Το ιστορικό κτίριο της Εθνικής Τράπεζας στην Αλεξανδρούπολη

Το νεοκλασικό κτίριο στη γωνία Ιωακείμ Καβύρη και Βενιζέλου κατασκευάστηκε μετά την απελευθέρωση της πόλης για να στεγάσει το υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας της Αλεξανδρούπολης του μεσοπολέμου.

της Ουρανίας Πανταζίδου

Ξεφυλλίζοντας το βιβλίο του Θεόδωρου Ορδουμποζάνη «Η Αλεξανδρούπολη των Εικαστικών» στάθηκα στο παρακάτω έργο. Η λεζάντα γράφει: Η παλιά Εφορία, γωνία Βενιζέλου & Ιωακείμ Καβύρη (λάδι σε μουσαμά). Έργο της εικαστικού Έφης Ραχμανίδου - Τρικούπη.

Σαν κάτι να μου θύμιζε η θωριά του…

Η αναζήτηση με έφερε μπροστά στο νυν κτίριο του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης (ΔΠΘ) στην οδό Ιωακείμ Καβύρη. Το νεοκλασικό αυτό κτίριο κατασκευάστηκε για να στεγάσει το υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας της Αλεξανδρούπολης του μεσοπολέμου.

Η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος (Ε.Τ.Ε.) έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αναγέννηση της Αλεξανδρούπολης αμέσως μετά την απελευθέρωση στις 14 Μαΐου 1920. Άρχισα να αναζητώ περισσότερες πληροφορίες τόσο για το κτίριο όσο και για την παρουσία της Εθνικής Τράπεζας στο τότε Δεδέαγατς… πριν 104 χρόνια.

Από το Λεύκωμα του Ιστορικού Μουσείου Αλεξανδρούπολης

Το κτίριο - ευτυχώς χαρακτηρισμένο διατηρητέο (Εφημερίδα Κυβερνήσεως 204/29-3-1999) βρίσκεται επί της οδού Ιωακείμ Καβύρη και Βενιζέλου. Χτίσθηκε για να στεγάσει τα γραφεία της Εθνικής Τράπεζας Ελλάδος. Η κατασκευή του πραγματοποιήθηκε σε τρεις χρονικές περιόδους. Αρχικά το διώροφο γωνιακό κτίσμα, στη συνέχεια έγινε επέκταση με ισόγειο κτίσμα αριστερά της εισόδου επί της Ι. Καβύρη και τέλος προσθήκη Α' ορόφου πάνω σ’ αυτό. Μέχρι την δεκαετία του 1960 ήταν ιδιοκτησία της Εθνικής Τράπεζας. Στο κτίριο λειτούργησε για κάποιο διάστημα η Οικονομική Εφορία και το Δημόσιο Ταμείο μέχρι τη δεκαετία του 1970.

Σήμερα το κτίριο ανήκει στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Αρχικά στεγαζόταν η Γραμματεία και η Βιβλιοθήκη της Ιατρικής Σχολής. Σήμερα στεγάζονται, στο πρώτο γωνιακό κτίσμα, το Διδασκαλείο «Θεόδωρος Κάστανος»* για την επιμόρφωση των δασκάλων και στο δεύτερο κτίσμα, το ισόγειο λειτουργεί ως Αναγνωστήριο και χώρος εκδηλώσεων για τους φοιτητές και στον πρώτο όροφο στεγάζεται το Κέντρο Ψυχικής Υγείας που λειτουργεί ως εξωνοσοκομειακή υπηρεσία του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης.

Το πιθανότερο ο σχεδιασμός του κτιρίου να πραγματοποιήθηκε από το φημισμένο αρχιτέκτονα και συνεργάτη της Εθνικής Τράπεζας την εποχή εκείνη Νικόλαο Ζουμπουλίδη, με καταγωγή από τη Σινασό της Καππαδοκίας, που εκείνη την περίοδο είχε σχεδιάσει μια σειρά καταστημάτων της Ε.Τ.Ε. στο βορειοελλαδικό χώρο.

