Ορισμένα βασικά επιστημονικά κριτήρια στο πλαίσιο της ενημέρωσης των πολιτών της Θράκης για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και στη Δημόσια Υγεία από τις προγραμματισμένες εκμεταλλεύσεις χρυσού στο Πέραμα και στις Σάπες.
1. Εισαγωγή
Παίρνοντας αφορμή από τις πρόσφατες δηλώσεις εκπροσώπων της νέας κυβέρνησης υπέρ των μεταλλευτικών δραστηριοτήτων στη Βόρεια Ελλάδα, από την αμφιλεγόμενη κινητικότητα των μεταλλευτικών εταιρειών και από τις ανησυχίες των θεσμικών φορέων και των κατοίκων της Θράκης, επαναφέρουμε στην παρούσα εισήγηση ορισμένα βασικά επιστημονικά κριτήρια στο πλαίσιο της ενημέρωσης των πολιτών της Θράκης για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και στη Δημόσια Υγεία από τις προγραμματισμένες εκμεταλλεύσεις χρυσού στο Πέραμα και στις Σάπες.
Από την δεκαετία του 1990 προσπαθούν διάφορες διεθνείς μεταλλευτικές εταιρείες να εγκαθιδρύσουν βιομηχανία εκμετάλλευσης χρυσού στις περιοχές Σαπών και Περάματος, 20-25 χλμ δυτικά έως βορειοδυτικά της Αλεξανδρούπολης. Ύστερα από πολλές μεταπωλήσεις μεταξύ διαφόρων ξένων εταιρειών, εξαγόρασε τελικά το 2011 τα μεταλλευτικά δικαιώματα και στις δύο περιοχές η καναδέζικη κοινοπραξία «Eldorado Gold». Σε όλη αυτή την πορεία μεταπωλήσεων παρέμειναν όπως είχαν οι θυγατρικές εταιρείες διατηρώντας μέχρι σήμερα τις ελληνικές ονομασίες: «Χρυσωρυχεία Θράκης» (Χ.Θ.) στο Πέραμα και «Μεταλλευτική Θράκης» (Μ.Θ.) στις Σάπες. Για λόγους απλοποίησης θα ονομάζονται συχνά στην εισήγηση αυτή, «εταιρεία Περάματος» και «εταιρεία Σαπών»
Οι εν λόγω εταιρείες χρησιμοποίησαν στο διάστημα αυτό όλα τα μέσα για να σπάσουν την αντίδραση των κατοίκων της Θράκης και προβάλλουν με ζήλο την οικονομική κρίση για να πετύχουν τον σκοπό τους. Η προτεινόμενες όμως εκμεταλλεύσεις χρυσού όχι μόνο δεν θα βοηθήσουν στην ύφεση της οικονομικής κρίσης παρά θα επιφέρουν καταστροφικά πλήγματα στο περιβάλλον και στους φυσικούς πόρους της Θράκης. Οι προγραμματισμένες μεταλλευτικές επεμβάσεις θα έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη γεωργία, στην αλιεία στον τουρισμό και στη ποιότητα ζωής των κατοίκων της Θράκης.
Σημειώνεται ότι, ιδιαίτερα η εταιρεία Περάματος πρόβαλλε τα τελευταία χρόνια την παρουσία της στη Θράκη ασχολούμενη με δημόσιες σχέσεις. Πλησίασε και δωροδόκησε αθλητικούς και άλλους συλλόγους και με αμφίβολες μεθόδους προσπάθησε να επηρεάσει την κοινή γνώμη, να σπάσει την αντίδραση των κατοίκων για να πετύχει την αδειοδότηση για την εκμετάλλευση στο Πέραμα. Πάρα ταύτα, οι πολίτες και οι αρχές της τοπικής αυτοδιοίκησης της Θράκης κατόρθωσαν μέχρι σήμερα να αναχαιτίσουν τις πιέσεις των εταιρειών και να εμποδίσουν την περιβαλλοντικά επιζήμια αυτή βιομηχανία.
Το βασικότερο επιχείρημα στις συζητήσεις και στην αντίσταση των κατοίκων της Θράκης κατά της εκμετάλλευσης χρυσού αποτέλεσε δικαίως το θέμα της "κυάνωσης" εφ’ όσον για την επεξεργασία των πετρωμάτων θα χρησιμοποιηθούν χιλιάδες τόνοι τοξικών χημικών αντιδραστηρίων και κυανιούχο νάτριο, το οποίο ήδη στο 0,1 γραμμάριο είναι θανατηφόρο για τον άνθρωπο.
Εξ’ ίσου μεγάλη σημασία αποδίδουμε όμως και στις καταστροφικές επιπτώσεις στο περιβάλλον από τις μαζικές εξορύξεις. Οι εμπειρίες 35 χρόνων γεωλογικών, γεωχημικών και κοιτασματολογικών εργασιών στις περιοχές αυτές (βλ. βιογραφικά στοιχεία του εισηγητή στο τέλος της εισήγησης) μας επιτρέπουν να αξιολογήσουμε πολύ καλά, ποιες εμφανίσεις και ποιοι λόφοι διακινδυνεύουν να πέσουν θύμα των εξορύξεων στην εξέλιξη των μεταλλευτικών επεκτάσεων σε μερικές δεκαετίες εάν επιτραπεί η εγκαθίδρυση εκμετάλλευσης χρυσού στη Θράκη.
2. Τι σημαίνει «εκμετάλλευση χρυσού» - γενικές παρατηρήσεις
α) H εκμετάλλευση χρυσού αποτελεί αναμφισβήτητα την πιο επιζήμια βιομηχανία από κάθε άλλη βιομηχανική και μεταλλευτική δραστηριότητα. Η όλη διαδικασία αφορά την ανάκτηση μικροσκοπικών ιχνών χρυσού, μερικές φορές μάλιστα κάτω από 1 γραμμάριο (!!) ανα τόνο πετρώματος (π.χ. στις Σκουριές Χαλκιδικής).
β) Απαιτούνται λοιπόν μαζικές εξορύξεις πετρωμάτων, οι οποίες αλλοιώνουν ριζικά τη μορφολογία και το φυσικό τοπίο μεγάλων περιοχών.
γ) Ακολουθεί μεταλλουργική επεξεργασία των αλεσμένων πετρωμάτων με χρήση μεγάλων ποσοτήτων τοξικών χημικών αντιδραστηρίων, συχνά με διάλυμα του δηλητηριώδους κυανιούχου νατρίου, με απρόβλεπτους κινδύνους για τη Δημόσια Υγεία. Εφόσον το κυανιούχο νάτριο έχει τη δυνατότητα να διαλύει τα ίχνη χρυσού, είναι ευνόητο ότι διαλύει και πλήθος άλλων τοξικών μετάλλων από το πέτρωμα, όπως μόλυβδο, αρσενικό, ψευδάργυρο, κάδμιο κ.α.
δ) Μοναδικό φαινόμενο είναι το ότι οι μάζες αυτές των εξορυχθέντων και επεξεργασθέντων πετρωμάτων εναποθέτονται σχεδόν 100% σαν τοξικό απόβλητο σε χώρους τελμάτων μεγάλων εκτάσεων, συνήθως σε γειτονικά ρέματα, με δραματικές επιπτώσεις στο υδρολογικό σύστημα. Δηλητηριάζονται μεγάλες περιοχές, ιδιαίτερα σε περίπτωση αστοχιών και θραύσεων φραγμάτων.
Σε συμφωνία με τις παρατηρήσεις αυτές ας αναφερθεί και το γενικό συμπέρασμα του γνωστού γερμανικού περιοδικού "DER SPIEGEL", ένα από τα πιο έγκυρα και με σοβαρό επιστημονικό προσανατολισμό περιοδικά ανά τον Κόσμο, που πριν μερικά χρόνια δημοσίευσε ειδικό ρεπορτάζ για την εκμετάλλευση χρυσού με τίτλο «Το βρώμικο χρυσάφι». Η ακριβής μετάφραση αποσπάσματος του άρθρου στο τεύχος 12/17.3.2008, σελ. 74 έχει ως εξής:
«Ο χρυσός βρίσκεται στο σκληρό πέτρωμα σε μικροσκοπικά ίχνοι. Η εκμετάλλευσή του αποτελεί οικολογική καταστροφή. Για την εξόρυξη διατρυπούν οι μεταλλευτικές εταιρείες επιφανειακά ορυχεία, τα οποία έχουν τέτοιες διαστάσεις, ώστε να είναι ορατά από το Διάστημα. Για μια ουγκιά χρυσό (σημ.: 1 ουγκιά = 31,1 γραμμάρια) αλέθονται μέχρι κατάστασης λάσπης 20 τόνοι και σε ορισμένες περιπτώσεις 100 τόνοι πετρώματος. Ολόκληρα βουνά εξαφανίζονται στους μύλους (...). Για την επεξεργασία χρησιμοποιούνται τεράστιες ποσότητες ενός πολύ δηλητηριώδους διαλύματος κυανιδίων, το οποίο ξεπλένει τον χρυσό (από το πέτρωμα) και εξαφανίζει κάθε ζωή στην περιοχή. Τα κέρδη των κοινοπραξιών πηγαίνουν στα πλούσια βιομηχανικά κράτη. Δηλητήρια και μεταλλευτικά απορρίμματα παραμένουν στις φτωχές χώρες (παραγωγής)»
3. Σε ποια μορφή και ποσότητα βρίσκεται ο χρυσός στα πετρώματα
Για το θέμα της εκμετάλλευσης χρυσού είναι απαραίτητο να πληροφορηθούν οι πολίτες, σε ποια μορφή και περιεκτικότητα βρίσκεται ο χρυσός στο πέτρωμα, γιατί έτσι εξηγούνται καλύτερα οι διαδικασίες των μαζικών εξορύξεων πετρωμάτων και η ανάλογη επεξεργασία τους με τη μέθοδο της κυάνωσης για την ανάκτηση του χρυσού.
Σε δηλώσεις των μεταλλευτικών εταιρειών και σε διάφορες συζητήσεις ακούγονται ορολογίες όπως «κοίτασμα χρυσού», ή «χρυσοφόρο κοίτασμα» ή μάλιστα «μετάλλευμα χρυσού» κλπ. Όλοι αυτοί οι χαρακτηρισμοί είναι παραπλανητικοί διότι δίνουν την εντύπωση ότι ο «μαγικός» χρυσός βρίσκεται στο υπέδαφος σαν κάποιες συγκεντρώσεις, δηλαδή σαν ένα είδος «θησαυρός» και μπορούμε να τον βγάλουμε με κάποια σκαψίματα.
Σχεδόν όλα τα πετρώματα του φλοιού της Γης περιέχουν μεταξύ άλλων ιχνοστοιχείων και ίχνη χρυσού, συχνά έως 0,01 γραμμάριο ανά τόνο πετρώματος. Πρόκειται για μικροσκοπικά ψήγματα μεγέθους 1 ή 2 και σε ορισμένες περιπτώσεις 5-10 mμ = χιλιοστά του χιλιοστού!!. Τα ηφαιστειακά πετρώματα που κυριαρχούν στο νοτιοανατολικό τμήμα της Θράκης, από Σάπες - Μαρώνεια μέχρι Δαδιά - Σουφλί περιέχουν συχνά ίχνη χρυσού από 0,1 έως 0,5 γραμμάριο στον τόνο. Δηλαδή εάν σκεφτούμε να εξορύξουμε και να καταστρέψουμε όλη αυτή την περιοχή, να την αλέσουμε και να την περάσουμε από διαλύματα κυανδίων, θα έχουμε πράγματι μια απόληψη χρυσού αρκετών δεκάδων τόνων. Με αυτές τις προϋποθέσεις μπορεί λοιπόν ο κάθε ένας να σοφιστεί οποιαδήποτε ανεύθυνα νούμερα αποθεμάτων χρυσού.
Τα ηφαιστειακά πετρώματα στο νοτιοανατολικό τμήμα της Θράκης παρουσιάζουν συχνά ορισμένες «υδροθερμικές - επιθερμικές» εξαλλοιώσεις (βλ. παρακάτω επεξηγηματικές σημειώσεις) και περιέχουν μεταξύ άλλων μεταλλικών ορυκτών και ίχνη χρυσού μέχρι 1 γραμμάριο στον τόνο πετρώματος. «Επιθερμικές εξαλλοιώσεις» με ίχνη χρυσού απαντώνται σε πολυάριθμους λόφους από Σάπες μέχρι Πέραμα - Πετρωτά και σε άλλες ηφαιστειακές περιοχές (π.χ. Κίρκη, Αισύμη, Πεύκα/Λουτρά).
Σε ορισμένες από τις "επιθερμικές εμφανίσεις" οι περιεκτικότητα σε χρυσό είναι κατά θέσεις 1 έως 5 γραμμάρια ανά τόνο πετρώματος. Τα συνηθισμένα λοιπόν αυτά πετρώματα με περιεκτικότητες χρυσού ενός γραμμαρίου ανά τόνο αποτελούν ήδη αντικείμενα ενδιαφέροντος για τις εταιρείες και μπορούν να τα χαρακτηρίσουν σαν «κοίτασμα χρυσού» και να τα καταχωρήσουν σε πρόγραμμα εκμετάλλευσης. Πρόκειται ουσιαστικά για μια διεστραμμένη εκτίμηση, στο να χαρακτηρίζεται σαν «κοίτασμα η μετάλλευμα χρυσού» ένα συνηθισμένο πέτρωμα με ίχνος χρυσού ενός γραμμαρίου (ενός εκατομμυριοστού) στον τόνο. Για τις εταιρείες μετράει το τελικό προϊόν: ο χρυσός, και δεν ενδιαφέρονται εάν ξεριζώνονται και αλέθονται ολόκληροι λόφοι και καταλήγουν ύστερα από την κυάνωση σαν δηλητηριασμένη λάσπη σε «χαβούζες» αποβλήτων.
Για καλύτερη κατανόηση αναφορικά με τα όρια περιεκτικοτήτων χρυσού στο πέτρωμα αρκεί να αναφερθεί ότι, σύμφωνα με τα δεδομένα της εταιρείας Χ.Θ., η μέση περιεκτικότητα χρυσού στον Λόφο Περάματος είναι 3,2 γραμμάρια και το κατώτερο όριο εκμεταλλευσιμότητας μόνο 1,0 γραμμάριο ανά τόνο πετρώματος. Με αυτά τα δεδομένα μπορεί κανείς να υπολογίσει τις μάζες πετρωμάτων που πρέπει να εξορύσσονται. Για την προγραμματισμένη παραγωγή χρυσού 35 περίπου τόνων στο Πέραμα, θα πρέπει (με τα «στείρα») να εξορυχθούν πάνω από 16 εκατομμύρια (!!) τόνοι πετρώματος. Απ’ αυτά, 11 εκατομμύρια τόνοι θα αλεθούν σαν πολύ ψιλό αλεύρι και θα περάσουν από λουτρό κυανιδίων, και μετά την ανάκτηση των 1, 2, 3 γραμμαρίων χρυσού ανά τόνο, θα καταλήξει το αλεσμένο πέτρωμα ουσιαστικά 100% σαν τοξική δηλητηριασμένη λάσπη σε πελώρια λεκάνη τελμάτων σε διπλανό ρέμα. Ο γραφικός Λόφος Περάματος με τα ωραία πυριτιωμένα βράχια στην κορυφή θα εξαφανιστεί και θα μετατραπεί σε έναν πελώριο σεληνιακό κρατήρα.
Επεξηγηματικές σημειώσεις:
- Υδροθερμική εξαλλοίωση = Eξαλλοίωση πετρωμάτων λόγω επίδρασης μαγματικών «θερμών υδατικών» («υδροθερμικών») διαλυμάτων.
