Απρίλιος 1891: Η μετάθεση της έδρας της Μητρόπολης Αίνου στο Δεδέαγατς

Το ευχαριστώ του λαού της Αλεξανδρούπολης προς τον Πατριάρχη και την Ιερά Σύνοδο για τη μετάθεση της έδρας της Μητρόπολης Αίνου στο Δεδέαγατς.

της Ουρανίας Πανταζίδου

133 χρόνια συμπληρώνονται φέτος από το έτος 1891, τότε που ο λαός της Αλεξανδρούπολης (Δεδέαγατς τότε) εξέφραζε την ευγνωμοσύνη του προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη και την Ιερά Σύνοδο για τη μεταφορά της έδρας της Μητρόπολης Αίνου στο Δεδέαγατς.

Στο περιοδικό "Εκκλησιαστική Αλήθεια" στις 12 Απριλίου 1891 διαβάζουμε την είδηση, ότι έπειτα από επανειλημμένες αιτήσεις του Μητροπολίτη Αίνου Λουκά και των Ορθόδοξων κατοίκων του Δεδέαγατς για τη μεταφορά της έδρας του Μητροπολίτη στην πόλη «κέντρον ούσαν των συμφερόντων των σπουδαιοτέρων τμημάτων της επαρχίας Αίνου», η Ιερά Σύνοδος «εν τη συνεδριάσει αυτής του παρελθόντος Σαββάτου» αφού έλαβε υπ΄ όψη τους λόγους που επιβάλουν τη μετάθεση της έδρας στο Δεδέαγατς, αποδέχθηκε το αίτημα και ανήγγειλε την απόφαση στους ενδιαφερομένους. (Όπως φαίνεται και από το δημοσίευμα, η συνεδρίαση της Ιεράς Συνόδου θα πρέπει να πραγματοποιήθηκε το πρώτο δεκαήμερο του Απριλίου 1891).

Περιοδικό "Εκκλησιαστική Αλήθεια", 12 Απριλίου 1891

Επίσης και η εφημερίδα "Ανατολικός Αστήρ" της Κωνσταντινούπολης, στις 17 Απριλίου 1891 δημοσιεύει την είδηση ότι, μετά από αίτηση του Μητροπολίτη Αίνου Λουκά Πετρίδη μετατέθηκε η έδρα της Μητρόπολης Αίνου στο Δεδέαγατς.

Εφημερίδα "Ανατολικός Αστήρ", 17 Απριλίου 1891

Μετά την απόφαση της Ιεράς Συνόδου, όπως θα δούμε στο περιοδικό "Εκκλησιαστική Αλήθεια" στις 3 Μαΐου 1891 ο Μητροπολίτης Αίνου θα εκφράσει τις ευχαριστίες του προς την Εκκλησία για την ικανοποίηση του αιτήματος της μετάθεσης της έδρας της Μητρόπολής του στο Δεδέαγατς.

Επίσης η είδηση της μεταφοράς της Μητρόπολης θα χαροποιήσει και το λαό της Επαρχίας του Δεδέαγατς, ο οποίος θα εκφράσει τις ευχαριστίες του προς τον Πατριάρχη και την Ιερά Σύνοδο.

Εφημερίδα "Ανατολικός Αστήρ", 8 Μαΐου 1891

Το Δεδέαγατς κατά την περίοδο της ενθρόνισης του Μητροπολίτη Λουκά Πετρίδη (Οκτώβριος 1888 - Μάιος 1899)

Ο Μητροπολίτης Λουκάς Πετρίδης γεννήθηκε στη Μάδυτο της Ανατολικής Θράκης το 1850. Θ΄ αποφοιτήσει από τη θεολογική Σχολή της Χάλκης το 1878. Τον Οκτώβριο του 1888 θα ενθρονιστεί Μητροπολίτης Αίνου. (http://markmarkou.sites.sch.gr).

