Διασχίζοντας την πάλαι ποτέ οδό Νέας Χηλής με προορισμό την Καλλιθέα Αλεξανδρούπολης

Σκόρπιες και ανάκατες πληροφορίες... Διασχίζοντας την πάλαι ποτέ οδό Νέας Χηλής με προορισμό την Καλλιθέα Αλεξανδρούπολης των παλαιοτέρων χρόνων.

της Ουρανίας Πανταζίδου

Σκέφτηκα να διασχίσω - έστω νοερά - την πάλαι ποτέ αμαξωτή οδό της Νέας Χηλής Αλεξανδρουπόλεως. Ναι, κάποτε υπήρχε και οδός Νέας Χηλής, όπως βλέπουμε και στο χάρτη της Αλεξανδρούπολης (πάνω - αριστερά), που σχεδίασε το 1930 ο δάσκαλος Αθανάσιος Σπανός (1858-1951).

Πηγή: ainites.gr

Προορισμός μου ο κοντινός προσφυγικός συνοικισμός της Καλλιθέας. Τι θα κατέγραφα από αυτή τη διαδρομή δεν το γνώριζα ακόμη. Σκόρπιες και ανάκατες πληροφορίες και ότι βγει…

Η αρχική σκέψη πάντως ήταν να γράψω πληροφορίες για το πρώτο σχολείο της Καλλιθέας, τους πρώτους δασκάλους, πληροφορίες που είχα συγκεντρώσει κατά την έρευνά μου για το αντίστοιχο σχολείο της Νέας Χηλής (www.alexpolisonline.com/2020/12/blog-post_86.html).

Η Καλλιθέα είχε πολλά κοινά με τον προσφυγικό οικισμό της Νέας Χηλής. Την εποχή εκείνη ήταν ένας οικισμός εκτός αστικού ιστού, βέβαια πολύ πιο κοντά στην πόλη και είχε δεχθεί αρκετές οικογένειες Ποντίων, οι οποίες συνδιαμόρφωσαν το σημερινό συνοικισμό. Εξ άλλου δεν ήταν λίγα αυτά που με συνέδεαν με την Καλλιθέα. Εκεί έζησαν αρκετοί κοντινοί συγγενείς μου - κάποιοι εξακολουθούν να ζουν έως και σήμερα, τόσο από την πλευρά της μητέρας μου, όσο και από του πατέρα μου.

Το ταξίδι ξεκινάει με την κρυφή ελπίδα να μη βρεθεί στο δρόμο μου καμία αλεπού, όπως τότε στα 1928 που μια λυσσασμένη αλεπού επιτέθηκε σε μια άτυχη γραία στον συνοικισμό της Καλλιθέας. Η άτυχη εκείνη γυναίκα είχε μεταφερθεί εσπευσμένα στο λυσσιατρείο της Θεσσαλονίκης. Φαίνεται ότι το ιατρείο της Αλεξανδρούπολης δεν είχε προλάβει να οργανωθεί μέχρι το παραπάνω συμβάν, παρόλο που το προηγούμενο διάστημα υπήρξε συνεργασία του Γενικού Διοικητού Θεοφύλακτου Θεοφυλάκτου με το Νομίατρο της πόλης κ. Πασχάλη για την οργάνωση του ιατρείου.

Από τότε θα περάσουν δύο χρόνια και το Μάιο του 1930 θα δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως η ίδρυση αντιλυσσικού ιατρείου στην Αλεξανδρούπολη, όπως και στις πόλεις Πρέβεζα, Πάτρα και Ρέθυμνο. Σύμφωνα με το Νόμο τα ιατρεία θα λειτουργούσαν στα υπάρχοντα νοσοκομεία των πόλεων (ΦΕΚ 167/16-05-1930). Το ιατρείο της Αλεξανδρούπολης εξυπηρετούσε και τους γειτονικούς νομούς έως και τη Δράμα.

Λένε πως κάποτε, εκείνα τα πρώτα χρόνια από την ίδρυση του ιατρείου, είχε έρθει για περίθαλψη ένας άπορος από τη Δράμα. Φαίνεται όμως ότι το ιατρείο δεν παρείχε και πολλά στους ασθενείς του. Έτσι εκείνος ο φουκαράς μπορεί να γλύτωνε από τη λύσσα όμως κινδύνεψε να πεθάνει από την πείνα, καθώς δε διέθετε χρήματα για ν΄ αγοράσει φαγητό.

