Οι καλοπροαίρετες δηλώσεις περί αποκατάστασης, απορρύπανσης, ανάπλασης, ανάδειξης, αξιοποίησης, ανάπτυξης, μουσειακής και τουριστικής αξιοποίησης κλπ των μεταλλείων Κίρκης, είναι μάταιες και μη πραγματοποιήσιμες.
Πρόσφατα κυκλοφόρησε η εξής είδηση: «Με πρωτοβουλία του Δημάρχου Αλεξανδρούπολης κ. Γιάννη Ζαμπούκη πραγματοποιήθηκε στο Δημαρχείο ευρεία σύσκεψη με αντικείμενο την προστασία, ανάδειξη και αξιοποίηση των μεταλλείων Κίρκης ως νεώτερο μνημείο. [...] Στη σύσκεψη αποφασίστηκε να δρομολογηθούν οι απαραίτητες διαδικασίες για τη διεκδίκηση της έκτασης των μεταλλείων από τα συναρμόδια υπουργεία, τη σύνταξη μελετών αξιοποίησής τους, τον χαρακτηρισμό από το Υπουργείο Πολιτισμού του κτιριακού συγκροτήματος των μεταλλείων ως νεώτερο μνημείο και της ευρύτερης περιοχής ως ιστορικό τόπο, τη δημιουργία συνεργατικού σχήματος με περιφερειακούς και τοπικούς φορείς και την πραγματοποίηση δημόσιων δράσεων ενημέρωσης και ενεργοποίησης των πολιτών και των συλλόγων». (σχετικό άρθρο εδώ) [1].
Συμπληρωματικά σημειώνεται ότι παρόμοιες δηλώσεις περί «εκθεσιακού χώρου» ή «μουσειακής και τουριστικής αξιοποίησης των μεταλλείων Κίρκης» έγινε λόγος κατά διαστήματα και σε παλαιότερες δημοσιεύσεις. Τον Σεπτέμβριο του 2019, κοινοποίησε μάλιστα το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας χορήγηση 5,5 εκατομμυρίων Ευρώ για την αποκατάσταση των μεταλλείων σε όλη την έκτασή τους. (σχετικό άρθρο εδώ).
Με το μεταλλείο Κίρκης ασχοληθήκαμε ήδη μετά την παύση της τελευταίας μεταλλευτικής δραστηριότητας το 1997 (πρώτη πτυχιακή διατριβή το 1998), με γεωχημικές μελέτες και με την καταγραφή των τοξικών υλικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την ληστρική εξόρυξη στο μεταλλείο Άγιος Φίλιππος (6 χλμ βορειοανατολικά της Κίρκης) και από την ασύδοτη και ανεξέλεγκτη διαχείριση των μεταλλευτικών τελμάτων και συμπυκνωμάτων στην περιοχή του εργοστασίου εμπλουτισμού, 3 χλμ ανατολικά της Κίρκης. Η δεύτερη φάση μελετών της επιστημονικής ομάδας του Πανεπιστημίου Αμβούργου ξεκίνησε το 2003 και έκλεισε με δημοσίευση των αποτελεσμάτων το 2007 [2] (βλ. παρακάτω). Στο διάστημα αυτό και σε περαιτέρω επισκέψεις είχα τη δυνατότητα να παρακολουθήσω την όλη εξέλιξη της εγκατάλειψης και λεηλασίας των εγκαταστάσεων του μεταλλείου, ιδιαίτερα στο χώρο του εργοστασίου εμπλουτισμού.
Από τις εμπειρίες και τα αποτελέσματα των εργασιών που διαθέτουμε, μπορώ να ισχυριστώ ότι οι παραπάνω αναφερόμενες καλοπροαίρετες δηλώσεις περί αποκατάστασης, απορρύπανσης, ανάπλασης, ανάδειξης, ανάπτυξης, τουριστικής αξιοποίησης κλπ, είναι μάταιες και μη πραγματοποιήσιμες, για τους εξής λόγους:
Η κατάσταση που επικρατεί στα μεταλλεία Κίρκης είναι αξιοθρήνητη. Οι λεηλασίες εντατικοποιήθηκαν ιδιαίτερα μετά το 2003. Όταν τον Σεπτέμβριο 2003 ξεκινήσαμε τη δειγματοληψία και τη καταγραφή στη περιοχή του εργοστασίου εμπλουτισμού, υπήρχαν ακόμη αξιόλογες βιομηχανικές εγκαταστάσεις (ο εναέριος σιδηρόδρομος, ο μηχανικός εξοπλισμός επεξεργασίας με τις κυψέλες επίπλευσης και διαχωρισμού του μεταλλεύματος κ.ά.).