Κατά την ενθρόνιση του Μητροπολίτη Λουκά στην Αίνο, το Δεδέαγατς είχε:

• 400 οικογένειες ορθόδοξων κατοίκων.
• Μια πρωτοβάθμια σχολή με δυο δασκάλους και 93 μαθητές σε πέντε τάξεις.
• Ένα παρθεναγωγείο με δυο δασκάλες και 73 μαθήτριες και νήπια σε τέσσερις τάξεις.

Περιοδικό "Εκκλησιαστική Αλήθεια", 13 Ιουλίου 1888

Το Δεδέαγατς όταν ακόμη υπάγονταν στη Μητρόπολη Μαρωνείας

Έχει ενδιαφέρον να δούμε την εικόνα του Δεδέαγατς το 1885 - 1886, πριν τη μεταφορά της έδρας της Μητρόπολης από την Αίνο.

Το Δεδέαγατς αρχικά υπαγόταν στη Μητρόπολη Μαρωνείας. Τον Οκτώβριο του 1885 η μικρή παράλια κωμόπολη, καθώς και άλλα 13 χωριά της περιοχής, αποσπώνται από τη Μητρόπολη Μαρωνείας και προσαρτώνται στη Μητρόπολη Αίνου που είχε έδρα στην Αίνο της Ανατολικής Θράκης.

Σύμφωνα με την εφημερίδα "Ανατολικός Αστήρ", σε αφιέρωμα της εποχής περί της Εκκλησιαστικής Περιφερείας Μαρωνείας, αναφερόμενη στο Μουτεσαριφλίκιο Δεδέ-Αγάτς, στο οποίο υπαγόταν και τα μουδιρλίκια Φερρών, Μάκρης και Δουγάν Χισάρ (Αισύμη), το Δεδέαγατς ήταν Κωμόπολη αρτισύστατος, παράλιος και ο τελευταίος σιδηροδρομικός σταθμός προς το Αιγαίο από Φιλιππούπολη. Επίσης αποτελούσε την αποθήκη των σιτηρών και λοιπών προϊόντων, των προερχομένων από την Ανατολική Ρωμυλία και τις λοιπές περιοχές της νοτιοδυτικής Θράκης.

Εφημερίδα "Ανατολικός Αστήρ"

Το Δεδέαγατς περιελάμβανε πληθυσμό περίπου 2.000 ψυχές, οικίες και άλλες οικοδομές περίπου 500 - 600. Οι ντόπιες οικογένειες που κατοικούσαν μόνιμα στο Δεδέαγατς ανέρχονταν σε 120 - 130. Οι κάτοικοι προέρχονταν από διάφορες περιοχές, με διάφορες εθνικότητες και διάφορα ήθη και έθιμα. Υπερίσχυε το ελληνικό στοιχείο, εις όλα και καθ΄ όλα. Τα 3/4 του πληθυσμού ήταν Έλληνες, το δε άλλο 1/4 ανήκε σε ξένες εθνικότητες. Επίσης το εμπόριο και η ναυτιλία διενεργούνταν από Έλληνες.

Η ελληνική κοινότητα είχε ξύλινη εκκλησία, λιθόκτιστο δημοτικό σχολείο και επίσης λιθόκτιστο παρθεναγωγείο - νηπιαγωγείο. Στο δημοτικό σχολείο φοιτούσαν πάνω από 130 μαθητές ενώ στο παρθεναγωγείο πάνω από 40 - 50 κορίτσια.

Η εφημερίδα σημειώνει την ανάγκη σύστασης σχολής, όπου θα μορφώνονται οι μελλοντικοί δάσκαλοι, αναγκαίοι για τα σχολεία των γύρω χωριών.

Επίσης όπως γράφει η εφημερίδα, από την εποχή που το Δεδέαγατς προήχθη σε μουτεσαριφλίκιο και υποβιβάστηκε αυτό των Φερών σε μουδιρλίκιο, το κέντρο όλων των εργασιών, εμπορικών και πνευματικών συγκεντρώθηκαν στη νέα πόλη. Ως εμπορική πόλη ήταν αναγκαία η ύπαρξη ελληνικής σχολής, όπου θα μορφώνονται οι άρρενες, μελλοντικοί έμποροι της πόλης.