- Επιθερμική εξαλλοίωση = Eξαλλοίωση πετρωμάτων στο επάνω μέρος ενός υδροθερμικού πεδίου (και συνεπώς σε σχετικά χαμηλότερη θερμοκρασία).
Στο «επιθερμικό στάδιο» κυριαρχούν χαρακτηριστικές παραγενέσεις ορυκτών εξαλλοίωσης, όπως σερικίτης, καολινίτης, αλουνίτης αδουλάριος και άφθονο διοξείδιο του πυριτίου (χαλαζίας). Επειδή τα ορυκτά αυτά είναι άχρωμα, έχουν τα αντίστοιχα πετρώματα «ξεθωριασμένη» εμφάνιση. Ισχυρή πυριτίωση στο κέντρο του συστήματος καθιστά το πέτρωμα συµπαγές, και καθώς αυτό είναι ανθεκτικό στις φυσικές διαβρωτικές διεργασίες των εκατομμυρίων χρόνων, διατηρείται και σχηματίζει τελικά χαρακτηριστική βραχώδη κορυφή του διαµορφωµένου λόφου, το ονομαζόμενο "πυριτικό καπέλο" ("silica cap"). Πολυάριθμες τέτοιες κορυφές διαµορφώνουν τη µορφολογία και αποτελούν φυσικά στολίδια ιδιαίτερου κάλλους στην περιοχή από Σάπες µέχρι Συκορράχη και στη συνέχεια µέχρι Πέραµα και Πετρωτά. Πολλές από αυτές τις «επιθερμικές εµφανίσεις» περιέχουν μικροσκοπικά ίχνη χρυσού (+ ίχνη αργύρου) και κινδυνεύουν να πέσουν θύμα εκτεταμένων εξορύξεων εάν επιτραπεί η εγκαθίδρυση βιομηχανίας εκµετάλλευσης χρυσού στη Θράκη.
Μια «επιθερμική εµφάνιση» δεν είναι χωρίς "ρίζες" παρά συνδέεται στο βάθος µε διάφορες άλλες µεταλλοφορίες (θειούχες / πορφυρικές µεταλλοφορίες). Στο Πέραµα και στις Σάπες αναπτύσσονται κάτω από τα οξειδωμένα σώματα µαζικές θειούχες µεταλλοφορίες για τις οποίες γίνεται συχνά λόγος στη παρούσα εισήγηση
4. Η προγραμματισμένη εκμετάλλευση χρυσού στο Πέραμα
4.1. Επιφανειακό Ορυχείο
Σύμφωνα με τα δεδομένα της εταιρείας, το επιφανειακό ορυχείο στον Λόφο Περάματος σε λίγα χρόνια λειτουργίας θα έχει μήκος 700-800 μέτρα, πλάτος έως 400 μέτρα και βάθος μέχρι 130 μέτρα.
Η εταιρεία, επιδιώκοντας να προβάλλει το έργο της κατά το δυνατόν ανώδυνο, ισχυρίζεται ότι η εξόρυξη στον Λόφο Περάματος θα περιοριστεί μόνο στο επάνω «οξειδωμένο» πέτρωμα το οποίο στο κέντρο του έχει (κατά την εταιρεία) πάχος 125 μέτρα, πλευρικά όμως μόνο 50-30 μέτρα, και διαδίδει επίμονα και αυθαίρετα, ότι για τον λόγο αυτό «δεν θα υπάρχει θέμα όξινης απορροής και εκτόξευσης τοξικών χημικών στοιχείων».
Σύμφωνα με στοιχεία της ίδιας της εταιρείας, βρίσκεται κάτω από το «οξειδωμένο» πέτρωμα ένας παχύς ορίζοντας συγκέντρωσης θειούχων ορυκτών πάχους μέχρι πάνω από 180 μέτρα (συνάγεται από σχήματα της εταιρείας). Όμοιες περιεκτικότητες σε χρυσό με αυτές του «οξειδωμένου σώματος» και ορισμένα άλλα συγκριτικά στοιχεία, που προκύπτουν από το προτεινόμενο έργο «Οχιάς» Σαπών (βλ. κεφάλαιο 6.1), μας επιτρέπουν να ισχυριστούμε ότι η εξόρυξη θα συνεχιστεί σε βαθύτερα επίπεδα, δηλαδή στη θειούχα αυτή μεταλλοφορία με ολέθριες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, διότι πρόκειται για «δυσκατέργαστο» υλικό ώστε να απαιτείται ένταση της κυάνωσης (βλ. επόμενο κεφάλαιο) ή και βιομηχανική οξείδωση («φρύξη») του μεταλλεύματος για την ανάκτηση των μικροσκοπικών εγκλεισμάτων του χρυσού στα θειούχα ορυκτά, διοχετεύοντας έτσι τεράστιες ποσότητες θείου στο περιβάλλον. Σημειώνεται ότι τα ίχνη χρυσού και αργύρου βρίσκονται εδώ κυρίως σε μορφή τελλουριδίων. Για τη διάσπαση των τελλουριδίων απαιτείται επίσης εντατικότερη εκχύλιση με κυανιούχο νάτριο, με αποτέλεσμα την αύξηση διαλυτικότητας και των παρακάτω αναφερόμενων τοξικών μεταλλικών στοιχείων.
Η εξόρυξη ενός τέτοιου μεταλλοφόρου πετρώματος σε ανοιχτό ορυχείο και οι επακόλουθες διαδικασίες της επεξεργασίας και της εναπόθεσής του σαν μεταλλευτικό τέλμα θα εντείνουν φυσικά την όξινη απορροή και την εκπομπή τοξικών μετάλλων στην ευρύτερη περιοχή. Η εταιρεία αποσιωπεί συστηματικά την ορυκτολογική και χημική σύσταση της θειούχας αυτής μεταλλοφορίας. Ειδική όμως επιστημονική μελέτη μας πληροφορεί ότι η μεταλλοφορία αυτή περιέχει πάνω από 20 θειούχα μεταλλικά ορυκτά, από τα οποία προκύπτουν τα χημικά στοιχεία: σίδηρος (Fe), ψευδάργυρος (Zn) συνδεδεμένος με κάδμιο (Cd), χαλκός (Cu), μόλυβδος (Pb), κασσίτερος (Sn), αρσενικό (As), αντιμόνιο (Sb), βισμούθιο (Bi), τελλούριο (Te), σελένιο (Se) και φυσικά άφθονο θείο (S).
4.2. Μεταλλουργική επεξεργασία
Η εκχύλιση του χρυσού με κυανιούχο διάλυμα γίνεται σε συστοιχία πελώριων δεξαμενών. Δεν θα ασχοληθούμε εδώ με το πρόβλημα της μεγάλης κατανάλωσης νερού (ημερησίως περίπου 4.000 κυβ. μέτρα!!) στην άνυδρη αυτή περιοχή, διότι δεν αποτελεί θέμα της παρούσας εισήγησης αλλά είναι απαραίτητο να γίνει πληροφόρηση για την κατανάλωση κυανίου.
Όπως αναφέρθηκε εισαγωγικά, η «κυάνωση» παίζει βασικό ρόλο στην επιχειρηματολογία κατά της βιομηχανίας εκμετάλλευσης χρυσού, εφόσον είναι θανατηφόρο δηλητήριο. Άλλωστε, το κυανιούχο νάτριο θα παίζει μεγάλο ρόλο στη αλυσίδα διαφόρων χημικών αντιδράσεων και τοξικών ενώσεων. (θειοκυανιούχα, ελεύθερα κυανιόντα, μεταλλοκυανιούχα σύμπλοκα κ.ά). Για λεπτομέρειες στο θέμα αυτό παραπέμπουμε σε παλαιότερη εκτενή εισήγηση, δημοσιευμένη σε διάφορες ιστοσελίδες στο διαδίκτυο με τίτλο: «Ορυκτοχημεία των μεταλλευτικών τελμάτων στο προτεινόμενο έργο Περάματος και η παραπληροφόρηση της εταιρείας "Χρυσωρυχεία Θράκης"».
Κατανάλωση κυανίου:
Σύμφωνα με τους πίνακες 6.3.2.-1 και 6.3.2.-2 της Προμελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Π.Π.Ε., 2011) της εταιρείας θα χρησιμοποιούνται στο προτεινόμενο έργο Περάματος 0,61 Kg κυανιούχο νάτριο (NaCN) ανά τόνο εξορυχθέντος και επεξεργασθέντος πετρώματος. Σύμφωνα πάλι με τα δεδομένα της εταιρείας, θα επεξεργάζονται την ημέρα, δηλαδή θα περνούν από κυάνωση πάνω από 3.500 τόνοι πετρώματος (το εργοστάσιο επεξεργασίας θα εργάζεται ασταμάτητα και τις 7 ημέρες της εβδομάδας). Από αυτά προκύπτουν: 3.500 τόνοι πετρώματος Χ 0,61 Kg NaCN = 2.135 Kg NaCN. Δηλαδή, κατανάλωση κυανίου ημερησίως πάνω από 2 και ετησίως πάνω από 765 τόνους.
Συμπέρασμα: Μόνο το έργο Περάματος θα καταναλώσει 6.000 - 7.000 τόνους (!!) κυανιούχο νάτριο στα 8-9 χρόνια λειτουργίας του. Οι ποσότητες αυτές που προκύπτουν από τα στοιχεία της ίδιας της εταιρείας, αποτελούν οπωσδήποτε τα κατώτερα όρια κατανάλωσης κυανίου. Βιβλιογραφικά στοιχεία συνεργατών της εταιρείας αναφέρουν για σχετικά δυσκατέργαστα πετρώματα κατανάλωση κυανίου μέχρι 0,79 Kg ανά τόνο πετρώματος. Αυτό σημαίνει ότι οι επάνω αριθμοί κατανάλωσης κυανίου αυξάνονται μέχρι 30%.
4.3. Εναπόθεση των μεταλλευτικών τελμάτων
Στη παλαιότερη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (του 2000) η εταιρεία "Χρυσωρυχεία Θράκης" είχε προγραμματιστεί λεκάνη ("λίμνη") καθίζησης των μεταλλευτικών τελμάτων διαμέτρου περίπου 800 μέτρων σε μορφολογικό άνοιγμα του κεντρικού ρέματος "Παλιόρεμα", περίπου 1500 μέτρα νοτιοδυτικά του οικισμού Περάματος.
Η εταιρεία προβάλλει από το 2011 ένα άλλο σχέδιο λεκάνης τελμάτων περίπου 500 μέτρα νότια του οικισμού Περάματος και 200 μέτρα νοτιοανατολικά του προγραμματισμένου επιφανειακού ορυχείου, η οποία θα περιλαμβάνει τη χαράδρα ενός ρέματος, με την παλιά τουρκική ονομασία «Σπαλτζάκ», που εκρέει στο Παλιόρεμα. Ο χώρος αυτός θα έχει περίπου τριγωνικό σχήμα με πλευρές μήκους περίπου 900, 750 και 650 μέτρα και κύριο φράγμα (ανάχωμα) ύψους 40 μέτρων!!. Σημειώνεται ότι η πελώρια αυτή λεκάνη θα βρίσκεται σε περιοχή ισχυρά τεκτονισμένων και κατακερματισμένων πρασινοσχιστολίθων υψηλού βαθμού διαπερατότητας.
Σύμφωνα με τον σχεδιασμό της εταιρείας, η χωρητικότητα της χαράδρας αυτής επαρκεί για την εναπόθεση μεταλλευτικών τελμάτων 1.800.000 κυβ. μέτρων = 2.900.000 τόνων. Για τα υπόλοιπα τέλματα 4.900.000 κυβ. μέτρων = 7.900.000 τόνων, σχεδίασε η εταιρεία την „ανυψωτική επέκταση“ του χώρου εναπόθεσης, ως εξής: Όταν θα γεμίσει το ρέμα με τέλματα σε περίπου δύο χρόνια μέχρι το υψόμετρο 295 μέτρα, «προβλέπεται η κατασκευή εσωτερικών αναχωμάτων ύψους 5 μέτρων, χρησιμοποιώντας ως υλικό κατασκευής μεταλλευτικά οξειδωμένα στείρα» (ΜΠΕ, σ. 5.4-33) σε 10 επίπεδα. Όταν δηλαδή γεμίσει η λεκάνη του ρέματος, θα ανορθωθεί επάνω στο «αποστραγγισμένο» τέλμα το ανάχωμα του 1ου επιπέδου, ύψους 5 μέτρων. Όταν τα τέλματα γεμίσουν σε διάστημα μερικών μηνών το νέο αυτό χώρο, θα ανορθωθεί πάλι επάνω στο «αποστραγγισμένο» τέλμα το ανάχωμα του δευτέρου επιπέδου και ούτω κάθε εξής. Η πελώρια αυτή "χαβούζα" θα ανυψωθεί με αυτόν τον τρόπο από τα 195 στα 245 μέτρα (δηλαδή κατά 50 μέτρα). Τελικά θα ξεπροβάλλει μια γιγαντιαία τριγωνική "βαθμιδώδης πυραμίδα" από μεταλλευτικά τέλματα και αναχώματα. Το συνολικό ύψος από το βαθύτερο σημείο του ρέματος μέχρι τη στέψη της πυραμίδας θα πλησιάσει τα 90 μέτρα!!! (συγκριτικά όσο τρεις επανωτές 10όροφες πολυκατοικίες).
Διερωτάται κανείς, πώς είναι δυνατόν να στηριχθεί ένα τέτοια μεγάλο σύστημα αναχωμάτων σε ασταθή ιζήματα τελμάτων, όταν αυτά έχουν μια κοκκίωση μερικών «μικρών» (μερικών χιλιοστών του χιλιοστού) και συμπεριφέρονται σαν αργιλικά υλικά με τα γνωστά φαινόμενα "θιξοτροπίας" και ρευστότητας σε περίπτωση βροχοπτώσεων, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται διαρκή προβλήματα στη σταθεροποίηση των αναχωμάτων. Αντίθετα, σε περιπτώσεις μεγάλης ξηρασίας εμφανίζουν τέτοιου είδους ιζήματα ρηγματώσεις, καθιζήσεις και μεταπτώσεις που θα επηρεάζουν ανάλογα τα αναχώματα. Οι επιδράσεις όλων αυτών των φαινομένων στις εναλλασσόμενες καιρικές συνθήκες καθιστούν απαράδεκτο ένα τέτοιο σύστημα εναπόθεσης τοξικών μεταλλευτικών τελμάτων που θα εξελιχθεί σίγουρα σε μία διαρκή πηγή διαρροών τοξικών ουσιών.
Υπάρχουν μάλιστα πιθανότητες σε μια ασυνήθιστη βροχόπτωση να σπάσουν ορισμένα τμήματα της πυραμίδας και να παρασύρουν σαν "ντόμινο" ολόκληρο το σύστημα στο Παλιόρεμα και κατόπιν στον παραλιακό χώρο Μεσημβρίας - Πετρωτών και στο Θρακικό Πέλαγος.
Η συνισταμένη των δυνάμεων πίεσης απειλεί στην τελική ανάλυση και το κύριο ανάχωμα (φράγμα της λεκάνης) στην κατάντη του ρέματος Σπαλτζάκ. Οι ιδικοί μηχανικοί στατικής ας βγάλουν συμπέρασμα, κατά πόσο είναι δυνατόν ένα τέτοιο ανάχωμα να αναχαιτίσει την πίεση μια μάζας τελμάτων 6 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων = 10,5 εκατομμυρίων τόνων και ύψους σχεδόν 90 μέτρων (+ το βάρος των εσωτερικών αναχωμάτων). Για τη συχνότητα και τις πιθανότητες αστοχιών και θραύσεων φραγμάτων βλ. ειδικές παρατηρήσεις στο κεφάλαιο 5.3.
4.4. Επέκταση μεταλλευτικών δραστηριοτήτων
Συγκεκριμένες πληροφορίες σχετικά με τον ρυθμό επέκτασης ενός επιφανειακού ορυχείου σαν του Περάματος μας προσφέρει το παράδειγμα του μεταλλείου Ovacik της Τουρκίας το οποίο επισκέφτηκε ο συγγραφέας της παρούσας εισήγησης με μέλη του ΤΕΕ τον Σεπτέμβριο 2003, δύο χρόνια και τρεις μήνες μετά την έναρξη λειτουργίας του τον Μάιο 2001. Το ορυχείο του Ovacik είχε ήδη αποκτήσει στο διάστημα αυτό το εντυπωσιακό βάθος των 120 μέτρων (πληροφορία των ιθυνόντων του μεταλλείου Ovacik) Οι παρατηρήσεις μας (με φωτογραφική καταγραφή) οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι το ορυχείο αυτό, στο διάστημα των δύο ετών και τριών μηνών, είχε ήδη πλησιάσει όχι μόνο το βάθος αλλά και το μήκος και πλάτος του προγραμματισμένου ορυχείου Περάματος. Η δήλωση της εταιρείας στη ΜΠΕ 2000 και ΠΠΕ 2011, ότι η εξόρυξη στο Λόφο Περάματος θα διαρκέσει 8-9 χρόνια δεν είναι αξιόπιστη. Οι παρατηρήσεις στο Ovacik οδηγούν στο συμπέρασμα, ότι θα πρέπει συγκριτικά η εξόρυξη στο Πέραμα να πλησιάσει το βάθος των 120-130 μέτρων σε δύο έως τρία χρόνια. Περιφερειακά μάλιστα θα εξαντληθεί το οξειδωμένο σώμα πιθανόν σε διάστημα μερικών μηνών. Η εταιρεία πρέπει να εξηγήσει πως συμβιβάζονται οι ισχυρισμοί της, ότι 1ον, η εξόρυξη θα περιοριστεί στο οξειδωμένο σώμα και 2ον, η εξόρυξη θα διαρκέσει 8-9 χρόνια;;. Εάν δηλαδή σε δύο-τρία χρόνια εξαντληθεί το επάνω οξειδωμένο σώμα, θα συνεχισθεί η εξόρυξη στην πολυμεταλλική θειούχα μεταλλοφορία αψηφώντας τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις; ή θα στρέψει η εταιρεία τις εξορυκτικές της δραστηριότητες σε άλλες γειτονικές επιθερμικές εμφανίσεις;
Το συμπέρασμα είναι: Εάν εγκαθιδρυθεί βιομηχανία εκμετάλλευσης χρυσού στο Πέραμα, η εταιρεία θα δραστηριοποιηθεί και στις δύο κατευθύνσεις, α) θα συνεχίσει την εξόρυξη στον πολυμεταλλικό ορίζοντα θειούχων και β) παράλληλα θα καταβάλλει κάθε προσπάθεια να επεκτείνει τις εξορυκτικές της δραστηριότητες και σε γειτονικές εμφανίσεις (βλ. παρακάτω) Οι επεκτάσεις των μεταλλευτικών δραστηριοτήτων αποτελούν κατά κανόνα κύριο στόχο των εταιρειών, αποσιωπούν όμως για ευνόητους λόγους το «καυτό» περιβαλλοντικό αυτό θέμα στα πρόθυρα των αδειοδοτήσεων.
Σύμφωνα με βιβλιογραφικά δεδομένα έχουν π.χ. χαρακτηριστεί σαν «επιθερμικά συστήματα» και οι γειτονικοί λόφοι: Οδοντωτόν και Μαυροκορυφή, 5 χλμ δυτικά και 2 χλμ βορειοδυτικά αντίστοιχα από τον Λόφο Περάματος, καθώς και η εμφάνιση 1,5 χλμ βόρεια Περάματος. Όλοι αυτοί οι λόφοι παρουσιάζουν χαρακτηριστικά "πυριτικά καπέλα" στις κορυφές, που με το ανάγλυφό τους χαρακτηρίζουν την ιδιαιτέρου κάλλους μορφολογία της περιοχής (τα εντυπωσιακά πυριτιωμένα βράχια π.χ. του Οδοντωτού είναι ορατά από απόσταση δεκάδων χιλιομέτρων). Όλες αυτές οι εμφανίσεις βρίσκονται στην ιδιάζουσα γεωτεκτονική τάφρο, την ονομαζόμενη «Τάφρο των Πετρωτών», η οποία έχει ήδη συμπεριληφθεί από την εταιρεία Περάματος στην οριοθετημένη «περιοχή άμεσης μελέτης».
Η επέκταση μεταλλευτικών δραστηριοτήτων απορρέει πιο συγκεκριμένα από τις προθέσεις της εταιρείας Σαπών τις οποίες για ευνόητους λόγους αποσιωπεί επίσης στη δημόσια συζήτηση. Σε ιστοσελίδα της εταιρείας στο διαδίκτυο παρουσιάζονται έως πάνω από 10 μελλοντικές εξορύξεις στη παραχώρηση (ΔΜΜ Ε5) της εταιρείας Σαπών (βλ. λεπτομέρειες στο κεφάλαιο 5.2)
Σχετικά με την τακτική και τις βλέψεις των εταιρειών για περεταίρω επεκτάσεις των μεταλλευτικών τους δραστηριοτήτων θα αναφερθούμε πάλι στο Ovacik και τις εξελίξεις στη Τουρκία. Σε διαφημιστική παρουσίαση στο Internet επικροτούσε η εταιρεία του Περάματος ήδη πριν μερικά χρόνια τις εξελίξεις στην Τουρκία επί λέξει ως εξής: «Μετά το Ovacik τέθηκαν σε λειτουργία άλλα δύο μεταλλεία χρυσού (Kislagad, Kayeli), αδειοδοτήθηκαν άλλα τρία (Efemcuru, Copler, Mastra) και βρίσκονται σε εξέλιξη 70 (!) ερευνητικά προγράμματα». Η είδηση αυτή είναι παραδειγματική για την εξέλιξη τέτοιων μεταλλευτικών δραστηριοτήτων και επιβεβαιώνει τις ανησυχίες και τους φόβους των κατοίκων της Θράκης, ότι εάν αρχίσει το πρώτο μεταλλείο θα ακολουθήσουν και άλλα, και οι περιβαλλοντικές καταστροφές θα είναι ασταμάτητες και ανεπανόρθωτες.
Από τα παραπάνω συνάγεται το εξής συμπέρασμα: Ο χώρος από βορειοανατολικά και ανατολικά των Σαπών μέχρι Κασσιτερές και Συκορράχη και στη νοτιοδυτική προέκταση μέχρι Πέραμα - Πετρωτά (σχεδόν μέχρι την παραλία Μεσημβρίας - Πετρωτών) αποτελεί στο σύνολο τη γνωστή "επιθερμική ζώνη" μήκους πάνω από 20 χλμ και πλάτους 3-6 χλμ. Όλος αυτός ο χώρος κινδυνεύει να γίνει μελλοντικά ένα πελώριο συγκρότημα μεταλλείων και το φυσικό τοπίο θα αντικατασταθεί από θεόρατα επιφανειακά ορυχεία, επιχωματώσεις, πλατείες, τραβέρσες, δρόμους και πελώριες λεκάνες με τοξικά μεταλλευτικά απόβλητα. Εδώ δεν πρέπει να παραληφθεί και η επιθερμική εμφάνιση Πεύκων, 15 χλμ ΒΑ της Αλεξανδρούπολης και άλλες περιοχές (π.χ. Κίρκης - Αισύμης) που σε μια τέτοια ευρεία φάση μεταλλευτικών δραστηριοτήτων μπορούν να γίνουν μελλοντικά αντικείμενα ενδιαφέροντος.