Η Καλλιθέα αποτέλεσε εξ αρχής συνοικισμό της Αλεξανδρούπολης. Για πρώτη φορά θα δούμε την Καλλιθέα να αναγνωρίζεται ως οικισμός και να προσαρτάται στο Δήμο Αλεξανδρούπολης κατά την απογραφή του Οκτωβρίου 1940, έχοντας 551 κατοίκους (279 άρρενες και 272 θήλεις).

Σ΄ εκείνη την απογραφή στο Δήμο Αλεξανδρούπολης ανήκαν επίσης και οι οικισμοί: Αγνάντια, Αλίκη, Αμφιτρίτη, Άνθεια, Απαλός, Αρίστηνο, Εξώπολις, Μαΐστρος και Νέα Χηλή.

Στην επόμενη απογραφή που θα πραγματοποιηθεί τον Απρίλιο του 1951 θα δούμε ότι οι οικισμοί της Εξώπολης, της Αλίκης και της Καλλιθέας θα καταργηθούν και θα ενσωματωθούν οριστικά στο Δήμο της Αλεξανδρούπολης.

Ας παρατηρήσουμε και πάλι το χάρτη που σχεδίασε ο δάσκαλος Αθανάσιος Σπανός, θα δούμε ότι ένας χείμαρρος (ρέμα «Λεύκη» ή χείμαρρος «Βανικιώτη», σημερινή οδός Αλ. Παπαναστασίου), που ξεκινούσε από βόρεια και παράλληλα με την οδό "Χωρίου Αλίκης" (σημερινή οδός Ηροδότου) διέσχιζε τη δημοτική οδό Μάκρης και κατέληγε νότια στη θάλασσα. Ο χείμαρρος απέκοπτε τον οικισμό της Καλλιθέας από την πόλη. Στην αρχή της οδού "Χωρίου Αλίκης" (σημερινός κόμβος παλαιού νοσοκομείου) υπήρχε το νοσοκομείο. Από την κάτω πλευρά του χειμάρρου υπήρχε το παλιό νεκροταφείο και ένα μικρό αεροδρόμιο στην περιοχή του 1ου Δημοτικού Σχολείου, το οποίο κατασκευάστηκε το 1918 από τον Βρετανικό Στρατό. Στα βόρεια και δυτικά της Καλλιθέας υπήρχαν αμπελώνες και χωράφια.

Περιοχή αεροδρομίου (Α' Δημ. Σχολείο) σε αεροφωτογραφία του 1959 (Αρχείο Γ. Αλεπάκου)

Καθώς συνεχίζω την περιπλάνησή μου θα φτάσουν στ΄ αυτιά μου κάποιοι ψίθυροι: «…Η ανίκητος ελπίς με συνεκράτει και ημέρας και ώρας ολοκλήρους ηυχαριστούμην να καθήσω επί πολλάς ημέρας επί της οδού Αλεξανδρουπόλεως - Νέας Χηλής, όθεν ήρχοντο οι εξ Αλβανίας στρατιώται, μήπως σε είδον καθ΄ οδόν».

Ήταν τα λόγια ενός πατέρα που έγραφε στο γιο του, ο οποίος πολεμώντας στο αλβανικό μέτωπο το στρατό του Μουσολίνι θα πέσει ηρωικά μαχόμενος στις 28 Φεβρουαρίου του 1941. Ο δάσκαλος Γεώργιος Κανδηλάπτης - Κάνις έγραφε ένα γράμμα στο γιο του Θεόδωρο, πέντε μήνες μετά το θάνατό του, σαν εκείνος να ήταν ζωντανός ακόμα… (www.alexpolisonline.com/2018/01/blog-post_89.html).

