Η απελευθέρωση της Θράκης μέσα από τον Ποντιακό Τύπο της εποχής

Τα ιστορικά γεγονότα του 1919-1920 μέσα από δημοσιεύματα Ποντιακών εφημερίδων της εποχής.

της Ουρανίας Πανταζίδου

Φέτος συμπληρώνονται 103 χρόνια από την απελευθέρωση της Θράκης και την ενσωμάτωσή της στον εθνικό κορμό. Ας δούμε τα ιστορικά γεγονότα του 1919-1920 μέσα από δημοσιεύματα Ποντιακών εφημερίδων της εποχής.

Βατούμ ή Μπατούμι και κατά το ελληνικότερο Βαθύς Λιμένας. Πρόκειται για αρχαία ελληνική αποικία στα ανατολικά του Εύξεινου Πόντου. Τον 18ο αιώνα θα αναπτυχθεί στην πόλη ελληνική παροικία με έντονη παρουσία και δραστηριότητα. Το 1918 εκεί θα καταφύγουν χιλιάδες Πόντιοι πρόσφυγες (www.pontosnews.gr).

Βατούμ, δεξιά στα παράλια του Εύξεινου Πόντου

Στο Βατούμ θα ιδρυθεί το 1909 το πρώτο τυπογραφείο με σκοπό να εκδίδονται ελληνικές εφημερίδες. Εμπνευστής της ιδέας ήταν ο Φίλιππος Φιλιππίδης με καταγωγή από την Τραπεζούντα. Το τυπογραφείο στήθηκε με την υλική υποστήριξη του Σταύρου Γαληνού.

Η πρώτη ελληνική εφημερίδα που εκδόθηκε ήταν η "Εθνική Δράσις". Αργότερα ο Φιλιππίδης θα εκδώσει το περιοδικό "Φιλολογική Δράσις" ενώ δύο χρόνια μετά θα αποχωρήσει και την εφημερίδα θα την αναλάβει ο Σταύρος Γαληνός. Η εφημερίδα θα συνεχίσει με το νέο όνομα "Αργοναύτης", ενώ συντάκτης της θα συνεχίσει και στη νέα αυτή περίοδο ο Αχιλλέας Δημητριάδης. (Επιτροπή Ποντιακών Μελετών - Ιωάννης Κάλφογλου "Ιστορία της εν Βατούμ ελληνικής κοινότητος").

Δέκα χρόνια αργότερα το 1919 θα ιδρυθεί από το γιατρό Θεοφύλακτο Θεοφυλάκτου η εφημερίδα "Ελεύθερος Πόντος". Δυστυχώς η ζωή της εφημερίδας θα είναι σύντομη. Θα πάψει να εκδίδεται στις 26 Νοεμβρίου 1920. Όμως στον ένα χρόνο της λειτουργίας της η εφημερίδα θα κάνει εκτενείς αναφορές στο Θρακικό ζήτημα καθώς και στην απελευθέρωση της Δυτικής Θράκης την περίοδο 1919-1920.

Ο Θεοφύλακτος Θεοφυλάκτου θα ακολουθήσει τη μοίρα των χιλιάδων Ποντίων προσφύγων και θα έρθει στην Ελλάδα. Θα διατελέσει Γενικός Διοικητής Θράκης στην Κυβέρνηση Βενιζέλου 1928-1929.

Η απελευθέρωση της Θράκης μέσα από άρθρα
της εφημερίδας "ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΠΟΝΤΟΣ" 1919-1920

Εφημερίδα "Ελεύθερος Πόντος", Βατούμ 1919

Η απελευθέρωση της Θράκης ξεκίνησε από τη Ξάνθη.

Ξάνθη, η 9η Μεραρχία λίγες μέρες μετά την απελευθέρωσή της
xanthi2.gr

Η εφημερίδα θα δημοσιεύσει την είδηση ότι ο ελληνικός στρατός πρόκειται να καταλάβει τη Ξάνθη, το Πόρτο Λάγος και τα περίχωρα της Γκιουμουλτζίνας χωρίς να εισέλθει στην πόλη. Τα υπόλοιπα τμήματα της Θράκης Γκιουμουλτζίνα (η πόλη της Κομοτηνής), Μαρώνεια, Μάκρη, Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη), Σουφλί, Διδυμότειχο και Κάραγατς, σύμφωνα με τις προβλεπόμενες συμφωνίες, θα καταληφθούν από το γαλλικό στρατό.