Επιπρόσθετα επισημαίνει την ανάγκη ανέγερσης νέας εκκλησίας, καθώς στα γύρω βουλγάρικα χωριά και ιδίως το Δουγάν Χισάρ (Dugan Hisar = Αισύμη) είχαν προχωρήσει προ πολλού στην αγορά έκτασης για ανέγερση εκκλησίας.

Η εφημερίδα δεν παραλείπει να επισημάνει τον από βορρά κίνδυνο και την πανσλαβιστική προπαγάνδα. Ενδεικτικά αναφέρει το βουλγάρικο χωριό Γιενίκιοϊ (μετονομάστηκε σε Ιάνα μετά την απελευθέρωση) που απέχει από το Δεδέαγατς μόλις μιάμιση ώρα και κατοικείται από 250 οικογένειες. Όπως γράφει η εφημερίδα, οι κάτοικοί του απειλούν ότι θα μετοικίσουν σύσσωμοι στην πόλη και γιατί στερούνται νερού και γιατί τα χωράφια τους είναι κοντά στην πόλη, έτσι θα μπορούν να πηγαινοέρχονται για να τα καλλιεργούν, αλλά κυρίως λόγω της πανσλαβιστικής προπαγάνδας, που θέλει να μετατρέψει το Δεδέαγατς καθαρά σε σλαβική πόλη.

Δυστυχώς η περίοδος που ακολουθεί, μετά και την προσάρτηση της Ανατολικής Ρωμυλίας από το Βουλγαρικό κράτος, είναι ιδιαίτερα δύσκολη για τους Έλληνες κατοίκους της, όσο και για τους κατοίκους της υπόλοιπης Θράκης και αυτής βεβαίως της Μακεδονίας. Καθημερινά οι Βούλγαροι προβαίνουν σε δολιοφθορές, αρπαγές περιουσιών και καταπατήσεις ορθόδοξων εκκλησιών, δολοφονίες. Ήταν εμφανής πλέον ο στόχος της αλλοίωσης του πληθυσμού και η μετατροπή περιοχών της Θράκης και της Μακεδονίας σε Βουλγαρικές.

Ο κίνδυνος όμως, όπως γράφει η εφημερίδα δεν περιορίζονταν μόνο στο σλαβικό στοιχείο αλλά και στους Οθωμανούς ακόμη και στους δυτικούς, που μπορεί να ήταν μικρός αριθμός στην πόλη, διαφαίνονταν όμως ότι είχαν σκοπό να συστήσουν σχολείο με αδελφές του ελέους και δασκάλους ξένων γλωσσών.

Με την εκτενή αναφορά της η εφημερίδα επισημαίνει τον βουλγαρικό κίνδυνο, εξαιτίας του οποίου θα χάνονταν μια ολόκληρη Επαρχία του Οικουμενικού Θρόνου (αυτή της Αδριανούπολης) αλλά και των γύρω από αυτήν σημαντικών Μητροπόλεων όπως της Αίνου, της Ηράκλειας, του Διδυμοτείχου, της Λητίτζης, με ολέθρια αποτελέσματα για όλο τον θρακικό ελληνισμό.

Το Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) από μικρή κωμόπολη εξελίχθηκε σύντομα σε πόλη. Η κατασκευή του σιδηροδρομικού δικτύου και η αξιοποίηση του λιμανιού, της έδωσαν το προβάδισμα από την γειτονική Αίνο. Έτσι το 1891, επί Μητροπολίτη Αίνου Λουκά, αποφασίστηκε η μετάθεση της έδρας της Μητρόπολης από την Αίνο στο Δεδέαγατς.