Ο οικισμός της Καλλιθέας

Η Καλλιθέα, σύμφωνα με τον Άγγελο Ποιμενίδη, ήταν χτισμένη κοντά στα χνάρια της Εγνατίας οδού. Μάλιστα εκεί υπήρχε και σταθμός καραβανιού, ποτίστρες και λουτρό, πίσω ακριβώς από το κτήμα του Ναπολέοντα Πατσούκα (πατέρα του Ανθυπολοχαγού Γεωργίου Πατσούκα που ονοματοδότησε το γνωστό στρατόπεδο της Αλεξανδρούπολης). Όπως γράφει ο Α. Ποιμενίδης τη δεκαετία το 1950 υπήρχαν ακόμη στοιβαγμένα στην περιποιημένη βιλίτσα τα υπόκαυστα του λουτρού του σταθμού της Εγνατίας (σύστημα υποδαπέδιας θέρμανσης ρωμαϊκού λουτρού).

Το κτήμα Ναπολέοντα Πατσούκα

Πριν την απελευθέρωση το Μάιο του 1920 η Καλλιθέα ήταν βουλγάρικος οικισμός. Το επιβεβαιώνει μεταξύ άλλων ο Αγγελος Ποιμενίδης: «Οι σχισματικοί Βούλγαροι της σημερινής Καλλιθέας και Ντερβεντιού (Άβαντος) βαφτίζουν τα παιδιά τους στην ορθόδοξη εκκλησία και για παράδειγμα αντιγράφω: α) "…Έβαπτίσθη το τέκνον των νομίμων συζύγων Δημητρίου Νετέλκου και Μέλους Νετέλκου, γεννηθέν εν Δεδεαγάτς, τη 18η Φεβρουαρίου 1888, όπερ ανεδέξατο εκ της θείας και ιεράς Κολυμβήθρας ο ανάδοχος Βέλτσιος Στόϊκου. Ωνόμασε Νετέλκον».

Πολλοί από τους οικιστές εκείνους, νοτιότερα της Καλλιθέας στη θέση Κιουουρλού Ταρλά (περιοχή παλιού αεροδρομίου - Α' Δημοτικού Σχολείου) που εκτείνεται δυτικά από την οδό Σαμοθράκης (βλέπε στο χάρτη Σπανού) είχαν και τα αγροκτήματά τους, όπως θα δούμε από πράξεις δημοπρασίας εκποίησης αγροτεμαχίων της εποχής (π.χ. Πέτκο Αγγέλωφ Λαφτσή, Μίρα Μάρκοβα, Δημήτρης και Στάμος Πεπιλίτσεφ).

Μετά την εθελουσία ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Βουλγάρων και Ελλήνων (Συνθήκη του Νεϊγύ, 27 Νοεμβρίου 1919) στην περιοχή θα δημιουργηθεί ένας από τους πέντε αστικούς προσφυγικούς συνοικισμούς (συνεχόμενοι της παλιάς πόλης). Μέχρι το τέλος του Σεπτεμβρίου 1924 στους συνοικισμούς αυτούς είχαν εγκατασταθεί πλέον των 15.000 προσφύγων.

Στον οικισμό της Καλλιθέας θα εγκατασταθούν και αρκετές οικογένειες Ελλήνων, που είχαν εκτοπισθεί στη Βουλγαρία την περίοδο 1913-1919. Το ζήτημα της οριστικής μετανάστευσης και η διευθέτηση των περιουσιών μεταξύ Βουλγάρων και Ελλήνων θα ολοκληρωθεί στις 31 Δεκεμβρίου 1924.

Ήδη το Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) την περίοδο 1920-1921 είχε δεχθεί πολλούς Πόντιους πρόσφυγες που είχαν έρθει από τα λιμάνια του Βατούμ και Σοχούμ. Ως γνωστόν η Ελλάδα το 1919-1920 είχε δεχθεί ήδη μεγάλο αριθμό προσφύγων από τη Νότια Ρωσία και το Καρς, βορειοανατολικά της Τουρκίας. Ηταν κάτοικοι από τον Πόντο (Κερασούντα, Τραπεζούντα, Σαμψούντα, Μπάφρα, Σινώπη κ.α.) οι οποίοι είχαν εγκατασταθεί εκεί την περίοδο των Ρωσοτουρκικών πολέμων καθώς και μετά την κήρυξη του πολέμου των Τούρκων εναντίον των συμμάχων. Ήρθαν στην Ελλάδα γιατί μετά την Επανάσταση στη Ρωσία και την υποχώρηση των Ρώσικων στρατευμάτων το 1917 πολλές επαρχίες αυτής καταλήφθηκαν από τους Τούρκους (www.alexpolisonline.com/2020/03/1920.html).

