Κρίση στη Συρία: Μια δεκαετία γεμάτη θάνατο, καταστροφή και εκτοπισμό

Η κρίση στη Συρία μέσα από τα μάτια των προσφύγων. Μια δεκαετία γεμάτη θάνατο, καταστροφή και εκτοπισμό δεν πρέπει να αποδυναμώσει την αλληλεγγύη μας.

Έχουν περάσει 10 χρόνια, αλλά η κρίση στη Συρία συνεχίζεται. Για τους ανθρώπους που ξεριζώθηκαν. Για τις χώρες που τους υποδέχτηκαν. Για ολόκληρη την περιοχή.

Δέκα χρόνια αργότερα, ο μισός πληθυσμός της Συρίας έχει αναγκαστεί να αφήσει τις εστίες του. Περίπου 6,6 εκατομμύρια Σύροι ζουν ως πρόσφυγες σε περισσότερες από 130 χώρες, κυρίως σε χώρες που γειτνιάζουν με τη Συρία. Άλλοι 6,7 εκατομμύρια Σύροι είναι εκτοπισμένοι στο εσωτερικό της χώρας τους.

Οι πρόσφυγες της Συρίας συνεχίζουν να παλεύουν για να εξασφαλίσουν στέγη, εργασία και βιοπορισμό ή για να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο. Καθόλη τη διάρκεια της κρίσης, οι Σύροι έχουν δείξει απίστευτο κουράγιο και δύναμη.

Είτε συνεχίζουν τη ζωή τους στην Ελλάδα, είτε σε κάποια άλλη χώρα, οι άνθρωποι αυτοί, πίσω από τους αριθμούς του εκτοπισμού, μας θυμίζουν πως δεν υπάρχει περιθώριο να χάσουν και την ελπίδα τους. Δέκα χρόνια μετά, το μέτρημα θα πρέπει να σταματήσει εδώ.

Δήλωση του Ύπατου Αρμοστή του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, Filippo Grandi:

«Δέκα χρόνια κρίσης στη Συρία έχουν προκαλέσει αφάνταστο ανθρώπινο πόνο και δεινά. Ο κόσμος έχει απογοητεύσει τους Σύρους. Με την ιδιότητα του Ύπατου Αρμοστή του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, που συντονίζει την ανταπόκριση σε μία από τις μεγαλύτερες προσφυγικές κρίσεις στη σύγχρονη εποχή, τιμώ αυτή την επέτειο με πολύ βαριά καρδιά. Για τους παγκόσμιους ηγέτες, αποτελεί μια σκληρή υπενθύμιση της ευθύνης τους, καθώς αυτή η δεκαετία η γεμάτη με θάνατο, καταστροφή και εκτοπισμό εκτυλίχθηκε μπροστά στα μάτια τους.

Δέκα χρόνια μετά, ο μισός πληθυσμός της Συρίας έχει αναγκαστεί να εγκαταλείψει τα σπίτια του. Περισσότεροι από 5,5 εκατομμύρια άνθρωποι είναι πρόσφυγες στην περιοχή ενώ χιλιάδες ακόμα έχουν διασκορπιστεί σε 130 χώρες. Επιπλέον 6,7 εκατομμύρια Σύροι έχουν εκτοπιστεί στο εσωτερικό της χώρας. Μέσα σε μια δεκαετία, σχεδόν καμία πόλη ή χωριό της Συρίας δεν έχει γλυτώσει από τη βία, ενώ τα δεινά και οι στερήσεις που υφίστανται όσοι βρίσκονται μέσα στη Συρία είναι αβάσταχτα.

Η φθίνουσα ανθρωπιστική βοήθεια σε συνδυασμό με την οικονομική ύφεση που έχει προκαλέσει ο κορωνοϊός έχουν οδηγήσει τους Σύρους πρόσφυγες σε πρωτόγνωρες καταστάσεις απελπισίας. Στον Λίβανο, εννιά στους δέκα Σύρους ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Η έλλειψη μέσων βιοπορισμού, η αυξανόμενη ανεργία και ο κορωνοϊός έχουν επίσης εξωθήσει εκατομμύρια από τους Ιορδανούς, Λιβανέζους, Τούρκους και Ιρακινούς που τους φιλοξενούν κάτω από το όριο της φτώχειας.

