Ο ρόλος και η συμβολή του Ναυάρχου Κουντουριώτη στην επιτυχία των Βαλκανικών Πολέμων

Η συμβολή του Πολεμικού Ναυτικού και ο ρόλος του "ΑΒΕΡΩΦ" και του Ναυάρχου Κουντουριώτη στην επιτυχία των Βαλκανικών Πολέμων και στην εδραίωση του Ελληνισμού.

“Θα νικήσωμεν κύριε Πρωθυπουργέ! Διότι δεν κερδίζονται οι μάχες μόνο με τα σίδερα και τα μπαρούτια, κρίνονται και με την ψυχή. Την ψυχή που έχουμε από τους προγόνους μας, τους ήρωες του 21, που νίκησαν πολύ πιο μεγάλους στόλους Τουρκίας και Αιγύπτου”
(Ναύαρχος Κουντουριώτης)

της Ουρανίας Πανταζίδου

Για τις νικηφόρες ναυμαχίες της ΕΛΛΗΣ και της ΛΗΜΝΟΥ που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων του 1912-1913 έχω γράψει και παλαιότερα ΕΔΩ.

Σήμερα θέλησα να καταγράψω κάποιες στιγμές που διαδραματίστηκαν με πρωταγωνιστές το Ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη και τον Πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, πριν την κήρυξη του πολέμου (5 Οκτωβρίου 1912), που εν πολλοίς έκρινε και τη συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο μεταξύ των συνασπισμένων χωρών της Ελλάδας, της Βουλγαρίας, της Σερβίας και του Μαυροβουνίου, εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Ο Κουντουριώτης (αριστερά) και δίπλα του ο Βενιζέλος

Οι πληροφορίες προέρχονται από το βιβλίο του Νίκου Α. Σταθάκη Θ/Κ Γ. ΑΒΕΡΩΦ, στο οποίο περιέχεται και μεγάλο μέρος από το ημερολόγιο του πλοίου.

Ο Βενιζέλος το 1912 είχε πετύχει τη συμμετοχή της Ελλάδας στη Βαλκανική Συμμαχία, παρ΄ όλο που αρχικά οι συνασπισμένες αυτές χώρες δεν επιθυμούσαν την παρουσία της. Η συμφωνία που είχε υπογραφεί μεταξύ Σερβίας και Βουλγαρίας, με την ενθάρρυνση της Ρωσίας, προέβλεπε το μοίρασμα των εδαφών της Μακεδονίας και της Θράκης.

Επόμενο ήταν η έκρηξη πολέμου στα Βαλκάνια, χωρίς τη συμμετοχή της Ελλάδας να θορυβήσει τον Βενιζέλο, καθώς θα χανόταν για πάντα η δυνατότητα να υλοποιηθούν οι ελληνικές εθνικές διεκδικήσεις στη Μακεδονία και τη Θράκη. Το ελληνικό κράτος ως γνωστόν την εποχή εκείνη έφθανε έως τη Μελούνα (17 περίπου χλμ. από τον Τύρναβο).

Όμως η Ελλάδα διέθετε ένα ισχυρό ατού, που οι άλλες χώρες δε διέθεταν. Και αυτό ήταν τα πλοία της, πολεμικά και εμπορικά.

Πριν την κήρυξη του Πολέμου ο Βενιζέλος συμμετείχε σε δυο ναυτικά συμβούλια. Στο πρώτο την ηγεσία του Ναυτικού την απασχόλησε η κυριαρχία στο Αιγαίο και οι δυνατότητες των ελληνικών πλοίων.

Εκεί φάνηκε το μεγάλο πρόβλημα. Εκτός από το "ΑΒΕΡΩΦ" το οποίο υπερτερούσε σε ταχύτητα, τα υπόλοιπα πλοία του ελληνικού στόλου υπολείπονταν των τουρκικών. Κλίμα απαισιοδοξίας και ηττοπάθειας επικράτησε κατά την ενημέρωση απ΄ όλους τους συνομιλητές του Βενιζέλου (ο ατυχής πόλεμος του 1897 ήταν πολύ νωπός ακόμη).