Έγγραφο που υπογράφει ο Μητροπολίτης Αίνου Λουκάς
Εν Δεδεαγάτς τη 17 Ιουνίου 1897
(Περιοδικό "Εκκλησιαστική Αλήθεια")

Το 1899 θα κλείσει ο κύκλος της ποιμαντορίας του Μητροπολίτη Λουκά, η οποία συνδέθηκε με τη μετάθεση της έδρας της Μητρόπολης Αίνου στο Δεδέαγατς. Το Μάιο του ιδίου έτους θα τον διαδεχθεί ο Επίσκοπος Μυρέων Γερμανός. Το Δεδέαγατς με το νέο Μητροπολίτη του εισέρχεται σε μια νέα σημαντική δεκαετία!

Το Δεδέαγατς το 1900 (Πηγή: Eski Türkiye Fotoğrafları Arşivi)

Η παραπάνω φωτογραφία του 1900 τραβήχτηκε από τον Φάρο με κατεύθυνση προς δυτικά (βλέπουμε ότι τότε δεν υπήρχε ακόμη ο παραλιακός δρόμος) και απεικονίζει το διοικητικό κέντρο της πόλης, την λεγόμενη συνοικία Διοικητηρίου. Στο κέντρο της φωτογραφίας το κτίριο με τις σκαλωσιές που κατασκευάζεται είναι το Ρωσικό Προξενείο (σημερινό Νομαρχείο). Πάνω αριστερά το μικρό ισόγειο κτίριο είναι ο ταχυδρομικός και τηλεγραφικός σταθμός (σημερινό ταχυδρομείο). Από πίσω του δεξιά το Διοικητήριο (σημερινό Δικαστήριο), έδρα του Μουτεσαρίφη (Διοικητή του μουτεσαριφλικίου - νομού - Δεδέαγατς). Πάνω αριστερά στο βάθος το διώροφο κτίριο της Χωροφυλακής (Τζανταρμά). Πάνω δεξιά στην άκρη που διακρίνεται ο μιναρές είναι το κεντρικό Τζαμί της πόλης που το έκαψαν οι Βούλγαροι στους Βαλκανικούς Πολέμους (σημερινό κτίριο Α' Παιδικού Σταθμού). Πιο πίσω στο βάθος και λίγο αριστερά (στο χώρο του σημερινού Ειρηνοδικείου) το κτίριο του Οθωμανικού Δικαστηρίου και οι φυλακές. Όπως βλέπουμε μεταξύ των κρατικών κτιρίων (διοικητήριο - δικαστήριο - τζαμί) υπήρχε μεγάλος κοινόχρηστος χώρος που ονομαζόταν Πλατεία Δικαιοσύνης. Αργότερα σε αυτό τον χώρο δημιουργήθηκε δημοτικός κήπος (σημερινό Πάρκο Ακαδημίας).

Ο Δημοτικός Κήπος και στο βάθος το Διοικητήριο
alepakos.blogspot.com

Το 1903 ο Μητροπολίτης Γερμανός Θεοτοκάς θα μετατεθεί στη Μητρόπολη Λέρου και Καλύμνου και καθήκοντα Μητροπολίτη Αίνου ανέλαβε ο Λεόντιος Ελευθεριάδης, θέση την οποία διατήρησε ως το 1907 οπότε και αντικαταστάθηκε από τον Ιωακείμ Γεωργιάδη. Την ίδια χρονιά η Μητρόπολη Αίνου θα μετονομαστεί σε Μητρόπολη Αίνου και Τραϊανουπόλεως.