Ταυτόχρονα όμως έχουμε γίνει μάρτυρες μιας εξαιρετικής γενναιοδωρίας που έχει σώσει εκατομμύρια ζωές Σύρων. Οι γειτονικές στη Συρία χώρες έχουν προσφέρει καταφύγιο σε εκατομμύρια πρόσφυγες και έχουν επωμιστεί τεράστιες ευθύνες. Οι οικονομίες τους, οι ελλιπείς πόροι, οι υποδομές και οι κοινωνίες υφίστανται τρομερή πίεση.

Πέρα από τα σύνορα της χώρας, ένα κύμα αλληλεγγύης προς τους Σύρους πρόσφυγες έχει ωθήσει πολλές κυβερνήσεις να αλλάξουν πολιτικές και να κάνουν πραγματικά βήματα για να βοηθήσουν τους πρόσφυγες και τις χώρες υποδοχής τους. Προσφέροντας μέσα όπως η επανεγκατάσταση, οι οικογενειακές επανενώσεις, οι θεωρήσεις εισόδου για ανθρωπιστικούς λόγους, οι υποτροφίες και άλλες ασφαλείς και νόμιμες οδούς για τους Σύρους πρόσφυγες.

Η σοβαρότητα της κρίσης αυτής δεν πρέπει να αποδυναμώσει την αλληλεγγύη μας προς τους Σύρους. Αντιθέτως, πρέπει να πολλαπλασιάσουμε τη συλλογική μας προσπάθεια για να στηρίξουμε και τους πρόσφυγες και τις κοινότητες που τους φιλοξενούν. Αυτό είναι που οφείλουμε στους Σύρους πρόσφυγες και στην περιοχή».

Μια δεκαετία μετά: Η κρίση στη Συρία μέσα από τα μάτια των προσφύγων

Δέκα χρόνια μετά, θυμόμαστε τα πρόσωπα και τις ιστορίες των Σύρων προσφύγων που πέρασαν στην Ελλάδα αναζητώντας ασφάλεια στην Ευρώπη.

Η Λεϊλά, 40 ετών, κρατάει ένα άλμπουμ με φωτογραφίες, το πιο σημαντικό πράγμα που κατάφερε να πάρει μαζί της στην Ελλάδα, όταν έφτασε το 2012 έπειτα από ένα δύσκολο ταξίδι. Το φωτογραφικό άλμπουμ τής θύμιζε καλύτερες εποχές με την οικογένειά της στο Καμισλί της Συρίας. Αναγκάστηκε να φύγει από τη Συρία όταν ένιωσε ότι κινδύνευε η ζωή των παιδιών της. «Το ότι άφησα τη χώρα μου ήταν σαν θάνατος για μένα».
Photo: © UNHCR / B. Szandelszky

Όταν ο Malak και η οικογένειά του άφησαν τη Συρία το καλοκαίρι του 2012, ο πόλεμος είχε ήδη αλλάξει απότομα την μέχρι τότε ήσυχη ζωή τους. Από την Τουρκία, έκαναν αρκετές επικίνδυνες απόπειρες να φτάσουν στην Ελλάδα. Ο 13χρονος τότε Malak χωρίστηκε από την οικογένειά του στην προσπάθεια αυτή. «Όταν επιτέλους συνάντησα τον πατέρα μου στην Αθήνα, η χαρά που ένιωσα δεν περιγράφεται με λόγια», ανέφερε αφού ξαναβρέθηκε με τον πατέρα του μετά από καιρό. Ωστόσο, το ενδεχόμενο να τον χάσει ξανά από τότε τον στοιχειώνει. «Φοβάμαι, αν τον πάρουν μακριά, τι θα κάνω χωρίς αυτόν;».
Photo: © UNHCR / Alfredo D'Amato

