Μια παλιά επιστολή του 1936 της Επιτροπής Φιλελευθέρων Αλεξανδρούπολης μας αποκαλύπτει ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας της Αλεξανδρούπολης.
Βρισκόμαστε στο 1932 και ο Ελευθέριος Βενιζέλος βρίσκεται ξανά στην πολιτική σκηνή της χώρας ήδη από το 1928. Η τετραετία που θ΄ ακολουθήσει μετά τις εκλογές της 19ης Αυγούστου 1928 θα είναι περίοδος κατά την οποία επιτελείται σημαντικό έργο σε πολλούς τομείς. Ιδρύονται η Τράπεζα της Ελλάδος, η Αγροτική Τράπεζα, το Συμβούλιο της Επικρατείας, το Εθνικό Θέατρο. Ανεγείρονται 3.000 σχολεία και εκτελούνται σημαντικά έργα υποδομής. Υπάρχει ανάπτυξη της οικονομίας, παρά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929 και εκσυγχρονισμός της νομοθεσίας. Υπογράφεται το Σύμφωνο Ελληνογιουγκοσλαβικής συνεργασίας και Υποστηρίξεως (27 Μαρτίου 1929), αφού προηγουμένως λύεται σύμφωνα με τις ελληνικές απόψεις το πρόβλημα της ελεύθερης ζώνης της Θεσσαλονίκης. Υπογράφεται στην Άγκυρα το Σύμφωνο «Φιλίας, Ουδετερότητος και Διαιτησίας» με την Τουρκία (30 Οκτωβρίου 1930).
Στις 21 Μαΐου 1932 ο Ελευθέριος Βενιζέλος παραιτείται και προκηρύσσονται εκλογές για τις 25 Σεπτεμβρίου. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας ο Βενιζέλος θα επισκεφτεί και την Αλεξανδρούπολη (www.venizelos-foundation.gr/el/1928-1936).
Πριν την αναχώρησή του με τηλεγράφημα που θα στείλει στο Νομάρχη Έβρου, ζητά να κανονιστεί το δρομολόγιό του μέσω Κομοτηνής και Δράμας προς Καβάλα, για να επιβιβαστεί στο ίδιο ατμόπλοιο με το οποίο θα φθάσει στην Αλεξανδρούπολη (https://venizelosarchives.gr/show/32171).
Και επιτέλους το ατμόπλοιο «ΑΕΤΟΣ» πλησιάζει το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης στις 19 Σεπτεμβρίου 1932 και ώρα 5:30. Πάνω από 60 ιστιοφόρα ανοίγονται στο πέλαγος για να προϋπαντήσουν τον «ΑΕΤΟ».
Η υποδοχή που επιφυλάσσει στον Βενιζέλο ο λαός της Αλεξανδρούπολης είναι αποθεωτική. Χιλιάδες έχουν κατέβει απ΄ όλα τα χωριά για να υποδεχθούν τον Αρχηγό του κόμματος των Φιλελευθέρων (υπολογίζεται ότι πάνω από 10.000 ήταν στην υποδοχή). Δρόμοι, καταστήματα, εκκλησίες, σπίτια, σχολεία, όλα ήταν σημαιοστολισμένα. Αψίδες με ενθουσιώδεις επιγραφές είχαν στηθεί σε κεντρικά σημεία ενώ φωτογραφίες του είχαν τοιχοκολληθεί παντού.
 |
| Η Υποδοχή στην Αλεξανδρούπολη - Εφ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 20/9/1932 |
Στις εκλογές εκείνες το Κόμμα των Φιλελευθέρων θα ηττηθεί και θα σχηματιστεί κυβέρνηση από το Λαϊκό Κόμμα, υπό τον Παναγή Τσαλδάρη στις 4 Νοεμβρίου 1932.
Στις 16 Ιανουαρίου 1933 θα σχηματιστεί η τελευταία κυβέρνηση Βενιζέλου. Θ΄ ακολουθήσουν οι εκλογές στις 5 Μαρτίου όπου το κόμμα των Φιλελευθέρων θα ηττηθεί. Το επόμενο διάστημα οι εξελίξεις θα είναι ραγδαίες… Κίνημα Πλαστήρα - Κυβέρνηση του στρατηγού Οθωναίου και τελικά κυβέρνηση υπό τον Παναγή Τσαλδάρη.
Στις 6 Ιουνίου 1933 θα πραγματοποιηθεί η δεύτερη απόπειρα δολοφονίας κατά του Ελευθερίου Βενιζέλου στη λεωφόρο Κηφισίας.