Νικ. Ζουμπουλίδης, αρχιτέκτων

Την επίβλεψη του κτιρίου είχε ο αρχιτέκτων της Εθνικής Τράπεζας Ξενοφάνης Αιγίδης από τη Μαλακοπή της Καππαδοκίας. Το κτίριο θα πρέπει να κτίστηκε μεταξύ του 1925-1930 καθώς το διάστημα αυτό ο Ξ. Αιγίδης θα βρεθεί στις Σέρρες ως επιβλέπων μηχανικός στο υπό ανέγερση εκεί κατάστημα της τράπεζας, ενώ παράλληλα είχε και την επίβλεψη της κατασκευής των υποκαταστημάτων της Δράμας, Ξάνθης, Αλεξανδρούπολης και Καβάλας αλλά και της Χίου που κατασκευάστηκαν την ίδια περίοδο (Λίλα Θεοδωρίδου - Σωτηρίου, "Το χρονικό ανέγερσης της Εθνικής Τράπεζας Δράμας" - teachers.cm.ihu.gr/theod/files/ETE_Drama.pdf).

Ξενοφάνης Αιγίδης, αρχιτέκτων
www.academia.edu

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ήδη από τις 20 Νοεμβρίου 1919, όταν το Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) βρισκόταν υπό συμμαχικό έλεγχο, με τηλεγράφημά του προς το Υπουργείο Εξωτερικών θα επισημάνει την αναγκαιότητα ίδρυσης υποκαταστήματος της Εθνικής Τράπεζας στην πόλη.

Και η Ε.Τ.Ε. το 1920 θα προχωρήσει στην ίδρυση δυο νέων υποκαταστημάτων στο Νομό του Έβρου, στην Αλεξανδρούπολη και το Σουφλί αντίστοιχα. Η τράπεζα θα εγκατασταθεί αρχικά σε μισθωμένο κτίριο. Πρώτος διευθυντής της ο Ιωάννης Στεφανίτσης, ενώ αργότερα το 1925, όπως βλέπουμε και στο βιβλίο του Γεωργίου Κανδηλάπτη, στους συνδρομητές του αναγράφεται ως διευθυντής της Ε.Τ.Ε. ο Αλέξανδρος Πολίτης.

Ταυτόχρονα η Ε.Τ.Ε. θα προχωρήσει και στη σύσταση υποκαταστημάτων στις κατεχόμενες από τον ελληνικό στρατό πόλεις της Ανατολικής Θράκης, Αδριανούπολη και Ραιδεστό. Ομοίως θα ανοίξουν υποκαταστήματα στην Κομοτηνή και τη Ξάνθη.

Ήδη από το Νοέμβριο του 1919 ο Αλέξανδρος Κορυζής που βρισκόταν στη Σμύρνη θα δεχθεί εντολή από το Διοικητή της Εθνικής Τραπέζης Αλέξανδρο Ζαΐμη για την ίδρυση υποκαταστήματος και στη Σμύρνη, το οποίο θα αρχίσει να λειτουργεί από τον Ιανουάριο του 1920.

Το κατάστημα της Ε.Τ.Ε. στη Σμύρνη
www.ime.gr

Στις 8 Ιουλίου του 1920 το ελεύθερο Δεδέαγατς επισκέπτεται ο νεαρός βασιλιάς Αλέξανδρος και η πόλη λαμπρύνεται - τιμής ένεκεν με το όνομά του.

Στις 29 Ιουλίου του 1920 θα φθάσει τηλεγράφημα στην Αθήνα από το Παρίσι. Πρόκειται για το διάγγελμα του Βενιζέλου προς τον ελληνικό λαό, το οποίο μεταξύ άλλων γράφει:

«Προς τον ελληνικόν λαόν.