Οι δίδυμες Awham και Hanan ήταν τεσσάρων ετών το 2015 όταν αναγκάστηκαν να αφήσουν πίσω τη Συρία και τον προσφυγικό καταυλισμό Yarmouk όπου ζούσαν με τα αδέρφια και τους γονείς τους. 50 λεπτά αφότου ξεκίνησαν το ταξίδι με φουσκωτό από την Τουρκία, μέσα στη νύχτα, έμειναν από καύσιμα. Μέσα στην ατυχία τους στάθηκαν τυχεροί. Το ελληνικό Λιμενικό Σώμα τους περισυνέλεξε και τους μετέφερε στη Χίο. Ο πόλεμος που τους ξερίζωσε είχε ήδη κοστίσει τη ζωή στους γονείς του πατέρα τους, Yassin το 2013, όταν το σπίτι τους βομβαρδίστηκε. Ο φούρνος που είχε o Υassin μαζί με τον μεγαλύτερο αδερφό του ισοπεδώθηκε από τις βόμβες. Ακόμα και το σπίτι ενός συγγενή, όπου είχαν καταφύγει, βρέθηκε κι αυτό ανάμεσα στα πυρά. Προσπαθώντας να ξεπεράσουν το τραύμα του επικίνδυνου ταξιδιού με ένα χαμόγελο, τα κορίτσια και η οικογένειά τους είχαν την ελπίδα ότι τα χειρότερα ανήκουν πλέον στο παρελθόν αφού φτάσανε στην Ευρώπη και ότι μπορούν επιτέλους να πουν αντίο στη ζωή που τους μετέτρεψε σε πρόσφυγες δύο φορές.
Photo: © UNHCR / George Kyvernitis

Μετά τον τραυματισμό του το 2013 από βόμβα με αποτέλεσμα να χάσει το κάτω μέρος του δεξιού του ποδιού, ο Ibrahim Al-Hussein άφησε την Deir ez-Zor και διέφυγε στην Τουρκία όπου επί σχεδόν ένα χρόνο προσπαθούσε να μάθει να ξαναπερπατάει. To 2014 πέρασε με βάρκα στην Ελλάδα, όπου επέστρεψε σιγά σιγά στην κολυμβητική του καριέρα, που είχε διακοπεί βίαια από τον πόλεμο. Το 2016 ο Ibrahim πέρασε στην ιστορία καθώς ήταν ένας από τους δύο εκτοπισμένους αθλητές που συμμετείχαν στην πρώτη στα χρονικά Ανεξάρτητη Παραολυμπιακή Ομάδα που αγωνίστηκε στους Παραολυμπιακούς Αγώνες του Ρίο. «Πριν από τον πόλεμο στη Συρία ονειρευόμουν να πάρω μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες… Μετά από όσα μεσολάβησαν και τον τραυματισμό μου, συνέχισα να προσπαθώ και τώρα βρίσκομαι στους Παραολυμπιακούς. Έκανα το όνειρό μου πραγματικότητα», ανέφερε τότε. Ζώντας στην Ελλάδα ως πρόσφυγας και αθλητής με αναπηρία, οι δυσκολίες δεν είναι λίγες για τον Ibrahim. «Στόχος μου είναι να μην τα παρατήσω. Να προχωράω, πάντα να πηγαίνω μπροστά. Και αυτό μπορώ να το πετύχω μέσα από τον αθλητισμό».
Photo: © UNHCR / Achilleas Zavallis

Η 33χρονη Wafaa, σχεδιάστρια μόδας, εγκατέλειψε τη γενέτειρά της, το Χαλέπι της Συρίας, το Φεβρουάριο του 2016. Ήλπιζε να επανενωθεί με τον σύζυγό της που βρισκόταν στη Γερμανία, καθώς είχε αναγκαστεί να εγκαταλείψει την πατρίδα τους ένα χρόνο νωρίτερα. Ωστόσο, το ταξίδι της οικογένειας μακριά από τον πόλεμο σταμάτησε στην Ελλάδα, όταν οι χώρες κατά μήκος του "βαλκανικού διαδρόμου" έκλεισαν τα σύνορά τους το Μάρτιο εκείνης της χρονιάς. Η Wafaa και τα τρία παιδιά της κοιμόντουσαν για έξι εβδομάδες στην Ειδομένη, σε μια μικρή σκηνή δίπλα σε ένα βενζινάδικο κοντά στα σύνορα, μέχρι να μεταφερθούν σε ένα νέο χώρο προσωρινής φιλοξενίας στη βόρεια Ελλάδα. «Τώρα, κάνω όνειρα. Ονειρεύομαι ότι συνεχίζω τις σπουδές μου, ότι ράβω ξανά ρούχα. Ονειρεύομαι ότι τα παιδιά μου πάνε ξανά σχολείο. Πάνω από όλα, όμως, ονειρεύομαι ότι η οικογένειά μου είναι πάλι ενωμένη», ανέφερε όσο περίμενε για τη διαδικασία οικογενειακής επανένωσης.
Photo: © UNHCR / Achilleas Zavallis