Την περίοδο από 1 Ιανουαρίου 1920 έως 31 Ιουλίου 1921 οι πρόσφυγες που ήρθαν στην Ελλάδα από τον Καύκασο ήταν 52.878 άτομα, ενώ άλλοι 31.200 ήρθαν από περιοχές της Νικομήδειας (περιοχές που εκτείνονταν δυτικά της γραμμής Νικομήδειας - Χηλής). Από τους Καυκάσιους λεγόμενους πρόσφυγες, 691 άτομα θα προωθηθούν στο Δεδέαγατς, καθώς επίσης και αρκετές οικογένειες από την περιοχή της Νικομήδειας και Αντάτεπε, ενώ ικανός αριθμός θα εγκατασταθεί και σε χωριά του Σουφλίου, των Φερών κ.α.

Πρόσφυγες από τη Νικομήδεια στο Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης το 1921

Ήδη ο Γεώργιος Κανδηλάπτης μας αναφέρει ότι όταν έφθασε με την οικογένειά του στην Ελλάδα το 1924, θα έρθουν να εγκατασταθούν στην Αλεξανδρούπολη αντί της Νάουσας (αρχικός τόπος εγκατάστασης), επειδή εδώ ήταν ήδη εγκατεστημένη η οικογένεια των πεθερικών του - η γνωστή στην Καλλιθέα οικογένεια Λουκά. Η πεθερά του μάλιστα, όπως αναφέρει, θα πεθάνει στην Ελλάδα την άνοιξη του 1922 (www.alexpolisonline.com/2020/03/1920.html).

Τέλος δε θα πρέπει να μας διαφεύγει ότι μια άλλη ομάδα Ποντίων, που εγκαταστάθηκε στον οικισμό της Καλλιθέας, ήταν αυτή που ήρθε με την εκκένωση της Ανατολικής Θράκης τον Οκτώβριο του 1922. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή του δάσκαλου Δημήτριου Παπαδόπουλου (Σταυριώτη). Ο Δημήτριος Παπαδόπουλος μετά τις διώξεις των Τούρκων το 1917 θα εγκαταλείψει τον Πόντο για τη Ρωσία. Εκεί θα διδάξει σε ελληνικά σχολεία ενώ θα δημιουργήσει και τη δική του οικογένεια. Το 1921 θ΄ αναγκαστεί και πάλι να πάρει το δρόμο της προσφυγιάς και με την οικογένειά του θα εγκατασταθούν στην Ανατολική Θράκη. Θα διοριστεί δάσκαλος στο χωριό Μαγγάλια της Μακράς Γέφυρας. Μετά την εκκένωση της Ανατολικής Θράκης τον Οκτώβριο του 1922 θα περάσει στην Αλεξανδρούπολη. Σχεδόν αμέσως θα πρωτοστατήσει στην ίδρυση του συλλόγου διδασκάλων Αλεξανδρούπολης (www.alexpolisonline.com/2020/01/blog-post_73.html).

Η Καλλιθέα ζητά απεγνωσμένα νερό, στέγη και να ολοκληρωθεί επιτέλους το προσφυγικό νοσοκομείο

Μια φράση ήταν αποτυπωμένη στο στόμα των κατοίκων της Καλλιθέας το Δεκέμβριο του 1924, νερό, νερό, νερό… Όσοι από τους κατοίκους ήταν τυχεροί μπορούσαν να προμηθευτούν νερό έως τις 9 το πρωί. Επίσης οι κάτοικοι αγωνιούσαν για την ολοκλήρωση των εργασιών του προσφυγικού νοσοκομείου. Χαρακτηριστική ήταν η φράση που κυκλοφορούσε τότε «πρόσφυγες σφίξτε τα δόντια, μην πεθάνετε, για να εισαχθείτε στο πολυθρύλητο νοσοκομείο τη Δευτέρα (μια κάποια Δευτέρα)…».

