Ήταν Χριστούγεννα του 1922... Ο Γερβάσιος ένα μήνα μετά την εκλογή του ως Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως αφού εκκλησιάστηκε στον Πατριαρχικό ναό, αναχώρησε στις 28 Δεκεμβρίου με ατμόπλοιο για την Αλεξανδρούπολη.
Για τον κυρό Γερβάσιο Σαρασίτη, τον πρώτο Μητροπολίτη της νεοϊδρυθείσας Μητροπόλεως Αλεξανδρουπόλεως (στις 17 Νοεμβρίου 1922) έχω γράψει και παλαιότερα.
Ο Γερβάσιος, γεννημένος στις 1 Ιανουαρίου του 1867 ήταν από την Αργυρούπολη του Πόντου και γόνος της μεγάλης οικογένειας των Σαρασιτών, γνωστής από τα μεταλλεία της. Η οικογένεια των Σαρασιτών απαντάται από το 1530 όταν μετοίκησαν από το χωριό Σαράχω του Όφεως στην Αργυρούπολη της επαρχίας Χαλδίας (www.alexpolisonline.com/2019/01/blog-post_334.html).
Σε αυτό το σημείο να κάνουμε μια μικρή παρένθεση με ένα σύντομο ιστορικό της Μητρόπολης Αλεξανδρουπόλεως.
Το Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) αρχικά υπαγόταν στη Μητρόπολη Μαρωνείας. Το 1885 η μικρή παράλια κωμόπολη, καθώς και άλλα 13 χωριά της περιοχής, αποσπώνται από τη Μητρόπολη Μαρωνείας και προσαρτώνται στη Μητρόπολη Αίνου που είχε έδρα στην Αίνο της Ανατολικής Θράκης.
Το 1891, έπειτα από επανειλημμένες αιτήσεις του Μητροπολίτη Αίνου Λουκά και των Ορθόδοξων κατοίκων του Δεδέαγατς, η Ιερά Σύνοδος αποδέχθηκε το αίτημα και ανήγγειλε την απόφαση της μεταφοράς της έδρας της Μητρόπολης Αίνου από την Αίνο στο Δεδέαγατς (www.alexpolisonline.com/2021/04/1891.html).
Στις 17 Νοεμβρίου 1922, επί Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Μελετίου Δ' Μεταξάκη, λόγω των πολιτικών συνθηκών μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, αποφασίστηκε να ιδρυθεί νέα Μητρόπολη στη Δυτική Θράκη. Έτσι με συνοδική απόφαση αποφασίστηκε η απόσπαση του τμήματος της Δυτικής Θράκης από τη Μητρόπολη Αίνου και Τραϊανουπόλεως, που είχε έδρα την Αλεξανδρούπολη και η σύσταση της νέας αυτοτελούς Μητροπόλεως Αλεξανδρουπόλεως.
Το 1934 με την κατάργηση της Μητρόπολης Σουφλίου, το νότιο τμήμα της προσαρτήθηκε στη Μητρόπολη Αλεξανδρουπόλεως, η οποία ταυτόχρονα διευρύνθηκε και με την προσθήκη σε αυτή και της νήσου Σαμοθράκης, που αποσπάστηκε από την Μητρόπολη Μαρωνείας και έτσι απέκτησε τα σημερινά της γεωγραφικά όρια και την ονομασία της Μητρόπολη Αλεξανδρουπόλεως, Τραϊανουπόλεως και Σαμοθράκης.
Επανέρχομαι με πρόσθετες σημαντικές πληροφορίες τόσο για τον ίδιο τον Γερβάσιο, όσο και για την Αλεξανδρούπολη των χρόνων της ποιμαντορίας του, από το βιβλίο του Χρυσόστομου Μυρίδη (Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΝΤΟΥ, τόμος 7ος) καθώς και από άλλες πηγές.
Ο Χρυσόστομος Μυρίδης υπήρξε ένα από τα ιδρυτικά μέλη της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών (ΕΠΜ) με πρόεδρο τον Μητροπολίτη Τραπεζούντας Χρύσανθο (έτος ιδρύσεως 27 Μαΐου 1927).
Ήταν Χριστούγεννα του 1922…
Ο Γερβάσιος ένα μήνα μετά την εκλογή του ως Μητροπολίτης της νεοσυσταθείσας Μητροπόλεως Αλεξανδρουπόλεως αφού εκκλησιάστηκε στον Πατριαρχικό ναό, αναχώρησε στις 28 Δεκεμβρίου με ατμόπλοιο για την Αλεξανδρούπολη, συνοδεία υπαλλήλου της Αγγλικής Αρμοστείας Κωνσταντινουπόλεως και του απεσταλμένου του Οικουμενικού Πατριαρχείου Χρυσόστομου.
