Τον Ιούλιο του 1923 "επιτέλους τελείωσαν τα ψέματα και έτσι θα έχομεν κι εμείς φως ηλεκτρικό, ύστερα από τόσα και τόσα εμπόδια δια την ηλεκτροφώτησιν της Αλεξανδρουπόλεως".
Ο Κωνσταντίνος Αλτιναλμάζης, ο πρώτος αιρετός και επί πολλών ετών Δήμαρχος Αλεξανδρούπολης έχει συνδέσει το όνομά του - και δικαίως - με την πρόοδο της πόλης. Μεγάλα και σημαντικά έργα έχουν γίνει επί της δικής του δημαρχίας.
Ίσως λιγότερο «διάσημος» είναι ο αδελφός του Εμμανουήλ, που ως γνωστόν την εποχή της Γαλλικής κατοχής (Διασυμμαχική Διοίκηση) ήταν διορισμένος Δήμαρχος στο Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη). Ο ίδιος, μετά την απελευθέρωση το 1920 θα διοριστεί εκ νέου Δήμαρχος της πόλης. Είναι αυτός που θα υποδεχθεί, στην ελεύθερη πλέον πόλη το βασιλιά Αλέξανδρο τον Ιούλιο του 1920. Το Μάρτιο του 1924 θα ολοκληρωθεί η θητεία του και η δημαρχία θα παραδοθεί προσωρινά στον αδελφό του Κωνσταντίνο.
Το διάστημα όμως που ήταν δήμαρχος ο Εμμανουήλ Αλτιναλμάζης, στην ελεύθερη πια πόλη είχε ν΄ αντιμετωπίσει μια σειρά από προκλήσεις. Την παλιννόστηση των Θρακών στις εστίες τους, την άφιξη των Καυκασίων προσφύγων, την ανόρθωση της πόλης, τις ροές των προσφύγων αμέσως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την αποκατάστασή τους. Η Αλεξανδρούπολη ως γνωστόν είχε καταστεί ένας προσφυγικός κόμβος. (Βακαλόπουλος, "Η Θρακική Έξοδος").
Κάποια από τα έργα πρόλαβε να τα ολοκληρώσει, σε κάποια άλλα είχε βάλει το θεμέλιο λίθο, όπως:
Ιούλιος 1923: Και είδομεν το φως το… ηλεκτρικόν!
Στην εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ της 7ης Ιουλίου 1923 διαβάζουμε:
«Ο ηλεκτροφωτισμός της πόλεως Αλεξανδρουπόλεως κατέστη όνειρον θερινός νυκτός μέχρι προχθές».
Και συνέχιζε ο αρθρογράφος Χρηστάκης Χρηστίδης (κατόπιν εκδότης της εφημερίδας ΦΩΝΗ):
«Επιτέλους τελείωσαν τα ψέματα και έτσι θα έχομεν κι εμείς φως ηλεκτρικό, ύστερα από τόσα και τόσα εμπόδια δια την ηλεκτροφώτησιν του Δεδέαγατς. Ηυδοκήμησεν τέλος ο Κύριος ώστε να υπερπηδηθούν πάντα ταύτα και ούτω ν΄αρχίσουν αι εργασίαι του ηλεκτρομηχανοστασίου από της παρελθούσης Δευτέρας υπό του Δήμου μας.
Δεν πιστεύω δε όπως και τώρα ακόμη θα εξακολουθούν δυσπιστούντες οι Αλεξανδρουπολίται ως προς τον ηλεκτροφωτισμόν της πόλεώς μας αφού βλέπουσι με τα μάτια τους πλέον την πρόοδον αυτήν των εργασιών του ηλεκτροφωτισμού την υιοθετηθείσαν υπό του Γενικού Διοικητού κ. Σ. Δασίου και χάρις εις την άγρυπνον παρακολούθησιν του Νομάρχου μας κ. Αυγούστου Θεολογίτου [1], όστις θέλει επιταχύνει όσον το δυνατόν περισσότερο τας εργασίας του ίνα παρέξει το φως το αληθινόν εις τους εξακολουθούντας εν πλάνη να ευρίσκονται Αλεξανδρουπολίτας, διότι είναι εκείνος όστις παρά το δυσχερές των σημερινών περιστάσεων κατορθώνει την λύσιν δυσκόλων προβλημάτων, επί των οποίων ασχολείται με άπειρον καλήν θέλησιν και πραγματικόν ζήλον».