Στην Καλλιθέα έως και το Δεκέμβριο του 1924 υπήρχαν ακόμη άστεγοι. Ένας ακόμη χειμώνας που θα έβρισκε τους απόκληρους τούτης της πόλης μέσα σε λασπόδρομους, που λες πως βάφτηκαν με κόκκινο χρώμα. Λίγο πριν εκπνεύσει το 1924 με μέριμνα του διευθυντή του υποκαταστήματος της Εθνικής τράπεζας, ως Προέδρου του Ταμείου Στεγάσεως, Ν. Πολίτη, και με τη συνεργασία του άρτι διορισθέντος επιμελητή καθώς και του μηχανικού Αθανασιάδη θα προχωρήσουν οι διαδικασίες ώστε να πραγματοποιηθεί η εγκατάσταση όλων των αστέγων.

Με την ανάπτυξη των προσφυγικών οικισμών το νερό που τροφοδοτούσε την πόλη από τη θέση "Μάνα Νερού" (σημερινοί στρατώνες) δεν επαρκούσε πλέον για την υδροδότηση της πόλης και των γύρω περιοχών. Ο Δήμαρχος Εμμανουήλ Αλτιναλμάζης με τους δημοτικούς του συμβούλους θα επιθεωρήσουν το υδραγωγείο και με μέριμνα του νομίατρου θα καθαριστεί αυτό, ενώ θα απολυμανθούν και οι πηγές στην κοίτη τους. Η έλλειψη κατάλληλου πόσιμου νερού ήταν μια από τις κύριες αιτίες για πολλές από τις αρρώστιες που μάστιζαν τις γύρω περιοχές.

Το πρόβλημα του νερού εξακολουθούσε να είναι ιδιαίτερα οξυμένο και τα επόμενα χρόνια. Το 1927 ο γεωλόγος Γρυπάρης θ΄ αναλάβει να μελετήσει το μεγάλο πρόβλημα της υδροδότησης της Αλεξανδρούπολης.

Τη λύση στο πρόβλημα θα δώσει τελικά το Λιμενικό Ταμείο της Αλεξανδρούπολης το Μάρτιο του 1928, το οποίο αποφάσισε να ενισχύσει το Δημοτικό ταμείο με το ποσόν των 225.000 δρχ. ετησίως για 20 χρόνια, με σκοπό την κατασκευή έργων για τη μεταφορά του νερού από τον Πόταμο.

Στην παραπάνω φωτογραφία ο Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως Γερβάσιος Σαρασίτης, τον Ιούλιο του 1928 τελεί τον αγιασμό κατά την έναρξη των εργασιών υδρομαστεύσεως, για την ύδρευση της πόλης.

Ένα άλλο πρόβλημα που απασχολούσε την περιοχή της Καλλιθέας, όπως και άλλες, ήταν οι συχνές κλοπές. Εισαγόμενες αλλά και εγχώριες σπείρες προέβαιναν σε ζωοκλοπές αλλά και κλοπές από αγρούς. Θύμα τους υπήρξε μεταξύ άλλων και ο κάτοικος της Καλλιθέας γεωργός Δ. Κανταρτζής. Ευτυχώς το Νοέμβριο του 1933 η αστυνομία θα θέσει τέρμα στη ληστρική δραστηριότητα της εισαγόμενης ομάδας των δραστών και των ντόπιων συνεργατών τους.

Η Καλλιθέα και το πρώτο της σχολείο

Στις 19 Σεπτεμβρίου 1924 αποφασίζεται με Νομοθετικό Διάταγμα η ανέγερση και επισκευή σχολικών κτιρίων στις Νέες Χώρες (Μακεδονία, Θράκη, Ήπειρο) και η όλη διαδικασία ανατίθεται στις αντίστοιχες Γενικές Διοικήσεις. Κάθε Γενική Διοίκηση θα καθορίσει επταμελή επιτροπή η οποία είχε ως έργο την επισκευή ή ανέγερση νέων σχολικών αιθουσών και τον εξοπλισμό τους με την κατάλληλη επίπλωση και όργανα.

Την περίοδο εκείνη θα δούμε πολλά παλιά σχολεία ή άλλα κτίσματα σε χωριά και οικισμούς να επισκευάζονται για να λειτουργήσουν ως σχολεία είτε ν΄ ανεγείρονται και νέα (Πρακτικά Βουλής, Δεκέμβριος 1924).