«Τον Αύγουστο του 2017, εγκατέλειψα τη Συρία μαζί με τα πέντε παιδιά μου. Δε θα είχα αφήσει την πατρίδα μου εάν δεν ήταν τόσο άσχημη η κατάσταση. Από την Τουρκία, περάσαμε στη Λέσβο. Εκεί μείναμε ένα μήνα στη Μόρια σε μια μεγάλη σκηνή μαζί με αρκετές ακόμα οικογένειες. Η ζωή ήταν πολύ δύσκολη. Τελικά μας μετέφεραν στην ενδοχώρα». Όταν συναντήσαμε τη Manal τον Μάρτιο του 2018 ζούσε σε διαμέρισμα, όπου για πρώτη φορά μετά από καιρό ένιωσε πιο χαλαρή. «Είναι μια ήσυχη γειτονιά. Και το πιο σημαντικό είναι ότι τα παιδιά μπορούν να πάνε στο σχολείο, έτσι ώστε να μπορούν μετά να συνεχίσουν τις σπουδές τους. Θέλω τα παιδιά μου να τελειώσουν τις σπουδές τους, ώστε όταν γυρίσουμε πίσω να έχουν αποκτήσει μια καλή μόρφωση. Έτσι θα είναι σε θέση να ξαναχτίσουν τη Συρία χρησιμοποιώντας τις γνώσεις τους. Η πιο ευτυχισμένη στιγμή της ζωής μου δεν έχει έρθει ακόμα. Θα είναι όταν θα μπορέσουμε να επιστρέψουμε με ασφάλεια πίσω στη Συρία».
Photo: © UNHCR / Markel Redondo

«Αισθανόμουν ότι οι ζωές μας απειλούνταν στη Συρία οπότε είπα ότι είναι καλύτερα να φύγουμε», εξηγεί ο Ismain, πατέρας τριών παιδιών. «Μετά από εφτά χρόνια πολέμου, άρχισε σταδιακά να γίνεται επικίνδυνη η παραμονή για όλους». O 50χρονος εικονολήπτης και καλλιτέχνης διέφυγε από τη Δαμασκό με την οικογένειά του το 2017, αλλά η οικογένεια χωρίστηκε στην πορεία. Στο νησί της Κρήτης, όπου βρέθηκε ως αιτών άσυλο περιμένοντας να επανενωθεί με τον γιο του στη Γερμανία, η αγάπη του για το ψάρεμα, μια νέα φιλία και η θάλασσα τον βοήθησαν να βρει γαλήνη μετά από καιρό. «Πίσω στη Συρία ακούγαμε μόνο κραυγές και βόμβες. Όταν ερχόμαστε στη θάλασσα νιώθουμε μια ηρεμία. Ξεχνάμε τα προβλήματά μας».
Photo: © UNHCR / Markel Redondo

Ανάμεσα στους διασώστες που ένωσαν τις δυνάμεις τους τον Ιούλιο του 2018 στις ακτές στο Μάτι για να βοηθήσουν τους εκατοντάδες ανθρώπους που διέφυγαν από τη θανάσιμη πυρκαγιά, βρισκόταν και ένας 23χρονος Σύρος πρόσφυγας, ο οποίος είχε διασωθεί κι αυτός μέσα από τα κύματα όταν έφτασε στην Ελλάδα. Ο Obada ή αλλιώς Ibo Al-Nassar εκπαιδεύτηκε ως ναυαγοσώστης και έγινε εθελοντής στη σχολή ναυαγοσωστικής Lifeguard Hellas στην Ελλάδα. Η ομάδα ναυαγοσωστών της Lifeguard Hellas ήταν από τους πρώτους που έφτασαν στο Μάτι τη μέρα της πυρκαγιάς. Για τη συμμετοχή του στις προσπάθειες διάσωσης ο Ibo έλεγε ότι ευγνωμονούσε την Ελλάδα και ήταν χαρούμενος που μπορούσε να προσφέρει κι αυτός κάτι πίσω. Παρόλα αυτά, η Συρία ξαναερχόταν τακτικά στο μυαλό του. «Η περιοχή από την οποία προέρχομαι, το Yarmuk, έχει καταστραφεί ολοσχερώς».
Photo: © UNHCR / Socrates Baltagiannis