Στην Αλεξανδρούπολη ο Γερβάσιος έτυχε θερμής υποδοχής, παρόλο που εκείνη την περίοδο η πόλη προσπαθούσε, μέσα σε δύσκολες συνθήκες να ανασυγκροτηθεί. Ταυτόχρονα είχε να αντιμετωπίσει την παλιννόστηση των κατοίκων που είχαν αναγκαστεί, λόγω της Βουλγαρικής κατοχής να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, καθώς επίσης και τους χιλιάδες πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής.
Η Κοινότητα της Αλεξανδρούπολης με τηλεγράφημά της είχε εκφράσει τότε τις ευχαριστίες της προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο, για την τόσο πετυχημένη εκλογή του νέου Μητροπολίτη της.
Στην παραπάνω φωτογραφία ο Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως Γερβάσιος Σαρασίτης με την αρχιερατική του περιβολή μπροστά στο ναό του Αγίου Ελευθερίου (άγνωστο εάν η φωτογραφία είναι από την υποδοχή του).
Στις δύσκολες εκείνες στιγμές η Αλεξανδρούπολη, στο πρόσωπο του Γερβάσιου βρήκε τον εμψυχωτή, τον δραστήριο και σπλαχνικό ποιμενάρχη που τόσο είχε ανάγκη.
Ο Γερβάσιος, όπως τον περιγράφει ο Χρυσόστομος Μυρίδης, ήταν μάλλον μετρίου αναστήματος. Είχε στρογγυλό πρόσωπο μαύρα και ζωηρά μάτια και υπόλευκη γενειάδα. Η φωνή του ήταν ένρινη αλλά συμπαθής. Γενικά ήταν φυσιογνωμία γλυκιά και καλοσυνάτη. Υπήρξε φιλόπονος και δραστήριος, σεμνός, ειλικρινής και αξιοπρεπής, αντάξιος των ευγενών προγόνων του. Υπήρξε φιλόπατρις και παρόλο που τελευταία έπασχε από οξύ καρδιακό νόσημα και παρά τις συστάσεις των γιατρών, εκείνος συνέχισε να εκτελεί τα ποιμαντορικά του καθήκοντα.
Όπως επίσης είναι γνωστό ότι ο Γερβάσιος δεν άφησε περιουσία καθώς ξόδευε τα χρήματά του σε φιλανθρωπίες και άλλες αγαθοεργίες. Έδειχνε μεγάλο ενδιαφέρον για διάφορα φιλανθρωπικά, μορφωτικά και αθλητικά σωματεία και οργανώσεις της Αλεξανδρούπολης και διετέλεσε πρόεδρος ή επίτιμος πρόεδρος σε πολλά από αυτά.
 |
| Ο Γερβάσιος Σαρασίτης στο μαθητικό συσσίτιο του οποίου ήταν επίτιμος πρόεδρος |
Για τη ζωή και το έργο του γράφτηκαν πολλά στις εφημερίδες της Θράκης και της Θεσσαλονίκης, επίσης στο περιοδικό του Πατριαρχείου "Ορθοδοξία", σε εκκλησιαστικά καθώς και σε προσφυγικά περιοδικά. Επίσης το Πανελλήνιο Λεύκωμα της Εθνικής Εκατονταετηρίδος (τόμος 6, σελ. 101) που εκδόθηκε στην Αθήνα από τον Ι. Χατζηωάννου, είχε κάνει ειδική αναφορά στο Μητροπολίτη Αλεξανδρουπόλεως, κ.λ.π.
Με τη ζωή και το έργο του Γερβάσιου ασχολήθηκαν αργότερα και αρκετοί άλλοι, όπως π.χ. ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Δράμας. Επίσης η οργάνωση της Μητρόπολης Αλεξανδρουπόλεως στα χρόνια της ποιμαντορίας του Γερβάσιου (1922-1934) απασχόλησε αρκετούς μεταπτυχιακούς φοιτητές.
Ο Γερβάσιος διακρίθηκε ως ποιμενάρχης και ως άνθρωπος και έχαιρε μεγάλης εκτιμήσεως και σεβασμού ακόμη και από τους αλλοεθνείς.