Στις 1 Μαρτίου 1935 θα έχουμε το Στρατιωτικό Κίνημα Βενιζελικών αξιωματικών για την αποτροπή της παλινόρθωσης της μοναρχίας. Το Κίνημα θα κατασταλεί και ο Βενιζέλος θ΄ αναχωρήσει από την Ελλάδα στις 12 Μαρτίου. Το επόμενο διάστημα θα συμβούν δίκες και εκτελέσεις επιφανών βενιζελικών. Θα καταργηθεί η αβασίλευτη δημοκρατία και θα επανέλθει στο θρόνο ο βασιλιάς Γεώργιος Β΄, έπειτα από νόθο δημοψήφισμα. Και κάπως έτσι πορευόμασταν προς την επόμενη χρονιά.
Τέσσερα χρόνια μετά - Τίτλοι τέλους
Ο Βενιζέλος ζει εξόριστος στο Παρίσι με κλονισμένη την υγεία του, ασχολούμενος συνεχώς με την κατάσταση στην Ελλάδα. Στις 18 Μαρτίου 1936 αφήνει την τελευταία του πνοή. Η είδηση του θανάτου του προκαλεί παγκόσμια συγκίνηση. Η κηδεία του δεν θα γίνει στην Αθήνα προς αποφυγή ταραχών. Το αντιτορπιλικό «Κουντουριώτης» μεταφέρει τη σορό του στα Χανιά. Οι εκδηλώσεις πένθους σε ολόκληρη την Ελλάδα είναι πρωτοφανείς. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ενταφιάζεται στο Ακρωτήρι σε ατμόσφαιρα πανελλήνιου πένθους.
Συγκινητικές ήταν οι εκδηλώσεις πένθους και στην Αλεξανδρούπολη αλλά και σε όλο το Νομό Έβρου.
Επιτροπή των Φιλελευθέρων της Αλεξανδρούπολης θα παραδώσει μια επιστολή στον τότε Νομάρχη Έβρου, αξιώνοντας…
 |
| Εφημερίδα ΠΡΟΟΔΟΣ, 4 Απριλίου 1936 |
Αξίζει να διαβαστεί το κείμενο της επιστολής που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "ΠΡΟΟΔΟΣ". Μέσα από την επιστολή αποκαλύπτεται ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας της Αλεξανδρούπολης…
«Κύριε Νομάρχα,
Επιτρέψατέ μας με ολίγας αδράς γραμμάς να σας υπενθυμίσωμεν την ιστορίαν της πόλεως την οποίαν οικείτε από αρκετού ήδη χρόνου, διότι ούτω είμεθα βέβαιοι ότι θα εκτιμήσετε τα δίκαιά μας και θα θεωρήσητε ότι έχετε υποχρέωσιν και υπέρτατον καθήκον ίνα δικαιώσητε το ταχύτερον παλλαϊκήν αξίωσιν.
Οι πρώτοι οικισταί του Δεδέαγατς όταν συνέρρευσαν από τα πέριξ το έκτισαν Ελληνικόν, παρ΄ όλον ότι ευρίσκοντο υπό την πτέρναν αδυσωπίτου τυράννου και υπό το εξερευνητικόν βλέμμα του υπόπτου και ανησύχου χαφιέ. Το έκτισαν Ελληνικόν το Δεδέαγατς, και τον Ελληνισμόν του διετήρησαν αμείωτον μολονότι ο τύραννος απέβαινεν από έτους εις έτος αδυσωπότερος.
Οι οικισταί της πόλεως ταύτης συσσωμματούμενοι και εμπνεόμενοι από τα αθάνατα ιδανικά της φυλής, ουδ΄ επί στιγμήν απεθαρρύνθησαν, αλλά ψυχροί προ του κινδύνου, ατάραχοι, σοβαροί, επετέλεσαν πάντοτε το καθήκον των.