«Πολλές γυναίκες φοβούνται να μιλήσουν. Ή νιώθουν πως κανείς δεν νοιάζεται για εκείνες. Όμως με τη σιωπή δεν μπορούμε να νικήσουμε την έμφυλη βία. Γι’ αυτό φτιάξαμε μια ομάδα που στέκεται στο πλευρό των γυναικών που βρίσκονται εδώ και έχουν βιώσει μια τέτοια επώδυνη εμπειρία. Ακούμε τις ιστορίες τους και γινόμαστε η φωνή τους». Η 43χρονη Lana, αιτούσα άσυλο από τη Συρία, μιλά με υπερηφάνεια για την Επιτροπή Γυναικών, την ομάδα εθελοντριών κατά της έμφυλης βίας που δραστηριοποιείται στο κέντρο υποδοχής της Χίου εδώ και έναν χρόνο περίπου. Η Lana ήταν από τις πρώτες γυναίκες που εντάχθηκαν στην ομάδα. Όσο ζούσε στη Δαμασκό εκείνη και ο άντρας της είχαν συγκροτήσει μια ομάδα ενάντια στη βία κατά γυναικών και παιδιών. Μετά την εξαφάνιση του συζύγου της, ωστόσο, το 2018, η Lana αποφάσισε να διαφύγει από τη Συρία. «Αλληλεγγύη και ενδυνάμωση. Αυτή ήταν η ουσία της δράσης μου στη Δαμασκό, αυτό προσπαθώ να κάνω στη Χίο, αυτό θα κάνω και στην Αθήνα ή όπου αλλού ζήσω», τονίζει.
Photo: © UNHCR / Achilleas Zavallis

«Υπάρχουν πολλές μόνες γυναίκες στη Συρία σήμερα που χρειάζονται βοήθεια και στήριξη. Μόλις σταθώ ξανά στα πόδια μου ο μοναδικός σκοπός μου θα είναι να κάνω ό,τι μπορώ για να τις βοηθήσω». H Sahar από τη Συρία μπορεί να είναι μόνο 38 χρονών αλλά έχει δει τη ζωή της να ξεριζώνεται πολλές φορές μέχρι τώρα. Ζώντας στη Λέσβο μαζί με τον 13 χρονών γιο της, βίωσαν τις καταστροφικές φωτιές στη Μόρια, όπου είδαν για τέταρτη φορά να καταστρέφεται το «σπίτι» τους μαζί με τα λίγα υπάρχοντά τους. Η Sahar ζούσε μια δύσκολη αλλά ευτυχισμένη ζωή πριν από τον πόλεμο και πάλεψε χρόνια με επιμονή και αυτοθυσία να τον αποφύγει, όμως εκείνος την ακολουθούσε όπου κι αν πήγαινε. Τραυματίστηκε από σφαίρα στο πόδι τη στιγμή που έφευγαν με μια τσάντα στο χέρι για να γλιτώσουν. Η Sahar θέλει να δώσει την ευκαιρία στο γιο της να πάει σχολείο και να ζήσει απλά σε ένα μέρος που δε θα φοβάται για τη ζωή του παιδιού της και τη δική της. «Δε σταμάτησα να προσπαθώ ακόμα και όταν το μόνο πράγμα που υπήρχε γύρω μου ήταν θάνατος και καταστροφή», αναφέρει με πείσμα.
Photo: © UNHCR / Marios Andriotis - Konstantios

* Κάποια ονόματα έχουν αλλάξει για λόγους προστασίας.

Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR)