O Ηλίας Τζηρίτης, ο υπεύθυνος δράσεων για τις δασικές πυρκαγιές του WWF Ελλάς, μιλά για την επόμενη μέρα των πυρκαγιών.
Ποια είναι η εικόνα, αυτήν τη στιγμή, για την καταστροφή που έχουν προκαλέσει οι πυρκαγιές στην Ελλάδα;
Σύμφωνα με τα δεδομένα του European Forest Fire Information System (EFFIS) από τις αρχές του 2021 ως σήμερα ο απολογισμός είναι 1.276.000 στρέμματα καμένων εκτάσεων και πρόκειται για την τρίτη χειρότερη χρονιά σε καμένες εκτάσεις από το 1980 (2000 και 2017 είχαμε περισσότερες καταστροφές). Δεδομένου ότι η αντιπυρική περίοδος δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί, δεν είναι εφικτό να γίνει ένας ασφαλής απολογισμός. Το μόνο βέβαιο είναι πως οι ως τώρα καμένες εκτάσεις είναι τριπλάσιες απ’ ό,τι ο μέσος όρος των τελευταίων 20 ετών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Η άγρια ζωή πώς έχει επηρεαστεί από τις καταστροφές;
Υπάρχουν άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις. Στις άμεσες επιπτώσεις είναι η απώλεια ειδών πανίδας από την ίδια την πυρκαγιά και κυρίως ερπετών, αμφιβίων και νεοσσών που δεν μπορούν να μετακινηθούν γρήγορα ή να φύγουν από τις φωλιές τους. Στις έμμεσες επιπτώσεις είναι η απώλεια του δάσους ως χώρου φωλεοποίησης και τροφοληψίας, αλλά και αναγκαστικές μετακινήσεις ειδών εξαιτίας των πυρκαγιών. Κάτι τέτοιο διαπιστώσαμε για το τσακάλι, όταν μελετήσαμε ως WWF Ελλάς τις επιπτώσεις των πυρκαγιών του 2007 στην Πελοπόννησο. Για τους παραπάνω λόγους γίνεται άμεσα απαγόρευση κυνηγιού στις καμένες περιοχές και σίγουρα πρέπει να διερευνηθούν οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην επιβίωση συγκεκριμένων ειδών, ώστε να ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα.
Τι κίνδυνοι υπάρχουν με τις πρώτες βροχές για τις περιοχές που επλήγησαν;
Ο κίνδυνος εμφάνισης πλημμυρικών φαινομένων είναι σαφώς μεγαλύτερος. Για αυτό πρέπει άμεσα να προχωρήσουν τα αντιδιαβρωτικά έργα. Δυστυχώς, μετά τη φωτιά του περασμένου Μαΐου στα Γεράνεια και παρότι ολοκληρώθηκε και κατατέθηκε άμεσα η σχετική μελέτη από την Διεύθυνση Δασών Κορινθίας, ακόμα δεν έχει προχωρήσει η χρηματοδότηση των απαραίτητων έργων για την προστασία της περιοχής. Το φθινόπωρο είναι κοντά και αυτά τα έργα πρέπει να προχωρήσουν κατά απόλυτη προτεραιότητα. Και όχι μόνο για την αντιπλημμυρική προστασία, αλλά και για την συγκράτηση του εδάφους που θα εξασφαλίσει την φυσική αναγέννηση ή τις αναδασώσεις, όπου αυτό κρίνεται αναγκαίο. Η συγκράτηση του εδάφους είναι μια από τις κύριες προτεραιότητες στη μεταπυρική διαχείριση.
Φάνηκε ότι η καταστολή δεν είναι αρκετή. Τι πρέπει να γίνει στον τομέα της πρόληψης στο ζήτημα των πυρκαγιών;
Η εγχώρια αλλά και η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι σε μια δύσκολη χρονιά, όπως είναι η φετινή, η καταστολή έχει συγκεκριμένα όρια. Το βλέπουμε στις μεγαπυρκαγιές στις ΗΠΑ, ενώ πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί κι αυτό της Αυστραλίας, με τις πυρκαγιές του 2019.
Σίγουρα ως μεσογειακή χώρα, με βαρύ ιστορικό δασικών πυρκαγιών, χρειαζόμαστε έναν καλά οργανωμένο και εξοπλισμένο μηχανισμό κατάσβεσης αλλά αυτό δεν αρκεί. Θα πρέπει να συνοδευτεί από στοχευμένα μέτρα πρόληψης που θα βοηθήσουν τον κατασταλτικό μηχανισμό να δώσει την μάχη την δύσκολή χρονιά χωρίς να καταρρεύσει. Από τα αρχικά στοιχεία της έρευνας που διεξάγει το WWF Ελλάς με εταίρο το Μεσογειακό Ινστιτούτο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (MIIR), στο πλαίσιο του προγράμματος Activecitizensfund των EEA Grants, προκύπτει ότι η απουσία χάραξης ενιαίας, διαχρονικής στρατηγικής και εφαρμογής μέτρων δασοπροστασίας, αφήνει πολλά κενά στον έλεγχο της χρηστής διανομής και αξιοποίησης του δημοσίου χρήματος. Επίσης διαπιστώνεται και απουσία καταγραφής των πραγματικών αναγκών και της σκοπιμότητάς τους, προκειμένου να αποφασίζεται η κατανομή με ανοικτές διαδικασίες, για παράδειγμα σε συνεργασία με τα συναρμόδια υπουργεία και τις περιφέρειες.