Εφημερίδα "Ελεύθερος Πόντος"

Κατά την προέλαση του ελληνικού στρατού οι Βούλγαροι πανικόβλητοι εγκατέλειπαν τη Θράκη. Και ενώ ο Αρχιστράτηγος Παρασκευόπουλος ετοιμαζόταν για τη θριαμβευτική επιθεώρηση του στρατεύματος, ο λαός ξεχύθηκε στους δρόμους. Τα σπίτια σημαιοστολίστηκαν και Έλληνες, Μουσουλμάνοι και Εβραίοι δημιούργησαν κοινή αντιπροσωπεία για να υποδεχθεί τον ελληνικό στρατό.

Στις 30 Σεπτεμβρίου 1919 και ώρα 11:00 π.μ. οι Βούλγαροι αποσύρθηκαν από τα φυλάκια των συνόρων και τα παρέδωσαν στους Γάλλους αξιωματικούς, οι οποίοι θα υποδέχονταν τον Έλληνα Αρχιστράτηγο. Κατά την υποχώρηση των Βουλγάρων από το φυλάκιο Οξυλάρ (Τοξότες Ξάνθης) Τούρκοι χωρικοί τους επιτέθηκαν και τους καταδίωξαν με γιουχαΐσματα. Τόσο μεγάλο ήταν το μίσος των Τούρκων εναντίον των Βουλγάρων.

Οι Γαλλικές αρχές ζήτησαν από τους Βούλγαρους στρατιώτες να αναχωρήσουν απογευματινές ώρες στις 2 Οκτωβρίου 1919. Οι Βούλγαροι εκκένωσαν τα γραφεία και φόρτωσαν τα αρχεία σε αμαξοστοιχίες. Δυστυχώς όμως φεύγοντας φόρτωναν και έπιπλα τα οποία ανήκαν σε ελληνικά σπίτια.

Οι Έλληνες κάτοικοι όταν ρωτήθηκαν από Γάλλο αξιωματούχο για το εάν τα έπιπλα του διοικητηρίου ήταν ελληνικά, αυτοί του εξιστόρησαν για την υφαρπαγή των επίπλων, των πιάνων και των άλλων πολύτιμων αντικειμένων καθώς και όλα όσα υπέστησαν από το 1913 από τους Βούλγαρους.

Εντωμεταξύ στη Μακεδονία μόλις ανακοινώθηκε η κατάληψη της Θράκης από τον ελληνικό στρατό, οι κάτοικοι βγήκαν στους δρόμους πανηγυρίζοντας ενώ στις εκκλησίες τελούνταν δοξολογίες.

Ο Αρχιστράτηγος Παρασκευόπουλος θα λάβει πλήθος συγχαρητηρίων τηλεγραφημάτων. Παράλληλα θα παραχωρήσει συνέντευξη όπου μεταξύ άλλων θα πει: «Η κατάληψις του Καζά της Ξάνθης αποτελεί ευοίωνον απαρχή. Αισιοδοξείτε. Και εις άλλα με το καλό».

Και το καλό νέο δεν άργησε, ο ελληνικός στρατός μπαίνει στην Κομοτηνή.

www.xronos.gr

Στη γειτονική Γκιουμουλτζίνα (Κομοτηνή) ο στρατιωτικός διοικητής της Θράκης Στρατηγός Σαρπύ είχε καταλύσει στην οικία του Καράσσο (Εβραίου έμπορα) και μόλις αναχώρησαν οι Βούλγαροι εγκαταστάθηκε στο μέγαρο της Νομαρχίας. Αργότερα θα συγχαρεί τον Στρατηγό Ζυμβρακάκη για τη στάση του ελληνικού στρατού και θα δεχθεί αντιπροσωπεία από Εβραίους και Μουσουλμάνους οι οποίοι τον παρακάλεσαν όπως η πόλη καταληφθεί αποκλειστικά από τους Έλληνες.

