Ο τόπος όπου δημιουργήθηκε ο οικισμός της Νέας Χηλής ήταν έρημος και γεμάτος έλη. Πολλοί πρόσφυγες πέθαιναν από ελονοσία. Κάποιοι πάλεψαν και ρίζωσαν.
Την τοποθεσία Ουτς Κουρναλί (τρεις βρύσες) όπου ιδρύθηκε από την Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων (Ε.Α.Π.) ο προσφυγικός οικισμός της Νέας Χηλής Αλεξανδρούπολης είχα βρει να την αναφέρει για πρώτη φορά ο αείμνηστος δάσκαλος, δεινός κυνηγός και ερευνητής Άγγελος Ποιμενίδης. Πρόσφυγας κι αυτός από το Ορτάκιοϊ, είχε έρθει στην Αλεξανδρούπολη το 1926, αφ΄ ότου είχε συμπληρώσει τις γυμνασιακές σπουδές του στην Έδεσσα, όπου είχε καταφύγει νωρίτερα με την οικογένειά του.
 |
| Οι τρεις βρύσες στη Νέα Χηλή τη δεκαετία του 1950 (Οι τρεις νεαρές φωτογραφίζονται ανήμερα της γιορτής του Αγίου Γεωργίου) |
Λέγεται ότι ο τόπος όπου δημιουργήθηκε ο οικισμός ήταν έρημος και γεμάτος έλη. Είναι γνωστό ότι πολλοί πρόσφυγες πέθαιναν από την ελονοσία και γι΄ αυτό το λόγο δεν ήταν λίγες οι οικογένειες που εγκατέλειπαν τον προσφυγικό οικισμό για εξεύρεση άλλου, με καλύτερες συνθήκες υγιεινής. Κάποιοι τόλμησαν, πάλεψαν και ρίζωσαν.
Η αλήθεια είναι ότι πολλές πληροφορίες για το πως ήταν αρχικά ο τόπος δεν έχουμε. Σταχυολογώντας από εδώ και από εκεί πληροφορίες καθώς και από τις γύρω κοντινές περιοχές, προσπαθώ να φανταστώ την περιοχή πριν την έλευση των προσφύγων αλλά και λίγο μετά την εγκατάστασή τους.
Και τώρα έρχεται αυτή η αγγελία της εφημερίδας ΦΑΡΟΣ του 1924 και μ΄ έβαλε πάλι σε σκέψεις. «ΠΩΛΕΙΤΑΙ μπαράγκα παρά την θέσιν Ουτς Κουρναλή».
Άραγε που να βρισκόταν η προς πώληση παράγκα και σε ποιον ν΄ ανήκε;
Σίγουρα δεν μπορούσε ν΄ ανήκει σε πρόσφυγα. Έτσι άρχισα ένα νέο κύκλο αναζητήσεων… Θα προσπαθούσα να φανταστώ τον τόπο σε σχέση με τους γειτονικούς οικισμούς.
Στα βόρεια του Ουτς Κουρναλί υπήρχαν βοσκοτόπια καθώς και οι οικισμοί Ντελίκιοϊ ή Ντελέσκιοϊ (Αμφιθέα) και Χαλίκιοϊ (Αλίκη) αλλά και τα Ντάμνια (Δάμνια - Παλαγία).
 |
| Κάτοικοι της Νέας Χηλής, δεκαετία του 1950 |
Να σημειώσω ότι στην ευρύτερη περιοχή κατοικούσαν αρκετοί Βούλγαροι / βουλγαρόφωνοι ακόμη και το 1924, οι οποίοι δεν είχαν φύγει με την εθελουσία ανταλλαγή μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων του 1919 (Συνθήκη του Νεϊγύ). Όπως προκύπτει και από τα πρακτικά της Βουλής, το πρόβλημα σχετικά με τη διαδικασία εφαρμογής της Συνθήκης απασχολούσε ακόμη και το 1925.
Επίσης να σημειώσω ότι με την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων (Συνθήκη της Λωζάνης 24/7/1923) δεν είχε ξεκαθαρίσει το μεγάλο ζήτημα των ανταλλάξιμων περιουσιών. Το ζήτημα αυτό απασχόλησε τις δυο χώρες σχεδόν έως και τα τέλη του 1924, με ότι μπορεί να σημαίνει αυτό.
Επιπρόσθετα δεν είχε προχωρήσει η απαλλοτρίωση των τσιφλικιών. Έτσι Μακεδόνες και Θράκες ζητούσαν από τη Βουλή το 1925 να προχωρήσει στην απαλλοτρίωση ώστε να εγκατασταθούν οι πρόσφυγες.