Ο Κουντουριώτης που παρέμενε σιωπηλός θα δεχθεί την ερώτηση του Βενιζέλου:

– Εσείς κύριε Κουντουριώτη, τι λέγετε;

– Θα νικήσωμεν κύριε Πρωθυπουργέ! Διότι δεν κερδίζονται οι μάχες μόνο με τα σίδερα και τα μπαρούτια, κρίνονται και με την ψυχή. Την ψυχή που έχουμε από τους προγόνους μας, τους ήρωες του 21, που νίκησαν πολύ πιο μεγάλους στόλους Τουρκίας και Αιγύπτου.

Με την απάντησή του ο Κουντουριώτης μόλις έκλεινε το μεγάλο ραντεβού με την ιστορία. Ο Βενιζέλος σηκώθηκε όρθιος και έλυσε τη συνεδρίαση με τα παρακάτω λόγια:

«Αντιλαμβάνεσθε κύριοι, ότι εις ήν περίπτωσιν αναγκασθώμεν να πολεμήσωμεν κατά της Τουρκίας, η οποία επιδιώκει κατά πληροφορίας μας, την εκρίζωσιν του ελληνικού πληθυσμού της Μικράς Ασίας - πόλεμον τον οποίον η ελληνική κυβέρνησις ούτε επιθυμεί και θα προσπαθήσει να αποφύγει - δεν είναι δυνατόν να αναθέσει την αρχηγίαν του στόλου του Αιγαίου σε οιονδήποτε εξ υμών, οι οποίοι όλοι κηρύσσετε την απαισιοδοξίαν και ηττοπάθειαν, πλην του πλοιάρχου Κουντουριώτη, ο οποίος, μόνος πιστεύει και με βεβαιώνει δια την νίκην».

Στο δεύτερο ναυτικό συμβούλιο που παρέστη ο Βενιζέλος ήταν λίγο πριν την έκρηξη του πολέμου. Το θέμα που απασχόλησε την ηγεσία ήταν: Το ορμητήριον του Στόλου του Αιγαίου εν πολέμω. Εκεί ακούστηκαν διάφορες γνώμες, όπως ορμητήριο να είναι οι Ωρεοί (στην Εύβοια) και η Σκιάθος (υπήρξαν και κάποιες πιο συντηρητικές γνώμες).

Και πάλι ο Κουντουριώτης θα διαφοροποιηθεί, προτείνοντας το φυσικό λιμάνι του Μούδρου στη Λήμνο, απέναντι από τα Στενά.

– Μα είναι εχθρικό έδαφος, θα του πουν.

– Θα το ελευθερώσουμε, θ΄ απαντήσει ο Κουντουριώτης.

– Με ποιες δυνάμεις, τον ξαναρωτούν.

– Χρειάζομαι μόνο ένα τάγμα. Έχω ήδη προβλέψει τη μεταφορά του μετά υλικού από το στόλο. Θα μαντρώσω τους Τούρκους στα Δαρδανέλια!

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 5 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1912
ΚΗΡΥΞΙΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΣΥΜΜΑΧΩΝ ΠΡΟΣ ΤΟΥΡΚΙΑΝ

"ΑΒΕΡΩΦ": Ανάγνωση διαταγής πολέμου 1912
(από το αρχείο του αρχιεπιστολέα Στόλου Σοφοκλή Δούσμανη)

Την ημέρα που κηρύχθηκε ο Α' Βαλκανικός Πόλεμος, στον Όρμο του Φαλήρου έγινε η τελετή κατευόδωσης του στόλου. Στο Θωρηκτό "ΑΒΕΡΩΦ" ανέβηκε ο Πρωθυπουργός, ο υπουργός Ναυτικών Ν. Στράτος και η ηγεσία. Μετά την προαγωγή του Κουντουριώτη σε αρχηγό Στόλου ακούστηκαν οι απαραίτητες προσφωνήσεις από τον Υπουργό Ναυτικών και τον Πρωθυπουργό.

