Η Ελλάδα συντηρεί το 2ο υψηλότερο επίπεδο αμυντικών δαπανών, ως προς το ΑΕΠ, στην ΕΕ ενώ μεταξύ των χωρών του NATO υπερβαίνουν ακόμα και της Τουρκίας.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat η Ελλάδα συντηρεί το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο αμυντικών δαπανών, ως προς το ΑΕΠ, στην ΕΕ μετά την Εσθονία. Αυτό είναι γνωστό, όμως. Ακόμα και μεταξύ των χωρών του NATO οι αμυντικές δαπάνες της Ελλάδας υπερβαίνουν –συνήθως– ακόμα και της Τουρκίας, η οποία αποτελεί αντίπαλο δέος.
Το πρόβλημα
Οι ελληνικές κυβερνήσεις - με ελάχιστες εξαιρέσεις - έχουν υιοθετήσει το δόγμα της ισχυρής αποτροπής και της αμυντικής διπλωματίας, στηριζόμενες σε δαπάνες και εξαρτήσεις για την αντιμετώπιση της Τουρκίας. Εκεί εντοπίζεται το πρόβλημα. Η Ελλάδα έχει μείνει για πολύ καιρό μέσα στην παγίδα του Χομπς, που πλέον αποτελεί την κανονικότητα της. Κάθε κίνηση άρσης του αδιεξόδου αυτού προκαλεί εσωτερικούς, κυρίως, κραδασμούς.
Η Ελλάδα διατηρεί διαχρονικά αμυντικές δαπάνες πάνω από το όριο του 2% που απαιτεί η Βορειοατλαντική Συμμαχία, ενώ τα περισσότερα μέλη, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, αρκετά χαμηλότερα. Το θέμα αυτό άλλωστε είχε απασχολήσει τη Συμμαχία επί Τραμπ, καθώς ο τέως πρόεδρος των ΗΠΑ απαιτούσε από τους συμμάχους αύξηση των αμυντικών τους δαπανών προκειμένου να τροφοδοτήσει την αμυντική βιομηχανία της χώρας του, ανάγοντας το ζήτημα σε μείζον και αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες για την αύξηση της πίεσης.
Η λάθος αντιμετώπιση
Η Ελλάδα, που είναι το “καλό παιδί” του NATO είχε - στο παρελθόν - καταφέρει να κεφαλαιοποιήσει αυτή τη στάση της, σε διπλωματικό και πολιτικό επίπεδο, επιτυγχάνοντας έτσι να ενισχύσει τον πολλαπλασιαστή των αμυντικών δαπανών. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να ισχύει πλέον. Η Τουρκία, διαθέτοντας πολυάριθμο στρατό και έχοντας εκστρατευτικά σώματα σε όλα τα ενεργά μέτωπα έχει οικοδομήσει πολύ πιο ευρύ κεφάλαιο στο πλαίσιο του NATO. Αυτό αποδείχθηκε άλλωστε και τώρα, κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων απομάκρυνσης από το Αφγανιστάν.
Η γεωστρατηγική αξία της Τουρκίας
Η Τουρκία είναι μια χώρα που διεκδικεί ρόλο περιφερειακής υπερδύναμης. Με πληθυσμό πάνω από 80 εκατ., πρόσβαση στη Μέση Ανατολή, την Ανατολική Μεσόγειο, τη Μαύρη Θάλασσα αποτελεί στρατηγικό εταίρο για το NATO.
Από την άλλη πλευρά, καθώς η ΕΕ αδυνατεί να διαμορφώσει ενιαία εξωτερική πολιτική και να αναπτύξει ενιαία και σθεναρή παρουσία στη Μέση Ανατολή και την Αφρική, βασίζεται στην Τουρκία για την συγκράτηση των προσφυγικών ροών.
Έτσι, η γεωστρατηγική αξία της Τουρκίας ενισχύεται, υποσκελίζοντας το γεωπολιτικό status quo που δημιουργείται από τη συμμετοχή της Ελλάδας σε ΕΕ και NATO. Απέναντι σε αυτή τη δυναμική, πολλές ελληνικές κυβερνήσεις επιλέγουν τις αμυντικές δαπάνες ως πανάκεια. Από τη μια διασφαλίζουν ισχυρή αποτροπή και από την άλλη μέσα από αυτές επιδιώκουν να ενισχύουν το γεωστρατηγικό αποτύπωμα της χώρας στα διεθνή φόρα.
Η διάγνωση
Τι σημαίνει αυτό; Ότι η ελληνική πολιτική ηγεσία πάσχει από αμυντικό ιδρυματισμό και ότι δεν μπορεί να διαμορφωθεί ενιαία στρατηγική απεξάρτησης, αλλά προτιμάται η θεραπεία με τροφοδότηση του συνδρόμου ως ενδεδειγμένη λύση.
Η παγίδα του Χομπς θα ήταν παρούσα στην κατάσταση της φύσης όπου, ελλείψει νόμου και επιβολής του νόμου, η αξιόπιστη απειλή βίας από άλλους μπορεί να δικαιολογήσει προληπτικές επιθέσεις.
Η παγίδα του Χομπς
Η ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις φαίνεται να έχει υποχωρήσει εσχάτως, όμως αυτό δεν είναι ο κανόνας. Από το 2016 έως και το πρώτο τρίμηνο του 2021 η τουρκική προκλητικότητα και παραβατικότητα ήταν διαρκώς αυξανόμενη, με μικρές περιόδους ύφεσης.
