληνικής ιστορίας, μελετώντας τα αρχεία του Βατικανού, όπου υπάρχουν μαρτυρίες των καθολικών ιεραποστόλων που ζούσαν στη Μικρά Ασία, θα εκδώσει το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του "Συμβολή στην Έρευνα της Γενοκτονίας του Ελληνορθόδοξου Πληθυσμού και της Αντιχριστιανικής Πολιτικής στον Πόντο, μέσα από τις αρχειακές συλλογές του Βατικανού και ιεραποστολικών ταγμάτων" (έκδοση της Αποστολικής Διακονίας της Ελλάδας).
Όπως γράφει ο κ. Κυριακίδης «τα αρχεία της Καθολικής Εκκλησίας είναι πλήρη αναφορών για την καταστροφή των χριστιανικών κοινοτήτων της πάλαι ποτέ κραταιάς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από αναφορές ιεραποστόλων που έδρασαν στις περιοχές της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Είναι σημαντικές οι αναφορές για τις σφαγές, τους εκτοπισμούς, τις κλοπές και τις καταστροφές των μνημείων που υπέστησαν οι χριστιανοί από τους Νεότουρκους και τους Κεμαλικούς».
Το 1845 όταν οι καπουκίνοι (καπουτσίνοι) ιεραπόστολοι που δρουν στην Γεωργία εξορίζονται από το τσαρικό καθεστώς και υποχρεώνονται να εγκαταλείψουν τη Ρωσία επιλέγουν ως σταθμό της μετεγκατάστασής τους την Τραπεζούντα, τόσο εξαιτίας της σπουδαιότητας της πόλης και της σημαντικής της θέσης, όσο και εξαιτίας της εγγύτητάς της στην Γεωργία, όπου ήλπιζαν ότι κάποια στιγμή θα επέστρεφαν. Η περίοδος βέβαια που οι ιεραπόστολοι φτάνουν στην Τραπεζούντα είναι εξαιρετικά ευνοϊκή καθώς συμπίπτει με μια μακρά μεταρρυθμιστική περίοδο στην Αυτοκρατορία που δημιουργεί ευνοϊκότερες σε σχέση με το παρελθόν συνθήκες δραστηριοποίησης τους στην οθωμανική επικράτεια. Πράγματι, οι προσπάθειες για μεταρρυθμίσεις από τον Σελίμ Γ΄ (1789-1807) και τον Μαχμούτ Β΄ (1808-1839) υπήρξαν καταλυτικός πρόδρομος του μεταρρυθμιστικού προσανατολισμού του Τανζιμάτ (efxinospontos.gr).
 |
| Εκκλησία Καπουκίνων στη Σαμψούντα pontosandaristera.wordpress.com |
Σταχυολογώ κάποια αποσπάσματα από το βιβλίο:
Στις 22 Δεκεμβρίου 1922 ο ιεραπόστολος p. Cirillo da Erzerum βρισκόταν στην Τραπεζούντα εδώ και δυο χρόνια, ως αντικαταστάτης του προϊστάμενου της Ρωμαιοκαθολικής ιεραποστολής. Σε αναφορά του στον προϊστάμενό του σημειώνει για την πόντια γυναίκα: «...Διωκόμενη, πεινασμένη, γυμνή, μακριά από τον άντρα της, η ελληνίδα γυναίκα της Τραπεζούντας, μια αληθινή χριστιανή ηρωίδα, αντάξια των ενδόξων προγόνων μαρτύρων, ήξερε πως να διατηρήσει, με κόστος αγώνων ανδροπρεπών και χριστιανικών, την τιμή του φύλου της, της οικογένειας της και της πίστης των προγόνων της. Αυτές οι αρετές βρίσκονται δύσκολα ακόμη και στα καθολικά κέντρα και παρουσιάζονται για να τα θαυμάζουν οι πιστοί. Εγώ τις θαυμάζω και όσοι είμαστε εδώ δοξάζουμε το Θεό γι’ αυτήν την ηρωική αλήθεια, που υπάρχει ακόμη και σ’ αυτούς που δεν είναι καθολικοί».
Αλλού πάλι ο p. Cirillo σημειώνει «πρέπει να ομολογήσουμε ότι η ηθική διατηρήθηκε απαραβίαστη στον ορθόδοξο πληθυσμό αυτής της περιοχής».
Επίσης ο ίδιος κάνει ιδιαίτερη μνεία στα νεαρά κορίτσια:
«...Όλη αυτή η ευσέβεια είναι καταδικασμένη σε καταστροφή λόγω των συστηματικών εκτοπίσεων που οργανώνει η κυβέρνηση του Κεμάλ σε εκείνες τις περιοχές. Οι ληστές και οι στρατιώτες με χιλιάδες παρενοχλήσεις, βρισιές και απαγωγές καθιστούν αδύνατη τη ζωή για τον χριστιανικό πληθυσμό. Μέχρι τώρα έχουν φύγει περίπου 5.000 άτομα και εξακολουθούν να υπάρχουν τρεις φορές περισσότεροι, όπου ακόμη και χωρίς όλα τα απαραίτητα για την επιβίωση, καταδικάζονται σε μια αβέβαιη ζωή στις περιοχές που μεταναστεύουν. Παρ’ όλα αυτά προκειμένου να διατηρήσουν την πίστη τους και να διατηρήσουν την τιμή τους, που έχει εκτεθεί επικίνδυνα, προτιμούν το θάνατο».