Άφησε την τελευταία του πνοή στο μητροπολιτικό μέγαρο τις πρωινές ώρες της 31ης Μαΐου 1934 σε ηλικία 67 ετών, εξαιτίας του καρδιακού νοσήματος (μυοκαρδίτιδα), νόσημα από το οποίο είχε προσβληθεί πριν από ενάμιση χρόνο.
Ο Γραμματέας της Μητρόπολης πατήρ Ιωάννης Χαλκίδης θα ενημερώσει για το θάνατο του Γερβάσιου την Ιερά Σύνοδο με τηλεγράφημα: «ΩΡΑ 5.30 ΠΡΩΙΝΗΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΕΩΣ ΑΠΕΒΙΩΣΕΝ. ΠΑΡΑΚΑΛΕΙΣΘΕ ΔΙΑΤΑΞΑΤΕ».
 |
| Τηλεγράφημα αναγγελίας θανάτου του Γερβάσιου. Από τη διπλωματική εργασία της κ. Δήμητρας Ιωακειμίδου |
Επίσης θα τηλεφωνήσει στους Μητροπολίτες Ξάνθης Πολύκαρπο, Μαρωνείας Άνθιμο και Δράμας Βασίλειο, οποίοι θα φθάσουν το ίδιο απόγευμα σιδηροδρομικώς στην Αλεξανδρούπολη.
Παλλαϊκή ήταν η παρουσία του κόσμου κατά την ημέρα της αναγγελίας του θανάτου του. Τα καταστήματα και τα σχολεία της πόλης έκλεισαν, σημαίες υψώθηκαν παντού και κυμάτιζαν μεσίστιες, οι καμπάνες των εκκλησιών κτυπούσαν πένθιμα και οι κάτοικοι απ΄ όλη την Επαρχία του προσέρχονταν στο ναό του Αγίου Νικολάου για να προσκυνήσουν.
Η νεκρώσιμη ακολουθία τελέστηκε στις 10:00 π.μ. της 1 Ιουνίου 1934 στο Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Νικολάου, παρουσία πλήθους κόσμου. Για τον εκλιπόντα μίλησε ο επίσης Ποντιακής καταγωγής Μητροπολίτης Ξάνθης Πολύκαρπος, στενός φίλος, συμμαθητής του στη Σχολή της Χάλκης και συνεργάτης. Επίσης για τη δράση του Γερβάσιου μίλησε και ο Δήμαρχος Κ. Αλτιναλμάζης, ενώ παραβρέθηκαν μεταξύ άλλων και οι: Νομάρχης Έβρου, Δήμαρχος Αλεξανδρουπόλεως με το δημοτικό συμβούλιο, πρόξενοι ξένων κρατών, οι θρησκευτικοί αρχηγοί των Καθολικών, Αρμενίων, Εβραίων και Μουσουλμάνων, οι δικαστικοί, στρατιωτικοί, αστυνομικοί και λιμενικές αρχές του τόπου, ο πρόεδρος του εμποροβιομηχανικού επιμελητηρίου Αλεξανδρουπόλεως, ο διευθυντής της Γαλλοελληνικής Εταιρίας Σιδηροδρόμων, οι διευθυντές των τραπεζών, εταιριών και εφημερίδων, οι πολιτευόμενοι του τόπου, οι κοινοτάρχες, τα διοικητικά συμβούλια των σωματείων και οργανώσεων, ο γυμνασιάρχης και ο διευθυντής του Διδασκαλείου με τους καθηγητές.
Οι μαθητές είχαν παραταχθεί στο προαύλιο του ναού ενώ πλήθος κόσμου είχε κατακλύσει το γύρω χώρο. Τιμές απέδωσε τμήμα στρατού που μεταφέρθηκε από τις Φέρες, ενώ ολόκληρη η δύναμη της χωροφυλακής της πόλης διατέθηκε για την τήρηση της τάξης.
 |
| Η σορός του μακαριστού Μητροπολίτη Γερβάσιου κατά την έξοδο από το ναό του Αγίου Νικολάου |
Κατά την εκφορά του νεκρού προπορευόταν η μουσική του Δήμου και ακολουθούσαν τα εξαπτέρυγα, οι τρεις μητροπολίτες και είκοσι ιερείς, οι οποίοι κρατούσαν τις ταινίες δεξιά και αριστερά του φέρετρου. Ακολουθούσαν τα ανίψια του, πρόσκοποι, χωροφύλακες, στρατιώτες και πλήθος κόσμου. Στον Γερβάσιο αποδόθηκαν τιμές στρατηγού εν ενεργεία.