Επίσης δυτικά του Ουτς Κουρναλί, σε μια απόσταση περίπου εννέα χλμ. υπήρχε το χωριό της Μάκρης (με τον αρχαίο ελαιώνα και το λιμανάκι της) και στα ανατολικά, γύρω στα 3 χλμ. το τότε Δεδέαγατς, η μετέπειτα Αλεξανδρούπολη. Στην παραθαλάσσια αυτή έκταση υπήρχαν ελαιώνες, χωράφια, περάσματα ζώων και πουλιών και αμπέλια. Επίσης στη θέση Ουτς Κουρναλί, όπως γράφεται αλλά όπως λένε οι παλαιότεροι υπήρχαν οθωμανικοί στρατώνες.
Μια απαγωγή
Ένα περιστατικό που διαδραματίστηκε στα βόρεια της Νέας Χηλής το Δεκέμβριο του 1924 πιθανόν να έρχεται να προσθέσει μια ακόμη πληροφορία για τη γύρω περιοχή. Με κόκκινο έχω σημειώσει τις επίμαχες τοποθεσίες.
 |
| Χάρτης της ευρύτερης περιοχής της Νέας Χηλής www.lithoksou.net |
Βόρεια λοιπόν, όπως βλέπουμε της Νέας Χηλής βρισκόταν από αριστερά ο οικισμός της Αμφιθέας και δίπλα ο οικισμός Χαλίκιοϊ (το 1924 με την εγκατάσταση των προσφύγων ο οικισμός μετονομάστηκε σε Αλίκη και μετακινήθηκε λίγο νοτιότερα).
Μεταξύ Νέας Χηλής και Αμφιθέας βρισκόταν ο λόφος Αντά (Αντάτεπε). Οι αναφερόμενοι οικισμοί βρισκόταν σε απόσταση 4-6 χλμ. από τη Νέα Χηλή.
Στις 5 Δεκεμβρίου του 1924 απογευματινές ώρες, κάποιοι, πιθανότατα Βούλγαροι καθώς μιλούσαν τη βουλγαρική γλώσσα αλλά έφεραν και βουλγαρικά ονόματα, πήγαν στην περιοχή Αντά-τεπέ, που απείχε περίπου μια ώρα από το Χαλίκιοϊ (Αλίκη). Εκεί συνέλαβαν τους βοσκούς Γεώργιο Στάμου Γκορεσκώφ, Νικόλαο Στόιο Γκουτονικόλωφ (βουλγαρόφωνοι) και τους Ανδρέα Σταυρίδη και Αναστάσιο Αποστόλου (πρόσφυγες από τον Μαΐστρο). Ήταν βοσκοί του ζωέμπορα της Αλεξανδρούπολης Ιωάννη Ορτουμποζάνη.
Οι απαγωγείς άγνωστο πως, είχαν την πληροφορία ότι ο Ι. Ορτουμποζάνης θα επισκέπτονταν το ποιμνιοστάσιό του. Του έστησαν καρτέρι σ΄ ένα μονοπάτι και τον συνέλαβαν. Αφού άφησαν ελεύθερο τον μικρό βοσκό Γ. Στάμου, μαζί με τους υπόλοιπους πήγαν στην περιοχή Καϊλά, απέναντι από το χωριό Αλίκη.
Την επομένη άφησαν ελεύθερους και τους υπόλοιπους βοσκούς εκτός από τον Ιωάννη Ορτουμποζάνη, τον οποίον υποχρέωσαν να γράψει επιστολή προς τον πατέρα του ζητώντας λύτρα 50.000 δρχ.
Η χωροφυλακή με τον Διοικητή Ταταράκη θα κινητοποιηθεί άμεσα για τη σύλληψη των απαγωγέων. Παρ΄ όλο που ο πατέρας Δ. Ορτουμποζάνης κατέβαλε το ποσόν των 20.000 δρχ. οι απαγωγείς δεν ελευθέρωσαν τον γιο του. Η χωροφυλακή της Αλεξανδρούπολης θα εντατικοποιήσει τις έρευνες σε συνεργασία και με τη χωροφυλακή των Φερών, για να εμποδίσουν τυχόν αναχώρησή τους.
Το επόμενο διάστημα θα συλληφθούν και θα κρατηθούν στη φυλακή ως ύποπτοι 20 βουλγαρόφωνοι ενώ συνεχίζονταν οι έρευνες για τον εντοπισμό των απαγωγέων.