Στη συνέχεια ο καθολικός ιεραπόστολος αναπολεί την ένδοξη ιστορία της Τραπεζούντας και αναφερόμενος στον προϊστάμενο του, στον οποίο και απευθύνει την επιστολή, σημειώνει «Εξοχότατε, ίσως θυμάστε την Τραπεζούντα. Τι χριστιανική πόλη! Πόλη που στο απόγειο της δόξας της δεν μετρούσε πάνω από 70.000 ψυχές και κατέχει ακόμη και σήμερα πάνω από 300 εκκλησίες και παρεκκλήσια!».
Κατά τη διάρκεια της Γενοκτονίας των Αρμενίων οι αναφορές και οι εκκλήσεις προς τον Πάπα για βοήθεια είναι συνεχόμενες. Ο Πάπας Βενέδικτος ΙΕ΄ (1914-1922) θα βοηθήσει τόσο με την αποστολή χρηματικής βοήθειας, όσο και με ίδρυση ορφανοτροφείων στην Κωνσταντινούπολη, καθώς και με συνεχείς διαμαρτυρίες αρχικά στους υπουργούς της νεοτουρκικής κυβέρνησης και το Μεγάλο Βεζίρη και αργότερα και στον ίδιο τον Μουσταφά Κεμάλ.
Στις 8 Μαΐου 1922 ο προϊστάμενος της ιεραποστολής της Τραπεζούντας p. Lorenzo, σημειώνει ότι οι Τούρκοι βρίσκονται σε απόλυτο οργασμό και βλέπουν με μεγάλη εχθρότητα κάθε τι χριστιανικό. Από τους Αρμένιους σημειώνει ότι δεν έχει απομείνει σχεδόν κανείς στην πόλη, ενώ από τους Έλληνες μόνο γυναίκες και παιδιά.
Ενώ για τη Σαμψούντα αναφέρει ότι δεν υπάρχει πια κανένας άντρας, εκτός από κάποιους ηλικιωμένους, ενώ στο εσωτερικό δεν έχει παραμείνει πια κανένα ελληνικό χωριό. Όλοι δολοφονήθηκαν και τα χωριά λεηλατήθηκαν.
Κάνει δε ιδιαίτερη μνεία για την Κερασούντα, για την οποία σημειώνει ότι έλαχε να είναι η πόλη στην οποία οι Έλληνες υπέφεραν περισσότερο απ’ οπουδήποτε αλλού. Κι αυτό, όπως σημειώνει, λόγω της δράσης εκεί του αρχηγού των ληστών, του Τοπάλ Οσμάν (με καταγωγή από την Κερασούντα). Γράφει χαρακτηριστικά ότι, ο Τοπάλ διατρέχει την ύπαιθρο, σκοτώνει, λεηλατεί και καταστρέφει τα πάντα ατιμώρητος. Οι αρχές δεν μπορούν να κάνουν τίποτε εναντίον του, έχει απόλυτη εξουσία στην οποία όλοι είναι υποχρεωμένοι να σκύβουν το κεφάλι. Η ομάδα του αποτελείται από περίπου εκατό άντρες της ίδιας ποιότητας μ’ αυτόν και εξορίζουν τους Έλληνες από την πόλη σκοτώνοντας τους περισσότερους απ’ αυτούς. Δεν περνάει μέρα και νύχτα που να μην σκορπίσει αίμα, αρπάζοντας, ατιμάζοντας, πυροβολώντας, σφάζοντας.
Λίγες μέρες αργότερα ο p. Lorenzo στέλνει και νέα αναφορά, στην οποία σημειώνει ότι η κατάσταση συνεχίζει να μην βαίνει καλώς: «Ο τουρκικός φανατισμός βρίσκεται πια εκτός κάθε ελέγχου, και εκφράζεται με όλες του τις δυνάμεις. Στην Ινέπολη, στη Σαμψούντα, στην Κερασούντα, δεν υπάρχουν πια Έλληνες, εκτός από τους γέρους, τις γυναίκες και τα παιδιά. Στην Τραπεζούντα οι διωγμοί προχωρούν πιο αργά, αλλά κάθε εβδομάδα στέλνουν εξορία ομάδες αντρών προς το εσωτερικό, μέσω του Ερζερούμ, όπου το μεγαλύτερο μέρος, πεθαίνει από την πείνα και από τις αρρώστιες».
Αξίζει να σημειωθεί πάντως, πως οι καθολικοί ιεραπόστολοι είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί στις αναφορές τους κι αυτό διότι φοβούνται ότι οι επιστολές τους μπορούν να πέσουν στα χέρια των Τούρκων.