Στο λόγο του ο υπουργός των Ναυτικών Νικ. Στράτος μεταξύ άλλων θα πει:

«Καλείσθε να επιβάλλετε ανά το Αιγαίον την κυριαρχίαν της Ελληνικής Σημαίας… Καλείσθε να εξασφαλίσετε τον εφοδιασμόν του κατά ξηράν Ελληνικού Στρατού… Καλείσθε να παρακωλήσετε τον εφοδιασμόν του εχθρού και να παραλύσετε την συμπλήρωσιν της κινητοποιήσεώς του, ασφαλίζοντες ούτω την οριστικήν νίκην ημών και των συμμάχων και φίλων του… Θα νικήσετε…».

Ο Βενιζέλος σαν πήρε το λόγο θα πει στον Κουντουριώτη:

«…Υπάρχουν στιγμαί εις την ζωήν των ατόμων κατά τας οποίας μετανοούν δια το στάδιον το οποίον ηκολούθησαν. Μετανοώ διότι εις τοιαύτην στιγμήν είμαι ο αρχηγός της πολιτείας αντί να είμαι εις εξ υμών…».

Και τελειώνοντας θα συμπληρώσει: «Η πατρίς αξιοί από ημάς όχι απλώς να αποθάνετε υπερ αυτής, αυτό θα ήτο το ολιγώτερον, Αξιοί και να νικήσετε. Και θα νικήσετε, είμαι υπερβέβαιος…».

Στην τελευταία αυτή φράση του Βενιζέλου κανονιοβολισμοί ανάγγειλαν την άφιξη της βασιλικής ατμακάτου…

Στο πλοίο ανέβηκε ο Βασιλιάς Γεώργιος. Αποχαιρετώντας τον Κουντουριώτη θα του πει: «Ήλθον να σας αποχαιρετήσω και να σας ευχηθώ. Έχω πλήρη πεποίθησιν… Αι ευχαί ολοκλήρου του Έθνους και αι ιδικαί μου σας συνοδεύουν. Ο Θεός είναι μαζί σας».

Ο Βασιλιάς Γεώργιος Α' αποχαιρετά τον Κουντουριώτη

Στη συνέχεια ο Στόλος αποπλέει από τον όρμο του Φαλήρου ενώ η μουσική παιανίζει τον αγαπημένο θούριο του Κουντουριώτη: "Μαύρη ειν΄ η νύχτα στα βουνά…".

5 Οκτ. 1912 : Απόπλους Στόλου από το Φάληρο
www.balkanwars.gr/ellinikos-stolos.html

Τα αντιτορπιλικά "ΝΙΚΗ" και "ΔΟΞΑ" προηγούνται των υπολοίπων πλοίων του στόλου με πορεία το νησί της Λήμνου. Ο Κουντουριώτης από τον ατυχή πόλεμο του 1897 εμπιστευόταν στους αξιωματικούς του: «Να, εκεί θα πάω άμα γίνει πόλεμος» και έδειχνε στο χάρτη την τουρκοκρατούμενη Λήμνο.

Πράγματι η Λήμνος θα απελευθερωθεί και το φιλόξενο λιμάνι της θα δεχθεί τον ελληνικό στόλο. Θ΄ ακολουθήσουν τα νησιά Ίμβρος, Τένεδος, Άγιος Ευστράτιος και Σαμοθράκη. Έτσι επιτυγχάνεται ο κλοιός γύρω από τα Δαρδανέλια, όπως ήταν τα σχέδια του Κουντουριώτη.

Οι κάτοικοι στο Μούδρο υποδέχονται τις πρώτες βάρκες των πολεμικών πλοίων
(Ναυτικό Μουσείο Ελλαδος)

Στις 3 Δεκεμβρίου 1912 ολόκληρος ο τουρκικός στόλος επιχειρεί έξοδο από τα Στενά. Ο ελληνικός στόλος τον περιμένει νότια της Ίμβρου. Έτσι αρχίζει η ναυμαχία της Έλλης.

Ο ναύαρχος αφού κρεμάσει στο στήθος του το Σταυρό από τον Πανάγιο Τάφο, θα εμψυχώσει τα πληρώματα με το ιστορικό πλέον Ναυτικόν Σήμα:

«ΠΡΟΣ ΠΛΟΙΑ ΣΤΟΛΟΥ: Με τη δύναμιν του Θεού και τας ευχάς του Βασιλέως και εν ονόματι του δικαίου πλέω μεθ΄ ορμής ακαθέκτου και με την πεποίθησιν της νίκης εναντίον του εχθρού του Γένους».

Και όρμησε ο Κουντουριώτης με τον "ΑΒΕΡΩΦ": «Βαράτε τους, βαράτε τους κανάγηδες, από κει μεριά τους άπιστους, τα σκυλιά… Πίστη στο Θεό, πίστη στο Έθνος, πίστη στη Νίκη. Πρέπει να φανούμε αντάξιοι των προγόνων μας. Ζήτω το Έθνος» κραύγαζε ως μεθυσμένος, άλλοτε επάνω στους πύργους εμψυχώνοντας τους πυροβολητές του και άλλοτε αρπάζοντας το πηδάλιον μόνος του.

Ο ελληνικός στόλος στη ναυμαχία της Έλλης θα αναγκάσει τον τουρκικό στόλο να κλεισθεί στα Δαρδανέλια. Η πρώτη νίκη στη θάλασσα ήταν γεγονός.

Ο Τούρκος ναύαρχος Ραμίζ, όταν απολογείτο ως φυγάς στο στρατοδικείο θα πει: «Αν δεν έφευγα, ο Κουντουριώτης θα με έθετε μεταξύ δυο πυρών».

Αποκαλυπτική είναι η στιχομυθία που μας διέσωσε ο Ναύαρχος Φωκάς, την οποίαν ο ηρωικός Κουντουριώτης του είχε εξομολογηθεί: «Είδα εκείνη την ώρα, είδα σαν όραμα απάνω στους κάβους των Στενών τον πάππον μου και τον Μιαούλη, να μου κάνουν νόημα, να με καλούν».

Τη δεύτερη σπουδαία νίκη που πέτυχε ο Κουντουριώτης ήταν όταν απέφυγε να πέσει στην παγίδα του "ΧΑΜΙΔΙΕ". Οι Τούρκοι μηχανεύτηκαν να παρασύρουν το "ΑΒΕΡΩΦ" μακρυά από το στόλο. Έτσι το "ΧΑΜΙΔΙΕ" βγήκε νύχτα με θύελλα από τα Στενά χωρίς να το αντιληφθούν τα ελληνικά περιπολικά. Το εχθρικό πλοίο κατευθύνθηκε στη Σύρο όπου βομβάρδισε το βοηθητικό του στόλου μας "ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ".

Ο Κουντουριώτης θα αγνοήσει τις διαταγές που είχε λάβει να κυνηγήσει το πλοίο και παρέμεινε, περιμένοντας τον εχθρικό στόλο να βγει από τα Στενά. Για εκείνον προορισμός ήταν ο κύριος τουρκικός στόλος και όχι ένα μεμονωμένο πλοίο. Στην πρύμνη του "ΑΒΕΡΩΦ" αξιωματικοί και πλήρωμα παρακολουθούν με κατάνυξη τον Αρχιμανδρίτη Δάφνο που ψάλλει: «Νίκας κατά βαρβάρων δωρούμενος…».

Ολόκληρος ο τουρκικός στόλος δε θα αργήσει να κάνει την εμφάνισή του από τα στενά, ελπίζοντας στην απουσία του "Σεϊτάν παπόρ" όπως αποκαλούσαν οι Τούρκοι τον "ΑΒΕΡΩΦ". Ο Κουντουριώτης όμως καραδοκούσε κάτω από το νησί. Στο Υπουργείο Ναυτικών της Αθήνας θα αναγγείλει: «Ο τουρκικός Στόλος εξήλθε. Βαίνομεν προς συνάντησιν».

Το ημερολόγιο έγγραφε 5 Ιανουαρίου 1913.

