Εξερευνώντας τους ακατοίκητους σήμερα οικισμούς Ποταμός και Ιάνα

Προορισμός τα ακατοίκητα σήμερα χωριά Ποταμός και Ιάνα. Το παρελθόν των δυο παλαιών οικισμών της Αλεξανδρούπολης.

της Ουρανίας Πανταζίδου

Αφορμή για το σημερινό ταξίδι - εξερεύνηση στάθηκε μια παλιά φωτογραφία και η γιορτή του Αγίου Γεωργίου. Από τότε που άρχισα να αναζητώ πληροφορίες για τη Νέα Χηλή, έψαχνα πάντα να μάθω το τι υπήρχε και γύρω από αυτήν, πολύ πριν ακόμη δημιουργηθεί ο προσφυγικός οικισμός.

Είναι γνωστό ότι η Νέα Χηλή είναι ένας νέος οικισμός κι έχει παρουσία από το 1923-1924 και μετά (τον Αύγουστο του 1924 θα συναντήσουμε για πρώτη φορά σε επίσημο έγγραφο τη σύσταση του οικισμού της Νέας Χηλής και την υπαγωγή του στο Δήμο της Αλεξανδρούπολης, ΦΕΚ 194Α/14-8-1924).

Για τα γειτονικά, ακατοίκητα σήμερα χωριά Αλίκη και Αμφιθέα είχα συμπεριλάβει πληροφορίες σε παλαιότερα άρθρα μου. Επίσης έχω γράψει και για την Παλαγία, χωριά που βρίσκονται βόρεια της Νέας Χηλής. Σήμερα θα συνεχίσω και πάλι προς βορρά το ταξίδι, με προορισμό τα χωριά Ποταμός και Ιάνα, επίσης ακατοίκητα σήμερα.

Όπως είπα, αφορμή για τη σημερινή αναζήτηση στάθηκε η παρακάτω φωτογραφία (μάλλον του 1952), την οποία ανακάλυψα πρόσφατα. Σ΄ αυτήν απεικονίζεται η μητέρα μου Κυριακούλα Μιχαηλίδου με τη γειτονοπούλα και φίλη της Ιουλία Καραμανίδου. Ο τόπος όπου φωτογραφήθηκαν οι δυο νεαρές τότε, είναι έξω από το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου.

Όπως μου εξήγησε η μητέρα μου, το εκκλησάκι αυτό βρισκόταν σε ύψωμα βορειοανατολικά της Παλαγίας. Ανήμερα του Αγίου Γεωργίου έπαιρναν το μονοπάτι από την περιοχή "Πουχλίντερε" (έτσι έλεγαν την περιοχή με το ρέμα κοντά στο κοιμητήριο της Παλαγίας) με κατεύθυνση προς το χωριό Ποταμός. Από το ύψωμα όπου ήταν το εκκλησάκι έβλεπαν κάτω ν΄ απλώνεται το χωριό Ποταμός. Μάλιστα όπως έμαθα, το εκκλησάκι αυτό υπάρχει και σήμερα και μέχρι πριν 3-4 χρόνια το φρόντιζε η κ. Μαίρη Αμανατίδου, επίσης από την Παλαγία.

Τα χωριά της Παλαγίας και του Ποταμού αρχικά υπαγόταν στην Κοινότητα της Ιάνας.

«Η Ιάνα ήταν πολύ όμορφη, μου είπε η μητέρα μου, με πολλά δέντρα και πολύ πράσινο. Στην Ιάνα μας πήγαιναν εκδρομή με το σχολείο και εκεί ανταμώναμε τα παιδιά και των τριών χωριών (Ιάνα, Παλαγία, Ποταμός). Και τις Απόκριες κατέβαιναν αυτοί στο δικό μας το χωριό. Κόσμο να έβλεπες... Το χωριό μας στην πλατεία είχε τρία καφενεία, και τα τρία γέμιζαν από μασκαράδες. Γλεντούσε ο κόσμος, όμορφα χρόνια...» (οι αναφορές αυτές αφορούν την μεταπολεμική περίοδο έως το 1957 περίπου).