Στις επισκέψεις μου που ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια, διαπίστωσα ότι ο χώρος είχε απογυμνωθεί μέχρι σημείου να απομακρύνουν οι δράστες ακόμη και βαρέλια με υπολείμματα χημικών αντιδραστηρίων πουλώντας τα σαν παλιοσίδερα. Η φωτογραφική μας καταγραφή παρουσιάζει μάλιστα περίπτωση, όπου οι δράστες άδειασαν στην εκεί αποθήκη βαρέλι κυανίου!!!, άφησαν εκεί τον δηλητηριώδη σωρό και πήραν το βαρέλι, φυσικά με υπολείμματα του κυανίου, αγνοώντας τους κινδύνους που διατρέχει η υγεία τους και η υγεία άλλων συνανθρώπων που ήρθαν σε επαφή με τα υλικά αυτά.
Στην τελευταία μου επίσκεψη τον περασμένο Μάιο 2019 αντίκρισα (όπως φυσικά αναμένονταν) μια άκρως δραματική κατάσταση. Μέρη του εργοστασίου και οι υπόλοιπες κτιριακές εγκαταστάσεις έχουν κυριολεκτικά καταρρεύσει.
Η περιοχή του μεταλλείου, συγκεκριμένα η γύρω περιοχή του εργοστασίου εμπλουτισμού έκτασης περίπου 600Χ400 μέτρα είναι ουσιαστικά δηλητηριασμένη από μεταλλευτικά τέλματα, συμπυκνώματα, χημικά αντιδραστήρια και δευτερογενή θειικά άλατα. Για να χρησιμοποιηθεί ο χώρος αυτός πρέπει να απομακρυνθεί το έδαφος σε όλη αυτή την έκταση και σε αρκετό βάθος. Εκατοντάδες χιλιάδες κυβικά μέτρα εδάφους πρέπει να σκαφτούν και να μετακινηθούν, οπότε αυτόματα γεννάται το ερώτημα που θα εναποτεθούν οι δηλητηριασμένες αυτές μάζες εδαφικού υλικού.
Σε αυτά προστίθενται 80-100 χιλιάδες κυβικά μέτρα των καθαυτών μεταλλευτικών τελμάτων που είναι εναποθετημένα σε 5 λεκάνες στην περιοχή του εργοστασίου, τα οποία ξεπλένονται διαρκώς από τα βρόχινα νερά και "ταξιδεύουν" κατά μήκος του ποταμού Ειρήνης (ρέμα Μαΐστρου) μέχρι την Αλεξανδρούπολη. Επιπλέον τίθεται το ερώτημα, που θα μετακινηθούν οι όγκοι του ακατέργαστου μεταλλεύματος που είναι συσσωρευμένοι δίπλα στο βόρειο τμήμα του εργοστασίου;
Για να δώσω μια εικόνα της τοξικότητας της περιοχής θα αναφέρω μόνο σαν παράδειγμα μερικά στοιχεία της τοξικότητας του εδάφους γύρω από το ερειπωμένο εργοστάσιο. Οι χημικές αναλύσεις παρουσίασαν περιεκτικότητες σε μόλυβδο (Pb), ψευδάργυρο (Zn), χαλκό (Cu), αρσενικό (As) και κάδμιο (Cd) της τάξης των μεταλλευτικών τελμάτων, κατά θέσεις μάλιστα της τάξης των συμπυκνωμάτων. Τα περισσότερα αναλυθέντα δείγματα περιέχουν μόλυβδο και ψευδάργυρο άνω των 5.000 ppm. Σε ορισμένα σημεία δίπλα στο εργοστάσιο οι περιεκτικότητες σε Pb, Zn, Cu, As και Cd ανέρχονται έως 33.360 ppm, 40.000 ppm, 2.520 ppm, 1.700 ppm και 290 ppm αντίστοιχα. Οι τιμές αυτές είναι αντίστοιχα 1.850 (!), 555, 115, 110 και 1450 (!) φορές ανώτερες από αυτές μη επιβαρυμένων εδαφών και ιζημάτων. Ακόμα υψηλότερες περιεκτικότητες μετρήθηκαν σε δείγματα που είναι επηρεασμένα από το υλικό των μεταλλοφόρων συμπυκνωμάτων που είναι διασκορπισμένα νότια του εργοστασίου. Πρέπει να τονιστεί ότι οι υπεύθυνοι του έργου δεν φρόντιζαν να διαφυλάξουν ούτε την προσωπική υγεία των εργαζομένων αφού τα μεταλλοφόρα και άλλα επικίνδυνα απόβλητα του εργοστασίου απορρίπτονταν στον ίδιο χώρο της εργασίας τους.