Αλλά και το συγχαρητήριο τηλεγράφημα της Μητρόπολης Αθηνών προς τον Στρατηγό Ζυμβρακάκη δημοσιεύει η εφημερίδα, που μεταξύ άλλων αναφέρει: «Η εκκλησία ευλογεί την θριαμβευτικήν πορείαν του φιλοχρίστου στρατού ανά τα αιματόβρεχτα Θρακικά εδάφη... Δόξα και τιμή και ειρήνη εις πάντας όσοι ειργάσθησαν δια την χαρμόσυνον ταύτην ημέραν. Ο Αθηνών Μελέτιος».

Η ελληνική κοινότητα στο Βατούμ, μέσω της εφημερίδας έχει συνεχή ενημέρωση για όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα το διάστημα αυτό. Έτσι θα βρούμε την είδηση για τη συγκρότηση του Σώματος Στρατού Κατοχής της Θράκης, το οποίο θα αποτελούνταν από την 9η και 14η Μεραρχία και μια ταξιαρχία ιππικού. Ο Υποστράτηγος Ιωάννου είχε αναλάβει την αρχηγεία του σώματος ενώ πολιτικός σύμβουλος ορίστηκε ο γενικός πρόξενος Χαλκιόπουλος.

Από την εφημερίδα δεν περνά ασχολίαστη και η επίσκεψη του βασιλιά Αλέξανδρου, στη Σμύρνη και τη Θράκη, όπου φθάνει με το Θ/Κ ΑΒΕΡΩΦ τον Ιούλιο του 1920.

Σε άλλο τεύχος αναγράφεται (σε μια μόλις φράση) και το ταξίδι, το ίδιο διάστημα της Ασπασίας Μάνου στη Σμύρνη. Ως γνωστόν ο Αλέξανδρος είχε παντρευτεί ήδη από το Νοέμβριο του 1919 με μυστικό γάμο την Ασπασία Μάνου. Βέβαια για το βασιλικό οίκο ο γάμος αυτός ήταν άκυρος γιατί δεν είχε τη συγκατάθεσή του.

Η εφημερίδα στο τεύχος της, στις 13 Μαΐου 1920, μας επιφυλάσσει και ένα παραπολιτικό, που έχει σχέση με το βασιλιά Αλέξανδρο και το ταξίδι του στη Γαλλική πρωτεύουσα.

Βατούμ, Μάιος 1920. Εφημερίδα "Ελεύθερος Πόντος"

Φαίνεται πως ο αρθρογράφος της εφημερίδας δεν ήταν ακόμη ενημερωμένος για το μυστικό γάμο του Αλέξανδρου με την Ασπασία το Νοέμβριο του 1919. Και πως να ήταν αφού προσπάθησαν με κάθε τρόπο να κρατηθεί μυστικός, τόσο από το παλάτι όσο και από το Βενιζέλο.

Για τον Αλέξανδρο και την Ασπασία το ταξίδι στη Γαλλική Πρωτεύουσα ήταν το ταξίδι του μέλιτος, που πραγματοποιήθηκε έξι μήνες μετά το γάμο τους. Πήγαν στο Παρίσι αλλά χωριστά. Τον Αλέξανδρο τον υποδέχτηκαν με επίσημες υποδοχές και δεξιώσεις. Την Ασπασία, οι πλαϊνές πόρτες των ξενοδοχείων (http://www.royalchronicles.gr).

Μετά από αυτό το ταξίδι ο γάμος έγινε πλέον γνωστός, αυτό όμως δεν άλλαξε την αντιμετώπιση του παλατιού απέναντι στην Ασπασία.

Σε άλλο τεύχος της εφημερίδας βρίσκουμε εκτενές ρεπορτάζ για την επίσκεψη του Βενιζέλου στο Παρίσι καθώς και για την απόπειρα εναντίον του που θα πραγματοποιηθεί στο σιδηροδρομικό σταθμό Gare de Lyon της Γαλλικής πρωτεύουσας στις 30 Ιουλίου 1920 από δυο οπλισμένους εκτελεστές και τη μεταφορά του στην κλινική επί της οδού Μπιζέ, δίπλα στην Ελληνική εκκλησία.

Αναφορά επίσης γίνεται και στο ταξίδι του Βενιζέλου στο Λονδίνο και τις συζητήσεις που είχε με τον πρωθυπουργό Ντέιβιντ Λόιντ Τζορτζ. Η εφημερίδα αναδημοσιεύει και ανταποκρίσεις από τον Αγγλικό Τύπο όπου εξαίρεται η συνάντηση των δυο ανδρών. Ο αρθρογράφος της "Morning Post" θα γράψει μεταξύ άλλων: «Φιλοξενούμε το μεγαλύτερο φίλο και θαυμαστή της Αγγλίας και θερμότερο υποστηρικτή της πολιτικής της...».