Η πένθιμη πομπή δια των οδών Κωνσταντίνου Παλαιολόγου - Ζυμβρακάκη και λεωφόρο Βενιζέλου κατευθύνθηκε στον ιερό ναό του Αγίου Ελευθερίου όπου και ετάφη η σωρός. Υπήρξε αρχική σκέψη να ταφεί στον περίβολο του Αγίου Νικολάου αλλά τελικά η ιδέα απορρίφθηκε, γιατί και το έδαφος ήταν αργιλώδες αλλά και γιατί στον περίβολο βρισκόταν το σχολείο και η παρουσία των παιδιών στα διαλείμματα θα ήταν πρόβλημα.
Πληθώρα ήταν τα στεφάνια που κατατέθηκαν στον τάφο του. Μεταξύ αυτών στεφάνι κατέθεσε και η Ένωση Ποντίων Νομού Έβρου.
Στο σαρανταήμερο μνημόσυνο που τελέστηκε στις 8 Ιουλίου, ο Γεώργιος Κανδηλάπτης - Κάνις, διευθυντής τότε του σχολείου στην Αισύμη, μίλησε με πολύ συγκίνηση για τη ζωή και το έργο του Γερβάσιου. Με τον εκλιπόντα τον συνέδεαν ιδιαίτεροι δεσμοί από τα νεανικά του ακόμη χρόνια, αφού υπήρξε μαθητής του στο Φροντιστήριο Αργυρουπόλεως στον Πόντο. Μάλιστα ο Γ. Κανδηλάπτης λίγο πριν αναχωρήσουν από τον Πόντο είχε στεφανώσει την ορφανή κόρη της αδελφής του Γερβάσιου με συγγενικό του πρόσωπο.
Σχεδόν ένα χρόνο μετά την απώλεια του Γερβάσιου (5 Φεβρουαρίου 1935) ο τοποτηρητής της Μητρόπολης Αλεξανδρουπόλεως πατήρ Ιωάννης Χαλκίδης έγραφε σε επιστολή του για την πρόθεση που είχε ο Γερβάσιος να ανεγείρει και το οίκημα «ΒΗΜΑ ΚΥΡΙΟΥ»*, όμως λόγω οικονομικών δυσχερειών αυτό δεν περατώθηκε. Και ολοκλήρωνε την επιστολή του γράφοντας ότι για το χαμό του περισσότερο λυπήθηκε και έκλαψε η φτωχολογιά και όσα και να γράψει κάποιος για την αγαθοεργία και φιλαλληλία του θα είναι λίγα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ανιδιοτέλειας του μητροπολίτη Γερβάσιου αποτελεί η μη εύρεση χρημάτων, από τον τοποτηρητή της μητρόπολης Ιωάννη Χαλκίδη, για την τέλεση της κηδείας του. Ο τελευταίος χρειάστηκε να προβεί σε δανεισμό από την ενοριακή επιτροπή του Αγίου Νικολάου, αφού τα μόνα χρήματα που βρέθηκαν κοντά στο μητροπολίτη, ήταν 600 δραχμές, ενώ η κηδεία του κόστισε 7.820 δραχμές. Για την εξόφληση του δανείου, ζήτησε από την Ιερά Σύνοδο να του αποσταλεί ο μισθός του Γερβασίου του μηνός Μαΐου.
Δεκαέξι χρόνια μετά ,στις 4 Ιουνίου 1950, στο επιβλητικό μνημόσυνο που τελέσθηκε στον Ιερό Ναό του Αγίου Ελευθερίου, πραγματοποιήθηκε και η ανακομιδή των λειψάνων και η τοποθέτηση της λάρνακας με τα οστά του Γερβάσιου σε μαρμάρινο τάφο, όπως τόσο γλαφυρά δημοσιεύει το περιοδικό "ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ", τεύχος 6/1950.
Το μνημόσυνο τέλεσε ο Μακαριστός Μητροπολίτης Ιωακείμ Καβύρης, ενώ για τον εκλιπόντα ιεράρχη μίλησαν ο Γεώργιος Κανδηλάπτης - Κάνις και ο Δημήτριος Κ. Παπαδόπουλος - Σταυριώτης (δάσκαλοι και οι δυο από τον Πόντο).