Η πίστις των υπήρξεν τόσον ακλόνητος ώστε, όταν ο μεγαλόπνοος απεσταλμένος του Έλληνος Θεού, Ελευθέριος Βενιζέλος, μεταμόρφωνε την μικράν Ελλάδα εις Κράτος ισχυρόν να διεκδικήσει τα δίκαιά του και την θέσιν του υπό τον ήλιον και εν τη ιστορία, όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπέγραφε την Συνθήκη του Βουκουρεστίου με τας ευχάς και εκδηλώσεις θαυμασμού του Πανελληνίου και η Μοίρα ηθέλησε το Δεδέαγατς να μη ελευθερωθεί αλλά να αλλάξει δυνάστην, οι τότε οικισταί της πόλεως ταύτης εγκατέλειψαν την ακίνητον και κινητήν περιουσίαν και όλοι μέχρι και του τελευταίου μετώκησαν εις την ελευθέραν πατρίδα, βέβαιοι και ακλονήτως πεποισμένοι ότι μετ΄ ου πολύ ο Μάγος αυτός Έλλην τον οποίον είχε προωρίσει η Μοίρα να κάμει ώστε να αναζήσει και πάλιν δια μέσου του σκότους των αιώνων η αθάνατος Ελλάς, η Ελλάς όχι η ελλαδική αλλά η Ελλάς η Μακεδονική, η Μεγάλη Ελλάς της Ανατολής θα απελευθέρωνε όσον ούπω και την πατρίδα των μαζί με την Ελλάδα των Ονείρων της Φυλής.
Και όταν ήλθε το πλήρωμα του χρόνου, έσπευσαν και πάλιν, μέχρι του τελευταίου, εγκαταλείποντες την νεοδημιουργηθείσαν ζωήν και περιουσίαν, να επανακάμψουν εις το ρημαγμένο Δεδέαγατς, για να ξαναφυτρώσει πάλιν το Ελληνικόν ζώπυρον και διευκολύνει το έργον του Δημιουργού της Μεγάλης Ελλάδος. Και τότε ευγνώμονες και αποτίοντες τον ελάχιστον φόρον τιμής έδωσαν το όνομά του (Βενιζέλου) εις την κεντρικήν οδόν της πόλεως. Αλλά εκτιμώντες την ειλικρίνειαν και τον πατριωτισμόν του τότε Βασιλέως Αλεξάνδρου μετωνόμασαν την πόλιν των εις Αλεξανδρούπολιν και έδωσαν και το όνομα του αειμνήστου Βασιλέως εις την κεντρικήν παραλιακήν λεωφόρον.
Μαύρη όμως μοίρα επεσώρευσεν εις τον τόπον τα γνωστά προ της μεγάλης καταστροφής δεινά. Και τότε μερικοί, σχεδόν όλοι ξένοι από τον τόπον και τον λαόν, ελάχιστοι και άσημοι ενόμισαν ότι θα απέβαινον σημαίνοντες και ισχυροί και θα επωφελούντο των θολών Εθνικών περιστάσεων εάν επεδείκνυον φανατισμόν, θρασύτητα και τυφλόν κομματισμόν και προπετέστατα αφήρεσαν από την κεντρικήν οδόν το όνομα του Ελευθερωτού της πόλεως Βενιζέλου.
Αι περιστάσεις απήτουν όπως ο λαός της Αλεξανδρουπόλεως εγκαρτερήσει. Και όταν μετ΄ ου πολύ ο Βενιζέλος και πάλιν περιέσωζε εις την Λωζάνην μόλις και μετά βίας την Ελλάδα του Έβρου και μαζί και την Αλεξανδρούπολιν από το στόμα του λύκου οι τίμιοι οικισταί της πόλεως μετά των συρρευσάντων εκ των πέριξ συμπατριωτών των, άνδρες πραγματικοί, ανήρτησαν και πάλιν τας πινακίδας του Βενιζέλου εις την οδόν και μολονότι από τότε φανατικοί πλέον Δημοκρατικοί, οι φανατικώτεροι της όλης Ελλάδος, υπερήφανα ούτε το όνομα της πόλεως έθιξαν, αλλά ούτε το όνομα της παραλιακής Λεωφόρου μετέβαλαν.
Ήδη προ ολίγων μηνών οι ίδιοι έμποροι του μίσους και της αδιαλλαξίας, οι ίδιοι εκμεταλλευταί των οσίων και ιερών, οι ίδιοι παρείσακτοι και εγκάθετοι και πάλιν απετόλμησαν τας ιδίας ταπεινάς και προπετείς θρασύτητος.
Κύριε Νομάρχα,
Ο λαός της Αλεξανδρουπόλεως γενναιόψυχος υψηλόφρων, αντιπαρέρχεται μετά περιφρονήσεως τους μικρούς αυτούς ανθρώπους και τας μικροτέρας των πράξεις. Αλλά έχει την αξίωσιν ελεύθερος και κυρίως εν τω οίκω του και εν όσω υπάρχει η διαβεβαίωσις ότι το Κράτος το Ελληνικόν απεκατέστη και πάλιν εις Κράτος δικαίου, έχει την αξίωσιν λέγομεν, να αποκατασταθεί ΑΜΕΛΗΤΕΙ το όνομα του Ελευθερωτού της πόλεως Ελευθερίου Βενιζέλου εις την οδόν την οποίαν προώρισαν οι Αλεξανδρουπολίται εις τον Μέγαν Εθνάρχη.