Η εφημερίδα κάνει αναφορά και στον Μητροπολίτη Τραπεζούντας Χρύσανθο, ο οποίος ευρισκόμενος εις Γκιουμουλτζίνα θα καθαγιάσει τον ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου, τον οποίον είχαν αρπάξει οι Βούλγαροι.

Μια ακόμη ελληνική εφημερίδα, αυτή τη φορά από την Τραπεζούντα, έχει ανταπόκριση από τη Γκιουμουλτζίνα και τις γιορτές του Πάσχα και της Εθνικής Ανεξαρτησίας που γιορτάστηκαν εκεί με μεγαλοπρέπεια τον Απρίλιο του 1920. Πρόκειται για την εφημερίδα "ΕΠΟΧΗ" του Νίκου Καπετανίδη.

Εφημερίδα ΕΠΟΧΗ

Όπως γράφει η εφημερίδα, στο μητροπολιτικό ναό παρέστη ο Γάλλος Στρατηγός Σαρπύ και πολλοί Αρμένιοι και Εβραίοι. Όλη η πόλη είχε χρώμα ελληνικό. Έλληνες και Γάλλοι στρατιώτες διέσχιζαν αδελφωμένοι την πόλη. Οι Μωαμεθανοί της Δυτικής Θράκης απέστειλαν συγχαρητήρια τηλεγραφήματα στον κυβερνητικό εκπρόσωπο Χαρίσιο Βαμβακά.

Τέλος δεν παραλείπει να επισημάνει την εξαιρετική εντύπωση που προκάλεσε η παρέλαση Τούρκων με μουσική επικεφαλής, η οποία παιάνιζε τον ύμνο του Βενιζέλου. Ο Σαρπύ συγχαίροντας τον Βαμβακά εξήρε το έργο του Βενιζέλου.

Ο Νίκος Καπετανίδης απαγχονίστηκε από τους Τούρκους στις 21 Σεπτεμβρίου 1921 σε ηλικία 32 χρονών.

Στις 27 Μαΐου 1920 στο 92ο φύλλο της εφημερίδας "ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΠΟΝΤΟΣ" θα βρούμε και μια ανακοίνωση για το μνημόσυνο που επρόκειτο να τελεστεί στη μνήμη του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου την 29η Μαΐου. Η εφημερίδα παροτρύνει τους κατοίκους όπως παραμείνουν κλειστά τα μαγαζιά ώστε να είναι πάνδημο το μνημόσυνο.

Στο ίδιο φύλλο γίνεται αναφορά στη συμμαχία Άγγλων και Ελλήνων και εκφράζεται η πεποίθηση ότι μετά τη Δυτική Θράκη σειρά έχει και η Ανατολική να ενωθεί με την Ελλάδα. Επίσης όπως τονίζει ο αρθρογράφος, η οποιαδήποτε ενέργεια των Ταγιάρ και Πρωτογερώφ εναντίον της Ελλάδας θα βρεθεί απέναντι από τις Αγγλικές και Ελληνικές λόγχες.

Ο ίδιος αρθρογράφος θα σημειώσει επίσης: «Η Ελλάδα σήμερα δεν κατακτά αλλά ανακτά τις περιοχές τις οποίες είχε αρπάξει ο κατακτητής», ενώ θα κάνει και ειδική μνεία στην επιτυχία του Ελληνικού στρατού στη Σμύρνη.

Και ενώ συμβαίνουν αυτά η εφημερίδα μας πληροφορεί ότι η Βουλγάρικη Κυβέρνηση εξοπλίζει τον πληθυσμό των συνόρων. Ως πρόσχημα είναι η προστασία από τις ληστρικές επιθέσεις αλλά ο πραγματικός σκοπός είναι όλοι αυτοί να εξαπλωθούν στη Θράκη, παρενοχλώντας κατοίκους και κυβέρνηση.