Το παρελθόν των δυο χωριών

Το χωριό Ποταμός

Ο Ποταμός (Βάδομα ή Μπάδομα ή Μπάντομα) πριν την απελευθέρωση κατοικούνταν από Βούλγαρους και απείχε από την Αλεξανδρούπολη (τότε Δεδέαγατς) μιάμιση ώρα. Η ίδρυσή του θεωρείται ότι έγινε τον 17ο - 18ο αιώνα.

Το 1912 το χωριό είχε 70 βουλγαρικά σπίτια και ήταν ένας από τους λίγους οικισμούς όπου οι Βούλγαροι έκτρεφαν καμήλες. Κατά την εξέγερση του Ίλιντεν (επανάσταση σλαβόφωνων εναντίον της Οθωμανικής αυτοκρατορίας το 1903) στην περιοχή θα διαδραματιστούν διάφορα παραστρατιωτικά γεγονότα. Οι συγκρούσεις θα ενταθούν κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού αγώνα μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων το 1904-1908.

Το χωριό Ποταμός (Badoma) όταν κατοικείτο από Βούλγαρους Εξαρχικούς

Τον Οκτώβριο του 1915, κατά την περίοδο του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η Αλεξανδρούπολη βρισκόταν υπό βουλγαρική κατοχή και η Αντάντ θα βομβαρδίσει το Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη), 10.000 περίπου κάτοικοι θα καταφύγουν στον Ποταμό (Μπάντομα) για να σωθούν.

Μετά την απελευθέρωση της Αλεξανδρούπολης το 1920, ακόμη και τους πρώτους μήνες του 1923 ο Ποταμός είχε οικογένειες Βουλγάρων, οι οποίες δεν είχαν αναχωρήσει μετά τη συνθήκη του Νεϊγύ το 1919, που προέβλεπε την εθελουσία ανταλλαγή. Μάλιστα τους πρώτους μήνες του 1923 η Στρατιωτική Διοίκηση Θράκης θα προχωρήσει σε εκτοπισμό κατοίκων των σλαβόφωνων χωριών, οι οποίοι θεωρούνταν ύποπτοι για αντεθνικές ενέργειες.

Η ενέργεια αυτή θεωρήθηκε επιβεβλημένη καθώς εκεί δρούσε η βουλγαρική Ε.Θ.Ε.Ο. (Εσωτερική Θρακική Επαναστατική Οργάνωση), η οποία είχε προκύψει από τη συνεργασία της Ε.Μ.Ε.Ο. (αντίστοιχη Μακεδονική οργάνωση) με το «Θρακικό Κομιτάτο» μουσουλμάνων κομιτατζήδων, με στόχο την αυτονόμηση της Δυτικής Θράκης.

Η Ε.Θ.Ε.Ο. επετίθετο διαρκώς από τον Απρίλη του 1922 ως τον Αύγουστο του 1923 στα νώτα της Ελληνικής Στρατιάς Έβρου.

Οι εκτοπισμοί εφαρμόστηκαν κυρίως στα σλαβόφωνα χωριά της Υποδιοίκησης Σαπών και της Υποδιοίκησης Αλεξανδρούπολης, επειδή αυτά βρίσκονταν κοντά σε συγκοινωνιακούς κόμβους που δέχονταν βομβιστικές επιθέσεις από μικτά σώματα Βουλγάρων και Τούρκων κομιτατζήδων (κοντά στο χωριό Ποταμός υπήρχε σιδηροδρομικός σταθμός).

Αποτέλεσμα ήταν να εκτοπιστούν τότε από τον Ποταμό (Μπάδομα) 431 άτομα. Οι σλαβόφωνοι εκτοπίζονταν στην κεντρική και νότια Ελλάδα, στα νησιά του Κεντρικού Αιγαίου, στην Κρήτη και στις Σποράδες.

Καταληκτική ημερομηνία για την ανταλλαγή των τελευταίων Βουλγαρικών οικογενειών από την Ελλάδα στη Βουλγαρία, με την αντίστοιχη άφιξη Ελληνικών από τη Βουλγαρία στην Ελλάδα ήταν το 1925.