Το παρελθόν των Αλεξανδρουπολιτών αποδεικνύει ότι γνωρίζουν να τιμούν τας ευεγερσίας των ηγετών των και ότι ασφαλώς θα τιμήσουν όταν και όσον πρέπει και τον Βασιλέα Γεώργιον, όστις απέδειξεν ότι είναι Βασιλεύς των Ελλήνων και όχι δούλος αχρείων εκμεταλλευτών και κουτοπονήρων μισανθρώπων.
Η αξιουμένη αποκατάστασις θα τερματίσει μιαν περίοδον εξευτελισμού και δεινοπαθήσεως της υπερηφανείας και αξιοπρεπείας των Αλεξανδρουπολιτών και θα προλάβει δυσαρέστους εξελίξεις και την δημιουργίαν ήκιστα εθνοφελών λαϊκών αισθημάτων.
Μετά τιμής».
Και ολίγα παραλειπόμενα από την επίσκεψη του βασιλιά Αλέξανδρου το 1920 στο Δεδέαγατς, 16 χρόνια μετά…
Όπως τα καταγράφει ο Αθ. Ζαρδαλίδης, εκδότης της εφημερίδας "ΠΡΟΟΔΟΣ" - ο οποίος ήταν αυτόπτης μάρτυρας κατά την επίσκεψη του βασιλιά Αλέξανδρου, στο τότε Δεδέαγατς στις 8 Ιουλίου 1920:
«Όταν ο αλησμόνητος βασιλιάς Αλέξανδρος, ξαφνικά παρουσιάστηκε στην πόλιν μας, τον υπεδέχθη ο μακαρίτης, τότε Δήμαρχος Μανώλης Αλτιναλμάζης, αδελφός του ήδη Δημάρχου μας κ. Κ. Αλτιναλμάζη, εις την καραβοτσακισμένην τότε αποβάθραν του λιμένος μας.
Τόση ήτο όμως η συγκίνησις και η ψυχική ταραχή του ώστε όταν άρχισε να προσφωνή τον πολεμιστήν βασιλιά, πολύ γελαστός και κομψός όπως ήτο, προσείλκυε την προσοχήν όλων, τα έχασε κατά το δη λεγόμενον και η προσφώνησίς του σταμάτησε στο "καλώς ήλθατε Μεγαλειότατε".
- Καλώς ήλθατε Μεγαλειότατε, το έλεγε και το ξαναέλεγε ο μακαρίτης ιδρώνων και ξεφουσκώνων, φανταζόμενος ότι εν τω μεταξύ θα του ήρχετο η συνέχεια.
Αλλά η συνέχεια δεν του ήρχετο και εν τη συγκινήσει του ξανάρχιζε πάλιν από το "καλώς ήλθατε Μεγαλειότατε". Τόση ήτο η συγκίνησις που τον συνείχε. Και ο αλησμόνητος Αλέξανδρος διακόπτων τον ομιλητήν του, δια να τον βγάλει από την δύσκολο θέσιν που είχε περιέλθη αθέλητα, τον διέκοψε με μια θερμή και ζωηρά χειραψία.
Αργότερα άρχισε η προπαρασκευή για το επίσημο δείπνο, που θα παρέθετε ο Δήμος, μέσα εις τον κήπον όπου είναι τώρα (το 1936) ο κινηματογράφος "ΤΙΤΑΝΙΑ". Οι επί της υποδοχής συμπολίται μας, άρτι επιστρέψαντες εις την ερειπωμένην πόλιν των, από την προσφυγιά, ευρέθησαν προ ενός ανυπερβλήτου προβλήματος.
Ο Δήμος δεν εύρισκε τα κατάλληλα μαχαιροπίρουνα και ηναγκάσθη τότε να εξαπολύση εν τάχει στρατιάν ολόκληρον ειδικών υπαλλήλων στα σπίτια των επανακαμψάντων από την προσφυγιά συμπολιτών μας, για να μαζεύουν μαχαιροπίρουνα.
