Η συνολική αλλαγή του μοντέλου αντιμετώπισης των πυρκαγιών είναι μονόδρομος - Να θυμόμαστε για πάντα τους νεκρούς στο Μάτι. Να τους έχουμε οδηγούς για καλύτερη θωράκιση ανθρώπων και φύσης.
Ο χρόνος που πέρασε από τη φονική πυρκαγιά που χτύπησε το Μάτι ήταν δραματικά αργός. Όχι μόνο για όσους έχασαν τόσο τραγικά τους δικούς τους ανθρώπους. Η πολιτική και διοικητική ωρίμανση σε μια Ελλάδα που πια χτυπιέται από καταστροφικές εξάρσεις της κλιματικής κρίσης είναι βασανιστικά αργή, μπορεί και θανατηφόρα.
Αν κάτι πρέπει να μάθουμε από την καταστροφή στο Μάτι είναι πως η προστασία και η δυναμική διαχείριση της φύσης είναι πλέον θέμα ζωής και θανάτου.
Πυρκαγιές και κλιματική κρίση
Όπως δείχνουν τα δεδομένα του Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφοριών για τις Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS), στην ευρωπαϊκή Μεσόγειο, με εξαίρεση την Πορτογαλία, ο αριθμός συμβάντων και η μέση καμμένη έκταση από δασικές πυρκαγιές διαχρονικά μειώνονται.
Η κατανομή όμως των πυρκαγιών μέσα στον χρόνο δεν είναι ομοιόμορφη - μεγαπυρκαγιές που εκδηλώνονται σε συγκεκριμένες χρονιές εκτοξεύουν τα μεγέθη των μέσων καμμένων εκτάσεων σε σχέση με προηγούμενες. Ειδικά ο Ιούλιος του 2018 ήταν μήνας πύρινης κόλασης όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για ευρωπαϊκές χώρες που μέχρι πρότινος ζούσαν μακριά από την έγνοια των δασικών πυρκαγιών. Η Σουηδία, η Γερμανία, η Πολωνία και η Βρετανία κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν πρωτόγνωρες καταστροφές, ζητώντας κατασβεστική συνδρομή από χώρες με μεγαλύτερη εμπειρία, όπως η Ισπανία και η Ιταλία, που όμως έπρεπε την ίδια στιγμή να αντιμετωπίσουν δικές τους κρίσεις.
Σύμφωνα με φετινή έκθεση του WWF, ο αριθμός των πυρκαγιών είναι αντιστρόφως ανάλογος με την καταστροφικότητά τους. Ειδικά μέσα στην τελευταία δεκαετία, όλο και πιο συχνά ερχόμαστε αντιμέτωποι με πυρκαγιές που εκδηλώνονται υπό απρόβλεπτες κλιματικές συνθήκες (πολύ υψηλές θερμοκρασίες, έντονη ξηρασία, συχνές μεταβολές στους ανέμους), έχουν τεράστια θερμική ένταση και ταχύτητα και λαμβάνουν σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα μεγάλες διαστάσεις. Οι μεγαπυρκαγιές, που πλέον εκδηλώνονται με μεγαλύτερη συχνότητα, είναι πολύ δύσκολο να ελεγχθούν αν δεν αντιμετωπιστούν στην έναρξή τους. Ειδικά όμως όταν εκδηλώνονται στα όρια οικισμών με δάση ή σε περιοχές με διάσπαρτη δόμηση μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές ανθρώπινες απώλειες.
Αμήχανος κρατικός μηχανισμός
Η νέα πραγματικότητα είναι επικίνδυνα απρόβλεπτη, ειδικά όταν η προστασία ανθρώπων και φύσης βρίσκεται στα χέρια κλιματικά απροσάρμοστων πολιτικών ηγεσιών και κρατικών μηχανισμών. Τόσο στο επίπεδο της διαχείρισης της δασικής γης και της παράκτιας ζώνης, όσο και σε σχέση με την καταστολή των πυρκαγιών πριν εξελιχθούν καταστροφικά, η συστημική ανεπάρκεια της χώρας να ανταποκριθεί στον νέο μεγάλο κίνδυνο δεν μπορεί να δικαιολογείται με κατάρες στο αόρατο και απρόσμενο κακό. Όλα τα σενάρια επιδείνωσης της κλιματικής κρίσης δείχνουν ότι δεν υπάρχει κανένα περιθώριο για ελλείμματα στον σχεδιασμό της πρόληψης, τη θωράκιση των κρίσιμων προστατευτικών οικοσυστημάτων, την πολιτική προστασία, τον κεντρικό συντονισμό των μηχανισμών καταστολής.