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, στον Ποταμό θα εγκατασταθούν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Από το 1924 που συστάθηκε επίσημα ο οικισμός, μετά την απελευθέρωση, υπάγονταν στην Κοινότητα της Ιάνας. Στην απογραφή του 1928 ο Ποταμός είχε 246 κατοίκους (126 άρρενες και 120 θήλεις).

Η πρώτη πρόσφυγας που είναι καταγεγραμμένη στην απογραφή του 1928 με αριθμό 33701 είναι η Αγγελίδου Συνοδεία του Αγγέλου, από τον Πάνορμο Κυζίκου.

Φωτογραφία: Βέτα Κουκουρίκου - Καρδαμίτση

Στην παραπάνω φωτογραφία κάτοικοι του χωριού Ποταμός το 1939, οι περισσότεροι πρόσφυγες από το Γενίκιοϊ της Ανατολικής Θράκης. Μερικά επίθετα: Γκενόπουλος, Ανθογαλίδης, Ρούμπογλου, Ιορδανίδης.

Στον Ποταμό υπάρχει εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο. Η εκκλησία χρονολογείται από το 1804.

Άγιος Γεώργιος Ποταμού

Το χωριό θ΄ αποκτήσει και το δικό του μνημείο πεσόντων το 1933. Σύμφωνα με την εφημερίδα "ΠΡΟΟΔΟΣ" τα αποκαλυπτήρια του μνημείου έγιναν παρουσία στρατιωτικών και πολιτικών αρχών και πλήθος κόσμου, που συγκεντρώθηκαν από τα χωριά της Κοινότητας αλλά και από άλλα γύρω χωριά στις 19 Μαρτίου 1933.

Ο ανταποκριτής της εφημερίδας παρουσιάζει αναλυτικά τα όσα συνέβησαν κατά τη διάρκεια των αποκαλυπτηρίων του μνημείου. Μεταξύ άλλων γράφει ότι το ηρώο κόστισε περίπου 25.000 δραχμές. Τα αποκαλυπτήρια πραγματοποιήθηκαν από τον επιτελάρχη της ΧΙΙ Μεραρχίας Αντ/ρχη Κρητικό ο οποίος κατέθεσε και στεφάνι. Συγκινητική ήταν η ομιλία του γραμματέα της Κοινότητας Αντώνη Ανθογαλίδη, ο οποίος κατέθεσε στεφάνι εκ μέρους της Κοινότητας. Στεφάνια επίσης κατέθεσαν ο αρχηγός των προσκόπων και διευθυντής του σχολείου του Άβαντα Σ. Παναγιώτου, ο διευθυντής του σχολείου του Ποταμού Καρπούζης, η διευθύντρια των σχολείων Ιάνας και Δαμίων Ευτέρπη Κόλλια. Παραβρέθηκαν δε μεταξύ άλλων ο Πρόεδρος με το συμβούλιο της Κοινότητας Ιάνας Σ. Ξανθόπουλος, ο πάρεδρος της Αμφιτρίτης Απ. Μακρόπουλος κ.α.

Ο οικισμός του Ποταμού θα καταργηθεί στις 19/3/1961.

Το χωριό Ιάνα

Η Ιάνα (Γενίκιοϊ) όπως αναφέρει ο Αρχιμανδρίτης Νικόλαος Βαφείδης στο έργο του «Εκκλησιαστικαί Επαρχίαι της Θράκης και ο φάκελλος 434 της βιβλιοθήκης της Βουλής περί Θράκης» υπήρξε επίσης βουλγάρικο χωριό.

Και η εφημερίδα "Ανατολικός ΑΣΤΗΡ" γράφει ότι το Γενίκιοϊ (Ιάνα) ήταν βουλγαρικό χωριό την περίοδο 1885-1886. Σύμφωνα με την εφημερίδα βρισκόταν βορειοδυτικά του Δεδέαγατς και οι Βούλγαροι φαινόταν "κατ΄ επιφάνειαν" συντεταγμένοι στη Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία (Οικουμενικό Πατριαρχείο) η οποία, όπως διαβάζουμε προ τριετίας τους είχε στείλει εκκλησιαστικά βιβλία...

