Από την ιστορία της μπύρας στη Θεσσαλονίκη στο ζυθεστιατόριο ΟΛΥΜΠΟΣ - ΝΑΟΥΣΑ στην Αλεξανδρούπολη

Ζυθεστιατόριο με την επωνυμία ΟΛΥΜΠΟΣ - ΝΑΟΥΣΑ λειτουργούσε στην παραλιακή λεωφόρο της Αλεξανδρούπολης, στο χώρο του δημοτικού κήπου δίπλα από το Ηρώο

της Ουρανίας Πανταζίδου

Λένε ότι μια εικόνα ίσον χίλιες λέξεις.

Πάντα κοιτώντας τη φωτογραφία αυτή εστίαζα στο περιπλανώμενο Μνημείο πεσόντων της Αλεξανδρούπολης, όπως συνηθίζεται να το ονομάζουν. Πρόκειται για το πρώτο μνημείο που ανήγειρε η Αλεξανδρούπολη «ευγνωμονούσα τους πεσόντες», όπως γράφει.

Πιστεύω ότι στο μνημείο θα πρέπει να τοποθετηθεί μια μαρμάρινη πλάκα όπου να φαίνεται και η ημερομηνία των αποκαλυπτηρίων (1925), για τον ιστορικό του μέλλοντος. Περισσότερα για το περιπλανώμενο Μνημείο Ηρώων της Αλεξανδρούπολης ΕΔΩ.

Όμως αυτή τη φορά την προσοχή μου την τράβηξε το κτίριο που φέρει την ταμπέλα ΟΛΥΜΠΟΣ - ΝΑΟΥΣΑ. Το κατάστημα επί της παραλιακής λεωφόρου της Αλεξανδρούπολης, στον τότε δημοτικό κήπο απέναντι από το Πασαλίκι, προσφέροντας ΑΦΡΑΤΟΝ ΖΥΘΟΝ ήταν μια μπυραρία της εποχής, ένα καθώς πρέπει ζυθεστιατόριο. Το μαρτυρούν οι κουστουμαρισμένοι κύριοι καθώς και ο κύριος αριστερά, ο φέρων παπιγιόν και λευκή πετσέτα στο χέρι. Ένας καθώς πρέπει μετρ της εποχής, ο οποίος κατευθύνεται προς τα τραπεζάκια δίπλα στο κύμα, για να εξυπηρετήσει τους θαμώνες.

Ένας Έλληνας από την Καππαδοκία

Άρχισα να ψάχνω για το τι κρύβονταν πίσω από την επωνυμία ΟΛΥΜΠΟΣ - ΝΑΟΥΣΑ. Και τότε άρχισε να ξετυλίγεται η ιστορία της μπύρας στη Θεσσαλονίκη.

Στην Οθωμανική Θεσσαλονίκη από το 1892 οι επιχειρηματίες Solomon Fernadez και Jozef Misrachi σε στενή σχέση με τη βιομηχανία σιτηρών του οίκου Αλατίνι ιδρύουν αρχικά μια οινοπνευματοποιία και στη συνέχεια το πρώτο ζυθοποιείο στη Θεσσαλονίκη με την επωνυμία "Fernadez - Misrachi et Cie". Το 1911 η εταιρεία θ΄ αλλάξει όνομα και θα γίνει Ζυθοποιία ΟΛΥΜΠΟΣ Α.Ε.

Εντωμεταξύ το 1909 οι αδελφοί Γεωργιάδη (Ιορδάνης και Παναγιώτης) από την πόλη Νεβσεχίρ (Νεάπολη) της Καππαδοκίας ίδρυσαν στη Θεσσαλονίκη μια μικρή βιομηχανία πάγου. Το 1912, μετά από πρωτοβουλία του Ιορδάνη Γεωργιάδη και συνεργάτες - συμμέτοχους, τους Ναουσαίους Γρ. Λόγγο, Αδελφούς Νικ. Πλατσιούκα, Γρ. Τσίτση, Κύρτση, η βιομηχανία πάγου επεκτείνεται, δημιουργώντας νέα ομόρρυθμη εταιρία, με την επωνυμία "Ζυθοποιία Νάουσα, Βιομηχανία Πάγου και Ψυγείων Γεωργιάδης & Σια" ("Brasserie Naoussa, Fabrique de Glaces et Halles Frigorifiques Georgiadis & Cie"). Η ζυθοποιία ΝΑΟΥΣΑ βρισκόταν στον ίδιο δρόμο και πολύ κοντά με την ΟΛΥΜΠΟΣ.

Η νέα μονάδα που προέκυψε διέθετε: βυνοποιείο, παγοποιείο και αποθήκες ψυγείων.

Το 1914 στην Παλαιά Ελλάδα λειτουργούσαν μόνο τρία ζυθοποιεία. Του Καρόλου Φίξ, των Μ. & E. Κλωναρίδη στην Αθήνα και του Πέτρου Μάμου στην Πάτρα.

Το 1920 η «Ζυθοποιία Όλυμπος Α.Ε.» και «Ζυθοποιία Νάουσα Γεωργιάδης & ΣΙΑ» αποφάσισαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό της Αθήνας και συγχωνεύτηκαν. Η επωνυμία της νέας εταιρείας έγινε «Ηνωμένα Ζυθοποιεία Όλυμπος - Νάουσα Α.Ε.». Η νέα εταιρεία χρησιμοποίησε για την παραγωγική της δραστηριότητα τις εγκαταστάσεις της Ζυθοποιίας Όλυμπος. Κάτοχος του 1/3 των μετοχών ήταν ο Fernadez, ο οποίος εν τω μεταξύ είχε εγκατασταθεί στο Παρίσι.

Τα ζυθοποιία της Θεσσαλονίκης, «Όλυμπος» και «Νάουσα», συναγωνίζονταν με επιτυχία τον εισαγόμενο ευρωπαϊκό ζύθο τόσο από πλευράς ποιότητας όσο και τιμής, καθώς ο εισαγόμενος επιβαρύνονταν με πολύ υψηλή φορολογία. Η μπύρα ΟΛΥΜΠΟΣ - ΝΑΟΥΣΑ ταξίδευε από τη Βόρεια Ελλάδα έως την Αθήνα, την Πελοπόννησο και την Κρήτη, ενώ εξαγωγές γίνονταν και στην Αλβανία, την Κωνσταντινούπολη, τη Συρία, την Παλαιστίνη, την Αίγυπτο κ.α.

Παράλληλα ο Ιορδάνης Γεωργιάδης είχε την ιδέα να ιδρύσει μια μπυραρία - δοκιμαστήριο, ονομάζοντας δυο αίθουσες του κτιρίου ΟΛΥΜΠΟΣ και ΝΑΟΥΣΑ. Έδωσε την εκμετάλλευση σε επαγγελματία εστιάτορα, εισπράττοντας 30 λεπτά ανά λίτρο μπύρας. Το 1927 μετατράπηκε σε εστιατόριο, από τους Αρ. Σφήκα, Εμ. Εμμανουηλίδη, Αντώνη Γεωργακόπουλο, Θωμά Τσελίδη, οι οποίοι διατήρησαν την ονομασία.

Το εστιατόριο ΟΛΥΜΠΟΣ - ΝΑΟΥΣΑ στη Θεσσαλονίκη
www.alterthess.gr

Το 1925 η ετήσια παραγωγή της εταιρίας σε ζύθο έφτανε τα 60.000 εκατόλιτρα και σε πάγο τις 350.000 παγοκολόνες.

Η ΟΛΥΜΠΟΣ - ΝΑΟΥΣΑ θα βρεθεί στο στόχαστρο της εταιρείας Κάρολος ΦΙΞ, η οποία επεδίωκε την απορρόφησή της. Μετά από τον σκληρό πόλεμο των τιμών (καταστρατήγηση αρχών υγιούς ανταγωνισμού), η ΦΙΞ θα κατορθώσει ν΄ απορροφήσει την ΟΛΥΜΠΟΣ - ΝΑΟΥΣΑ το 1928. Πολύ αργότερα, ο ένας εκ των δύο υιών του Ιορδάνη Γεωργιάδη, ο Φοίβος, θα παντρευτεί την κόρη του Ιωάννη Καρόλου Φιξ, Υακίνθη.

Το εστιατόριο ΟΛΥΜΠΟΣ - ΝΑΟΥΣΑ στην Αλεξανδρούπολη

Εστιατόριο με την επωνυμία ΟΛΥΜΠΟΣ - ΝΑΟΥΣΑ θα λειτουργήσει και στην Αλεξανδρούπολη (πιθανότατα με τη μέθοδο του franchise της εποχής). Το κατάστημα, μάλλον πολυτελείας, βρισκόταν στην παραλιακή λεωφόρο, στο χώρο του δημοτικού κήπου, δίπλα από το μνημείο πεσόντων.

Το εστιατόριο της Αλεξανδρούπολης μπορεί να μην είχε την αρχιτεκτονική αίγλη που είχε το κτίριο με τη ψηλοτάβανη αίθουσα της Θεσσαλονίκης, όμως τα γκαρσόνια του έφεραν το ίδιο καλοσιδερωμένο λευκό πουκάμισο με το μαύρο παπιγιόν. Δε γνωρίζω εάν και τα εδέσματα που προσέφερε ήταν ανάλογα του εστιατορίου της Θεσσαλονίκης, ικανά να προκαλέσουν ακατάσχετη... σιελόρροια, όπως αρνάκι φρικασέ, χουνκιάρ μπεγιεντί, κοκκινιστό μοσχαράκι με πουρέ μελιτζάνα, μπιντόκ αλ Αμερικέν και το ψάρι με μαγιονέζα, σερβιρισμένα σε τραπέζια με λινά λευκά τραπεζομάντιλα. Σίγουρα πάντως το εστιατόριο της Αλεξανδρούπολης θα συνδέσει την ύπαρξή του με την ιστορία της ελεύθερης πόλης.