Φαίνεται όμως πως για το ίδιο χαρμόσυνο γεγονός υπήρξε και άλλος ανταποκριτής από το Δεδέαγατς (ακόμη και τότε η Αλεξανδρούπολη αποκαλείται από πολλούς με το παλιό της όνομα). Το άρθρο δημοσιεύεται στο ίδιο φύλλο της εφημερίδας στις 7/7/1923:
«Η πόλις μας εντός ολίγου ηλεκτροφωτίζεται. Χάρις εις τον Γενικόν Διοικητή κ. Δάσιο και τας αόκνους προσπαθείας του αγαπητού μας Νομάρχου ετέθη προχθές ο θεμέλιος λίθος του μηχανοστασίου του ηλεκτροφωτισμού της πόλεως, προέβη δε ο κ. Θεολογίτης εις την αγοράν των μηχανημάτων εν συνεννοήσει μετά της επί του ηλεκτροφωτισμού επιτροπής.
Εντός μηνός η πόλις του σκότους και των αδιαβάτων δρόμων κατά την χειμερινήν περίοδον θα καταυγάζεται από φως άπλετον.
Εντός ολίγου αρχίζει και η ανέγερσις σφαγείου πληρούντος όλους τους επιστημονικούς όρους. Και ούτω αθόρυβα και άνευ διαφημιστικής υπηρεσίας εκ παραλλήλου με το κολοσσιαίον επικοιστικόν έργον το οποίο γίνεται ήδη και το οποίον τιμά τον κ. Καναγκίνην [2] και τους εν Θράκης συνεργάτας του συντελείται κατά δυνατόν η αναδημιουργία του τμήματος αυτού του Έβρου, το οποίον έως προχθές εκυβέρνων οι Βαλσαμάκηδες και οι αντάξιοί του». (ανταποκριτής Δ. Ορ.).
Τα εγκαίνια του νέου προσφυγικού συνοικισμού ή συνοικισμού των ναυτικών
Επίσης στις 23 Ιανουαρίου του 1923 είχαν πραγματοποιηθεί τα εγκαίνια ενός νέου προσφυγικού συνοικισμού της Αλεξανδρούπολης.
Πάλι στην εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ στις 30 Ιανουαρίου 1923 διαβάζουμε:
«ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ, 23 Ιανουαρίου: Μια τελετή απλή, σεμνή και συγκινητική, εγένετο χθες εις την πόλιν μας. Ετελέσθησαν τα εγκαίνια του νέου συνοικισμού των ναυτικών προσφύγων, ο οποίος ανηγέρθη εις το δυτικόν άκρον της πόλεως, πλησίον της θαλάσσης. Ως είνε γνωστόν, η Κυβέρνησις, μετά τον πρώτον σάλον του κατακλυσμού των προσφύγων και την όλως πρόχειρον στέγασιν αυτών, μεριμνά δια την οριστικήν και άνετον εγκατάστασιν των δυστυχών τούτων, αναλόγως της τάξεως και του επαγγέλματος των.
Δεν γνωρίζομεν τι έχει γίνει εις τα άλλα κέντρα, ενταύθα όμως η προσπάθεια αύτη του Κράτους, χάρις εις την εξαιρετικήν δραστηριότητα των αρμοδίων υπαλλήλων, εσημείωσε μίαν περιφανή πρόοδον. Τέσσαρες συνοικισμοί με περισσοτέρας των 200 οικιών έκαστος, έχουν κτιστεί ήδη πλησίον του Δεδεαγάτς, δια τους πρόσφυγας. Δύο γεωργικοί, εις δι΄ αστικάς οικογενείας και είς δια τους ναυτικούς.
Και εξακολουθούν να κτίζωνται νέαι οικίαι και να εγκαθίστανται διαρκώς προσφυγικαί οικογένειαι. Και οι συνοικισμοί αυτοί δεν αποτελούνται από προχείρους καλύβας η απλά στέγαστρα. Είναι πολίχναι αληθιναί κτισμέναι με ρυθμόν και σχέδιον. Δεν λείπουν ούτε αι πλατείαι, ούτε το σχολείον, ούτε η εκκλησία. Σπίτια με ξυλίνους σκελετούς και πλίνθους, από τέσσαρα δωμάτια έκαστον, κανονικά και κομψά, μικρά μέγαρα. Αρχικώς στεγάζονται ανά δύο οικογένειαι είς έκαστον, μετά την αποπεράτωσιν όμως των οικημάτων θα είνε εν δι΄ εκάστην οικογένειαν.