Επίσης από την εφημερίδα γίνεται αναφορά για τη συμφωνία Βουλγαρίας και Τουρκίας ώστε η πρώτη να παρενοχλεί την Ελλάδα, έτσι ώστε αυτή να έχει δυο μέτωπα ανοικτά, ένα στα βόρεια σύνορα και ένα στη Μικρά Ασία. Σκοπός ήταν η αποδυνάμωση του στρατού της Μικράς Ασίας.

Τι είχε προηγηθεί το προηγούμενο διάστημα

Τα δημοσιεύματα της εφημερίδας "Ελεύθερος Πόντος" καταγράφουν το κλίμα που επικρατούσε για το Θρακικό ζήτημα το 1919. Η εφημερίδα αναδημοσιεύει από το "Μικρό Παρισινό" την πρόβλεψη που κάνει ο αρθρογράφος του, ότι το ζήτημα της Θράκης θα λυθεί ευνοϊκά για την Ελλάδα και η ακτή του Αιγαίου θα γίνει Ελληνική. Και σημειώνει χαρακτηριστικά ότι η Δύναμη που μέχρι τώρα ήταν αρνητική για την Ελλάδα (βλέπε Αμερική) τώρα αυτή δεν εμμένει στην αρχική της θέση. Η Βουλγαρία δεν θα είναι πλέον μεσογειακή.

Οι λόγοι που πιθανόν συνετέλεσαν στη μεταστροφή της Αμερικής ως προς το Θρακικό ζήτημα

- Το θερμό αίτημα που απέστειλαν προς τον Ουίλσον ο Σύνδεσμος των Καθηγητών της Αμερικής, όπως η χώρα σταματήσει να αντιδρά στην ενσωμάτωση της Θράκης με την Ελλάδα.

- Το τηλεγράφημα που απέστειλαν πλήθος ιερωμένων και ιεραποστόλων, με το οποίο γνωστοποιούσαν τη συναίνεσή τους στα ελληνικά αιτήματα. Αφορμή για την αποστολή του τηλεγραφήματος στους τρεις πρωθυπουργούς (Γαλλίας, Αγγλίας, Ιταλίας) στάθηκε μια διάλεξη που παρακολούθησαν προηγουμένως από το μέλος της επιτροπής των Θρακών Κωνσταντιλιέρη, παλιού απόφοιτου του αμερικάνικου πανεπιστημίου της Σμύρνης.

- Ίσως πάλι στη μεταστροφή της Αμερικής να συνετέλεσε η πολυπληθής ελληνική αντιπροσωπεία που επισκέφθηκε την Αμερικανική Επιτροπή στις 19 Ιουλίου. Την πολυπληθή αντιπροσωπεία που αγωνίστηκε για το Θρακικό ζήτημα αποτελούσαν: ο Μητροπολίτης Καισαρείας και Αίνου με τους συμβούλους Σ. Καζανόβα, Στ. Καραθεοδωρή και Χ. Χαραλαμπίδη. Η συνάντηση της αντιπροσωπείας με την Αμερικάνικη επιτροπή διήρκησε μισή ώρα, ενώ διερμηνέας ήταν ο Στέφανος Καραθεοδωρή.

- Αμέσως μετά την Αμερικανική Επιτροπή επισκέφθηκαν οι αντιπροσωπείες:

• Από τη Μικρά Ασία με το Μητροπολίτη Δαρδανελλίων κ. Ειρηναίο μετά των Εμ. Εμμανουηλίδη και Μ. Θεοτοκά.
• Από τη Θράκη με το Μητροπολίτη Βιζύης μετά του ιατρού Ξ. Ζώτου και του μηχανικού Αντωνιάδη.
• Από τον Πόντο με το Μητροπολίτη Αγκύρας (Γερβάσιο) μετά του Πηνιάτογλου καθώς και τους δικηγόρους Πουλουλίδη και Κολάση. Χρέη διερμηνέα εκτελούσε ο Ολυμπιονίκης Μιχάλης Δώριζας από την Κωνσταντινούπολη.

Και έπειτα ήρθε η σειρά του Δεδέαγατς

Σε τεύχος της ίδιας πάντα εφημερίδας θα βρούμε το τηλεγράφημα που ελήφθη από την ελληνική αποστολή στην Κωνσταντινούπολη, με το οποίο ανακοινώνονταν η κατάληψη ολόκληρης της Δυτικής Θράκης: «Το μεσονύκτιον της 15ης Μαΐου κατελήφθησαν αι πόλεις Γκιουμουλτζίνα, Δεδέαγατς, Φερετζίκ, Σουφλίον, Διδυμότειχο, Κούλελι Βουργάζ και Κάραγατζ προάστειον Ανδριανουπόλεως. Παντού υποδέχονται το στρατό με άκρατο ενθουσιασμό...».