Στην ίδια εφημερίδα θα βρούμε και την πληροφορία ότι το Γενίκιοϊ (Ιάνα) εκείνη την περίοδο κατοικείτο από 250 βουλγαρικές οικογένειες, οι οποίες απειλούσαν ότι σύσσωμες θα μετοίκιζαν στο Δεδέαγατς και επειδή στερούνταν νερού αλλά κυρίως λόγω της πανλαβιστικής προπαγάνδας, που ήθελε να μετατρέψει το Δεδέαγατς καθαρά σε σλαβική πόλη.

Βουλγαρική γυναικεία φορεσιά του Yeniköy (Ιάνα)
Hristo Vakarelski

Εδώ θα πρέπει ν΄ ανοίξω μια παρένθεση και ν΄ αναφέρω ότι οι Βούλγαροι ήταν Χριστιανοί Ορθόδοξοι και αρχικά ήταν συντεταγμένοι στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Όμως από το 1840 άρχισαν σταδιακά τα προβλήματα, απαιτώντας από τον Οικουμενικό Πατριάρχη να τους επιτρέψει να χρησιμοποιούν τη βουλγαρική γλώσσα στις εκκλησίες των βουλγαρικών περιοχών. (Το πρώτο βουλγαρικό αλφαβητάριο εμφανίστηκε στη Βουλγαρία το 1824, στη συνέχεια το 1828 κυκλοφόρησε στη βουλγαρική γλώσσα η Καινή Διαθήκη ενώ το 1836 θα εκδοθεί και η πρώτη γραμματική. Μέχρι το 1849 άνοιξαν στη Θράκη 18 Βουλγαρικά σχολεία).

Οι πιέσεις εντάθηκαν τα επόμενα χρόνια, μάλιστα και με παρεμβάσεις των Ρώσων, οι οποίοι θεωρούσαν ότι το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως ήταν μεγάλο εμπόδιο για την επίτευξη των σκοπών τους.

Στη συνέχεια οι Βούλγαροι και με την υποστήριξη των Αγγλογάλλων θ΄ απαιτήσουν το διορισμό Βουλγάρων Επισκόπων και τη χρησιμοποίηση της βουλγαρικής γλώσσας στις εκκλησίες τους.

Γύρω στο 1867 η πίεση που άσκησαν θα κορυφωθεί. Η ρήξη με το Οικουμενικό Πατριαρχείο θα επικυρωθεί με σουλτανικό φιρμάνι το 1870, οπότε και θα συσταθεί η αυτόνομη Ορθόδοξη Βουλγαρική Εκκλησία (Βουλγάρικη Εξαρχία).

Μετά τη σύντομη παρένθεση να επανέλθω στο Γενίκιοϊ και στους κατοίκους του που, όπως καταγράφουν βουλγαρικές πηγές, υπήρχαν στην περιοχή ήδη από τον 17ο - 18ο αιώνα. Το Γενίκιοϊ ήταν μεγάλο και πλούσιο χωριό και θεωρείται από τα πιο παλιά στην περιοχή. Παλιά χωριά ήταν επίσης το Ντερβέντ (Άβαντας), το Ντογανχισάρ (Αισύμη) κ.α.

Στη συνέχεια, κάτοικοι του Γενίκιοϊ, αναζητώντας πιο εύφορα εδάφη δημιούργησαν την περίοδο εκείνη τα χωριά Μπάντομα (Ποταμός), Τσάμερεν (Πεύκα), Μπαλούκιοϊ (Μελία) κ.α. Στο Γενίκιοϊ υπήρχαν τότε οι καλύτερες καμήλες.

Μετά το Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1877-1878 μεγάλος αριθμός οικογενειών θα μεταναστεύσουν στη Βουλγαρία και την Ανατολική Ρωμυλία. Επανερχόμενοι αργότερα στην περιοχή θα ιδρύσουν και άλλα χωριά και θα ενισχύσουν το σλαβικό στοιχείο.