5. Η προγραμματισμένη εκμετάλλευση χρυσού στις Σάπες
5.1. Εξορύξεις και μεταλλουργική επεξεργασία
Το προγραμματισμένο έργο Σαπών είναι πολύπλοκο και η θυγατρική εταιρεία της Eldorado Gold, η «Μεταλλευτική Θράκης» προβάλλει εξορύξεις διαφόρων τύπου μεταλλοφοριών:
Α. Η υπόγεια εμφάνιση «Οχιάς»: Η εταιρεία Σαπών επικεντρώνεται στην υπόγεια εξόρυξη ενός σώματος θειούχας μεταλλοφορίας σε βάθος περίπου 200 μέτρα κάτω από τη βόρεια πλαγιά του λόφου «Οχιά», άμεσα ανατολικά Σαπών. Η εν λόγω μεταλλοφορία είναι ορυκτολογικά όμοια με τη θειούχα μεταλλοφορία που αναφέρθηκε στο κεφάλαιο 5.1 σαν υπόβαθρο του Λόφου Περάματος, κάτω από το οξειδωμένο σώμα. Στη ΜΠΕ και στη δημόσια συζήτηση, η εταιρεία Σαπών εξάρει ιδιαίτερα την υπόγεια αυτή εξόρυξη προβάλλοντας το επιχείρημα ότι δεν θα αλλοιωθεί το φυσικό τοπίο. Είναι όμως παράδοξο ότι ενώ η εταιρεία Περάματος ισχυρίζεται ότι δεν θα συνεχίσει την εξόρυξη στη θειούχα μεταλλοφορία κάτω από το οξειδωμένο σώμα, η εταιρεία Σαπών αντίθετα επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στην συγκρίσιμη θειούχα μεταλλοφορία της Οχιάς. Για λόγους συντομίας δεν θα σταθούμε στις αντιθέσεις επιχειρηματολογίας των εταιρειών και σε διάφορα άλλα αναξιόπιστα στοιχεία στις αντίστοιχες ΜΠΕ. Για την περιγραφή αυτών απαιτούνται ειδικές εισηγήσεις.
Β. Η εμφάνιση Αγίου Δημητρίου: Πρόκειται για κλασική επιθερμική εμφάνιση τύπου Περάματος με χαρακτηριστικά εξαλλοιωμένα οξειδωμένα (ξεθωριασμένα) πετρώματα, με «πυριτικό καπέλο» κλπ. Η μέση περιεκτικότητα σε χρυσό είναι κατά την εταιρεία 3,5 γραμμάρια στον τόνο πετρώματος, επίσης συγκρίσιμη με αυτή του Περάματος (3,2 g/t). Η εταιρεία Σαπών προτείνει εδώ επιφανειακή εξόρυξη. Τονίζεται ότι, η ανάκτηση των ιχνών αυτών χρυσού είναι δυνατή - όπως στο Πέραμα -, μόνο με χρήση κυανίου (βλ. επίσης παρακάτω, Κεφ. 5.2).
Γ. Εμφάνιση Γκρεμού: Βρίσκεται περίπου πλησίον και νοτιοανατολικά της εμφάνισης Αγ. Δημητρίου. Το παράδοξο είναι ότι, η εμφάνιση Γκρεμού αναφέρεται μεν στη ΜΠΕ 2001 και ΠΠΕ 2013 αλλά αποσιωπείται η περιγραφή του υποέργου αυτού. Από τα γεωλογικά και πετρολογικά δεδομένα της περιοχής μπορούμε να εκτιμήσουμε ότι πρόκειται επίσης για μια κλασική επιθερμική εμφάνιση του τύπου Αγ. Δημητρίου και Περάματος η οποία για την ανάκτηση των ιχνών χρυσού θα απαιτούσε επίσης επιφανειακή εξόρυξη και εκχύλιση με χρήση κυανιούχου νατρίου.
Ως γνωστόν η εταιρεία Σαπών προγραμμάτιζε μέχρι το 2001 τη μεταλλουργική ανάκτησης χρυσού από τα εξορυχθέντα πετρώματα με τη μέθοδο της κυάνωσης - όπως και η εταιρεία Περάματος. Μετά την γνωστοποίηση της απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας τον Απρίλιο 2001 κατά της επεξεργασίας χρυσού στη Χαλκιδική με τη μέθοδο της κυάνωσης, η εταιρεία των Σαπών αφαίρεσε από τις προτάσεις της το καυτό θέμα «κυάνωση» και επινόησε ένα άλλο σχέδιο επεξεργασίας χρυσού, το οποίο ανακοίνωσε για πρώτη φορά σε Δελτίο Τύπου στις 7 Σεπτεμβρίου 2001 και παρουσίασε στην ΜΠΕ το 2002. Το ίδιο σχέδιο επεξεργασίας παρουσιάζει και η ΠΠΕ-2012 της ΜΘ, το οποίο έχει απλοποιημένα ως εξής:
1) ανάκτηση των μεταλλικών θειούχων ορυκτών (σιδηροπυρίτης, χαλκούχα ορυκτά) από τα εξορύξιμα πετρώματα με τη μέθοδο της «επίπλευσης», διότι τα μεταλλικά αυτά θειούχα ορυκτά εγκλείουν τα ίχνη - ψήγματα χρυσού και
2) εξαγωγή του «χρυσοφόρου χαλκούχου συμπυκνώματος» στο εξωτερικό για πυρομεταλλουργική ανάκτηση του χρυσού.
Το σχέδιο αυτό ως μη αξιόπιστο απορρίφθηκε το 2002 από το Περιφερειακό Τμήμα Θράκης του ΤΕΕ, τα Νομαρχιακά και Δημοτικά Συμβούλια και όλους τους άλλους φορείς της Θράκης.
Το σχήμα περί ανάκτησης του περιβόητου "χρυσοφόρου χαλκούχου συμπυκνώματος" με τη μέθοδο της «επίπλευσης» έχει πολλά αναξιόπιστα στοιχεία. Με πολλές επιφυλάξεις θα μπορούσε η μέθοδος της επίπλευσης να δικαιολογηθεί μόνο στην περίπτωση της υπόγειας μεταλλοφορίας θειούχων ορυκτών της Οχιάς, δεν ισχύει όμως για την εμφάνιση του οξειδμένου πετρώματος του Αγ. Δημητρίου, για τον απλό λόγο, ότι τα μεταλλικά θειούχα ορυκτά του χαλκού - που κατά την ΜΘ εγκλείουν τα ψήγματα χρυσού στην περίπτωση Οχιάς -, είναι στα οξειδωμένα πετρώματα των εν λόγω εμφανίσεων ουσιαστικά ανύπαρκτα και έτσι δεν υφίσταται καν θέμα ανάκτησής τους με τη μέθοδο της επίπλευσης.
Με άλλα λόγια: Η ανάκτηση του χρυσού από ένα οξειδωμένο πέτρωμα σαν αυτό του Αγίου Δημητρίου (όπως και του Λόφου Περάματος) είναι δυνατή μόνο με κυάνωση αλλά επειδή η εταιρεία Σαπών αποφάσισε αυθαίρετα να αποκλείσει το θέμα «κυάνωση», αναγκάστηκε να δικαιολογήσει την επεξεργασία του οξειδωμένου πετρώματος του Αγ. Δημητρίου προβάλλοντας την μέθοδο, ότι αυτό πριν την «επίπλευση» θα αναμιγνύεται με το θειούχο πέτρωμα της Οχιάς. Αυτό αποτελεί μια πολύ παράδοξη και αμφίβολη μέθοδο, στο να αραιώνεται ένα μετάλλευμα και μετά να επιδιώκεται ανάκτηση συμπυκνώματος μεταλλικών ορυκτών.
Η ΜΘ διαφημίζοντας με έμφαση ότι «θα καταργήσει το κυάνιο», προσπαθεί σαφώς να αποπροσανατολίσει την κοινή γνώμη. Εκτός αυτού αποφεύγει κατά δύναμιν να επεξηγήσει, ότι αντ’ αυτού θα χρησιμοποιήσει σε μεγαλύτερη ποσότητα μια σειρά 10 περίπου τοξικών χημικών αντιδραστηρίων με πιθανόν χειρότερες επιπτώσεις στο περιβάλλον και στη δημόσια υγεία.
5.2.Τα σχέδια επέκτασης μεταλλευτικών δραστηριοτήτων
To σχήμα της «μη χρήσης κυανίου» βρίσκεται σε αντίθεση και με τα μελλοντικά σχέδια του έργου. Η εταιρεία Σαπών έχει συγκεκριμένα σχέδια επέκτασης μεταλλευτικών δραστηριοτήτων, τα οποία όμως για ευνόητους λόγους αποσιωπεί στη δημόσια συζήτηση. Στη ΜΠΕ 2002 αναφέρεται παρεμπιπτόντως η διεύρυνση μεταλλευτικών δραστηριοτήτων ενώ στις ιστοσελίδες των διαφόρων μητρικών εταιρειών παρουσιάστηκαν επανειλημμένα χάρτες με 9 ακόμη εμφανίσεις μελλοντικών εξορύξεων μέσα στη παραχώρηση ΔΜΜ-Ε5, από ΒΑ Σαπών μέχρι Κασσιτερές και Συκορράχη: 1) Δυτική Οχιά (Wiper West), 2) Δυτικός Γκρεμός (Scarp West), 3) Καμένο, 4) Σάπανα, 5) Αγ. Νικόλαος, 6) Γαλαξίας, 7) Αγ. Βαρβάρα, 8) Αδουλάριος και 9) Έβρος. Στην ΜΠΕ-2002 αναφέρεται και ο Άγ. Κωνσταντίνος, 800 μέτρα νοτιοανατολικά Κασσιτερών.
Από τα γεωλογικά και πετρολογικά δεδομένα της εν λόγω περιοχής μπορούμε να ισχυριστούμε ότι οι εmφανίσεις αυτές απαιτούν επιφανειακές εξορύξεις και για τη μεταλλουργική επεξεργασία τη χρήση κυανίου. Πολυάριθμες εμφανίσεις της λεγόμενης ζώνης επιθερμικού χρυσού“, από Σάπες μέχρι Πέραμα - Πετρωτά, αποτελούνται κυρίως από οξειδωμένα πετρώματα τύπου «Αγίου Δημητρίου» και «Περάματος» που ως γνωστό προορίζονται για επιφανειακή εξόρυξη. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν και οι από την εταιρεία χαρακτηρισμένες «νέες χρυσοφόρες δομές» δηλαδή οι προβλεπόμενες 9 εμφανίσεις μελλοντικών μεταλλευτικών δραστηριοτήτων:
Οι συνθήκες και οι μορφές εξαλλοιώσεων, οι ορυκτολογικές παραγενέσεις, οι περιεκτικότητες χρυσού σε ίχνη της τάξης 1-5 g/t και η σύμφυση των μικροσκοπικών ψηγμάτων χρυσού (μεγέθους συνήθως μέχρι 5 µm = χιλιοστά του χιλιοστού!!) με πυριτικά ορυκτά του πετρώματος απαιτούν τη μέθοδο της κυάνωσης για την ανάκτηση του χρυσού από το πέτρωμα. Το συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι, και η εταιρεία των Σαπών κατά την επέκταση και εξέλιξη των μεταλλευτικών και μεταλλουργικών της δραστηριοτήτων θα προβεί σε πολλαπλές επιφανειακές εξορύξεις και θα χρησιμοποιήσει τη μέθοδο της κυάνωσης.
Η «επιθερμική ζώνη» από ανατολικά Σαπών μέχρι Κασσιτερές και Συκορράχη - συμπεριλαμβανομένων και των μεταλλείων Οχιάς, Αγ. Δημητρίου και Γκρεμού - θα μετατραπεί σε μερικές δεκαετίες σε ένα απέραντο συγκρότημα τουλάχιστον 12 μεταλλείων. Μπορεί λοιπόν ο καθένας να φανταστεί, τι σημαίνει να έχει σε μία περιοχή 8 Χ 2-4 χιλιομέτρων πάνω από 10 επιφανειακά ορυχεία διαστάσεων πολλών εκατοντάδων μέτρων καθώς επίσης ισάριθμες και σε χωρητικότητα ισοδύναμες «χαβούζες» τοξικών μεταλλευτικών τελμάτων, εφ’ όσον τα εξορυχθέντα και επεξεργασθέντα πετρώματα 100% θα εναποθέτονται σε διπλανούς χώρους σαν τοξικό μεταλλευτικό απόβλητο (συνήθως θα γεμίζουν τα γειτονικά ρέματα). Επ΄ αυτών πρέπει να προστεθούν οι απογυμνωμένες περιοχές για τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας, δρόμοι, πλατείες συσσώρευσης εξορυχθέντων πετρωμάτων, τραβέρζες κ.λ.π. Τελικά δημιουργείται το ερώτημα, εάν και ποιοι χώροι θα παραμείνουν για την ποιοτική ζωή των κατοίκων στις περιοχές αυτές μεταξύ επιφανειακών ορυχείων, απογυμνωμένων σεληνιακών τοπίων και γιγαντιαίων λεκανών μεταλλευτικών τοξικών τελμάτων;
5.3. Εναπόθεση μεταλλευτικών τελμάτων
Για την εναπόθεση τελμάτων που θα προκύπτουν από το προτεινόμενο έργο Οχιάς (και Αγ. Δημητρίου) σχεδιάζει η εταιρεία μία γιγαντιαία «λεκάνη» στη χαράδρα ενός ρέματος που εκρέει στο κεντρικό ρέμα «Ζεστόρρεμα», στη τοποθεσία «Αλογότοπος». Τα μεταλλευτικά τέλματα θα γεμίσουν το ρέμα σε έκταση 600 μέτρων (!!) και το φράγμα στη κατάντη του ρέματος θα λάβει σταδιακά ύψος μέχρι 40 μέτρα!!!.
Δεν θα λεπτομερήσουμε στην ορυκτολογική και χημική σύσταση των μεταλλευτικών τελμάτων. Επ’ αυτού παραπέμπουμε στο διαδίκτυο, σε παλαιότερη ειδική εισήγηση με τίτλο: «Ορυκτοχημεία των μεταλλευτικών τελμάτων στο προτεινόμενο έργο εκμετάλλευσης χρυσού στις Σάπες και η παραπληροφόρηση της εταιρείας "Μεταλλευτική Θράκης"». Αρκεί να αναφερθεί ότι ειδικά τα μεταλλευτικά αυτά τέλματα θα αποτελούνται κυρίως από θειούχα ορυκτά της εξόρυξης Οχιάς, από τα οποία προκύπτουν περίπου τα ίδια τοξικά μεταλλικά χημικά στοιχεία (Fe, Cu, Zn+Cd, Pb, As, Sb, Bi, Te κ.ά) που αναφέρθηκαν στο κεφάλαιο 5.1 για τη θειούχα μεταλλοφορία του Περάματος.
Συμπεριλαμβανομένου και τα χημικά αντιδραστήρια της μεταλλουργικής επεξεργασίας, θα αποτελούν τα εν λόγω μεταλλευτικά τέλματα μεγάλη απειλή στη γεωργική περιοχή βορειοανατολικά Σαπών, στο υδρολογικό σύστημα και στη Δημόσια Υγεία. Διαρροές και αστοχίες στη λίμνη των μεταλλευτικών τελμάτων (στη τοποθεσία Αλογότοπος δίπλα στο Ζεστόρεμα θα μολύνουν το υδρολογικό δίκτυο: Ζεστόρρεμα και στη συνέχεια τον ποταμό Φιλιούρη που διασχίζει ένα μεγάλο τμήμα του κάμπου Σαπών - Ξυλαγανής - Ν. Σιδηροχωρίουι και εκρέει στον όρμο Ιμέρου, μεταξύ Μαρώνειας και Φαναρίου.