Η ανευθυνότητα διαχείρισης συνδέεται και με την πληθώρα πεταμένων, κατεστραμμένων βαρελιών χημικών αντιδραστηρίων μέσα στο χώρο εργασίας που καταγράφτηκαν και φωτογραφήθηκαν το 2003 και (όπως αναφέρθηκε επάνω) εξαφανίστηκαν κατά τη διάρκεια κλοπών και λεηλασιών.
Για λόγους συντομίας δεν θα σταθώ εδώ στα επιβαρυμένα ιζήματα του ποταμού Ειρήνης και στα τοξικά υλικά που δέχτηκε το ποτάμι αυτό κατά το διάστημα λειτουργίας του έργου στις δεκαετίες του 1980/1990. Για σχετικές λεπτομέρειες παραπέμπεται ο αναγνώστης στις γεωχημικές εκτιμήσεις της επιστημονικής ομάδας του Πανεπιστημίου Αμβούργου [2].
Στην παραπάνω φωτογραφία το υποτυπώδες κανάλι που "οδηγούσε" τα απόβλητα εμπλουτισμού στο ποτάμι Ειρήνη, από όπου σύμφωνα με τις μαρτυρίες των ντόπιων, στην περίοδο λειτουργίας του εργοστασίου (μέχρι την δεκαετία του 1990) είχε εξαφανιστεί κάθε ζωή. Όλη η έκταση ανάμεσα στο εργοστάσιο και το ποτάμι καλύπτεται από ένα παχύ στρώμα υποκίτρινων αποβλήτων.
Ποιος ενδιαφέρθηκε μέχρι τώρα για τους κινδύνους που διατρέχει η δημόσια υγεία; Όλοι οι χώροι του μεταλλείου είναι εδώ και πάνω από 30 χρόνια σαν «ξέφραγο αμπέλι», προσιτοί από ανθρώπους και κοπάδια ζώων (τα οποία ανήκουν στην αλυσίδα της διατροφής) που διασχίζουν την δηλητηριασμένη αυτή περιοχή και τις λεκάνες των μεταλλευτικών τελμάτων. Είναι γεγονός ότι οι υπηρεσίες μέχρι τώρα αδιαφόρησαν και δεν αισθάνθηκαν υπεύθυνοι για το δράμα του μεταλλείου Κίρκης.
Για ποιο «κτιριακό συγκρότημα» του μεταλλείου ως «νεώτερο μνημείο» μιλάει η απόφαση της εν λόγω σύσκεψης; Εφόσον το εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο και όλα τα υπόλοιπα κτήρια έχουν καταρρεύσει και τα πατώματά τους είναι κορεσμένα με τοξικά υλικά, με μεταλλικά συμπυκνώματα, κυανίδια και άλλα χημικά αντιδραστήρια. Ποιος είναι σε θέση να πραγματοποιήσει την απαιτούμενη αποκατάσταση και εξυγίανση;;; Πώς είναι δυνατόν, και με ποια υπευθυνότητα μπορεί κανείς να πραγματοποιήσει «δημόσιες δράσεις ενημέρωσης» που αναφέρει η απόφαση της σύσκεψης ή μουσειακό και εκθεσιακό χώρο, για επισκέπτες κ.λ.π.;;;
Και φυσικά γεννιέται το ερώτημα: Ποια θα είναι τα εκθεσιακά αντικείμενα, εφ’ όσον εξαφανίστηκε ολοκληρωτικά ο βιομηχανικός εξοπλισμός; Οι οργανωμένες λεηλασίες ξήλωσαν και αφαίρεσαν όλα τα μεταλλικά αντικείμενα ακόμη και μεταλλικά οικοδομικά στηρίγματα επισπεύδοντας την αστάθεια και την κατάρρευσή των κτιριακών εγκαταστάσεων. Δυστυχώς οι αρμόδιες υπηρεσίες δεν φρόντισαν να διαφυλάξουν την πολύτιμη αυτή κρατική περιουσία.