Στην Καλλιθέα δε γνωρίζω πότε ακριβώς λειτούργησε για πρώτη φορά σχολείο και σε ποιο χώρο στεγάστηκε αυτό. Από τις έως τώρα πληροφορίες μου θα δούμε να γίνεται αναφορά στο σχολείο της Καλλιθέας τη σχολική χρονιά 1924-1925.

Δάσκαλος εκείνη τη σχολική περίοδο ήταν ο Δημήτρης Παπαδόπουλος (Σταυριώτης). Η εφημερίδα "ΦΑΡΟΣ της Αλεξανδρούπολης" σε δημοσίευμά της στις 30 Δεκεμβρίου 1924 γράφει ότι ο δάσκαλος του σχολείου της Καλλιθέας ήταν ο μόνος που παρακολούθησε τα συνεταιριστικά μαθήματα, που δόθηκαν στο σχολείο των θηλέων από τον επόπτη των συνεταιρισμών Παπαχατζή Δημήτρη. «…έλαμψαν δια της απουσίας των οι διδάσκαλοι Αλεξανδρουπόλεως πλην του της Καλλιθέας κ. Δ. Παπαδόπουλου, καίτοι είχε συστηθεί εις αυτούς παρά του καθ΄ όλα ενθουσιώδους επιθεωρητού κ. Μαμέλη…».

Ο Δημήτριος Παπαδόπουλος (Σταυριώτης)

Την επόμενη σχολική χρονιά 1925-1926 θα διοριστεί στο σχολείο και η δασκάλα Μαρία Τσιμπιρή, (ήδη δασκάλα σε σχολείο της Αλεξανδρούπολης).

Ένα Μονοτάξιο Δημοτικό Σχολείο για τον συνοικισμό Καλλιθέας Αλεξανδρούπολης

Το Δεκέμβριο του 1930 θα δημοσιευτεί στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης η ίδρυση μονοτάξιου δημοτικού σχολείου στο συνοικισμό της Καλλιθέας Αλεξανδρουπόλεως (ΦΕΚ 385/6-12-1930).

Τέσσερα χρόνια μετά η Αλεξανδρούπολη ζούσε μέσα σε έντονη προεκλογική περίοδο. Στις 11 Φεβρουαρίου 1934 είχαν προκηρυχθεί οι δημοτικές εκλογές, στις οποίες για πρώτη φορά θα ψήφιζαν και γυναίκες.

Ο υποψήφιος δήμαρχος Κωνσταντίνος Αλτιναλμάζης θα επισκεφτεί την Καλλιθέα. Οι κάτοικοι θα υποδεχθούν με μεγάλο ενθουσιασμό το λαοφιλή Δήμαρχο. Ήταν μια ευκαιρία γι΄ αυτούς να του ζητήσουν ένα καινούριο σχολείο και την απομάκρυνση της στάνης με τα πρόβατα από το κέντρο του οικισμού.

Η θεμελίωση του καινούργιου σχολείου στην Καλλιθέα το 1936

Τον Αύγουστο του 1936 επιτέλους ήρθε η στιγμή η Καλλιθέα ν΄ αποκτήσει ένα καινούργιο σχολείο. Δάσκαλος τότε ήταν ο Δημήτρης Παπαδόπουλος και διευθυντής ο Απόστολος Ευφραιμίδης (διορισμένος ήδη στο σχολείο από το 1934).

Ο Απ. Ευφραιμίδης από τη Σάντα του Πόντου στο σχολείο της Καλλιθέας (πιθανόν το 1934)

Για τη θεμελίωση του σχολείου η εφημερίδα "ΠΡΟΟΔΟΣ" γράφει τον Αύγουστο του 1936:

«Μετά πάσης μεγαλοπρεπείας και επισημότητος εγένετο την παρελθούσα Κυριακήν η τελετή της καταθέσεως του θεμελίου λίθου της Δημοτικής Σχολής Καλλιθέας. Κατά ταύτην παρέστησαν ο Δήμαρχός μας κ. Αλτιναλμάζης, ο Επιθεωρητής των δημοτικών σχολών κ. Λέκας, οι Διδάσκαλοι και αι Διδασκάλισσαι των Δημοτικών σχολείων και πολύ πλήθος γονέων και κηδεμόνων.