Παρατηρήσεις για θραύσεις φραγμάτων συγκράτησης μεταλλευτικών τελμάτων:
Για τη συχνότητα και τις πιθανότητες αστοχιών και θραύσεων φραγμάτων αρκεί να αναφερθούμε για λόγους συντομίας μόνο στα παραδείγματα του τρέχοντος έτους αρχίζοντας με τη θραύση ενός γιγαντιαίου φράγματος μεταλλείου (με παγκόσμια απήχηση) στην αρχή του τρέχοντος έτους (26 Ιανουαρίου 2019), στη περιφέρεια Minas Gerais της Ν. Βραζιλίας, όπου ξεχύθηκαν 12 εκατομμύρια κυβ. μέτρα (!!!) μεταλλευτικά τέλματα και έθαψαν 248 κατοίκους της περιοχής (αγνοούντα άλλα 20 άτομα).
Για περισσότερες πληροφορίες και για τη συχνότητα δυστυχημάτων σε μεταλλεία ανά τον Κόσμο, παραπέμπουμε στην ειδική ιστοσελιδα: www.wise-uranium.org/mdaf.html (Chronology of major tailings dam failures). Η συγκεκριμένη ιστοσελίδα μας πληροφορεί, ότι κάθε χρόνο συμβαίνουν 2 έως πάνω από 4 δυστυχήματα, κυρίως θραύσεις φραγμάτων σε μεταλλεία ανά τον Κόσμο και σημειώνει ότι μετά το αναφερόμενο δυστύχημα συνέβησαν στο τρέχον έτος, μέχρι τον Ιούλιο 2019, δηλαδή σε 6 μήνες, άλλα 4 δυστυχήματα σε μεταλλεία διαφόρων κρατών (Βραζιλία, Ινδία, Μιανμάρ, Περού). Ο κάθε πολίτης ας βγάλει τα δικά του συμπεράσματα για πιθανή θραύση φραγμάτων συγκράτησης τελμάτων στα προτεινόμενα έργα Σαπών και Περάματος με ανάλογες τραγικές επιπτώσεις.
6. Επίλογος
Εάν η Πολιτεία αδειοδοτήσει την εκμετάλλευση χρυσού στο Πέραμα και Σάπες, θα προδιαγράψει ουσιαστικά την περιβαλλοντική καταστροφή της Θράκης. Όταν εμφανιστούν οι πρώτοι γιγαντιαίοι εκσκαφείς και αρχίσουν να οργώνουν, να διατρυπούν και να πληγώνουν την περιοχή Περάματος - Σαπών και να απογυμνώνουν το όμορφο Παλιόρεμα ή τις δασικές περιοχές ανατολικά Σαπών, τότε οι κάτοικοι της Θράκης θα συνειδητοποιήσουν ότι έχασαν το παιχνίδι.
Οι περιβαλλοντικές καταστροφές και οι κίνδυνοι στη Δημόσια Υγεία πολλαπλασιάζεται εάν λάβουμε υπόψη το πλήθος εξορύξεων με ισάριθμες λίμνες μεταλλευτικών τελμάτων σε μια μελλοντική εξέλιξη 10-20 ετών. Σημειώνεται ότι κάθε ορυχείο θα συνοδεύεται και από μια «χαβούζα» της τάξης του προτεινόμενου έργων Περάματος ή Οχιάς Σαπών. Τα παιδιά και εγγόνια των κατοίκων της Θράκης θα βγαίνουν τότε οπωσδήποτε στους δρόμους, διαμαρτυρόμενοι και διερωτώμενοι, γιατί η πολιτεία και οι γονείς τους επέτρεψαν την περιβαλλοντική αυτή καταστροφή της χώρας τους, αλλά τότε θα είναι πλέον αργά.
Οι μεταλλευτικές εταιρείες με τις προβλεπόμενες επεκτάσεις των μεταλλευτικών τους δραστηριοτήτων θα μεταβάλλουν την περιοχή από Πέραμα/Πετρωτά μέχρι Συκοράχη και στη συνέχεια μέχρι ΒΑ Σαπών, μήκους πάνω από 20 χλμ και πλάτους 3-6 χλμ, σε μια ζώνη επιφανειακών ορυχείων. Οι μαζικές εξορύξεις και οι ισάριθμες γιγαντιαίες λεκάνες/πυραμίδες μεταλλευτικών τελμάτων θα αλλοιώσουν ριζικά το φυσικό τοπίο και θα δηλητηριάσουν ανεπανόρθωτα μεγάλα τμήματα στην πιο ενδιαφέρουσα λοφώδη περιοχή Σαπών - Μαρώνειας - Μεσημβρίας που αποτελεί τη μορφολογική γέφυρα μεταξύ της ορεινής Ροδόπης και του Θρακικού Πελάγους.
Η «οργωμένη» και «δηλητηριασμένη» αυτή ζώνη θα διχάσει μοιραία τη Θράκη περίπου κατά μήκος της συνοριακής γραμμής μεταξύ των Νομών Ροδόπης και Έβρου με απρόβλεπτες οικολογικές επιπτώσεις και καθοριστική υποβάθμιση της περιοχής και της ποιότητας ζωής των κατοίκων.
Η εκμετάλλευση χρυσού θα επιφέρει όχι μόνο την περιβαλλοντική πτώχευση και την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της Θράκης αλλά θα έχει και αρνητική οικολογική και οικονομική εξέλιξη, όπως στη γεωργία, στην αλιεία, στον τουρισμό και σε άλλες επαγγελματικές και κοινωνικές δραστηριότητες. Στο ερώτημα, ποιο θα είναι τελικά το κέρδος της Θράκης από τη μοιραία αυτή μεταλλευτική δραστηριότητα υπάρχει μόνο η απάντηση: Κατεστραμμένη Γη, δηλητήρια και μεταλλευτικά τέλματα.
Η τοπική κοινωνία δεν πρέπει να συναινέσει στην εγκατάσταση - λειτουργία της συγκεκριμένης επένδυσης, βασιζόμενη στις αρχές, ότι προέχει η σταθερή υποστήριξη των καίριων συμφερόντων του συνόλου του τοπικού πληθυσμού και όχι μόνο μιας εταιρείας ή επαγγελματικής ομάδας, και ότι η σημερινή γενεά δεν πρέπει και δεν έχει το δικαίωμα στον ταχύ ρυθμό μερικών χρόνων να λεηλατήσει, να καταστρέψει και να μολύνει τη φύση, η οποία δημιουργήθηκε σε περιόδους χιλιάδων και εκατομμυρίων χρόνων και να υποβαθμίσει έτσι τους φυσικούς πόρους που οφείλουν να είναι διαθέσιμοι για τις επόμενες γενεές, ούτε έχει μία εταιρεία δικαίωμα να γεμίσει τα ρέματα και να ανυψώσει κολοσσιαίες πυραμίδες με τοξικά μεταλλευτικά τέλματα.
* Ο Δρ. Κυριάκος Αρίκας κατάγεται από την Κίρκη Ν. Έβρου και έζησε τα σχολικά του χρόνια στην Αλεξανδρούπολη. Σπούδασε και σταδιοδρόμησε στη Γερμανία (δίπλωμα γεωλογίας, διδακτορική διατριβή, διατριβή υφηγεσίας) και ήταν μέχρι την συνταξιοδότησή του υφηγητής στο Ινστιτούτο Ορυκτολογίας - Πετρογραφίας του Πανεπιστημίου Αμβούργου με το οποίο συνεργάζεται μέχρι σήμερα.
Ο κ. Αρίκας είναι έμπειρος γνώστης των γεωλογικών συνθηκών στη Θράκη, διότι στα πλαίσια της ερευνητικής του δραστηριότητας ασχολήθηκε πάνω από τρεις δεκαετίες με την γεωλογία, πετρογραφία και κοιτασματολογία - γεωχημεία του νοτιοανατολικού τμήματος της Θράκης και έχει επιτηρήσει επιπλέον πολλές επιστημονικές διατριβές στις περιοχές: Σάπες - Κασσιτερά - Συκορράχη, Πέραμα - Πετρωτά, Κίρκη - Αισύμη και Λουτρά - Φέρες.
[post_ads]
ΣΧΟΛΙΑ
Μπορείτε να σχολιάσετε μέσω Facebook ή Blogger (Google) επιλέγοντας την αντίστοιχη καρτέλα από πάνω