Στο Μούδρο μετά τη μεγαλειώδη νίκη ο Μητροπολίτης Λήμνου κυρός Στέφανος Δανιηλίδης θα επισκεφθεί τον Κουντουριώτη λέγοντας:

– Γεια σου παλικαρά!

– Δεν είμαι εγώ ο παλικαράς. Είναι αυτοί εκεί, θα απαντήσει ο στόλαρχος και θα δείξει τους σκορπισμένους στο πλοίο ναύτες.

Την επομένη, 6 Ιανουαρίου 1913, ημέρα των Θεοφανίων ο Κουντουριώτης απαίτησε να πανηγυρίσουν τη μεγάλη νίκη. Και όταν ο Σταυρός βυθιζόταν στη θάλασσα, «τα στόμια των Ελληνικών πυροβόλων εχαιρέτιζον εν θριάμβω των βαπτιζόμενον Θεόν και η θάλασσα του Αιγαίου αντήχει εκ των κρότων».

Με τις νίκες της ΕΛΛΗΣ και της ΛΗΜΝΟΥ το Αιγαίο έγινε λίμνη ελληνική. Βέβαια δεν ήταν λίγοι που φθόνησαν τη δόξα του Κουντουριώτη. Τον κατηγόρησαν ότι έβαλε σε κίνδυνο το "ΑΒΕΡΩΦ" με τις παράτολμες κινήσεις του.

Ο ίδιος θα διαμηνύσει αργότερα σε φίλους και εχθρούς: «Τα πολεμικά πλοία δεν είναι δια στολισμόν. Η ιστορία διδάσκει, ότι ουδέν έθνος δύναται να θαλασσοκρατεί, εφ΄ όσον δεν θεωρεί τα πολεμικά πλοία προωρισμένα να κινδυνεύουν και εν ανάγκη να καταστραφούν».

Και ενώ αυτά συνέβαιναν στη θάλασσα, στη ξηρά ο στρατός ήδη από τις 6 Οκτωβρίου 1912 θα αρχίσει την προέλαση, απελευθερώνοντας ελληνικές πόλεις, Ελασσόνα, Σαραντάπορο, πόλεις της Δυτικής Μακεδονίας, Ιωάννινα, Βόρεια Ήπειρος. Παντού ο στρατός γίνεται δεκτός με ενθουσιασμό.

Αλλά και στον αέρα στις 5 Οκτωβρίου 1912 πραγματοποιήθηκε επάνω από την Ελασσόνα η πρώτη πολεμική αποστολή στα αεροπορικά χρονικά της Ελλάδας, με πιλότο τον Υπολοχαγό Δημήτριο Καμπέρο.

Επίσης θα έχουμε και την πρώτη στον κόσμο αποστολή ναυτικής συνεργασίας, όπου ο Υπολοχαγός Μουτούσης και ο Ανθυποπλοίαρχος Μωραϊτίνης θα εκτελέσουν με υδροπλάνο αναγνωριστική πτήση στη βάση του Ναγαρά στα Δαρδανέλια και θα βομβαρδίσουν τις εκεί εγκαταστάσεις.

Ο Κουντουριώτης στη Θράκη, Νοέμβριος 1912

Ο Κουντουριώτης όμως θα συνδέσει το όνομά του και με τη Θράκη και την απόλυτη κυριαρχία του στα παράλιά της.

Σύμφωνα με ημερολόγιο του Θ/Κ Γ. ΑΒΕΡΩΦ:

Στις 091500 ο "ΑΒΕΡΩΦ" βρίσκεται στο Μούδρο. Προετοιμάζεται για να καλύψει τη μεταφορά Βουλγαρικού στρατού από τη Θεσσαλονίκη στο Δεδέαγατς (35.000 άνδρες σε 46 εμπορικά σκάφη).

Στις 142000 ο "ΑΒΕΡΩΦ" αποπλέει μετά του στόλου προς το Δεδέαγατς, τη σημερινή Αλεξανδρούπολη. Ήδη νωρίτερα είχαν αποπλεύσει το "ΒΕΛΟΣ" και το "ΛΕΩΝ".