Ο συνοικισμός των ναυτικών υπερέχει των άλλων, λόγω της θέσεως του. Είνε εις την προέκτασιν του δυτικού άκρου της πόλεως και πρό της θαλάσσης. Μία πλατεία λεωφόρος χωρίζει τας κομψάς οικίας από τους μικρούς βράχους, που δέρνουν τα κύματα. Μία εξέδρα εμπρός εις την θάλασσαν, εις την οποία θα τραβούν το κρασάκι των οι κουρασμένοι ναυτικοί, και η οποία ασφαλώς θα γίνη το καλύτερον θερινόν κέντρον του Δεδεαγάτς, δίδει εις τον συνοικισμόν μίαν όψιν ευρωπαϊκής πόλεως. Ενταύθα εγκαθίστανται οι ναυτικοί πρόσφυγες της Αίνου, των Δαρδανελλίων, του Πόντου και των άλλων μερών. Όλων των οικιών αι προσόψεις είνε προς την θάλασσαν. Απέναντι φαίνεται η Αίνος, εις το βάθος τα Δαρδανέλλια, και πολύ βαθύτερα μαντεύει τις τον Πόντον. Έτσι κάθε στιγμή οι πικραμένοι πρόσφυγες θα βλέπουν την θάλασσαν και θα ατενίζουν με ελπίδα τον τόπον των.
Η τελετή της εγκαταστάσεως ήτο πολύ συγκινητική. Είχον προσέλθη άπασαι αι αρχαί της πόλεως πολιτικαί και στρατιωτικαί, και αρκετός κόσμος. Οι ναυτικοί πρόσφυγες, θαλασσοδερμένοι και ηλιοκαμένοι όλοι οικογενειακώς.
Ο Μητροπολίτης Γερβάσιος βοηθούμενος από τους ιερείς των προσφύγων έψαλλον τον αγιασμόν. Οι θαλασσινοί ασκεπείς με δακρυσμένα μάτια παρακολουθούν την τελετήν. Βλέπουν τα ωραία νέα σπίτια των ο νους των όμως πετά εις τας πτωχικάς καλύβας του τόπου των. Μετά τον αγιασμόν ο Σεβασ. Μητροπολίτης ομιλεί εμπνευσμένα δια το έργον της Κυβερνήσεως όσον αφορά την προστασίαν των προσφύγων. Προτρέπει να ελπίζωμεν εις την Επανάστασιν και να πιστεύωμεν εις το μέλλον. Ακολούθως ο Δήμαρχος της πόλεως κ. Αλτιναμάζης με ωραίους λόγους χαιρετά τους νέους πολίτας του Δήμου του, εκφράζει την στοργήν αυτού και των πολιτών προς τους ατυχείς αυτούς συνιστών νομιμοφροσύνην και εργατικότητα και προτρέπει να μη λησμονήσωσι ποτέ τας παλαιάς των οικίας διότι θα υπάγουν πάλιν εις αυτάς, διότι αυτό θέλει η ελληνική ψυχή.
Ζητωκραυγαί υπέρ του Έθνους, της Επαναστάσεως και του Στρατού εκάλυψαν τους τελευταίους λόγους του κ.Δημάρχου και η σεμνό τελετή έληξεν. Δεν θα εξάρωμεν το έργον ούτε της Κυβερνήσεως ούτε της Γεν.Διοικήσεως Θράκης δια την μέριμναν των υπέρ των προσφύγων. Είνε γνωσταί αι εξαιρετικαί φροντίδες και αι μεγάλαι δαπάναι υπέρ του σκοπού αυτού. Ανάγκη όμως να εξαρθή η εργατικότης και η αυταπάρνησις των υπαλλήλων των εντεταλμένων την εκτέλεσιν των αποφάσεων. Η εργασία η οποία έγινεν εις το Δεδεαγάτς δια την στέγασιν των προσφύγων ασφαλώς δεν έχει γίνει εις άλλα μέρη. Οφείλεται δι αύτη εις την δραστηριότητα του διευθυντού του ενταύθα τμήματος του Εποικισμού κ. Μαγκλή [3] και του βοηθού του κ. Θεοδωρίνου κ.λ.