Βόρεια του Δεδέαγατς θα ιδρύσουν το 1898 ένα πλούσιο χωριό το Plevnit (Damya, Dameto), το νεότερο βουλγαρικό οικισμό στην περιοχή του Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολης). Στο νέο αυτό χωριό εγκαταστάθηκαν με τις οικογένειές τους οι Ginyu Nedelkov και Nikola Karalatov. Αργότερα το 1899 εγκαταστάθηκαν οι οικογένειες των Todor Karadimo, Tobacco Petko, Krastyu Karakashev, Petko Petko Tokmakov, ενώ το 1902 οι οικογένειες του Dimitar M. Barbov, κ.α.

Στην παρακάτω φωτογραφία ένα από τα βουλγάρικα σπίτια στην Παλαγία, στο οποίο εγκαταστάθηκαν αργότερα Πόντιοι πρόσφυγες.

Στο βουλγάρικο αυτό σπίτι θα εγκατασταθεί η οικογένεια του Θεμιστοκλή Μιχαηλίδη, προσφυγόπουλο από την Αργυρούπολη του Πόντου (στη φωτογραφία απεικονίζονται οι γονείς και τ΄ αδέλφια της μητέρας μου).

Όπως μου αφηγήθηκε η μητέρα μου, τέτοια διώροφα σπίτια στο χωριό υπήρχαν 4-6. Τα υπόλοιπα ήταν χαμηλά, ενός ορόφου. Το σπίτι αυτό την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου επιτάχθηκε από τον Βούλγαρο αξιωματικό, ο οποίος ζούσε εκεί με τις δυο κόρες του. Για μικρό χρονικό διάστημα θα συγκατοικήσουν με την οικογένεια του κατακτητή, όμως σύντομα θ΄ αναχωρήσουν για τους Ευζώνους στο Κιλκίς (πρώην Ματσίκοβο), που βρισκόταν υπό Γερμανική κατοχή. Εκεί θα φιλοξενηθούν από στενό συγγενή τους, που είχε έρθει κι αυτός από τον Πόντο.

Πριν από την ίδρυση του Plevnit οι κάτοικοι του Γενίκιοϊ είχαν χτίσει εκεί μόνο αχυρώνες (damnia) καθώς στη γύρω περιοχή υπήρχαν τα χωράφια τους. Το 1913 το νέο αυτό χωριό καταγράφηκε με το όνομα Dame (Dameto).

Εμείς το γνωρίσαμε ως Ντάμια - Δάμνια - Δάμια και τελικά Παλαγία. Σύμφωνα πάντα με την αφήγηση της μητέρας μου, στην περιοχή "Πουχλίντερε" από την κάτω πλευρά του κοιμητηρίου υπήρχαν κάποια πέτρινα σπίτια, στα οποία έμεναν λίγες οικογένειες προσφύγων που είχαν έρθει από τον Πόντο, όπως της Φιόνας Κιζιρίδου - Δεληγιάννη, του Θεόφιλου Σπυριδόπουλου κ.α.). Μεταπολεμικά και οι οικογένειες αυτές θα μετακινηθούν στον κύριο οικισμό της Παλαγίας, όπου υπήρχαν άδεια σπίτια. Η εξήγηση που μου έδωσε ήταν, για να είναι τα παιδιά τους κοντά στο σχολείο.

Να επιστρέψω και πάλι στην Ιάνα (τότε Γενίκιοϊ) και να σημειώσω ότι και σ΄ αυτό το χωριό εφαρμόστηκε ο εκτοπισμός των σλαβόφωνων κατοίκων το 1923. Τότε εκτοπίστηκαν 653 άτομα.

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και στην Ιάνα θα εγκατασταθούν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, πολλοί από τους οποίους ήταν από το Μιστί της Καππαδοκίας.

Άγιος Δημήτριος Ιάνας (Φωτογραφία: Χριστίνα Γκούσιου)
Ομάδα στο Facebook ΧΩΡΙΟ ΙΑΝΑ (ΓΕΝΙΚΙΟΗ)

Τον Αύγουστο του 1924 η Ιάνα θα συσταθεί σε Κοινότητα. Σ΄ αυτήν υπάγονταν εκτός από τα χωριά της Παλαγίας και του Ποταμού επιπλέον η Αλίκη και η Αμφιθέα.