Επίσης δε γνωρίζω το πότε λειτούργησε για πρώτη φορά το εστιατόριο. Σίγουρα το βρίσκουμε σε λειτουργία τον Ιούνιο του 1928. Χαρακτηριστικό είναι το άρθρο της εφημερίδας "ΤΟ ΒΗΜΑ της Θράκης" όπου στις 13/6/1928 σχολιάζει την απορρόφηση της εταιρείας ΟΛΥΜΠΟΣ - ΝΑΟΥΣΑ από τη ΦΙΞ. Φαίνεται ότι τότε θα καταργηθεί η πώληση μπύρας σε ποτήρι. Κι όπως σχολιάζει ο αρθρογράφος η κατάργηση της μπύρας σε ποτήρι είχε επιφέρει αύξηση στις τιμές. Αυτό σήμαινε ότι ήταν δύσκολο στον καθένα που ήθελε να πάρει τον αέρα του στην παραλία, να δίνει 15-16 δρχ. για μια φιάλη μπύρας, η οποία με τα παρελκόμενα έφτανε και τις 25 δρχ.

Η αύξηση της τιμής της μπύρας θ΄ απασχολήσει και το Υπουργείο Εσωτερικών, το οποίο θα ορίσει επιτροπή για τον έλεγχο των τιμών. Το υπουργείο είχε την υπόνοια ότι η ΦΙΞ με τις εξαγορές και απορροφήσεις και των υπολοίπων εταιρειών είχε αποκτήσει το μονοπώλιο παραγωγής και πώλησης μπύρας. Τότε η εταιρεία είχε απειλήσει ότι θα εξαντλήσει την υπάρχουσα ποσότητα και θα σταματήσει την εκ νέου παραγωγή μπύρας...

Η διαμόρφωση της παραλιακής λεωφόρου και του δημοτικού κήπου της Αλεξανδρούπολης

Πηγή: ΓΑΚ Έβρου

Το εστιατόριο ΟΛΥΜΠΟΣ - ΝΑΟΥΣΑ της Θεσσαλονίκης θα λειτουργήσει έως τον Ιούνιο του 1994. Αυτό της Αλεξανδρούπολης μου είναι άγνωστο. Όμως την περίοδο 1954-1960 θα προγραμματιστούν έργα διαμόρφωσης της παραλιακής λεωφόρου, ενώ το 1957-1959 θα προχωρούσαν και οι απαραίτητες απαλλοτριώσεις ακινήτων. Επίσης μεταξύ των ετών 1959-1960 θα προγραμματιστεί και η επέκταση της παραλιακής λεωφόρου.

Πηγή: ΓΑΚ Έβρου

Όπως φαίνεται η μετακίνηση του ιστορικού μνημείου από το δημοτικό πάρκο θα πρέπει να πραγματοποιήθηκε την περίοδο της διαμόρφωσης της παραλιακής. Η νέα θέση του Ηρώου θα ήταν το πάρκο Εγνατία (σήμερα Προσκόπων). Ίσως τότε να απαλλοτριώθηκε και το ακίνητο ΟΛΥΜΠΟΣ - ΝΑΟΥΣΑ, για να πραγματοποιηθούν τα έργα διαμόρφωσης και επέκτασης της παραλιακής (Λεωφόρος Βασιλέως Αλεξάνδρου).

Οι αρχαίοι Έλληνες παραγωγοί μπύρας

Πρωτοπόροι στην παραγωγή ζύθου (ποτού από κριθάρι) θεωρούνται οι Σουμέριοι από το 6000 π.Χ. Ζύθο παρασκεύαζαν και άλλοι ανατολικοί λαοί και τον κατανάλωναν με πανομοιότυπο τρόπο. Η ελληνική λέξη ζύθος, που τη συναντάμε στον αρχαίο γεωγράφο Στράβωνα, αλλά και στον Διόδωρο, σχετίζεται με το ρήμα ζέω, που σημαίνει βράζω.

Ο Ιπποκράτης, ο πατέρας της Ιατρικής, θεωρούσε τον ζύθο πολύτιμο φάρμακο. Ο Όμηρος περιγράφει με γλαφυρότητα πως ο Αλκίνοος ο βασιλιάς των Φαιάκων είχε στο παλάτι του χρυσούς και αργυρούς κρατήρες γεμάτους «κρίθινον οίνον».

Επίσης ο Ρωμαίος ιστορικός Πλίνιος αναφέρει τη διαδικασία παραγωγής του ζύθου από λυκίσκο στην Ελλάδα, ενώ για τους Θράκες επισημαίνει ότι ήταν φιλόποτοι «πλην του οίνου έπινον και ζύθον ον εκάλουν βρύτον κατασκευάζοντες εκ κριθών, καρπών και ριζών. Έπινον δ΄ αυτόν εξ αγγείων δια σωλήνων».

Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)

Πηγές:

• www.arxeion-politismou.gr/2019/05/mpyra-stin-Thessaloniki.html
• vida-omada.blogspot.com/2018/02/blog-post_20.html
• ΑΡΧΕΙΟΝ ΤΟΥ ΘΡΑΚΙΚΟΥ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΘΗΣΑΥΡΟΥ, τόμος Κ΄ www.he.duth.gr
• www.greekgastronomyguide.gr/mpyra-ethniko-proion

[post_ads]