Η νεοσυσταθείσα Μητρόπολη Αλεξανδρουπόλεως

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, την 17η Νοεμβρίου 1922, επί Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Μελετίου Δ' Μεταξάκη, με συνοδική απόφαση ανακηρύσσεται η Αλεξανδρούπολη αυτοτελής Μητρόπολη. Στην Συνοδική αυτη πράξη αναφέρονται μεταξύ των άλλων τα εξής: «Το εν τη Δυτική Θράκη τμήμα της επαρχίας Αίνου λόγω των πολιτικών συνθηκών, υφ ας τούτο νυν διατελεί εν σχέσει προς το εν τη Ανατολική Θράκη τμήμα της αυτής επαρχίας, το διατελούν υπό άλλας πολιτικάς συνθήκας και λόγω της συγκεντρώσεως και εγκαταστάσεως εκεί χιλιάδων ομογενών προσφύγων, έχει ανάγκην αμέσου και συνεχούς ποιμαντορικής προνοίας και επιβλέψεως, ενέκρινεν όπως αποσπώμενον εκ του εν τη Ανατολική Θράκη τμήματος της επαρχίας Αίνου και μετά κατάλληλον των ομόρων επαρχιών Μαρωνείας και Ξάνθης διαρρύθμισιν αποτελέση νέαν Μητρόπολιν υπό το όνομα Μητρόπολις Αλεξανδρουπόλεως, κατέχουσα θέσιν εν τη Β΄ στήλη του Συνταγματίου ευθύς προ της Μητροπόλεως Φιλαδελφείας».

Τελευταίος Μητροπολίτης Αίνου (1907-1922) με έδρα την Αλεξανδρούπολη διετέλεσε ο μετέπειτα Χαλκηδόνος Ιωακείμ Γεωργιάδης.

Πρώτος Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως εξελέγη την ίδια ημέρα με την ανακήρυξη της νέας Μητροπόλεως, ο μέχρι τότε Αγκύρας Γερβάσιος Σαρασίτης. Υπήρξε ο πρώτος διοργανωτής της Μητροπόλεως Αλεξανδρουπόλεως υπό αντίξοες περιστάσεις.

Πρωινές ώρες τις 31ης Μαΐου 1934 οι καμπάνες της Μητρόπολης Αλεξανδρουπόλεως κτυπούσαν πένθιμα. Η καρδιά του Γερβασίου δεν άντεξε και σε ηλικία 67 ετών εκοιμήθη.

Το 1934 εξελέγη Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως ο Ιωακείμ Καβύρης, ο οποίος αρχιεράτευσε μέχρι το έτος 1966.

Τον Ιούνιο του 1934 καταργήθηκε η Μητρόπολη Σουφλίου και το μεγαλύτερο τμήμα της, μαζί με την πόλη του Σουφλίου προσαρτήθηκαν στη Μητρόπολη Διδυμοτείχου και Ορεστιάδος. Το νότιο τμήμα της Μητροπόλεως Σουφλίου προσαρτήθηκε στη Μητρόπολη Αλεξανδρουπόλεως, η οποία ταυτόχρονα διευρύνθηκε και προς νότο με την προσθήκη σε αυτή και της νήσου Σαμοθράκης, που αποσπάστηκε από την Μητρόπολη Μαρωνείας και έτσι απέκτησε τα σημερινά της γεωγραφικά όρια και την ονομασία της Μητρόπολη Αλεξανδρουπόλεως, Τραϊανουπόλεως και Σαμοθράκης.

Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)

Πηγές:

• Περιοδικό "Εκκλησιαστική Αλήθεια", βιβλιοθήκη της Βέροιας (http://medusa.libver.gr)
• Εφημερίδα "Ανατολικός ΑΣΤΗΡ", βιβλιοθήκη της Βουλής.

Διαβάστε επίσης:

• Ο πρώτος Μητροπολίτης Αλεξανδρούπολης Γερβάσιος Σαρασίτης
• Χριστούγεννα 1922: Η Αλεξανδρούπολη υποδέχεται τον πρώτο της Μητροπολίτη Γερβάσιο Σαρασίτη
• Η ιστορία του Μητροπολιτικού Ναού της Αλεξανδρούπολης

* Η κεντρική φωτογραφία του άρθρου με τον Άγιο Νικόλαο, το Επισκοπείο της Μητροπόλεως Αίνου και την Λεονταρίδειο Σχολή είναι του 1910.
[post_ads]