Στην απογραφή του 1928 η Ιάνα είχε 286 κατοίκους (128 άρρενες και 158 θήλεις).

Σύμφωνα με την απογραφή ο πρώτος καταγεγραμμένος πρόσφυγας στην Ιάνα είναι ο Ανθογαλίδης Αντώνης του Γαβριήλ με αριθμό 29961Β (όπου Β = ο πρόσφυγας εγκατέλειψε αυθαίρετα τον οικισμό), με τόπο καταγωγής το Νεοχώρι Χαλκηδόνος. Πολύ πιθανόν να ήρθε στην Ιάνα από το χωριό της Αμφιτρίτης. Το όνομα Αντώνης Ανθογαλίδης το συναντάμε και αργότερα, το 1933 ως Γραμματέα της Κοινότητας Ιάνας, καθώς και το 1939 σε φωτογραφία στο χωριό Ποταμός.

Πολύ γρήγορα όμως η Κοινότητα της Ιάνας άρχισε να φθίνει. Το 1928 καταργήθηκε ο οικισμός της Αμφιθέας ενώ στις 22/07/1933 ο οικισμός Αλίκη θ΄ αποσπαστεί από την κοινότητα και θα προσαρτηθεί στο Δήμο Αλεξανδρουπόλεως. Στις 23/10/1939 η έδρα της κοινότητας μεταφέρεται από τον οικισμό της Ιάνας στον οικισμό Δάμνια (Παλαγία). Στις 3/09/1940 η κοινότητα μετονομάζεται σε Κοινότητα Δαμίων. Στις 7/04/1951 ο οικισμός Ιάνα καταργείται οριστικά.

Στην κατάργηση του οικισμού της Ιάνας και στην ερήμωσή της πιθανόν να συνετέλεσε το ότι στην περιοχή αναπτύχθηκαν τα ανθρακωρυχεία Δρακόπουλου.

Εφημερίδα ΠΡΟΟΔΟΣ, 1933

Επίσης όπως πληροφορήθηκα, κάποια στιγμή παραχωρήθηκαν οικόπεδα στους κατοίκους της Ιάνας στην περιοχή της Εξώπολης (Αλή Μπέη) και έτσι υπήρξε μαζική φυγή από τον οικισμό. Ίσως τη χαριστική βολή να την έδωσε η κατοχή και ο εμφύλιος πόλεμος, περίοδο κατά την οποίαν πολλοί εγκατέλειψαν τα χωριά τους. Μετά τον πόλεμο υπήρξε μεγάλο ρεύμα αστυφιλίας. Πιθανόν οι λόγοι αυτοί να συνετέλεσαν στην ερήμωση και του οικισμού της Ιάνας.

Στον παλιό ερειπωμένο οικισμό της Ιάνας σώζονται μόνο η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου καθώς και το σχολείο που χτίστηκε από τους πρόσφυγες.

➤ Διαβάστε επίσης: Ποταμός, Συκορράχη, Κίρκη: Σεργιάνι στους οικισμούς της Αλεξανδρούπολης του Μεσοπολέμου

Σχετικά με το Μιστί της Καππαδοκίας και τον Άγιο Δημήτριο

Το Μιστί ήταν το μεγαλύτερο από τα καθαρά χριστιανικά χωριά της Καππαδοκίας. Ήταν υπόγειο χωριό ως τα τέλη του 19ου αιώνα. Τότε οι Μιστιώτες άρχισαν να χτίζουν τα σπίτια τους πάνω στο έδαφος, το πάνω χωριό όπως το έλεγαν. Τις παλιές υπόγειες κατοικίες δεν τις αχρήστευσαν αλλά τις χρησιμοποίησαν ως αποθήκες και κελάρια. Τα κελέρια όπως τα έλεγαν, όπου διατηρούσαν τα αγαθά τους σαν σε σημερινό ψυγείο. Επίσης, σίγουρα, όταν κινδύνευαν, κατέβαιναν και πάλι στο υπόγειο χωριό τους, όπως παλιά και προφυλάγονταν από τους νεότερους επιδρομείς.