Είμαι ευτυχής αναγγέλλων προς υμάς ότι σήμερον εβδόμην επέτειον της υπογραφής της Συνθήκης του Βουκουρεστίου, υπεγράφησαν η Συνθήκη ειρήνης* μετά της Τουρκίας, η Συνθήκη δι' ης αι κυριώταται Σύμμαχοι Δυνάμεις μεταβιβάζουσιν εις την Ελλάδα την κυριαρχίαν επί της Δυτικής Θράκης ήτις είχε παραχωρηθεί προς αυτάς υπό της Βουλγαρίας διά της Συνθήκης του Νεϊγύ και η Συνθήκη μετά της Ιταλίας δι' ης αύτη μεταβιβάζει προς ημάς τα Δωδεκάνησα (...)».
* (Η Συνθήκη ειρήνης είναι η συνθήκη των Σεβρών, που υπογράφηκε στη Γαλλική πόλη Sevres στις 29 Ιουλίου / 10 Αυγούστου 1920).

Οι πρόσφυγες επιστρέφουν στα σπίτια τους και η Εθνική Τράπεζα που ήδη δημιουργήθηκε στην πόλη, όπως γράφει και το παρακάτω τηλεγράφημα, θα τους ενισχύσει με δάνεια, όπως επίσης και τους Πόντιους πρόσφυγες που καταφθάνουν ήδη από την περιοχή του Καύκασου, με τη μεσολάβηση του Νικ. Καζαντζάκη.

Εντωμεταξύ στο Μικρασιατικό μέτωπο οι πολεμικές επιχειρήσεις συνεχίζονταν αμείωτες. Μέσα σ΄ αυτήν την κατάσταση η Εθνική Τράπεζα θα προχωρήσει το Μάρτιο του 1922 στη σύσταση δυο ακόμη υποκαταστημάτων στην Καλλίπολη και τις Σαράντα Εκκλησιές της Ανατολικής Θράκης. Ίσως οι πληροφορίες από το Μικρασιατικό μέτωπο να μην προμήνυαν την τραγική κατάληξη που θα ερχόταν τον Αύγουστο του 1922  για τον Ελληνισμό της Ανατολικής Θράκης, της Μικράς Ασίας και του Πόντου.

Στις 23 Αυγούστου 1922 το υποκατάστημα της Τράπεζας στη Σμύρνη θα σταματήσει να λειτουργεί. Στις 8 το βράδυ το προσωπικό με τις αξίες και το τελευταίο τμήμα του αρχείου θα επιβιβαστεί στο ατμόπλοιο "Υπεροχή" για να επιστρέψει στην Ελλάδα. Στη Σμύρνη θα παραμείνει ο υποδιευθυντής του υποκαταστήματος Θ. Θεμενάκης για να εξασφαλίσει την εκποίηση του κτιρίου του υποκαταστήματος και τα ενεχυριασμένα εμπορεύματα που βρισκόταν στις αποθήκες της Ε.Τ.Ε.

Τον Σεπτέμβριο του 1922 η Ε.Τ.Ε. θα κατορθώσει να συγκεντρώσει τα σιτηρά της Ανατολικής Θράκης, πριν από την εκκένωσή της, απαραίτητα για τη διατροφή του πληθυσμού ενώ ο συνδιοικητής της Ιωάννης Δροσόπουλος συμμετέχει στις πρώτες προσπάθειες αποκατάστασης των χιλιάδων προσφύγων. «Συγκέντρωσις των σιτηρών διηυκολύνθη υπό των στρατιωτικών αυτοκινήτων. Ο στρατηγός κ. Μανέττας αφίχθη σήμερον μεταβαίνων εις Διδυμότειχον. Ο αρχιστράτηγος κ. Νίδερ διέθεσεν άπαντα τα μέσα του στρατεύματος προς ανακούφισιν των προσφύγων. Στενή πάντοτε υπάρχει συνεργασία μετά του κ. Κατεχάκη και των διοικητικών αρχών» (ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ 18/10/1922).

Στις 3 Οκτωβρίου 1922 και αναμένοντας πλέον την εκκένωση της Ανατολικής Θράκης καταργούνται τα υποκαταστήματα της Ε.Τ.Ε. στην Αδριανούπολη, Ραιδεστό, Σαράντα Εκκλησιές και Καλλίπολη.