Συγκεκριμένα ο καθολικός προϊστάμενος σημειώνει στο γράμμα του στις 30 Μαΐου 1922: «Σας παρακαλώ να μην αναφερθείτε στην επιστολή μου, είτε για να μου απαντήσετε είτε για οποιαδήποτε άλλο λόγο. Οι Τούρκοι έχουν τα μάτια ανοικτά και είναι πιο πονηροί απ’ αυτό που συνήθως πιστεύεται. Ενημερώνονται για κάθε τι που δημοσιεύεται στις εφημερίδες και αφορά τις ενέργειες τους. Φαίνεται ότι δεν γνωρίζουν ότι έχω γράψει μια τέτοια αναφορά. Θα μπορούσε να μου στοίχιζε τη ζωή».
Στις 24 Δεκεμβρίου 1922 ο p. Cirillo στέλνει γράμμα στον p. Giuseppe Antonio, γενικό προϊστάμενο του τάγματος των καπουτσίνων, όπου του γράφει μεταξύ άλλων, ότι ο ίδιος μαζί με τους άλλους πατέρες που βρίσκονται στην Τραπεζούντα, προσπαθούν με τις φτωχές τους δυνάμεις να εργαστούν για να φανούν χρήσιμοι, όχι μόνο στους καθολικούς, αλλά κυρίως στους σχηματικούς (εννοεί τους ορθοδόξους) αδελφούς, οι οποίοι υποφέρουν από τρομερούς διωγμούς, σίγουρα όχι για άλλο λόγο, παρά επειδή είναι χριστιανοί. Η καλή τους πίστη τους κάνει μέλη της ψυχής της Εκκλησίας και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι είναι πραγματικοί μάρτυρες.
Συμπληρώνει επίσης στο γράμμα του ότι, από τη μια πλευρά σφίγγεται η καρδιά του να βλέπει τα όσα υφίσταται ο αθώος εκείνος κόσμος και ομολογεί ότι πολύ συχνά δακρύζει και αισθάνεται ντροπή να βλέπει τους Έλληνες χριστιανούς να έχουν αφεθεί στο θέλημα του Θεού. Κλείνοντας το γράμμα σημειώνει και πάλι να του γράψει χωρίς ν’ αναφέρει το δικό του γράμμα και η οικονομική ενίσχυση που θα του στείλει να γράφει γενικά: για τους φτωχούς της ιεραποστολής και να μην γίνει καθόλου λόγος για τους Έλληνες.
Λίγους μήνες αργότερα, το Φεβρουάριο του 1923, ο p. Cirillo θα είναι αυτός που θα δεχτεί στην Κωνσταντινούπολη τους πρόσφυγες μοναχούς της Παναγίας Σουμελά και του Αγίου Γεωργίου Περιστερεώτα και αφού τους προμηθεύσει με χρήματα, κουβέρτες και άλλα χρειώδη, θα πληρώσει ο ίδιος το εισιτήριο τους για την Ελλάδα.
Τα στοιχεία που μας δίνουν οι αρχειακές συλλογές του Βατικανού για την περίοδο από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο έως τη Γενοκτονία των χριστιανών στην Οθωμανική αυτοκρατορία αλλά και την αντιμειονοτική πολιτική και τους νόμους της Τουρκίας μετά τη Συνθήκη της Λωζάνης, είναι πολύ αποκαλυπτικά και χρήσιμα εργαλεία στην επιστημονική κοινότητα.
Υ.Γ. Το επετειακό λογότυπο για τα 100 χρόνια από τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, περιέχει το γράμμα G = Genocide. Ο όρος καθιερώθηκε από τον Πολωνοεβραίο δικηγόρο Ραφαέλ Λέμκιν, μετά το Ολοκαύτωμα των Εβραίων. Αποτελείται από δυο συνθετικά, τη λέξη geno, από την ελληνική λέξη «γένος», και cide, από τη λατινική λέξη «δολοφονία». Στο λογότυπο εμπεριέχεται συνοπτικά όλη η ιστορία των Ποντίων.
Μπορεί κανείς να διακρίνει στο λογότυπο όλη την πορεία και τους σταθμούς των Ελλήνων του Πόντου, από την αρχαιότητα έως και τις μέρες της βαρβαρότητας. Σύμβολα όπως η ποντιακή μουσική, η θρησκευτικότητα του λαού, η μόρφωση και ο πολιτισμός των Ποντίων και οι τραγικότερες φιγούρες όλων, τα παιδιά και οι γυναίκες. Στο τέλος καταλήγει με το αγαπημένο λουλούδι των Ποντίων, τον αμάραντο, που αφήνει το μήνυμα της συνέχειας αυτού του λαού! (efxinospontos.gr/genoktonia/4491-ti-symvolizei-to-epeteiako-logotypo-ton-100-xronon-tis-genoktonias-ton-ellinon-tou-pontou)
Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
[post_ads]
ΣΧΟΛΙΑ
Μπορείτε να σχολιάσετε μέσω Facebook ή Blogger (Google) επιλέγοντας την αντίστοιχη καρτέλα από πάνω