 |
| Ο τάφος-μνημείο του μακαριστού Γερβασίου στην αυλή του ιερού ναού του Αγίου Ελευθερίου |
Κάποιες από τις σημαντικές στιγμές της ζωής του Μητροπολίτη Αλεξανδρουπόλεως Γερβάσιου Σαρασίτη:
Ο Γερβάσιος δε λησμονεί την ποντιακή καταγωγή του και επιδίδεται σε μια σειρά από ενέργειες που αφορούσαν τη διάσωση του Ποντιακού Ελληνισμού. Γράφοντας στον οραματιστή Θεοφύλακτο Θεοφυλάκτου στις 29 Μαρτίου και στις 23 Απριλίου 1927 σχετικά με το έργο Λαογραφίας του Πόντου (γινόταν προσπάθειες για την ίδρυση του ΑΡΧΕΙΟΥ ΠΟΝΤΟΥ), του αναφέρει πως κάθε πατριώτης όφειλε να υποστηρίξει το έργο αυτό και παρόλο που ο ίδιος ήταν φτωχός, σκεφτόταν να διαθέσει ό,τι κονδύλιο θα λάμβανε από την αποζημίωση της πατρικής του περιουσίας στην Αργυρούπολη, την οποία εκτιμούσε περίπου στις 140 Τουρκικές χρυσές λίρες. Και καταλήγοντας έγραφε στο Θεοφύλακτο, ότι «είναι χρέος απέναντι στους πατέρες μας οι οποίοι θυσίασαν και πλούτη και ιδεολογία υπέρ της Πανελληνίου Ζωής, Δόξης και Ελευθερίας…».
Επίσης στις 16 Σεπτεμβρίου 1929, επικαλούμενος το μνημόσυνο των Ποντίων, ζήτησε με τηλεγράφημά του προς τον Αρχιεπίσκοπο άδεια να μεταβεί στη Θεσσαλονίκη και να συμμετέχει σε αυτό.
Το σίγουρο είναι ότι το κεφάλαιο Γερβάσιος Σαρασίτης και η ποιμαντορία του στη Μητρόπολη Αλεξανδρουπόλεως 1922-1934 δεν έχει ολοκληρωθεί, καθώς αντλούνται πολύτιμες πληροφορίες και μέσα από τη μεταπτυχιακή εργασία του πατέρα Αθανάσιου Γραμμένου με τίτλο "Οργάνωση και λειτουργία της Ορθόδοξης Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρουπόλεως, βάσει των πρακτικών συνεδριάσεων της αντιπροσωπείας και εφοροδημογεροντίας της περιόδου 1919-1925" (αδημοσίευτη).
Σ΄ αυτήν εμπεριέχονται και πληροφορίες για τα πρώτα τρία χρόνια από την άφιξη του Γερβάσιου στη νέα Μητρόπολη και τα προβλήματα που αντιμετώπισε στην Επαρχία του.
Ο πατήρ Αθανάσιος το Μάιο του 2019, στο πλαίσιο των 100 χρόνων από τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, είχε προσκληθεί από τα ποντιακά σωματεία του Δήμου Αλεξανδρούπολης και μίλησε για το έργο του Γερβάσιου κατά την οργάνωση της νέας Μητρόπολης.
* Το "ΒΗΜΑ ΚΥΡΙΟΥ" ήταν αίθουσα για θρησκευτικό αναγνωστήριο και κατηχητική σχολή. Την πρόθεσή του για την ανέγερση της αίθουσας ο Γερβάσιος την έκανε γνωστή στην Διαρκή Ιερά Σύνοδο με επιστολή του στις 13 Φεβρουαρίου 1932. Μάλιστα πρότεινε να συμβάλλει και ο ίδιος με 50.000 δρχ. και μελλοντικά με άλλες 20.000 δρχ, από την προσωπική του περιουσία. Η Δ.Ι.Σ. του απέστειλε επιστολή για να τον συγχαρεί για την πρωτοβουλία αυτή και το θεάρεστο έργο του.
Πολύτιμες πληροφορίες αντλήθηκαν από:
- το βιβλίο "Οικογένεια Σαρασιτών και Γερβάσιος Σαρασίτης" του Χρυσόστομου Μυρίδη (ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΝΤΟΥ).
- τη διπλωματική εργασία της κ. Δήμητρας Ιωακειμίδου "Ο Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως Γερβάσιος Σαρασίτης και η εκκλησιαστική του πολιτική" (http://ikee.lib.auth.gr).
Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
➤ Διαβάστε επίσης:
- Ο πρώτος Μητροπολίτης Αλεξανδρούπολης Γερβάσιος Σαρασίτης
- 1922–2022: 100 χρόνια Ιερά Μητρόπολη Αλεξανδρουπόλεως
ΣΧΟΛΙΑ
Μπορείτε να σχολιάσετε μέσω Facebook ή Blogger (Google) επιλέγοντας την αντίστοιχη καρτέλα από πάνω