Τέλος, αναφέρεται στην απόφαση της εν λόγω σύσκεψης η «σύνταξη μελετών αξιοποίησης των μεταλλείων». Εξ αφορμής παρόμοιας προσπάθειας πριν 15 χρόνια, τίθεται το εύλογο ερώτημα, τι σκοπό εξυπηρετεί άραγε η «σύνταξη νέων μελετών»;
Το 2005 ξεκίνησε το ΙΓΜΕ, ένα πρόγραμμα αποκατάστασης το οποίο επρόκειτο να τελειώσει και να δημοσιευτεί το 2007-2008. Σημειώνεται ότι το ΙΓΜΕ πήρε για το πρόγραμμα αυτό χορήγηση 800.000 Ευρώ. Μέχρι τώρα όμως δεν δημοσιοποιήθηκε η μελέτη του ΙΓΜΕ και δεν έγινε ούτε ένα βήμα αποκατάστασης ή κάποιας πρόβλεψης κινδύνων για τη δημόσια υγεία και ασφάλεια. Έμειναν όμως επί χρόνια οι μεγαλοπρεπείς διαφημιστικές ταμπέλες του ΙΓΜΕ στην πλατεία της Κίρκης και στο μεταλλείο με τον εξής θεαματικό τίτλο προβολής: «Γ΄ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ, ΠΡΟΥΠΟΛ. ΕΡΓΟΥ: 800.000 €. ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ, ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ - ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΤΑΛΛΕΙΟΥ ΚΙΡΚΗΣ».
 |
| Αυτοψία του ΙΓΜΕ στα Μεταλλεία Κίρκης το 2005 |
Οι επάνω αναφερόμενες γεωχημικές μελέτες της επιστημονικής ομάδας του Πανεπιστημίου Αμβούργου, συγκεφαλαιώθηκαν σε ελληνική γλώσσα με τον τίτλο «Τα μεταλλεία Κίρκης Νομού Έβρου και εκτιμήσεις περιβαλλοντικών επιπτώσεων» και δημοσιεύτηκαν σε δύο μέρη (30 και 19 σελίδες), στα «Μεταλλειολογικά και Μεταλλουργικά Χρονικά» (έκδοση 2007), που αποτελούν την επιστημονική περιοδική έκδοση του Πανελληνίου Συλλόγου Μηχανικών Μεταλλειολόγων - Μεταλλουργών. Οι εκθέσεις είναι επίσης αναρτημένες στο Internet, στην ιστοσελίδα antigoldgreece.wordpress.com:
- ΜΕΡΟΣ Α΄: Γεωχημική και ορυκτολογική μελέτη των μεταλλευτικών τελμάτων και συμπυκνωμάτων (ολόκληρο το κείμενο: mmx-kirki-a).
- ΜΕΡΟΣ Β΄: Προσδιορισμός τοξικών στοιχείων σε εδάφη και ποτάμια ιζήματα (ολόκληρο το κείμενο: mmx-kirki-b).
Σαν επίλογο - Μία εναλλακτική γνώμη αξιοποίησης της περιοχής κατά μήκος του ποταμού Ειρήνης:
Οι πρωτοβουλίες ορισμένων κύκλων που επαναφέρουν κατά διαστήματα το θέμα της «αξιοποίησης των μεταλλείων της Κίρκης» είναι καλοπροαίρετες αλλά αποδείχτηκαν στην τελική ανάλυση σαν μη πραγματοποιήσιμες αυταπάτες. Τα εγκαταλελειμμένα μεταλλεία θα παραμείνουν έτσι όπως έχουν, σαν μια τραγική περιβαλλοντική πληγή στην περιοχή. Ουσιαστικά δεν προσφέρουν καμιά θετική προοπτική για το χωριό Κίρκη και το Δήμο Αλεξανδρούπολης.