Ο κ. Λέκας εξεφώνησεν εμπνευσμένον λόγον εξάρας τα αγαθά της εκπαιδεύσεως, το τέλος δε του λόγου του εχειροκροτήθη υπό των παρισταμένων. Εις τον κ. Λέκαν απήντησεν ο Διδάσκαλος κ. Δ. Παπαδόπουλος ως και ο Διευθυντής της Σχολής Καλλιθέας κ. Απόστολος Ευφραιμίδης. Ακολλούθως κατετέθη ο θεμέλιος λίθος της ανεγειρομένης σχολής, αφ ου εσφάγη κατά κρατούν έθιμον εις πετεινός.

Μετά την κατάθεσιν του θεμελίου λίθου και την εκφώνησιν των λόγων προσφέρθησαν εις τους παρισταμένους διάφορα λικέρ και αναψυκτικά, πάντες δε ανεχώρησαν εκφράσαντες θερμά συγχαρητήρια προς τον Διευθυντήν κ. Ευφραιμίδην δια την λαμπράν επιτυχίαν της τελετής».

Το σχολείο της Καλλιθέας δυο χρόνια μετά έχει ολοκληρωθεί.
Ο διευθυντής Απόστολος Ευφραιμίδης φωτογραφίζεται με τους μαθητές το 1938.

Επιστολή του Επιθεωρητή Λέκα προς τον Διευθυντή του σχολείου της Καλλιθέας τον Αύγουστο του 1938 (από το αρχείο του κ. Απόστολου Ευφραιμίδη, συμβολαιογράφου Αλεξανδρούπολης)

Ανατρέχοντας σε παλιές φωτογραφίες της Καλλιθέας θα δούμε ότι η πέτρα ήταν το κυρίαρχο υλικό στις κατοικίες. Έτσι και το σχολείο - προσωπική εκτίμηση - μάλλον σχεδιάστηκε με τον αρχιτεκτονικό όρο "πνεύμα του τόπου" (genius loci), δηλαδή χρησιμοποιήθηκε η πέτρα ώστε αυτό να ενσωματωθεί στον περιβάλλοντα χώρο.

Ο Πόντιος πρόσφυγας Παύλος Φασιάδης στην Καλλιθέα

Υ.Γ.: Δεν ξέρω αν με τις σκόρπιες και ανάκατες πληροφορίες μου κατάφερα, έστω για λίγο να ταξιδέψουμε στον συνοικισμό της Καλλιθέας των παλαιοτέρων χρόνων. Το ταξίδι αυτό σταματά με τη θεμελίωση του καινούριου σχολείου, στα τέλη του Αυγούστου 1936. Στην πατρίδα μας ως γνωστόν, λίγες μέρες νωρίτερα είχε επιβληθεί το καθεστώς του Μεταξά της 4ης Αυγούστου.

Τελειώνοντας να σημειώσω ότι στην Αλεξανδρούπολη την περίοδο 1928 - 1936 λειτουργούσαν επιπλέον τα παρακάτω δημοτικά σχολεία: Α΄, Β΄ έναντι εργοστασίου παγοποιείου, Γ΄ στον περίβολο Αγίου Νικολάου, Δ΄ στον περίβολο Αγίου Νικολάου, Πρότυπο, επίσης ένα μικτό και ένα της Αρμένικης κοινότητας.

Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)

Πηγές:

• Μιχ. Αιλιανός "Το έργον της ελληνικής περιθάλψεως", 1921.
• Εφημερίδα "ΤΟ ΒΗΜΑ της Θράκης", 1927-1928.
• Εφημερίδα "Διδασκαλικό ΒΗΜΑ", 1924-1936.
• Εφημερίδα "ΦΑΡΟΣ", 1924.
• Εφημερίδα "΄Μκεδονικά Νέα", 1924.
• Εφημερίδα "Πρόοδος" Αλεξανδρούπολης, 1933-1936.
• Αρχείον Θράκης, τόμος 36 (www.he.duth.gr).

[post_ads]