Οι φωτιές συχνά ξεκινούν από κατοικημένες περιοχές που σε πολλές περιπτώσεις κάποτε ξεφύτρωσαν στη μέση του πουθενά χωρίς κανέναν σχεδιασμό και βασικές υποδομές. Οι δυνάμεις καταστολής (Πυροσβεστικό Σώμα και εθελοντές) και οι αρωγές υπηρεσίες σκορπίζονται στην προσπάθεια να προστατεύσουν παράλληλα τις διάφορες εστίες κινδύνου και να διαχειριστούν τις διάφορες υποδομές. Το αποτέλεσμα είναι ότι μειώνεται κάθετα, ενίοτε δε, σε περιπτώσεις όπως το Μάτι, καταρρέει η αποτελεσματικότητα των δυνάμεων.
Αποπνικτική χωροταξία
Η «αποσπασματική» χωροταξία και κάθε χωρική πολιτική που απλώς αποδέχεται τετελεσμένα, όπως κάθε νομιμοποίηση αυθαιρέτων ή εκ των υστέρων απόπειρα οργάνωσης εκτός σχεδίου οικισμών είναι πια επικίνδυνη.
Προκλητικό παράδειγμα, οι απαράδεκτες μεθοδεύσεις προώθησης δασικών χαρτών που τακτοποιούν παράνομα χτισμένους οικισμούς σε δασική γη και αγνοούν προκλητικά τον κίνδυνο που προκαλούν. Ο πολιτικά παραπλανητικός νεολογισμός «οικιστική πύκνωση» και το νομικό πλαίσιο τακτοποίησής τους ακυρώθηκε ως συνταγματικά απαράδεκτοι από το ΣτΕ, επανήλθε όμως ως νομοσχέδιο που κατατέθηκε προεκλογικά από την προηγούμενη κυβέρνηση και περιμένει ψήφιση από τη νέα.
Ευρύτερα η εκτός σχεδίου δόμηση δημιουργεί άτυπους οικισμούς χωρίς στοιχειώδη πολεοδόμηση και πρόσβαση σε προστατευτικές υποδομές που μπορούν να γίνουν επικίνδυνες παγίδες για τους κατοίκους τους όταν ξεσπούν καταστροφές.
Πρώτα μαθήματα από το Μάτι
Η συνολική αλλαγή του μοντέλου αντιμετώπισης των πυρκαγιών είναι μονόδρομος.
Προτεραιότητα η μετατόπιση της έμφασης από την κατάσβεση στην πρόληψη. Παράλληλα επιβάλλεται στιβαρή αντιμετώπιση της αδιαφορίας που καταλήγει σε μεγαπυρκαγιές από αμέλεια, όπως συνέβη στο Μάτι και τη Ζαχάρω. Είναι αδιανόητο να μην υπάρχει κοινή εθνική εκστρατεία ενημέρωσης σε όλα τα επίπεδα και να κυριαρχεί ουσιαστικά ατιμωρησία, παρά τις συλλήψεις και τις δικογραφίες. Καιρός είναι και οι πολίτες να συνειδητοποιήσουν ότι αποτελούν το πρώτο γρανάζι του μηχανισμού αποφυγής πυρκαγιών από αμέλεια και άμεσης ενημέρωσης των αρμόδιων αρχών.
Σε επίπεδο κεντρικής πολιτικής, αν η νέα πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ θέλει να τιμήσει την περιβαλλοντική νομιμότητα και να βάλει τέλος στη χαοτική ανάπτυξη οικισμών υψηλού κινδύνου, θα πρέπει άμεσα να αποσύρει από τη Βουλή το νομοσχέδιο για τις οικιστικές πυκνώσεις και να μην επιχειρήσει άλλη ανανέωση του πλαισίου τακτοποίησης αυθαιρέτων.
Επίσης ζωτική σημασία έχει η ελεύθερη πρόσβαση στον παράκτιο χώρο (αλλά και κάθε άλλο ανοικτό φυσικό χώρο) που αποτελεί δικαίωμα όχι μόνο στην αναψυχή, αλλά και βασική φυσική υποδομή κοινωνικής προστασίας από καταστροφές. Θα πρέπει να σταματήσουν κάθε λογής πολιτικές πρωτοβουλίες που υποβαθμίζουν την κατάσταση διατήρησης και περιορίζουν την πρόσβαση στον αιγιαλό και την παραλία.
Να θυμόμαστε για πάντα τους νεκρούς στο Μάτι. Να τους έχουμε οδηγούς για καλύτερη θωράκιση ανθρώπων και φύσης.
* Η Θεοδότα Νάντσου είναι επικεφαλής πολιτικής του WWF Ελλάς και ο Κωνσταντίνος Λιαρίκος είναι επικεφαλής του περιβαλλοντικού προγράμματος του WWF Ελλάς.
** Το συγκεκριμένο άρθρο δημοσιεύθηκε πρώτα στο Κυριακάτικο Βήμα (21/7/2019)
[post_ads]
ΣΧΟΛΙΑ
Μπορείτε να σχολιάσετε μέσω Facebook ή Blogger (Google) επιλέγοντας την αντίστοιχη καρτέλα από πάνω