Προσωπικά βλέπω σαν θετικό παράγοντα μελλοντικής εξέλιξης μόνο την ωραία φύση που περιβάλλει την περιοχή κατά μήκος του ποταμού Ειρήνης μέχρι την Κίρκη. Το λοφώδες ανάγλυφο, οι δασικές ιδιαιτερότητες, οι θεαματικοί ασβεστολιθικοί λόφοι ανατολικά έως νοτιοανατολικά της Κίρκης μέχρι τον Άβαντα και Αγίους Θεοδώρους αποτελούν ιδανική για ανάπτυξη οδοιπορικής και παραθεριστικής δραστηριότητας. Χρειάζονται όμως καλές και εφαρμόσιμες ιδέες, σωστές επιλογές διαδρομών και το σπουδαιότερο, επιδέξια δημόσια προβολή. Στο πλαίσιο αυτό μπορεί να ενταχθεί και να προβληθεί μεταξύ άλλων θεμάτων φυσικά και η ιστορική σημασία των μεταλλείων στο πλαίσιο γεωλογικών και κοιτασματολογικών περιγραφών. Σε ένα τέτοιο σκεπτικό βασίζεται μια παλαιότερη εισήγηση που συνέταξα για τον Πολιτιστικό Σύλλογο Κίρκης και αναρτήθηκε το 2011 στην ιστοσελίδα «Alexandroupoli Online» (www.alexpolisonline.com/2011/01/blog-post_30.html) [3].
Παρατηρούνται στον ευρωπαϊκό χώρο αυξανόμενα ενδιαφέροντα οδοιπορικού (και όπου το επιτρέπει η μορφολογία) και ποδηλατικού τουρισμού. Τέτοιες δραστηριότητες σημειώνονται τα τελευταία χρόνια και σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας. Χρειάζεται υποστήριξη του Δήμου, ένα αποφασιστικό ξεκίνημα με αρχικά μια μικρή επιλογή θεματικών διαδρομών με σχετική παρουσίαση και δημοσίευση του αντίστοιχου πληροφοριακού υλικού. Οι προσπάθειες αυτές θα καρποφορήσουν πιθανόν ύστερα από μερικά χρόνια, κάποτε όμως πρέπει να γίνει η αρχή, δηλαδή η θεμελίωση προϋποθέσεων για τη μελλοντική αναβάθμιση της περιοχής και την επιβίωση της συγκοινωνιακά απομονωμένης Κίρκης. Στο πλαίσιο αυτό θα επικεντρωθώ παρακάτω στη δυνατότητα ποδηλατικής δραστηριότητας στη συγκεκριμένη περιοχή.
Η ποδηλατική δραστηριότητα απασχολεί πολλά ευρωπαϊκά προγράμματα διότι παίζει βασικό ρόλο στη κινητικότητα των ανθρώπων κάθε ηλικίας και αποκτά αυξανόμενη σημασία στην τουριστική κίνηση. Παρατηρείται επίσης ότι και στις ελληνικές πόλεις αυξάνονται διαρκώς οι δυνατότητες κινήσεως με το ποδήλατο και η κατασκευή νέων ποδηλατοδρόμων. Η περιοχή από Αλεξανδρούπολη μέχρι Κίρκη κατά μήκος και δίπλα στο ποτάμι Ειρήνη (περίπου παράλληλα της σιδηροδρομικής γραμμής) προσφέρει μια θαυμάσια διαδρομή φυσικού κάλλους με μία πολύ ενδιαφέρουσα σειρά γεωλογικών σχηματισμών και φυτικών - δασικών ιδιαιτεροτήτων.