Έτσι κατωρθώθη να συγκεντρωθούν τα απαραίτητα μαχαιροπίρουνα δια το βασιλικόν δείπνον. Το ίδιο έγινε δια τα πιάτα και τα άλλα επιτραπέζια σκεύη.
Αλλ΄ όλας αυτάς τας ελλείψεις τας εκάλυπτε ο αλησμόνητος Αλέξανδρος με τα αστεία πειράγματα που έκαμνε εις τους παρακαθημένους συνδαιτυμόνας του».
Η εφημερίδα δεν παραλείπει να σχολιάσει και τον Φριτς, το λυκόσκυλο του βασιλιά:
«Φαίνεται δε ότι το ηγάπα εξαιρετικώς γιατί και από το υπαίθριο εκείνο δείπνο που του παρέθηκε ο Δήμος δεν το απεχωρίσθη και ήτο έτσι και αυτό ένας επίσημος προσκεκλημένος.
Εκείνο που του έκαμε εξαιρετική εντύπωσιν και που δεν κατώρθωνε να κρύψει την περιέργειά του ήσαν τα τεράστια σαρίκια που έφεραν εις τα κεφάλια των οι ιερωμένοι οθωμανοί, τα οποία τώρα ο ρεαλιστής πρόεδρος της φίλης γείτονος Δημοκρατίας Κεμάλ Ατατούρκ, ως γνωστόν παρέδωκεν εις την ιστορίαν.
Ο Βασιλεύς Αλέξανδρος περιεφέρετο μόνος, άνευ ουδεμιάς συνοδείας με το αυτοκίνητό του και το αχώριστο λυκόσκυλο. Και για μια στιγμή όταν εξέφρασε την επιθυμία να βγη έξω και από την πόλιν για να περιηγηθή και την περιφέρειαν, ο μακαρίτης στρατηγός Ζυμβρακάκης του το απηγόρευσε ρητώς ειπών: "Που θα πάτε Μεγαλειότατε. Δεν μπορείτε να προχωρήσετε. Η περιφέρεια δεν εξεκαθαρίσθη ακόμη και υπάρχουν κίνδυνοι". Και ο αλησμόνητος Αλέξανδρος του είπε τότε: "Αμ τι Βασιλιάς είμαι εγώ, άμα δεν μπορώ να πάω όπου θέλω;"».
Υ.Γ. Τελικά πολλά ξεκαθάρισαν με την επιστολή του συλλόγου του Κόμματος Φιλελευθέρων για το όνομα της Αλεξανδρούπολης και πολλά ακόμη μάθαμε για το ράβε - ξήλωνε των οδών που συνέβαινε, ανάλογα με το ποιος ήταν στην εξουσία.
Νομίζω ότι η επιστολή της επιτροπής των Φιλελευθέρων μας προϊδεάζει για όσα συνέβησαν τότε. Έχοντας κατά νου και το δημοσίευμα της εφημερίδας "ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΠΟΝΤΟΣ" (εκδίδονταν στο Βατούμ), η οποία έγραφε το Νοέμβριο του 1920 ότι το Δεδέαγατς εκλήθη Νεάπολις, πιστεύω ότι η μετονομασία του Δεδέαγατς σε Αλεξανδρούπολη έγινε μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου 1920 και την ήττα του Βενιζέλου.
 |
| Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΠΟΝΤΟΣ 11/9/1920 |
Θα είχε ενδιαφέρον να μάθουμε ποιος ήταν ο ιθύνων νους και το πότε ακριβώς έγινε η μετονομασία της πόλης.
➤ Διαβάστε επίσης: Το ονοματολογικό της Αλεξανδρούπολης: Δεδέαγατς - Νεάπολις - Αλεξανδρούπολις
Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
* Στην κεντρική φωτογραφία του άρθρου, ο Βενιζέλος το 1932 στην Αλεξανδρούπολη. Οδηγός ο Παναγιώτης Σιμσιρίκης, συνοδηγός ο εκδότης της εφημερίδας "Ελεύθερη Θράκη" Γεώργιος Κονδύλης, πίσω δίπλα στον Βενιζέλο ο Δήμαρχος Αλεξανδρουπόλεως Κωνσταντίνος Αλτιναλμάζης.
Φωτογραφία από το αρχείο του Τάκη Σιμσιρίκη. Πηγή: www.oldalexandroupoli.gr
[post_ads]
ΣΧΟΛΙΑ
Μπορείτε να σχολιάσετε μέσω Facebook ή Blogger (Google) επιλέγοντας την αντίστοιχη καρτέλα από πάνω