45 χρόνια από την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο

Ιούλιος 1974: Ο "Αττίλας" στην Κύπρο - Η "Μάστιγα του Θεού" στο νησί της Αφροδίτης...

της Ουρανίας Πανταζίδου

Μια νομαδική φυλή, που οι Ρωμαίοι θεωρούσαν βάρβαρους και απολίτιστους γιατί έτρωγαν το κρέας ωμό, ζούσαν και κοιμόντουσαν μαζί με τα άλογά τους, δεν είχαν γραπτό λόγο, δεν έχτιζαν σπίτια και οι Βυζαντινοί τους έβλεπαν ως τιμωρία από το Θεό για τις αμαρτίες τους, κάνει την εμφάνισή της τον 4ο μ.Χ. αιώνα από τα βάθη της Ασίας.

Πρόκειται για τους Ούννους, μογγολικής καταγωγής που ξεχύνονται από την κεντρική Ασία στην Ευρώπη, αφήνοντας στο πέρασμά τους ερειπωμένες πόλεις. Όταν το 434 μ.Χ. στο θρόνο των Ούννων ανεβαίνει ο Αττίλας, ένας προικισμένος κατ΄ άλλα ηγέτης και ικανότατος πολέμαρχος, η αυτοκρατορία τους επεκτείνεται από τη Μαύρη Θάλασσα έως το Ρήνο ποταμό και από τη Ρωσία έως τη Γερμανία. Του ιδίου του άρεσε να λέει ότι απ΄ όπου πέρναγε, χορτάρι δε θα φύτρωνε ξανά. Τόσο μεγάλο ήταν το μέγεθος της καταστροφής που προξενούσε.

Την ορμή του Αττίλα, τη «Μάστιγα του Θεού» όπως τον ονόμαζαν, αναχαίτισε και ανέκοψε ο στρατηγός Αέτιος με την περίφημη Μάχη των Εθνών στα Καταλανικά πεδία. Στη μάχη εκείνη ο Αττίλας ηττήθηκε, ενώ μια αρρώστια που ακολούθησε αποδεκάτισε το στρατό του. Μετά το μυστηριώδη θάνατο του Αττίλα το 453 μ.Χ. το κράτος των Ούννων διαλύθηκε και εξαφανίστηκε. Το όνομα αυτού του πολεμοχαρούς βασιλιά επέλεξαν να δοθεί στη βάρβαρη εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο, στις 20 Ιουλίου 1974.

45 χρόνια πριν…

Έκτακτο πολεμικό ανακοινωθέν: «Την πρωίαν της σήμερον τουρκικά αεροσκάφη άνευ προειδοποιήσεως υπούλως και ανάνδρως προσέβαλαν τον σταθμό Ραντάρ, βομβάρδισαν το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ και έριξαν εντός του Τουρκοκυπριακού θύλακος Λευκωσίας μικράν δύναμη αλεξιπτωτιστών. Αι Ελληνικαί Κυπριακαί δυνάμεις αντιμετωπίζουν μετά γενναιότητας και πρωτοφανούς ενθουσιασμού την απρόκλητο επίθεση του τουρκικού σοβινισμού. Ο εχθρός ουδέν κατόρθωσε να επιτύχει»…

Ήταν 20 Ιουλίου του 1974 όταν η Τουρκία, προφασιζόμενη το πραξικόπημα της Χούντας των Αθηνών στην Κύπρο, έστειλε τα στρατεύματά της στο νησί έτσι ώστε να κατακτήσει εδάφη που ανήκαν στην Κυπριακή Δημοκρατία και τον κυπριακό λαό

Η Εισβολή ξεκίνησε στις 5:15 το πρωί, ημέρα Σάββατο. Συνολικά χρησιμοποιήθηκαν από την Τουρκία περίπου 40.000 στρατιώτες ούτως ώστε να καταλάβουν το 36,2% του νησιού (ήταν προσχεδιασμένο). Η απόβαση των τουρκικών στρατευμάτων ξεκίνησε στην περιοχή Πέντε Μίλι στην Κερύνεια. Αεροπλάνα του τουρκικού στρατού βομβάρδισαν κύριους στόχους και πραγματοποιούσαν ρίψεις αλεξιπτωτιστών.

Τόνοι μελάνι έχουν χυθεί εδώ και 45 χρόνια από την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο τον Ιούλιο του 1974. Σήμερα μετά τόσα χρόνια λύση στο πρόβλημα δεν έχει βρεθεί όμως από το 2018 βρίσκονται προς διάθεση οι τέσσερις πρώτοι τόμοι του "Φακέλλου της Κύπρου", μιας τραγικής ιστορίας για τον ελληνισμό. Με την ευκαιρία της τραγικής αυτής επετείου επέλεξα να μνημονεύσω δυο αξιωματικούς του Πολεμικού Ναυτικού, οι οποίοι βρέθηκαν τις πρώτες στιγμές της εισβολής απέναντι στους Τούρκους και τίμησαν, ο καθένας με τον τρόπο του τις παραδόσεις του Πολεμικού Ναυτικού.