Το τέλος της ιστορίας δεν το γνωρίζω, ούτε την τύχη του απαχθέντος, όμως το περιστατικό είναι ενδεικτικό για να σχηματίσουμε μια εικόνα της ευρύτερης περιοχής.
Σκέπτομαι λοιπόν μήπως στην περιοχή του Ουτς Κουρναλί κατέβαιναν οι βοσκοί από τις παραπάνω ορεινές περιοχές για να ξεδιψάσουν τα ζωντανά τους ή ακόμη και να κατέβαιναν για να ξεχειμάσουν με τα κοπάδια τους. Βέβαια όλα αυτά και πάλι εικασίες είναι καθώς δεν έχουμε κάποια γραπτή πληροφορία.
Στον τόπο αυτό δημιουργήθηκε ο οικισμός της Νέας Χηλής. Ως γνωστόν ο οικισμός συστάθηκε επίσημα στις 14/8/1924. Τρεις μήνες μετά, τον τόπο αυτό θα τον επισκεφτεί ο πολιτευτής Νικόλαος Δημητρακόπουλος, ο οποίος σε συνέντευξή του στην εφημερίδα ΦΑΡΟΣ στις 4/11/1924 μεταξύ άλλων θα μιλήσει και για την οικτρή κατάσταση στην οποία βρισκόταν ο οικισμός της Νέας Χηλής:
«…Εις την Νέαν Χηλή εστερούντο και ιατρικής περιθάλψεως, ακόμη και ιερέως δια την συνήθη ιεροτελεστίαν του ενταφιασμού των. Το τι είδα και ήκουσα, αν σας πω θα θέλω ώρας ολοκλήρους, εν υπομνήματι όμως θα υποβάλλω ταύτα όπου δει και θα δημοσιεύσω τας εντυπώσεις μου εις τον αθηναϊκόν τύπον. Δεν είναι δυνατόν, σας λέγω, να μείνη ασυγκίνητος ανθρωπίνη ψυχή από την δυστυχίαν η οποία δέρνει τον προσφυγικόν κόσμον και να μην αγανακτήση, όταν εβρίσκονται άνθρωποι να εκμεταλλεύονται την δυστυχίαν αυτών…».
Φαίνεται ότι εκείνη η επίσκεψη θα προκαλέσει στις 15 Δεκεμβρίου 1924 την αντίδραση των τοπικών παραγόντων υπό τον Γενικό Διοικητή Θράκης Κ. Κουρτίδη, όπου αποφασίσθηκε η αποξήρανση των ελών και η αποστολή ειδικού νοσοκόμου ο οποίος θα παρέμενε διαρκώς στη Νέα Χηλή για να παρακολουθεί το οξυμένο πρόβλημα του οικισμού…
 |
| Ο Σάββας Αραπίδης (Καράσαββας) από την Σαμψούντα, στο σπίτι του στη Ν. Χηλή |
Ο βαρύς χειμώνας του 1924 θα έβρισκε τον προσφυγικό κόσμο που βρισκόταν γύρω από την Αλεξανδρούπολη μέσα στα λασπόνερα, να θρηνεί καθημερινά κι ένα δικό του άνθρωπο. Και σαν να μην έφταναν τα ήδη οξυμένα προβλήματα ήρθε να προστεθεί και η έλλειψη κάρβουνου. Ο προσφυγικός κόσμος θα γίνει θύμα της απληστίας των καρβουνεμπόρων, οι οποίοι δυστροπούσαν να πουλούν στη λιανική αλλά γέμιζαν και τους σάκους με πέτρες, χώματα και χρώμα (ένα φαινόμενο που συνέβαινε σε όλη τη Θράκη και τη Μακεδονία).
Και ο κόσμος της Αλεξανδρούπολης το Δεκέμβριο εκείνο του 1924 ζούσε σε ρυθμούς δημιουργίας, γι΄ άλλους καθημερινούς και γι΄ άλλους επιβίωσης, αναμένοντας την έλευση των Χριστουγέννων.
Τον ίδιο μήνα θα λειτουργήσει το νοσοκομείο των προσφύγων, το οποίο ενίσχυσαν ακόμη και ομογενείς από την Αίγυπτο. Ο Γενικός Διοικητής Θράκης Κ. Κουρτίδης σε ομιλία του θα διακηρύξει ότι το προσφυγικό στην Αλεξανδρούπολη πηγαίνει καλά και ότι δεν υπάρχει κανένας πρόσφυγας άστεγος!