Εφημερίδα "Ελεύθερος Πόντος"

Σε άλλο τεύχος της εφημερίδας υπάρχει η είδηση σχετικά με την εκκένωση του Δεδέαγατς από τους Βούλγαρους: «Εν Δεδέαγατς η βουλγαρική σημαία κατεβιβάσθη αντικατασταθείσα πανταχού υπό της Γαλλικής».

Αρχείο Θεόδωρου Ορδουμποζάνη

Εν τω μεταξύ στο Δεδέαγατς θα καταφθάσει το πλοίο "ΜΥΚΑΛΗ" μεταφέροντας το αρχηγείο. Ο Στρατηγός Μαζαράκης, ο απελευθερωτής του Δεδέαγατς, όπως γράφει ο αρθρογράφος θα δεχθεί τα συγχαρητήρια του Γάλλου στρατηγού Σαρπύ ενώ στη Βουλγαρία θα πραγματοποιηθούν μεγάλες διαδηλώσεις για την παραχώρηση της Θράκης στην Ελλάδα. Οι καθηγητές Μίλητιτς, Ισίρκωφ και Μισάικωφ όπως και ο στιχοπλόκος Βάζωφ θα ζητήσουν στις ομιλίες τους αναθεώρηση των αποφάσεων του Σαν Ρέμο.

Η εφημερίδα σχολιάζει και την αθρόα επάνοδο των προσφύγων στα σπίτια τους και τις προσπάθειες που καταβάλουν οι αρχές για να τους παρέχουν κάθε δυνατή βοήθεια. Και όπως γράφει, το ατμόπλοιο "ΑΣΤΡΑΠΗ" που αναχώρησε από τον Πειραιά, μεταφέρει παλιννοστούντες, τρόφιμα, φάρμακα και γιατρούς... Επίσης αναγράφει ότι στο Δεδέαγατς, στο Σουφλί και στο Διδυμότειχο δημιουργήθηκαν εξατάξια δημοτικά σχολεία, ενώ άρχισε και η εμπορική κίνηση στη γύρω περιοχή.

Εφημερίδα "Ελεύθερος Πόντος"

Βέβαια η τύχη του Δεδέαγατς δεν είχε κριθεί οριστικά. Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων μεταξύ των εμπλεκομένων δυνάμεων υπήρχε η σκέψη το Δεδέαγατς να παραμείνει αυτόνομο λιμάνι και ο σιδηρόδρομος να βρίσκεται υπό την εποπτεία της Κοινωνίας των Εθνών. Επίσης αναγνωριζόταν δικαιώματα και στη Βουλγαρία ώστε αυτή να έχει πρόσβαση στην άσπρη θάλασσα (αμερικάνικη πρόταση).

Σύμφωνα πάντα με την εφημερίδα ο Βενιζέλος βρήκε σύμμαχο απέναντι σ΄ αυτήν την αμερικάνικη πρόταση τους Γάλλους. Κρίθηκε ως αβάσιμη κάθε τέτοια σκέψη καθώς η Βουλγαρία είχε χάσει τον πόλεμο, συνταχθείσα με τις αντίπαλες δυνάμεις.

Εφημερίδα "Ελεύθερος Πόντος"

Σκληρό ήταν το παιχνίδι που παίχθηκε μεταξύ Αμερικής και Βενιζέλου για την οριστική λύση του Θρακικού ζητήματος και όπως σημειώνει ο αρθρογράφος της εφημερίδας «Το Θρακικό πρέπει να λυθεί ως ο Γόρδιος Δεσμός... Η Θράκη του Ορφέως, του Δημοκρίτου, του Μιλτιάδου και του Θεμιστοκλέους, χώρα κατ΄ εξοχήν Ελληνική από τριάκοντα ήδη αιώνων, δεν είναι δυνατόν να εκβουλγαρισθεί σήμερον, δια μόνον τον λόγον ότι ο κ. Βίλσων έτυχε να είναι σύγγαβρος του κ. Παναρέτωφ».

Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
[post_ads]