Ελάχιστος Φόρος τιμής σε δυο Έλληνες Αξιωματικούς του Πολεμικού Ναυτικού που βρέθηκαν αντιμέτωποι με την εισβολή του Αττίλα στην Κύπρο.

Υποπλοίαρχος Ελευθέριος Τσομάκης

Από τις πρώτες στιγμές της εισβολής τον τουρκικό στόλο κινούνται ν΄ αναχαιτίσουν οι δυο κυπριακές τορπιλάκατοι Τ3 και Τ1. Θα είναι οι πρώτες μονάδες που θα κινηθούν να αποκρούσουν τον Τούρκο εισβολέα. Όπως γράφει ο Ηλίας Νταλούμης, δημοσιογράφος στο περιοδικό ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΣ, ο Υποπλοίαρχος Ελευθέριος Τσομάκης (από την Αθήνα), κυβερνήτης της Τ3 και Ναυτικός Διοικητής Κερύνειας δε θα διστάσει να επιτεθεί στον τουρκικό στόλο, αν και γνώριζε πολύ καλά πού θα κατέληγε η επίθεσή του. Πολύ σύντομα μετά τον απόπλου τους θα δεχθούν βολές από αεροπλάνα. Η Τ1 θα πάθει ζημιές και θα προσπαθήσει να φθάσει στην ακτή. Η Τ3 θα συνεχίσει το δρόμο της. Δε θα προχωρήσει όμως πολύ. Τα αεροπλάνα θα την πετύχουν και θα εκραγεί. Θα χαθούν όλοι οι επιβαίνοντες εκτός από τον Αρχικελευστή Σταύρο Διονύσιο Μαγέτο, ο οποίος βαριά πληγωμένος και κολυμπώντας πέντε ώρες, θα καταφέρει να φθάσει στη στεριά. Έζησε το υπόλοιπο της ζωής του με πολλαπλά σωματικά και ψυχικά τραύματα. Στις 21 Οκτωβρίου 2015 πήγε να συναντήσει το ηρωικό πλήρωμα της Τ3.

Υποπλοίαρχος Ελευθέριος Τσομάκης

Ο Ελευθέριος Τσομάκης και το πλήρωμά του δεν είχαν τιμήσει απλώς τις παραδόσεις του Ναυτικού και τον όρκο τους, είχαν δείξει πως η θυσία αξίζει κάποτε περισσότερο από την ίδια τη ζωή. Οι υπόλοιποι που ακολούθησαν τον Τσομάκη στον υγρό τάφο της Κερύνειας ήταν οι Ελλαδίτες, αρχικελευστής Λεωνίδας Βιτουλαδίτης, κελευστής Κυριάκος Καρέστος, οι ναύτες Ελευθέριος Κουτσουράδης και Νικόλαος Στιβακτάς καθώς και οι ναύτες Φοίβος Φιερός από την Κερύνεια και Χρήστος Κεφαλλονίτης από την Πάφο.

Η Κύπρος για να τιμήσει τον Έλληνα Αξιωματικό, που έπεσε υπέρ πατρίδος, θα δώσει το όνομά του σε πλοίο ταχέων περιπολικών της Εθνικής Φρουράς. Το ΠΠ ΤΣΟΜΑΚΗΣ από τις 31 Αυγούστου 2004 ενισχύει τη ναυτική δύναμη της Κύπρου.

Στην Ελλάδα στήθηκαν δυο ορειχάλκινες προτομές, η μία στο μνημείο πεσόντων στη Διοίκηση Ταχέων Σκαφών και η άλλη στον προαύλιο χώρο του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος.

Πλωτάρχης Ελευθέριος Χανδρινός

Ένας άλλος Ελλαδίτης αξιωματικός (από την Κέρκυρα), που επέδειξε την πολεμική αρετή της Ελληνικής φυλής, κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής, ήταν ο Πλωτάρχης του Πολεμικού Ναυτικού Ελευθέριος Χανδρινός, Κυβερνήτης του Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ. Μια μέρα πριν την εισβολή το Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ απέπλευσε από την Αμμόχωστο με 450 άνδρες οπλίτες της ΕΛΔΥΚ, για τον επαναπατρισμό τους στην Ελλάδα.