Παραβιάσεις εναερίου χώρου, εικονικές αερομαχίες, σεισμικές έρευνες στο Αιγαίο, την Ανατολική Μεσόγειο και υβριδικές απειλές στον Έβρο, διαμορφώνουν ρευστό και εκρηκτικό σκηνικό. Απέναντι σε αυτό, η Ελλάδα έπραξε ότι ήταν αναμενόμενο, για ακόμη μια φορά: Αύξησε τις εξοπλιστικές δαπάνες! Αγορά Rafale και έναρξη διαδικασίας για την απόκτηση φρεγατών είναι μόνο δύο από τα εν εξελίξει project.
Είναι όμως αυτό η λύση; Σίγουρα όχι.
Η θεραπεία
Την ίδια στιγμή λύσεις υπάρχουν και μάλιστα inside the Box. Μια τέτοια είναι η ολοκλήρωση της διαμόρφωσης του πολιτικού και διπλωματικού πλέγματος του Ευρωστρατού, που συνιστά την ουσιαστική υιοθέτηση και προσδιορισμό των ευρωπαϊκών συνόρων, μέσω της ταύτισής τους με τα ελληνικά.
Η παγίδα του Χομπς μπορεί να αποφευχθεί με επιρροές που αυξάνουν την εμπιστοσύνη μεταξύ των δύο μερών.
Η ιστορία
Για τον Χομπς, αποφεύγουμε αυτό το πρόβλημα ονομάζοντας έναν ηγεμόνα που δεσμεύεται να τιμωρήσει τη βία με βία. Στην Κουβανική κρίση πυραύλων, για παράδειγμα, ο Κένεντι και ο Χρουστσόφ συνειδητοποίησαν ότι είχαν παγιδευτεί σε μια παγίδα Χομπς που τους βοήθησε να κάνουν παραχωρήσεις που μείωσαν τη δυσπιστία και το φόβο.
Η εξαρτημένη Ευρώπη
Η Ευρώπη, στο μεταξύ, πάγωσε τη δημιουργία Ευρωστρατού και δεν υιοθέτησε τους ελληνικούς χάρτες για τη διαμόρφωση του Αιγαίου και της ανατολικής Μεσογείου. Έτσι, τα ελληνοτουρκικά έμειναν να συζητώνται σε διμερές και περιφερειακό επίπεδο, όπου η Άγκυρα εφαρμόζει συνήθως τη διπλωματία των κανονιοφόρων, ήτοι το δόγμα προβολής ισχύος.
Αυτή ακριβώς η διαμόρφωση, σε συνδυασμό με την αναθεωρητική ρητορική και πρακτική του Ταγίπ Ερντογάν οδηγεί την Ελλάδα, στην παγίδα του Χομπς. Την εδραιωμένη πεποίθηση αναξιοπιστίας του συνομιλητή και τον εμπεδωμένο φόβο, σε βαθμό που τροφοδοτεί έναν φαύλο κύκλο βίας και ενισχύει τη λογική οικοδόμησης ετοιμότητας προληπτικής κρούσης. Σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική και θεωρία, η έξοδος από τέτοια αδιέξοδα επιτυγχάνεται με τη διαμεσολάβηση τρίτου μέρους εγνωσμένης αξιοπιστίας.
Ακριβώς γι αυτό το λόγο οι ελληνικές κυβερνήσεις επιδιώκουν να χρησιμοποιήσουν τις αμυντικές δαπάνες ως δικλείδα ασφαλείας για την ενίσχυση συμμαχιών στους κόλπους της ΕΕ και του NATO.
Τα στοιχεία
Οι αμυντικές δαπάνες αντιστοιχούν για το 2019 στο 2% του ελληνικού ΑΕΠ, ενώ στην Εσθονία ανήλθαν στο 2,1%. Τα δύο ποσοστά είναι πολύ υψηλότερα από τον μέσο όρο της ΕΕ που διαμορφώνεται στο 1,2% του ΑΕΠ.
Πριν από το 2019, η Ελλάδα είχε υψηλότερες αμυντικές δαπάνες και είχε την πρώτη θέση σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το 2018, ανέρχονταν στο 2,3% του ΑΕΠ, ενώ το 2010 είχαν διαμορφωθεί στο 2,7%. Αυτό ήταν όμως αποτέλεσμα της ραγδαίας μείωσης του ΑΕΠ εξαιτίας της οικονομικής κρίσης και της ανάγκης διατήρησης ενός μίνιμουμ εξοπλιστικών δαπανών, λόγω της επικινδυνότητας της περιοχής.
Σε απόλυτα ποσά, οι αμυντικές δαπάνες στην ΕΕ ανήλθαν στα 168,5 δισ. ευρώ το 2019 και αντιστοιχούσαν στο 2,6% των δημόσιων δαπανών.
Αντίθετα, τις χαμηλότερες αμυντικές δαπάνες στην ΕΕ είχαν η Ιρλανδία (0,2% του ΑΕΠ) και το Λουξεμβούργο (0,4%).
Πηγή: crisismonitor.gr
ΣΧΟΛΙΑ
Μπορείτε να σχολιάσετε μέσω Facebook ή Blogger (Google) επιλέγοντας την αντίστοιχη καρτέλα από πάνω