Η Εθνική Τράπεζα θα διαμηνύσει προς όλους: «...ότι τας υπηρεσίας των εν τη Ανατολική Θράκη Υποκαταστημάτων αυτής, Αδριανουπόλεως, Ραιδεστού, Σαράντα Εκκλησιών και Καλλιπόλεως, μετέφερε και εγκατέστησεν εν Δεδέαγατς, όπου δεον ν’ απευθύνωνται πάντες οι έχοντες δοσοληψίας και συναλλαγάς μετ’αυτών. Εν Αθήναις τη 12η Νοεμβρίου 1922». Η σχετική ανακοίνωση δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ (Γ. Αλεπάκος).

Η περιοχή ολάκερης της Θράκης όλο αυτό το διάστημα κατακλύζεται από χιλιάδες πρόσφυγες. Το κράτος καταφεύγει σε εξωτερικό δανεισμό για να μπορέσει να ανταπεξέλθει στις μεγάλες ανάγκες που είχαν δημιουργηθεί, καθώς οι πρόσφυγες τα πρώτα χρόνια δεν ήταν ακόμη σε θέση να προσφέρουν στην παραγωγική διαδικασία.

Η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος θα εκδηλώσει το ενδιαφέρον της για τα θύματα της Μικρασιατικής καταστροφής. «Διέθεσε μεγάλα χρηματικά ποσά για τους πρόσφυγες και ανέλαβε και διαδραμάτισε ένα ρόλο κοινωνικό στην προσφυγική υπόθεση. Προσπάθησε να αναπτύξει τα αισθήματα φιλανθρωπίας του ελληνικού λαού και με τον τρόπο αυτό να συντρέξει την κυβέρνηση της Ελλάδας στο δύσκολο έργο της αποκαταστάσεως των προσφύγων» (Ρίζου Μαρία - https://lib.uoi.gr).

Δημοσίευση των υποκαταστημάτων της Ε.Τ.Ε.
στο περιοδικό "ΝΟΥΜΑΣ" το 1923

Το 1923 με την υπογραφή και της Συνθήκης της Λωζάνης και την ανταλλαγή των πληθυσμών πολλά είναι τα γεγονότα που διαδραματίζονται στην περιοχή μας. Η Αλεξανδρούπολη συνεχίζει το δύσκολο έργο που έχει μπροστά της, προσβλέποντας με αισιοδοξία στο μέλλον. Η Εθνική Τράπεζα Ελλάδος συνεχίζει να στηρίζει το έργο της ανασυγκρότησης της πόλης.

ΣΗΜ. Πληροφορίες αντλήθηκαν και από το Ιστορικό Χρονολόγιο της Εθνικής Τράπεζας (https://ha.nbg.gr).

Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)

* Το Διδασκαλείο «Θεόδωρος Κάστανος» ιδρύθηκε το 2005 στην Αλεξανδρούπολη και στεγάστηκε με απόφαση του Πρυτανικού Συμβουλίου στο κτίριο της παλιάς Γραμματείας της Ιατρικής Σχολής. Η εκπαιδευτική λειτουργία του Διδασκαλείου άρχισε από το ακαδημαϊκό έτος 2006-2007. Η ονομασία του δόθηκε από το ιστορικό «Διδασκαλείο Αλεξανδρουπόλεως» που ιδρύθηκε το 1922-1923, και προς τιμήν του Θεοδώρου Κάστανου, ο οποίος ήταν αυτός που οργάνωσε το εκπαιδευτικό ίδρυμα στην Αλεξανδρούπολη και του οποίου ήταν και ο πρώτος διευθυντής του. Το Διδασκαλείο μεταφέρθηκε στην Αλεξανδρούπολη το 1922 από το Αρχιγένειο Διδασκαλείο Επιβατών Ανατολικής Θράκης, κατόπιν ενεργειών του Υπουργείου Παιδείας και του Διευθυντού των Αρχιγενείων Διδασκαλείων Επιβατών Θεοδώρου Κάστανου. Από το Διδασκαλείο Αλεξανδρουπόλεως, το 1934 προέκυψε η Ζαρίφειος Παιδαγωγική Ακαδημία Αλεξανδρουπόλεως και από το 1986 το Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης.
[post_ads]