Ο Πλωτάρχης Π.Ν. Ελευθέριος Χανδρινός με το "πλοίο του" Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ

Σύμφωνα με τον Αντιναύαρχο (ε.α.) Κ. Βάλλα Π.Ν.:

«Το πρωί της 20 Ιουλίου ο Κυβερνήτης Ε. Χανδρινός πληροφορήθηκε από το δελτίο ειδήσεων της Κυπριακής ραδιοφωνίας την είδηση της Τουρκικής επιθετικής ενέργειας και της αποβάσεως, ως και την κήρυξη γενικής επιστρατεύσεως, από την Κυπριακή Κυβέρνηση.

Το πλοίο την 09:20, διατάχθηκε από ΓΕΝ να πλεύσει στη Λεμεσό, για αποβίβαση της δυνάμεως της ΕΛΔΥΚ, αλλά μετά από λίγα λεπτά της ώρας (την 09:40), έλαβε νέα διαταγή ΓΕΝ, για να πλεύσει στην Πάφο και να αποβιβάσει το προσωπικό της ΕΛΔΥΚ. Όταν το Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ έλαβε την τελευταία διαταγή, βρισκόταν 40 ν.μ. νοτιοδυτικά της Πάφου. Την 14:00 της 20/7, το πλοίο αγκυροβόλησε στην Πάφο και άρχισε η αποβίβαση των οπλιτών με τρία αποβατικά πλοιάρια. Μετά από λίγο (14:15),ο Διοικητής της Εθνοφρουράς Πάφου ζήτησε από τον Κυβερνήτη, μέσω του ραδιοτηλεφώνου, να προσβάλλει με το πυροβολικό του πλοίου, το φρούριο της Πάφου και συγκεκριμένα τον θύλακα Μουττάλου, στον οποίο ήταν συγκεντρωμένες μεγάλες Τουρκικές δυνάμεις (δύο τάγματα), με άριστο εξοπλισμό. Ο Πλωτάρχης Ε. Χανδρινός Π.Ν. ελλείψει πληροφοριών από ΓΕΝ, εάν η Ελλάδα είχε εμπλακεί σε εχθροπραξίες με την Τουρκία λόγω της εισβολής και επειδή η κατάσταση επέβαλλε την πλήρη σιγή ασυρμάτου και μέσων επικοινωνίας με το κέντρο, βρέθηκε προ του σοβαρού διλήμματος εάν θα υλοποιούσε το αίτημα της Εθνοφρουράς περί προσβολής Τουρκικών στόχων, με όλες τις τυχόν επιπτώσεις ή θα άφηνε στο έλεος των εισβολέων την Πάφο.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, η μοναχικότητα του Κυβερνήτη στην αστραπιαία λήψη σοβαρών αποφάσεων, οι οποίες ενδεχομένως να έχουν λίαν σοβαρές επιπτώσεις, είναι πράγματι δραματική», λέει ο Αντιναύαρχος Κ. Βάλλας, και συνεχίζει:

«Ο Χανδρινός, μετά από μία σύντομη εκτίμηση της καταστάσεως και λαμβάνοντας υπόψη ότι η ύπαρξη ισχυρών Τουρκικών δυνάμεων στην περιοχή, θα σήμαινε μεγάλη αιματοχυσία και ολοκληρωτική κατάληψη της Πάφου, αποφάσισε την προσβολή των στόχων που του υποδείχτηκαν, με τον διαθέσιμο ανεπαρκή οπλισμό του πλοίου (πυροβόλα των 40 mm Μπόφορς), τον οποίον είχαν επανδρώσει και οπλίτες της ΕΛΔΥΚ, λόγω αριθμητικής ανεπαρκείας του πληρώματος του πλοίου. Επί δύο συνεχείς ώρες (20/15:30 - 20/17:30), το ψυχωμένο και ηρωικό πλήρωμα του ΛΕΣΒΟΣ σφυροκόπησε με επιτυχία τον θύλακα (περίπου 900 - 950 βλήματα των 40 mm),με αποτέλεσμα να εξουδετερωθεί ο Τουρκικός θύλακας και να διασωθεί η Πάφος. Το Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ, μετά την εκτέλεση των πυρών, απέπλευσε από την Πάφο την 18:00, με προορισμό τον Ναύσταθμο Σαλαμίνας. Όμως αντί να πάρει κατεύθυνση προς Ρόδο (δυτικά), έλαβε πορεία προς νότο… Ο Κυβερνήτης γνώριζε ότι ο πενιχρός αντιαεροπορικός εξοπλισμός του πλοίου δεν ήταν ικανός για να αντιμετωπίσει τα τούρκικα αντιτορπιλικά και αεροσκάφη… Οι τουρκικές υπηρεσίες πληροφοριών θεώρησαν ότι η Ελλάδα είχε στείλει πλοία στην Κύπρο και αποβίβαζε υλικό και στρατεύματα. Έτσι η Τουρκία έδωσε διαταγή στα αντιτορπιλικά που βομβάρδιζαν την Κερύνεια να κατευθυνθούν εναντίον των ελληνικών πλοίων. Τις ίδιες διαταγές έδωσαν και στα αεροσκάφη. Επειδή όμως ελληνικά πλοία δεν υπήρχαν στην περιοχή τα αεροσκάφη πέρασαν τα τουρκικά πλοία για εχθρικά και έβαλαν εναντίον τους. Στην αεροναυμαχία βυθίστηκε το Α/Τ Kocatepe και έπαθαν ζημιές άλλα δυο».