Έτσι, από το συνολικό ποσό των 241.000.000 ευρώ ανά έτος που έχει διατεθεί για τη δασοπροστασία από διάφορες πηγές (ΠΔΕ, Πράσινο Ταμείο, ΕΣΠΑ, κ.λπ.) κατά την πενταετία 2015-2020 στις αρμόδιες Υπηρεσίες (Δασικές Υπηρεσίες Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, Περιφέρειες, Δήμους, Πυροσβεστικό Σώμα), μόνο ένα μικρό ποσοστό αφορά στην πρόληψη. Το μεγαλύτερο ποσοστό (της τάξης του 70-80%) φαίνεται να έχει διατεθεί για δράσεις καταστολής, γεγονός που δείχνει τη γενικότερη τάση για μονομερή ενίσχυση της καταστολής.
Αυτή η νοοτροπία πρέπει να αλλάξει άμεσα. Για αυτό τον λόγο το ελληνικό τμήμα της WWF απέστειλε πριν μερικές μέρες σχετική επιστολή στον Πρωθυπουργό, αναλύοντας διεξοδικά όλα όσα θα έπρεπε να γίνουν για να έχουμε ουσιαστική και αποτελεσματική δασοπυροπροστασία στη χώρα, με γνώμονα την πρόληψη.
 |
| Ο Ηλίας Τζηρίτης σε αυτοψία των πυρόπληκτων στη Β. Εύβοια |
Τι σημαίνει αυτό το μέγεθος της καταστροφής για την επόμενη μέρα στη χώρα μας;
Πυρκαγιές είχαμε, έχουμε και θα έχουμε. Αυτό που προβληματίζει πλέον είναι η ένταση των πυρκαγιών αλλά και οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις τους, λόγω της απώλειας ζωών, περιουσιών και της κατάρρευσης του παραγωγικού ιστού ολόκληρων περιοχών. Η περίπτωση της Βόρειας Εύβοιας είναι χαρακτηριστική και οφείλουμε να δούμε όχι μόνο την οικολογική ζημιά, αλλά και τις κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις. Δραστηριότητες του πρωτογενή τομέα, αλλά και δραστηριότητες όπως ο τουρισμός, που ήταν άρρηκτα συνδεδεμένες με το φυσικό περιβάλλον της περιοχής έχουν πληγεί και χρειάζεται πολύ προσπάθεια ώστε αυτοί οι άνθρωποι να συνεχίσουν να ζουν εκεί.
Το πράσινο συνεχώς μειώνεται. Ποιες θα είναι οι άμεσες συνέπειες από αυτό;
Τα μεσογειακά δασικά οικοσυστήματα έχουν φυσικούς μηχανισμούς αναγέννησης, καθώς η φωτιά είναι συστατικό του φυσικού κύκλου ζωής τους. Το βάρος θα πρέπει να δοθεί στις περιοχές που έχουν καεί δύο και τρεις φορές τα τελευταία 20-25 χρόνια, με αποτέλεσμα η διαδικασία φυσικής αναγέννησης να γίνεται πιο δύσκολη. Υπάρχει συγκεκριμένη διαδικασία για την οριοθέτηση, μελέτη και σχεδιασμό της τεχνητής αναδάσωσης. Η επιλογή των ειδών πρέπει να στηρίζεται σε επιστημονικά κριτήρια και δεδομένα, όπως η υφιστάμενη βλάστηση της περιοχής, το έδαφος, το τοπογραφικό ανάγλυφο και το κλίμα. Ειδικά σε προστατευόμενες περιοχές με σπάνια είδη θα πρέπει να είμαστε αρκετά προσεκτικοί, όποιο είδος τεχνητής παρέμβασης κι αν ακολουθήσουμε. Ωστόσο, η αποκατάσταση μπορεί να αποτελέσει ένα βήμα μελλοντικής πρόληψης πυρκαγιών, αλλά η επιλογή ειδών θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτική και να εκπορεύεται από τον αντιπυρικό σχεδιασμό που οφείλουμε να έχουμε ειδικά στην ζώνη μίξης οικισμών-δασών. Υπάρχει πλέον πλούσια βιβλιογραφία και εμπειρία από το επιστημονικό προσωπικό της δασικής υπηρεσίας και των ερευνητικών ιδρυμάτων που οφείλουμε να την εκμεταλλευτούμε.