Στο Μιστί, όπως και σε όλη την Καππαδοκία βρέθηκαν τρωγλοδυτικά οικήματα, πλήρη σκελετών ανθρώπων οι οποίοι, ως φαίνεται, καταφεύγοντας σ΄ αυτά, πέθαιναν από ασφυξία και ασιτία ή άλλα αίτια.

Σχετικά με τον Άγιο Δημήτριο ή τον Άη Ρημήτ για τους Καππαδόκες, γράφει κάποιες πληροφορίες ο Θανάσης Π. Κωστάκης στο πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του "Το Μιστί της Καππαδοκίας" (έκδοση του 1977).

Όπως γράφει ο συγγραφέας μεταξύ των χωριών Μιστί και Λίμνα υπήρχε μια παλιά εκκλησία του Άη Ρημήτ, δηλαδή του Αγίου Δημητρίου. Ήταν μια μεγάλη τρύπα σε βράχο, ένα μνήμα "σαν μπαούλο χωρίς καπάκι". Μέσα εκεί βρήκαν κόκαλα και είπαν πως ήταν του Άη Ρημήτ.

Μερικοί λειτουργούσαν εκεί στη μνήμη του Αγίου Δημητρίου στις 26 Οκτωβρίου. Μάλιστα κάποιες φορές έσφαζαν και προσέφεραν ως θυσία (κουρμπάν) για να διευκολυνθεί ένας τοκετός ή σε κάποιες άλλες δύσκολες στιγμές. Την εκκλησία αυτή την είχαν ανακαλύψει ύστερα από όνειρο.

Σύμφωνα με τον Θανάση Π. Κωστάκη τη γυναίκα που είχε δει το όνειρο την έλεγαν Μαυρίτσα «και το λείψανο βρίσκεται τώρα στις Μουριές, κοντά στη Δοϊράνη, στο σπίτι του Ελέκ(ίδη)».

Από το βιβλίο του Θανάση Κωστάκη

Στην υποσημείωσή του για το παρεκκλήσι του Αγίου Δημητρίου ο Θ. Κωστάκης αναφέρεται στο έργο των Μαραβελάκη - Βακαλόπουλου (1953), σύμφωνα με τους οποίους το παρεκκλήσι του Αγίου Δημητρίου βρισκόταν σε απόσταση 3 χιλ. από τον Άγιο Βλάση, τη μεγαλοπρεπή εκκλησία του Μιστίου.

Επίσης, όπως αναφέρει ο Θ. Κωστάκης την ημέρα της γιορτής του Αγίου Δημητρίου ο ιδιοκτήτης του κτήματος, όπου βρίσκονταν τα χαλάσματα του Αη Ρημήτ καλούσε τον παπά και λειτουργούσε.

Ο συγγραφέας έχει καταγράψει και άλλες παραδόσεις που συνδέονταν με τον Άγιο Δημήτριο, όπως:

- Κάποτε Τούρκοι στρατιώτες πήγαιναν να επιτεθούν στο χωριό τους. Ο Άγιος Δημήτριος καβάλα στο άλογό του πλησιάζοντας το Μιστί είδε τους στρατιώτες. Οι Τούρκοι όταν είδαν τον καβαλάρη τον κυνήγησαν σε ένα χωράφι. Τότε ο Άγιος Δημήτριος έγινε πέτρα. Και είχε μια τρύπα η πέτρα εκείνη και έλεγαν οι άνθρωποι «να πάμε να περάσουμε από τον Άγιο Δημήτριο» και περνούσαν από μέσα της. Μα σαν κάποιος χρώσταγε κάτι στον άγιο έμενε σφηνωμένος στην τρύπα, έλεγαν. Την τρύπα αυτή την έλεγαν Χαριτωμένη.