Στις 151000 ο "ΑΒΕΡΩΦ" αγκυροβολεί στον όρμο του Δεδέαγατς. Εκεί θα συναντηθεί με το Γαλλικό εύδρομο "JURIEN DE LA GRAVIERE" το οποίο και θα χαιρετίσει το ελληνικό πλοίο όπως προστάζει το ναυτικό εθιμοτυπικό.

Το γαλλικό πλοίο JURIEN DE LA GRAVIERE

Στις 15 Νοεμβρίου και ώρα 12.30, όταν καταφθάνουν τα μεταγωγικά με το Βουλγαρικό στρατό, η μουσική από τον "ΑΒΕΡΩΦ" παιανίζει τον Βουλγαρικό ύμνο (σύμμαχοι μέχρι τότε). Προσωπικό και υλικό υπό τον Συνταγματάρχη Μιτώφ αποβιβάζονται στο λιμάνι του Δεδέαγατς.

15/11/1912: Το ατμόπλοιο ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ στο Δεδέαγατς. Ένα από τα πολλά
μεταγωγικά που χρησιμοποιήθηκαν για τη μεταφορά του Βουλγαρικού στρατού

Στις 161030 ο Κουντουριώτης θα εξέλθει επίσημα στην πόλη του Δεδέαγατς. Εκεί του γίνεται μεγάλη και ενθουσιώδης υποδοχή.

Δεδέαγατς: Μεταφορά Βουλγάρων στρατιωτών με φορτηγίδες στην πόλη

Στις 171115 ο "ΑΒΕΡΩΦ" θα αποπλεύσει από Δεδέαγατς. Μετά από περιπολία στην Καλλίπολη στις 180820 θα καταπλεύσει στο Μούδρο. Εκεί ανά μια ώρα και έως τη δύση του ήλιου θα ρίχνει από μια άσφαιρη βολή λόγω της κηδείας του Πατριάρχη Ιωακείμ.

Τον Ιούλιο του 1913 ο "ΑΒΕΡΩΦ" θα έρθει και πάλι στο Δεδέαγατς ως νικητής και ελευθερωτής. Όμως εκείνη η χαρά κράτησε για πολύ λίγο. Αλλιώς είχαν κρίνει οι μεγάλοι αυτού του κόσμου (www.alexpolisonline.com/2017/10/blog-post_16.html).

Το θωρηκτό ΑΒΕΡΩΦ στο λιμάνι του Δεδέαγατς

20 χρόνια μετά

Στις 3 Δεκεμβρίου 1933 ο Βενιζέλος θα στείλει την παρακάτω επιστολή στον Κουντουριώτη:

«Φίλτατε Ναύαρχε,

Είκοσι ένα χρόνια κλείουν σήμερα από την ημέρα που με την ναυμαχία της Έλλης εξησφάλισες την κατά θάλασσαν υπεροπλίαν της Ελλάδος και των συμμάχων της και έτσι εξησφάλισες την τελικήν νίκην των.

Όλοι οι Έλληνες σου είμεθα ευγνώμονες δια την νίκη σου αυτήν. Περισσότερον από όλους εκείνος, που γνωρίζει ότι χωρίς την αδάμαστον αποφασιστικότητα Σου και την πίστιν Σου εις την κατά θάλασσαν νίκην μας δεν θ’ αποφασίζαμεν να λάβωμεν μέρος εις τον πρώτον Βαλκανικόν πόλεμον, με αποτέλεσμα ότι, αν μεν ενικούσαν οι Σέρβοι και οι Βούλγαροι, τα όρια μας θα έμεναν οριστικώς εις την Μελούνα, ή το πολύ θα έφθαναν στον Αλιάκμονα, αν δε ενικούσαν οι Τούρκοι, η ζωή των ομογενών της Αυτοκρατορίας θα απέβαινε ανυπόφορος.

Με εξαίρετον τιμήν και αγάπην
ΕΛΕΥΘ. Κ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ»

Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
[post_ads]