Στην οθόνη του κινηματογράφου ΠΑΤΕ εναλλάσσονταν ταινίες του βωβού κινηματογράφου ενώ στο δημοτικό κήπο της Αλεξανδρούπολης διοργανώνονταν όμορφες μουσικές βραδιές για τη ψυχαγωγία των κατοίκων.
Παραμονή Χριστουγέννων ο Μητροπολίτης Γερβάσιος θα ζητούσε από τους πιστούς στο μητροπολιτικό ναό του Αγίου Νικολάου να συνψάλλουν: «Χριστός γεννάται δοξάσατε, Χριστός εξ ουρανών απαντήσατε, Χριστός επί γης υψώθητε, Ασατε τω Κυρίω πάσα η γη!».
Και οι κάτοικοι της Αλεξανδρούπολης ετοιμάζονταν να γιορτάσουν εκείνες τις μέρες με τη λαμπρή χοροεσπερίδα των δημοσίων υπαλλήλων στις 27 Δεκεμβρίου και να υποδεχθούν τη νέα χρονιά, με την πατροπαράδοτη βασιλόπιτα. Αλλά και οι συναυλίες για φιλανθρωπικούς σκοπούς δεν έλειπαν στο ξεκίνημα της νέας χρονιάς, όπως αυτή που θα διοργάνωνε ο συνεταιρισμός των προσφύγων στις 3/1/1925, υπέρ των ορφανών και των χήρων προσφύγων αλλά και η συναυλία υπέρ του αρμένικου σχολείου.
 |
| Μαθητές του Αρμενικού Δημοτικού Σχολείου Φωτογραφία Θεόδωρος Ορδουμποζάνης https://ordoumpozanis-teo.blogspot.com/2020/03 |
Στις 2 Ιανουαρίου 1925, στην αίθουσα του δημοτικού κήπου της Αλεξανδρούπολης θα δοθεί μουσική συναυλία υπέρ του αρμένικου σχολείου. Τη συναυλία η οποία διοργανώθηκε υπό την αιγίδα του Νομάρχη Μιχάλη Καλογερόπουλου, διηύθυνε ο μουσικός Γκαρβαρέντς ενώ τραγούδησαν η Άλις Ασικιάν και ο Εδμόντ Ετέκ. Τους παραπάνω συνόδευε χορωδία από 40 κυρίες και κυρίους, οι οποίοι τραγούδησαν αρμένικα τραγούδια. Η τιμή εισόδου ήταν 15 δρχ. και οι Αλεξανδρουπολίτες τίμησαν με την παρουσία τους τη βραδιά, που ήταν για καλό σκοπό!
Και οι πρόσφυγες, ως άλλο κοριτσάκι με τα σπίρτα θα κοιτούσαν πίσω από τα στολισμένα παράθυρα, νοσταλγώντας τα δικά τους ευτυχισμένα Χριστούγεννα, εκεί στην πατρίδα…
Υ.Γ.:
Σύμφωνα με τον Θεόδωρο Ι. Δαρδαβέση η δυναμικότης του προσφυγικού νοσοκομείου Αλεξανδρουπόλεως ανέρχονταν σε 50 κλίνες (www.ionikiestia.gr/sinedrio/2.pdf).
 |
| Η πρώτη εκκλησία της Νέας Χηλής (στη θέση όπου σήμερα βρίσκεται το κτίριο της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών) |
Σχετικά με την έλλειψη ιερέα. Μέχρι σήμερα δε γνωρίζουμε πότε η Νέα Χηλή απέκτησε τον πρώτο ιερέα της (παπά Γιάννης Παντελίδης) και πότε λειτούργησε και το πρώτο εκκλησάκι της. Αναρωτιέμαι εάν η έλλειψη ιερέα είχε ωθήσει τον Σάββα Αραπίδη (Καράσαββα) να παντρευτεί τη γυναίκα του Σοφία στην Αλεξανδρούπολη και όχι στη Νέα Χηλή.
 |
| Ο Σάββας Αραπίδης με τη γυναίκα του Σοφία και τη μικρή εγγονή Σοφία Σουρμαΐδου |
Όπως φαίνεται το θέμα της Νέας Χηλής θα μ΄ απασχολεί για καιρό ακόμη…
Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
ΣΧΟΛΙΑ
Μπορείτε να σχολιάσετε μέσω Facebook ή Blogger (Google) επιλέγοντας την αντίστοιχη καρτέλα από πάνω