- Άλλη παράδοση ήθελε η πέτρα εκείνη να ήταν μια γυναίκα με το παιδί που κρατούσε στην αγκαλιά της. Η γυναίκα εκείνη μπροστά στον κίνδυνο να κακοποιηθεί από δυο Τούρκους καβαλάρηδες παρακάλεσε τον Θεό να τους πετρώσει. Κάτω από τη μασχάλη της γυναίκας δημιουργήθηκε μια τρύπα και από εκεί, λέγεται, ότι περνούσαν οι άνθρωποι και παρακαλούσαν να γίνουν καλά.

- Τέλος μια άλλη παράδοση ήθελε δυο παιδιά να έχουν αποκοιμηθεί τη νύχτα στον Άη Δημήτρη. Το πρωί τα βρήκαν σώα οι γονείς τους. Τα παιδιά είπαν ότι τους σκέπασε τη νύχτα ένας γέροντας με κάπα και είπαν πως ήταν ο Άγιος.

Όπως γράφει ο συγγραφέας άλλα χαλάσματα δεν υπήρχαν εκεί γύρω.

Υ.Γ. Θα ήθελα να σημειώσω ότι κάποιες βουλγαρικές πηγές όπως η βουλγαρική Wikipedia και η Sakar News γράφουν ότι στον Ποταμό (Μπάδομα) υπήρχε η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου (Dimitar) 1804, ενώ στην Ιάνα (Γενίκιοϊ) του Αγίου Γεωργίου.

Δε γνωρίζω κατά πόσο ευσταθεί η παραπάνω πληροφορία. Εκείνο που γνωρίζω είναι ότι το 1931 την περίοδο της ποιμαντορίας του μακαριστού Μητροπολίτη Γερβασίου είχε υποβληθεί από τη Μητρόπολη Αλεξανδρουπόλεως μια λίστα με τις ενορίες της.

Η λίστα εκείνη είχε επικυρωθεί με Προεδρικό Διάταγμα τον Ιούνιο του 1931 (ΦΕΚ 170 - 27/06/1931 "Περί συστάσεως ενοριών εν τη Μητροπολιτική περιουσία Αλεξανδρουπόλεως"). Σύμφωνα με το Π.Δ. στον μεν Ποταμό προτάθηκε η ενορία του Αγίου Γεωργίου στη δε Ιάνα του Αγίου Δημητρίου.

Πληροφορίες

• για την Παλαγία: www.alexpolisonline.com/2019/07/blog-post_77.html
• για την Αλίκη: www.alexpolisonline.com/2019/09/nea-xili.html
• για την Αμφιθέα: www.alexpolisonline.com/2018/09/blog-post_264.html

➤ Διαβάστε επίσης: Ποταμός, Συκορράχη, Κίρκη: Σεργιάνι στους οικισμούς της Αλεξανδρούπολης του Μεσοπολέμου

Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)

Πηγές:

• Αρχείον του Θρακικού Λαογραφικού και γλωσσικού θησαυρού - Αρχιμανδρίτης Νικόλαος Βαφείδης "Εκκλησιαστικαί Επαρχίαι της Θράκης και ο φάκελλος 434 της βιβλιοθήκης της Βουλής περί Θράκης".
• Στ. Β. Ψάλτη "Η Θράκη και η δύναμις του εν αυτή ελληνικού στοιχείου", 1919 (https://anemi.lib.uoc.gr).
• Εφημερίδα Ανατολικός ΑΣΤΗΡ, 1886.
• Γενικό Επιτελείο Στρατού "Ο Μακεδονικός αγών και τα εις Θράκην γεγονότα", 1979.
• Διοικητικές μεταβολές Δήμων και Κοινοτήτων (www.eetaa.gr).
• Σάπες, ο τόπος μας "Η δημογραφική σύσταση της Θράκης ως το 1878" (http://oisapes.mysch.gr).
• Ποταμός (Μπάνταμα ή Μπάντομα): https://bg.wikipedia.org/wiki/Бадама , https://sakarnews.info
• Ιάνα (Γενίκιοϊ): https://bg.m.wikipedia.org/wiki/Еникьой_(Дедеагачко).
• Θανάσης Π. Κωστάκης "Το Μιστί της Καππαδοκίας", έκδοση 1977.
• Συμεών Κοιμίσογλου "Μιστί Καππαδοκίας".

[post_ads]