Τούρκικη εφημερίδα της εποχής γράφει για το βομβαρδισμό του KOCATEPPE

Ο Αντιναύαρχος Κ. Βάλλας επίσης θα επισημάνει: «Η έξυπνη και ορθά μελετημένη κίνηση του Χανδρινού, να κινηθεί νότια για περίπου 6 ώρες και να βγει έξω από την περιοχή επιχειρήσεων, πέραν του ότι διέσωσε το πλοίο του και τους επιβαίνοντες, δημιούργησε, σε συνδυασμό με την έλλειψη συντονισμού των Τουρκικών δυνάμεων, τέτοια σύγχυση στο Τουρκικό Γενικό Επιτελείο και στα επιχειρούντα πλοία και αεροσκάφη, ώστε να βυθισθεί από φίλια (Τουρκικά) μαχητικά Α/Φ, το Αντιτορπιλικό Kocatepe με Κυβερνήτη τον Αντιπλοίαρχο Giuven Erkayia T.N. και να χαθούν 13 Αξιωματικοί και 64 άνδρες του πληρώματός του».

Αργότερα ο Πλωτάρχης Χανδρινός θα τοποθετηθεί ως ναυτικός ακόλουθος στην Άγκυρα (για πολλούς θα θεωρηθεί περίεργη αυτή η τοποθέτηση)… Το Μάιο του 1986, επιστρέφοντας με το αυτοκίνητό του από την Αθήνα, όπου είχε πάει για υπηρεσιακούς λόγους, έξω από την Κομοτηνή θα έχει ένα περίεργο - όπως λέγεται - τροχαίο ατύχημα, που τον άφησε παράλυτο. Θα αφήσει την τελευταία του πνοή τον Ιούλιο του 1994.

Το 2015 έστω και καθυστερημένα η πολιτεία, δια του Υπουργού Εθνικής Άμυνας και ομόφωνης απόφασης ΣΑΓΕ θα τιμήσει τον Έλληνα Αξιωματικό, με την απονομή Διαμνημόνευσης «Αστέρα Αξίας και Τιμής». Επίσης στην Πάφο έχει ανεγερθεί μνημείο για το Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ.

Ας είναι αιωνία η μνήμη τους.

Κλείνοντας θέλω να αφιερώσω στους άνδρες του Πολεμικού Ναυτικού λίγους στίχους από το ποίημα του Γιάννη Ρίτσου "Αποχαιρετισμός":

“(…) Κι αλήθεια, ξέχασα να σας πω το κυριότερο, - που μόλις τώρα το 'μαθα -
δεν είναι τόσο δύσκολος ο θάνατος. Το αντίθετο μάλιστα.
Και σας βεβαιώνω τώρα με το αίμα μου:
ποτέ δεν ήταν τόσο ευτυχισμένος ο Χριστός
όσο την ώρα που το τελευταίο καρφί τον άφησε ακίνητο, χωρίς να τον σκοτώσει,
για να κοιτάξει κατάματα τον ουρανό και τη θυσία του,
ποτέ ο Προμηθέας δεν αντίκρισε τόσο γαλήνια κι ολόφωτα τον κόσμο
όσο την ώρα που το ράμφος του όρνεου βρήκε τα μάτια του,
ξέροντας, τότε μόνο, πως είχε αξιωθεί να δώσει το φως και τη φωτιά στον άνθρωπο…

(…) Άντε, γριά μάνα, μην αρχίσεις τώρα τις κλάψες. - Όχι; -
Έτσι σε θέλω. Ρωμιά. Σου παίρνω λες τη ζωή σου;
Σου αφήνω την περφάνεια σου. Δε θα σε ιδεί ο εχτρός καμπουριασμένη.
Το ξέρω. Θα πεις: "Είμαι πέρφανη για το γιο μου, - κάλλιο μια φούχτα τιμημένη στάχτη
παρά γονατισμένος ο λεβέντης μου".
Έτσι. Γεια σου, μάνα…”

Υ.Γ. Το ποίημα "Αποχαιρετισμός" το είχε γράψει ο Γιάννης Ρίτσος το 1957, εμπνευσμένος από τον αγώνα και το θάνατο του Γρηγόρη Αυξεντίου.

Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
[post_ads]