Ποιες είναι οι προτάσεις του WWF Ελλάς για τις εκτάσεις που κάηκαν;
Οι προτάσεις του WWF Ελλάς δεν είναι κάτι καινούργιο, μιας και τις επαναλαμβάνουμε κάθε χρόνο για τουλάχιστον 20 χρόνια. Υπενθυμίζουμε ό,τι περιλαμβάνει ήδη η εθνική νομοθεσία, προτάσσει η επιστημονική λογική, αλλά και η ανάγκη να κάνουμε την πρόληψη πράξη μας. Επιγραμματικά, οι προτάσεις του WWF για την επόμενη μέρα των πυρκαγιών περιλαμβάνουν άμεση κήρυξη ως αναδασωτέων όλων των καμένων εκτάσεων έκδοση των σχετικών δασικών αστυνομικών διατάξεων για απαγόρευση βόσκησης και κυνηγιού στις καμένες εκτάσεις, μελέτες αντιδιαβρωτικών έργων και δημιουργία κορμοφραγμάτων, δημοσίευση βασικών αρχών αναδασώσεων και αποκαταστάσεων σε συμφωνία για τις βασικές αρχές της αναδάσωσης και σύμφωνα πάντα με όσα επιτάσσει η επιστήμη, μελέτες αναδασωτέων περιοχών και εφαρμογή τους αν χρειάζεται, όπου χρειάζεται και όταν χρειάζεται, σύμφωνα με τους κανόνες της επιστήμης, ενίσχυση σε μέσα και προσωπικό των κρατικών φυτωρίων, περιφρούρηση των αναδασωτέων εκτάσεων για περιπτώσεις καταπατήσεων, παράνομης βόσκησης και άλλων παράνομων ενεργειών, αναστολή όλων των οικοδομικών αδειών για νέες κατασκευές εντός των καμένων περιοχών, ακόμα και αν δεν το προβλέπει η νομοθεσία για τις αναδασωτέες εκτάσεις, μέχρι να εκτιμηθεί η συνολική οικολογική ζημιά και να καθοριστούν οι ανάγκες αποκατάστασης, ολοκλήρωση των δασικών χαρτών ως μέτρο μελλοντικής πρόληψης δασικών πυρκαγιών, αλλά και ολοκληρωμένη και διάφανης ανάλυση των κοινωνικών, οικονομικών ή τεχνικών αιτιών των πυρκαγιών.
Σε αυτήν τη φάση, αν κάποιος θέλει να βοηθήσει, τι μπορεί να κάνει;
Η εμπλοκή των πολιτών σε δράσεις πρόληψης, καταστολής και αποκατάστασης είναι σωτήρια. Ένα σύστημα πυροπροστασίας που δεν έχει την κοινωνία ως βασικό συστατικό του είναι καταδικασμένο να αποτύχει. Τι μπορούμε να κάνουμε σε πρακτικό επίπεδο:
- Πολιτική πίεση για άμεση κατασκευή των απαραίτητων αντιδιαβρωτικών έργων.
- Πολιτική πίεση ώστε να γίνει η πρόληψη η κύρια προτεραιότητα στην αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών.
- Επιτήρηση των καμένων εκτάσεων για παράνομες ενέργειες π.χ. βόσκηση, κυνήγι, αλλαγές χρήσης γης και αναφορά τους στις αρμόδιες αρχές.
- Συμμετοχή σε μια από τις δεκάδες εθελοντικές ομάδες δασοπυροπροστασίας που υπάρχουν στην χώρα.
- Συμμετοχή σε αναδασωτικές προσπάθειες, όπου κριθεί αναγκαίο πάντα με την καθοδήγηση της δασικής υπηρεσίας
- Έχουμε ακόμα μπροστά μας δύο μήνες αντιπυρικής περιόδου. Καλούμε ΑΜΕΣΑ 199 με την παραμικρή υποψία καπνού, φλόγας ή δραστηριότητας που μπορεί να εκκινήσει μια δασική πυρκαγιά.
Ελπίζουμε η συνέντευξη να σας έδωσε μια ολοκληρωμένη εικόνα για την επόμενη μέρα των πυρκαγιών.
Βίκυ Σταύρακα
WWF Ελλάς
* Η παραπάνω συνέντευξη έχει δοθεί αρχικά και δημοσιευτεί στο VICE.
Φωτογραφίες: © Μάριος Βόντας, Ηλίας Τζηρίτης / WWF Ελλάς
ΣΧΟΛΙΑ
Μπορείτε να σχολιάσετε μέσω Facebook ή Blogger (Google) επιλέγοντας την αντίστοιχη καρτέλα από πάνω