Χρειάζεται λοιπόν κατασκευή καλά στρωμένου στενού ποδηλατικού δρόμου. Στην κατασκευή αυτή βοηθάει ο ευθύς συγκοινωνιακός δρόμος από Αλεξανδρούπολη μέχρι τον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό Πόταμου (7 χλμ), στη συνέχεια χωματόδρομος μέχρι πιο πέρα από τους Αγίους Θεοδώρους (άλλα περίπου 7 χλμ.) και κατόπιν ο δρόμος από το εργοστάσιο εμπλουτισμού του μεταλλείου μέχρι Κίρκη (3 χλμ). Τελικά πρόκειται για κατασκευή νέου δρόμου περίπου 7 χιλιομέτρων με μερικά εμπόδια σε δύο - τρία μορφολογικά στενά σημεία του ποταμιού (στο ύψος των σιδηροδρομικών τούνελ), μεταξύ Αγ. Θεοδώρων και του εργοστασίου.
Σημειώνεται ότι στην απόσταση των 24 περίπου χιλιομέτρων από Αλεξανδρούπολη μέχρι Κίρκη κατά μήκος του ποταμού Ειρήνη η υψομετρική διαφορά είναι μόνο 150 μέτρα περίπου, δηλαδή πρόκειται για μια σχεδόν οριζόντια, σχετικά άνετη διαδρομή. Η εύκολη αυτή διαδρομή περίπου δύο ωρών με ποδήλατο, διασχίζοντας ένα θαυμάσιο φυσικό τοπίο θα έχει οπωσδήποτε θετικά αποτελέσματα για την δημόσια κινητικότητα και αναψυχή και για την αναζωογόνηση και επικοινωνία της όμορφης Κίρκης με την Αλεξανδρούπολη.
Βιβλιογραφικές αναφορές:
[1] Alexandroupoli Online (28/2/2020/) - Άρθρο με τίτλο: «Ευρεία σύσκεψη για την ανάδειξη και αξιοποίηση των μεταλλείων της Κίρκης Αλεξανδρούπολης ως νεώτερο μνημείο» (www.alexpolisonline.com/2020/02/blog-post_256.html).
[2] ΑΡΙΚΑΣ, Κ., ASFAHANI, N., NOWAK, A., GOETZ, D. (2007): Τα μεταλλεία Κίρκης Νομού Έβρου και εκτιμήσεις περιβαλλοντικών επιπτώσεων - Μεταλλειολογικά - Μεταλλουργικά Χρονικά (ΜΜΧ) - ΜΕΡΟΣ Α΄: Γεωχημική και ορυκτολογική μελέτη των μεταλλευτικών τελμάτων και συμπυκνωμάτων, Τόμος 19/2007, σελ. 21-50. - ΜΕΡΟΣ Β΄: Προσδιορισμός τοξικών στοιχείων σε εδάφη και ποτάμια ιζήματα, Τόμος 19/2007, σελ. 52-69.
[3] ΑΡΙΚΑΣ Κ. (2011): Γεωμορφολογία, γεωλογία, κοιτασματολογία και τα μεταλλεία της περιοχής Κίρκης (www.alexpolisonline.com/2011/01/blog-post_30.html).
* Ο Δρ. Κυριάκος Αρίκας κατάγεται από την Κίρκη Ν. Έβρου και έζησε τα σχολικά του χρόνια στην Αλεξανδρούπολη. Σπούδασε και σταδιοδρόμησε στη Γερμανία (δίπλωμα γεωλογίας, διδακτορική διατριβή, διατριβή υφηγεσίας) και ήταν μέχρι την συνταξιοδότησή του υφηγητής στο Ινστιτούτο Ορυκτολογίας - Πετρογραφίας του Πανεπιστημίου Αμβούργου με το οποίο συνεργάζεται μέχρι σήμερα.
Ο κ. Αρίκας είναι έμπειρος γνώστης των γεωλογικών συνθηκών στη Θράκη, διότι στα πλαίσια της ερευνητικής του δραστηριότητας ασχολήθηκε πάνω από τρεις δεκαετίες με την γεωλογία, πετρογραφία και κοιτασματολογία - γεωχημεία του νοτιοανατολικού τμήματος της Θράκης και έχει επιτηρήσει επιπλέον πολλές επιστημονικές διατριβές στις περιοχές: Σάπες - Κασσιτερά - Συκορράχη, Πέραμα - Πετρωτά, Κίρκη - Αισύμη και Λουτρά - Φέρες.
[post_ads]
ΣΧΟΛΙΑ
Μπορείτε να σχολιάσετε μέσω Facebook ή Blogger (Google) επιλέγοντας την αντίστοιχη καρτέλα από πάνω