Οι συνοικισμοί είνε έργα του ακουράστου αυτού ανθρώπου. Εντός μηνός έκτισε πόλεις ολοκλήρους. Δια τούτο μετά το τέλος της τελετής ο Μητροπολίτης. ο Νομάρχης, ο Μέραρχος, ο Δήμαρχος και όλοι οι παρευρεθέντες έσφυγξαν την χείρα του Μαγκλή και τον συνεχάρησαν θερμότατα δια το έργον του».
(Δήμαρχος τότε ήταν ο Εμμανουήλ Αλτιναλμάζης).
Το πρώτο υδρευτικό δίκτυο
Επίσης το πρώτο υδρευτικό δίκτυο της πόλης της Αλεξανδρούπολης κατασκευάστηκε όταν μετά το έτος 1920 όπου απελευθερώθηκε η πόλη, και αριθμούσε περίπου 6-7 χιλιάδες κατοίκους. Τα όριά της από Ανατολή, Βοριά και Δύση, ορίζονταν από την σιδηροδρομική γραμμή που ένωνε τους τρεις σταθμούς: Ανατολικοί Σιδηρόδρομοι - Στρατιωτική Στάση - Ζαγκστόν Θεσσαλονίκης.
Επί των ημερών επίσης της δημαρχίας του Εμμανουήλ Αλτιναλμάζη έως και το Μάρτιο του 1924 - σε μια πολύ ομολογουμένως δύσκολη περίοδο για την πατρίδα μας - έγιναν πολλά και σημαντικά έργα στην Αλεξανδρούπολη, εάν ληφθεί υπόψη ότι παράλληλα όλα τα δημόσια κτίρια είχαν επιταχθεί από το στρατό για τις ανάγκες του…
Το παρόν μικρό αφιέρωμα γράφτηκε με αφορμή το θεμέλιο λίθο που τέθηκε ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ για τον ηλεκτροφωτισμό της πόλης, επί δημαρχίας Εμμανουήλ Αλτιναλμάζη (Ιούλιος 1923).
Υ.Γ. Πολλά έργα που έχουν γίνει στην πόλη έχουν αποδοθεί στον Δήμαρχο Κωνσταντίνο Αλτιναλμάζη, χωρίς να γίνεται αναφορά και στο - μικρής έστω διάρκειας - σημαντικό έργο του Εμμανουήλ Αλτιναλμάζη. Βέβαια δικαίως καθώς ο Κωνσταντίνος υπήρξε ο μακροβιότερος δήμαρχος. Όμως άνθρωποι που δε γνωρίζουν την ιστορία της πόλης, όταν βλέπουν δήμαρχος Αλτιναλμάζης μοιραία το μυαλό θα πάει στον πιο διάσημο Αλτιναλμάζη… Το κράτος λένε έχει συνέχεια. Και καλό είναι να μνημονεύεται και αυτός που έχει βάλει το θεμέλιο λίθο και αυτός που ολοκληρώνει το έργο και πραγματοποιεί τα εγκαίνια του έργου. Με πλήρες ονοματεπώνυμο, για να αποφεύγεται η οποιαδήποτε σύγχυση…
Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
[1] Αύγουστος Θεολογίτης: Νομάρχης Έβρου από τον Απρίλιο έως τον Οκτώβριο του 1923, με καταγωγή από τη Θάσο.
[2] Πέτρος Καναγκίνης: Γεωπόνος, Διευθυντής Εποικισμού με καταγωγή από την Τήνο.
[3] Γεώργιος Μαγκλής: Μηχανικός ο οποίος εκπόνησε και το σχέδιο της Νέας Ορεστιάδας το 1923.
Πηγές:
- Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ.
- Κληροδότημα Αλτιναλμάζη (http://klirodotima-altinalmazi.gr).
- Δ.Ε.Υ.Α.Α. Ιστορική εξέλιξη του δικτύου (www.deyaalex.gr).
ΣΧΟΛΙΑ
Μπορείτε να σχολιάσετε μέσω Facebook ή Blogger (Google) επιλέγοντας την αντίστοιχη καρτέλα από πάνω